Jaarboek Thomas Instituut 1989 - Thomas Instituut te Utrecht

HANNIBALDUS DE HANNIBALDIS 15
onduidelijk is bij Hannibaldus is zijn bewering (zie nt 27) dat volgens
deze filosofen de dingen niet door een wil (van een godheid) in
het zijn gesteld zijn, maar vanuit de noodzakelijkheid van de natuur
(van een godheid?). Natuurnoodzakelijkheid impliceert uit de aard
der zaak eeuwige duur en sluit een eerste aanvang uit. (28) Argumentatie
voor een eeuwige wereld op grond van de natuurnoodzakelijkheid
van het zijn van de wereld moet dus zelf ook noodzakelijk
of strikt demonstratief zijn en waarschijnlijkheid, vermoeden
en gissing uitsluiten!
Na zijn solutio van de kwestie beantwoordt Hannibaldus de
eerder gemaakte vier opwerpingen voor de eeuwigheid van de
wereld. Laat ik hier de weerlegging van de eerste twee uiteenzetten.
De eerste omdat zij typisch is voor de invloed van Thomas van
Aquino op Hannibaldus en de tweede omdat zij niet zonder originaliteit
is.
Arg. 1 luidt als volgt: de hemel is ongeworden en dus eeuwigdurend;
bijgevolg is de gehele wereld van eeuwigheid af. (29)
Met zijn weerlegging bedoelt Hannibaldus twee dingen:
a. Een uitleg van Aristoteles terzake: de Filosoof toont met het
genoemde argument aan dat de hemel niet door generatie of
natuurlijke wording tot zijn gebracht is via een natuurlijke werkoorzaak.
b. Een filosofische kritiek: wanneer de hemel (en dus de wereld)
ongeworden is in de zin van fysisch ongeworden, dan sluit dit nog
niet uit dat zij metafysisch tot zijn gebracht is door schepping,
d.w.z. door een werkoorzaak die volgens haar wil handelt. (30) Vgl.
Thomas van Aquino, Scriptum, II, 1, 1,5, arg. 1 & ad 1.
Arg. 2 luidt als volgt: de tijd is er altijd geweest, omdat haar kern,
het nunc, het begin van de toekomst en het einde van het verleden
is. (31) Zoals Thomas reeds vóór hem gedaan had, richt Hannibaldus
zijn kritiek op de kern van het argument: de bewering dat het nu
als het tegenwoordige moment (instans) het begin is van de toekomst
en het einde van het verleden. De betekenis hiervan is dat het
instans of nunc de delen van de tijd voortzet. Maar, zo concludeert
Hannibaldus, dan is het niet noodzakelijk dat het primum instans
het einde is van een voorafgaande tijd, noch dat het ultimum
instans het begin is van een toekomende tijd. Immers, geen van beide
zet als zodanig de tijd voort. (32)
Wat Hannibaldus bedoelt te zeggen is dat er twee tijdsmomenten
zijn die de universele strekking van de definitie van 'instans'
falsifiëren: het eerste en het laatste insians, het begin en het einde