Van de voorzitter Een groot montessoriaan is van ons heengegaan ...

Van de voorzitter
Een groot montessoriaan is van ons heengegaan. We hebben afscheid moeten nemen van Thea van
Diemen, bestuurslid namens de sectie peuteronderwijs. Vele montessorianen hebben haar begrafenis
bijgewoond op 21 februari j.l. en enkelen van hen hebben getuigd van de grote verdiensten van Thea
voor het montessori-onderwijs in Nederland. Haar ongelooflijke oeuvre ten behoeve van MM en haar
inspirerende opleiding en begeleiding van zoveel montessorileerkrachten vormen een nalatenschap
waar de NMV haar blijvend erkentelijk voor is.
Ben van der Hilst
Dit is de tekst van de toespraak die Ineke Roorda uitsprak bij de begrafenis van Thea van Diemen-
Berkhout.
Beste allemaal,
Thea’s familie heeft mij gevraagd nu, bij haar afscheid, stil te staan bij Thea’s werk en haar betekenis
voor de montessoribeweging. Ze hebben haar daar al die jaren druk mee in de weer gezien, maar
vragen zich af: wat heeft ze nu precies gedaan? Ik heb niet de pretentie daar een compleet beeld van te
kunnen schetsen. Uiteindelijk is Thea bijna vijftig jaar voor het montessori-onderwijs actief geweest
en ik ken haar pas een jaar of twintig.
Thea vertelde graag van haar eerste jaren in het kleuteronderwijs in hartje Amsterdam. Ze is heel jong
begonnen en moest zich zien te redden in de schrale tijd van de jaren vijftig. Vanuit dit praktisch werk
met het jonge kind is Thea overtuigd geraakt van het belang van een goede montessori-opvoeding. En
geïnspireerd geraakt met om anderen ideeën uit te werken om zo die montessoripraktijk nóg beter
vorm te kunnen geven.
Na haar pedagogiekstudie medio jaren zeventig is Thea door de toenmalige montessori pedagoogdidacticus
van het Algemeen Pedagogisch Studiecentrum bij de doelstellingendiscussie betrokken. Die
doelstellingendiscussie heeft uiteindelijk geleid tot de bekende montessori raamleerplannen.
De eerste keer dat ik haar naam tegenkwam was rondom een project dat samenhing met de start van
het basisonderwijs. Begin jaren tachtig is er een studie gedaan naar de motorische ontwikkeling van
het jonge kind, waar Thea een belangrijke bijdrage aan leverde. Het verslag dat van het onderzoek is
gemaakt, stond bol van praktische aanwijzingen voor geschikte werkjes, zoals wattenbolletjes met een
pincetje oppakken en bouten op moeren draaien. Werkjes die Thea zelf ook allemaal maakte, zodat ze
bij haar lessen tot voorbeeld konden dienen. Tot op de dag van vandaag putten jonge leidsters ideeën
uit dat verslag om de leeromgeving van hun kleutergroep te vervolmaken. Voor Thea was het niet
alleen belangrijk dat die praktische ideeën op papier kwamen. Zij ijverde er juist voor om ze ook
theoretisch goed te onderbouwen. Als het conceptueel klopt, komt daarna de praktijk op een hoger
niveau, zo was haar idee
Behalve haar werk voor de onderwijsbegeleidingsdienst is Thea jarenlang werkzaam geweest als
opleidster op de Amsterdamse Hogeschool, toen nog de Boumanacademie geheten. In haar
werkzaamheden was ze in het bijzonder actief voor de nascholingscursussen. Vanuit haar rol als
opleidster bezocht ze geregeld de bijeenkomsten van de werkgroep opleiders. Bijeenkomsten waarin
ze altijd actief participeerde. Ze heeft vijfentwintig jaar in de redactie van Montessori Mededelingen
gezeten en zich in meerdere verschillende functies beijverd voor de Nederlandse Montessori
Vereniging. Daar heeft ze zich bijvoorbeeld in het bijzonder ingespannen voor de sectie peuters, die ze
mee heeft helpen opzetten. Ze vond het geweldig leuk om peutercursussen op locatie te verzorgen.
Daarnaast onderhield ze goede contacten met de firma Nienhuis, onder andere om een bijdrage te
leveren aan materiaalboeken en de totstandkoming van studiedagen. En ze vond het enorm belangrijk
te werken vanuit de rijke traditie van de montessoribeweging en zette zich dan ook persoonlijk in voor
het goed op orde krijgen van het montessori-archief.
Maar haar betekenis overstijgt dit praktische werk dat ze met niet aflatende energie en
doorzettingsvermogen deed. In de eerste plaats raakte iedereen die met haar samenwerkte onder de
indruk van haar vakkennis en vakbekwaamheid. De mensen die haar als opleidster hebben leren

