bij de kat aanpak van hartfalen De medicamenteuze - RHP - Roman ...

In Praktijk • nummer 5 • oktober 2011
De medicamenteuze
aanpak van hartfalen
bij de kat
VAKTIJDSCHRIFT VOOR DE GEZELSCHAPSDIERENARTS • WWW.RHP.NU

Kauwtabletten:
het smakelijke alternatief
voor groot en klein *
*als alternatief kan men nog steeds de 5 mg capsule gebruiken voor de grote honden
Productnaam: Vetmedin ®. Werkzaam bestanddeel: Pimobendan; per capsule 5 mg pimobendan, per kauwtablet 1,25 of 5 mg pimobendan. Indicatie: Vetmedin ® capsules en kauwtabletten zijn
geïndiceerd voor de vermindering van de symptomen van congestief hartfalen bij honden veroorzaakt door dilatatieve cardiomyopathie of hartklepinsufficiëntie (mitralis en/of tricuspidalis
regurgitatie). Doeldier: hond. Contra-indicatie: Vetmedin ® capsules of kauwtabletten dienen niet te worden gebruikt bij gevallen van hypertrofische cardiomyopathieën of bij klinische condities
waarbij een toename van de cardiale output niet mogelijk is vanwege functionele of anatomische redenen. Bijwerkingen: In zeldzame gevallen kunnen een licht positief chronotroop effect en
overgeven voorkomen. Deze effecten zijn echter dosisafhankelijk en kunnen worden vermeden door in deze gevallen de dosis te verlagen. In zeldzame gevallen is voorbijgaande diarree, anorexie
of lethargie waargenomen. Dosering: Tweevoudige orale toediening van 0,25 mg pimobendan per kg lichaamsgewicht per dag, met een interval van 12 uur, één tot anderhalf uur voor de maaltijd.
Leverancier: Boehringer Ingelheim bv, Alkmaar. Registratienummer: REG NL 9115/100514/100517 Kanalisatiestatus: UDA. Verdere informatie is verkrijgbaar bij: Boehringer Ingelheim bv /
Postbus 8037, 1802 KA Alkmaar / Telefoon: 072-5662411 / Fax: 072-5643213 / E-mail: vetmedica.nl@boehringer-ingelheim.com / Internet: www.boehringer-ingelheim.nl
Boehringer Ingelheim sponsort de
GGG Najaarsdag 5 nov 2011
te Apeldoorn. U komt toch ook!
2 sterktes 4 doseringen
heel tablet 1,25 mg
half tablet 0,625 mg
heel tablet 5,00 mg
half tablet 2,50 mg
meer informatie: www.vetmedin.nl • www.questtrial.com • www.boehringer-ingelheim.nl
IP0431

IP DIGITAAL
Najaar vol met interactieve
digitale informatie
Het is duidelijk dat het concept Vet-
Visuals goed is aangeslagen. Praktische
informatie op uw beeldscherm
in de vorm van duidelijke video-
presentaties zorgen ervoor dat u altijd
up-to-date blijft. In onze enquete naar
aanleiding van de eerste aflevering
van VetVisuals komt het duidelijk naar
voren dat u deze vorm van nascholen
bijzonder goed waardeert. In plaats
van ’s avonds door weer en wind naar
een leslokaal af te reizen, kunt u nu
thuis nascholen zonder dat u wat mist.
Naast de VetVisuals, waarvan we een
hele serie aan het ontwikkelen zijn,
kunt u ook in ons digitaal archief
terecht voor reeds verschenen uitgaven
en artikelen die nog nooit eerder in In
Praktijk verschenen zijn. Log in en doe
04
08
10
18
24
29
Jaargang 14, uitgave 5, oktober 2011
ISSN: 1386-8950
© 2011 RHP Ltd.
www.rhp.nu
Vanaf heden kunnen abonnees van IP op het afgesloten gedeelte van onze website
www.rhp.nu artikelen lezen. U hoeft dus niet meer twee maanden te wachten voordat
een nieuwe uitgave verschijnt, want vrijwel iedere week verschijnt een nieuw artikel.
Daarnaast worden artikelen verrijkt met dynamische content en vervolglinks. U wordt
hiervan op de hoogte gehouden via onze digitale nieuwsbrief. Heeft u nog geen inlogcode?
Stuur dan even een mailtje naar romanhouse@btconnect.com.
u uw voordeel mee. Ongetwijfeld heeft
u ook al kennis kunnen maken met
theveterinarysurgeon.com, een handige
website dat indien gereed u alle
basisinformatie verschaft met betrekking
tot chirurgie.
Naast de vakinformatie in VetVisuals,
bieden we u ook een leuke actie aan.
Kijk snel op VetVisuals; aflevering
Preventief gezondheidsprogramma
voor de geriatrische kat
VetVisuals najaar programma:
nascholing nieuwe stijl!
Protocollaire aanpak van hoesten
Case op zich: voedsel-geïnduceerde
hyperthyreoidie bij de hond
Innovatieve orthopedische
hulpmiddelen voor dieren
De medicamenteuze aanpak van
hartfalen bij de kat
Roman House Productions Ltd. - Ripon
HG4 1LE North Yorkshire
United Kingdom
Tel.: 0044 (0) 1765 607933
romanhouse@btconnect.com
leverziekten, casus, diagnoses en
management!
Wij blijven werken aan het optimaliseren
en verschaffen van vakkennis.
Naast het traditionele print zal dit
steeds meer online artikelen betreffen,
audio-presentaties, maar vooral videoprodukties.
Blijf kijken op
www.rhp.nu.
De echografie casus (14)
Wat klopt hier niet? (12)
We maken wat
mee bij het NVIC... (28)
PRODUCTIONS
WWW.RHP.NU
oktober 2011 • 3