kennen, hebben ervaren dat ze goed kon lesgeven. Ze had een grote kennis van het gedachtegoed van
Maria Montessori. Ze was heel goed op de hoogte van nationale en internationale ontwikkelingen en
ook helemaal bij qua nieuwste literatuur. Ze verstond de kunst om inzichten en werk van het eerste uur
te verbinden met moderne inzichten en daarmee steeds aan te tonen hoe actueel de
montessoriwerkwijze is. En daarnaast was ze een vat vol met praktische ideeën en suggesties voor
allerlei materiaal en werkvormen voor montessorigroepen. En daarmee wist ze mensen te inspireren en
te overtuigen. Ik heb dat medio jaren tachtig zelf mogen ervaren toen ik Thea leerde kennen tijdens de
kadercursus die ik bij haar volgde. En daarna stuurde ik al mijn kleutercollega’s naar haar cursussen en
kwam ze bij mij op school in Den Haag praktijkbegeleiden. Ik heb gemerkt hoe haar hulp en adviezen
de kwaliteit van het onderwijs aanwijsbaar op een hoger peil brachten.
Maar niet alleen haar vakbekwaamheid is voor velen die haar leerden kennen een bron van inspiratie
geweest. Het was het vooral ook de manier waaróp ze dat deed, die indruk maakte. Als jonge blom en
prille opleidster worstelde ik nog wel eens met mijn houding ten opzichte van studenten die niet eens
zoveel jonger waren dan ikzelf was. En in die nieuwe rol keek ik graag eens even hoe Thea dat deed.
En dan zag ik een mengeling van ondersteuning, weten hoe je voor de student de juiste voorwaarden
moet scheppen, en een altijd geïnteresseerde, vriendelijke en opgewekte houding. En dat in combinatie
met de juiste beleefde distantie, die ook de mogelijkheid bood om kritisch te zijn. Ik heb het wel eens
aan haar gevraagd hoe ze bepaalde moeilijke gesprekken voor elkaar kreeg. En ze vertelde me dat ze
zich geïnspireerd voelde door het belang dat Montessori hechtte aan wellevendheid. Goede manieren
zijn er vooral voor de moeilijke momenten en daarmee kun je aan alles vorm geven.
Thea bezocht graag scholen en kon met enthousiasme vertellen over het pure montessori-onderwijs,
zoals ze dat bijvoorbeeld in Zwitserland aantrof. Want haar opleiderswerk beperkte zich niet tot
Nederlandse bodem alleen, ook daarbuiten was ze actief. Ze had vooral oog voor wat goed ging, welke
werkwijzen resultaten boekten en waar ze kinderen zag die gelukkig waren. En als er verbeterpunten
waren, dan bood Thea een helpende hand: bedacht een cursus of een vorm van begeleiding. Het liefst
meteen voor de hele school, zodat iedereen er van zou kunnen profiteren.
En daarmee kom ik op een andere kwaliteit van Thea waarmee de montessoribeweging in Nederland
in grote mate haar voordeel heeft kunnen doen. Thea’s enorme talent om te netwerken en samen te
brengen. Ze kende iedereen en onderhield contacten met iedereen. Ze had een groot respect voor de
montessori-pioniers, zoals bijvoorbeeld Brecht van de Muijzenberg en mejuffrouw Heijenk en ook
nazaten van Maria Montessori zelf, zoals Mario en Renilde Montessori. Ze voelde zich schatplichtig
aan hen en wilde alleen al daarom een goed contact met hen onderhouden. Maar ook voor jong talent
had ze een goed oog. Als we in redactieverband of voor een cursus op zoek waren naar iemand voor
de een of andere klus, dan had Thea altijd wel ergens op een school kwaliteit gespot. En dan ging ze
daar achteraan en bracht die mensen bij elkaar. Ook uit persoonlijke ervaring kan ik spreken van de
bijzondere vasthoudendheid waarmee ze je kon benaderen en je strikte voor het een of ander, altijd in
het grotere belang van de montessoribeweging. En met Thea samen werd het dan ook leuk: ergens
midden in het land afspreken om koffie te drinken om bijvoorbeeld een artikel in wording te
bespreken. En dan zaten we uren te praten over van alles en nog wat. Want ze had altijd oprechte
belangstelling voor jou als persoon, niet alleen maar als montessori-collega.
En meer nog dan praktisch werk en een opmerkelijke houding in haar contacten met iedereen die
binnen het montessoriveld op haar pad kwam, blijft haar trouw aan de beweging en de mensen die
haar daarbinnen dierbaar waren mij bij. In belang van het grote geheel is Thea uit het bestuur van de
NMV gestapt toen de vereniging zich reorganiseerde en jong bloed nodig had. Maar toen de club later
omhoog zat en weer een bestuurslid nodig had, was ze absoluut niet rancuneus, maar stapte wéér in
om het nodige werk te gaan verzetten. Thea was een mens van de dialoog. Met haar open geest was ze
altijd bereid met mensen in gesprek te gaan, ook als die er een andere opvatting op nahielden. Ze was
een pittige gesprekspartner en als zij eenmaal overtuigd was van een bepaald standpunt, moest je van
goeden huize komen om haar daar vanaf te brengen.
Hoewel ik Thea goed heb leren kennen als collega-opleider, blijft ze mij toch vooral in herinnering als
collega-redactielid. Maandelijks kwamen we bij haar thuis, waar ze ons riant ontving om een nummer
van het verenigingsblad in elkaar te zetten. In de gastvrije ambiance van het huis in de Okeghemstraat
ontstond vrijwel altijd een curieuze mix van gezelligheid en plezier om elkaar weer te zien, én de
bevlogen wens weer een mooie Montessori Mededelingen te maken. Aan dat blad is ze tot het einde

toe trouw gebleven. Dat de NMV zo veel jaren over zo’n fraai visitekaartje als de MM beschikte en
nog beschikt, is voor een deel ook toe te schrijven aan de inbreng van Thea.
Ik heb een bijzonder mens leren kennen die voor velen van betekenis is geweest, zowel in hun werk
als persoonlijk. We zullen haar missen.