Preventief
gezondheidsprogramma
voor de geriatrische kat
De populatie oudere katten in Nederland groeit gestaag. Steeds meer
mensen houden katten en met de tijd zijn voeding en gezondheidszorg
voor deze viervoeters in kwaliteit toegenomen. Hierdoor wordt de
gemiddelde leeftijd van onze feline patiënten steeds hoger.
In dit artikel zal worden ingegaan op
specifieke gezondheidsproblemen van
oudere katten en zullen de mogelijkheden
voor een preventief gezondheidsprogramma
voor geriatrische katten in
uw praktijk worden besproken.
Belangrijke gezondheidsproblemen
Door een afgenomen afweer zijn
4 • augustus 2011
oudere katten gevoeliger voor virale
en bacteriële aandoeningen dan jonge
dieren. Daarnaast zijn er een aantal
specifieke aandoeningen bij oudere
katten die levensduur en het welzijn
van de kat en in sommige gevallen
ook het welzijn van de eigenaar kunnen
aantasten.
In een aantal Britse specialistische
feline klinieken wordt gebruik gemaakt
van de kennis en kunde van de dierenartsassistenten.
Zij nemen de tijd om de
kat te wegen, de bloeddruk te meten en
een uitgebreide anamnese gericht op
de geriatrische kat af te nemen.
Marianne Bouman
Dierenarts

De Wellcat werkwijze heeft in het Verenigd
Koninkrijk geleid tot een toename van
levensverwachting en welzijn van de
betrokken patiënten en daarmee tevreden
diereigenaren.
Cognitieve dysfunctie
Cognitieve dysfunctie of feline dementie
leidt tot gedragsveranderingen
zoals verwardheid en veranderde
slaappatronen. Katten kunnen zonder
aanleiding hard gaan miauwen midden
in de nacht en vergeten voldoende
voedsel en water op te nemen. Sommige
patiënten hebben plots veel meer
behoefte aan interactie met de eigenaar,
ook incontinentie is een belangrijk
symptoom. Naar schatting heeft
50% van de geriatrische katten last
van cognitieve dysfunctie. Hoewel
eigenaren vaak vrezen voor euthanasie
bij deze feline vorm van Alzheimer’s,
zijn er wel degelijk therapeutische
mogelijkheden voor deze patiënten. Uit
een onderzoek naar Hill’s feline J/D
voeding bleek de cognitieve functie
van 70% van de geteste geriatrische
katten te verbeteren. Een andere mogelijkheid
is het gebruik van Selegiline
0,25-1,0 mg/kg per os 1dd, al is de
werking hiervan niet wetenschappelijk
bewezen.
Osteoartritis
Een tweede veel voorkomend probleem
is osteoartritis en spondylose. In
tegenstelling tot honden laten katten
met osteoartritis over het algemeen
geen kreupelheid zien. Wel worden ze
stijf en willen zij niet meer springen.
Spelen en wassen wordt niet meer
gedaan en katten worden lethargisch.
Ook het gebruik van het kattenluik en
de kattenbak kan voor een kat met
deze gewrichtsaandoening serieuze
obstakels kennen. Naar schatting leidt
90% van de katten ouder dan 12 jaar
aan osteoartritis. Therapeutisch is het
gebruik van NSAID’s zeer belangrijk,
zelfs bij katten met contra-indicaties
voor het gebruik van deze pijnstillers
door bijvoorbeeld chronische nierfalen.
Voorzichtigheid is geboden bij katten
gevoelig voor dehydratie. De dosering
moet worden aangepast aan de ernst
van de symptomen. Commerciële voeding
kan bijdragen in het verminderen
van de symptomen in ongeveer de
helft van de katten met osteoartritis.
De werking van fysiotherapie, acupunctuur
en gebruik van chondroprotectants
is tot op heden niet wetenschappelijk
bewezen, maar levert in
individuele gevallen opmerkelijke vermindering
van de klachten op.
Nierfalen
Chronisch nierfalen wordt gezien in
30% van de geriatrische katten. PU/PD
en incontinentie zijn de belangrijkste
symptomen. Deze dieren zijn bijzonder
gevoelig voor uitdroging en urineweginfecties.
Bovendien heeft 20% van
de patiënten met chronisch nierfalen
een systemische hypertensie, want op
zijn beurt weer kan leiden tot retina
beschadigingen. Door toenemende ureum
concentratie in het bloed worden
katten lethargisch, anorectisch en in
sommige gevallen kan braken optreden.
Belangrijkste onderdelen van de
behandeling van katten met nierfalen
is het geven van een nierdieet en het
handhaven van de hydratatie status.
Daarnaast kan hyperfosfatemie op
geleide van bloedonderzoek behandeld
worden met fosfaat binders als Ipakitine
en Renalzin. Ook hypokaliemie kan
optreden bij deze patiënten. In de
commerciële nierdiëten is om die reden
aanvullend kalium toegevoegd. Anorectische
katten kunnen aanvullend
kalium per infusie krijgen.
Algemenere aandoeningen die regelmatig
gezien worden bij oudere katten
zijn diabetus mellitus, hyperthyreoïdie,
doofheid, aantasting van het gebit en
neoplasieën.
Belang preventief
gezondheidsprogramma
Katten tonen hun lichamelijke symptomen
maar slecht. Bovendien hebben
veel van de hierboven beschreven aandoeningen
een geleidelijk progressief
verloop. Hierdoor zijn symptomen in
veel gevallen moeilijk te herkennen.
Daarnaast speelt voorlichting aan de
eigenaar een rol. Veel eigenaren verkeren
in de vooronderstelling dat hun
senior geen vaccinatie meer nodig
heeft. Niets is echter minder waar,
want door een afnemend functioneren
van het immuunsysteem is de jaarlijkse
booster juist extra belangrijk. Het huidige
vaccinatieschema zoals geadviseerd
door Intervet stelt een jaarlijkse
vaccinatie tegen herpes en calici virus
en afhankelijk van het gebruikte preparaat
een jaarlijkse of driejaarlijkse
booster met panleukopenie. Dit jaarlijks
terugkomend consult biedt een
uitstekende gelegenheid voor een uitgebreid
lichamelijk onderzoek.
Veel eigenaren denken dat euthanasie
de enige uitweg is voor veel voorkomende
ouderdomsklachten als osteoartritis
en cognitieve dysfunctie en
schuiven hun hulpvraag daarom zo
Naar schatting heeft 50% van de geriatrische
katten last van cognitieve dysfunctie
lang mogelijk vooruit. Educatie over
de therapeutische mogelijkheden bij
geriatrische katten zou hun gang naar
de dierenarts kunnen versoepelen.
Implementeren in de praktijk
Het Britse Feline Advisory Bureau
heeft in samenwerking met specialisten
in de feline geneeskunde het Wellcat
programma opgesteld. Een richtlijn
voor een preventief gezondheidsprogramma
met brochures voor eigenaren
en dierenartsen. Het Wellcat programma
stelt voor:
• Katten tussen 7-12 jaar: Minstens
eens per jaar lichamelijk onderzoek,
bloeddruk meting en urineonderzoek.
• Katten tussen 12-15 jaar: Minstens
twee maal per jaar lichamelijk
onderzoek, bloeddruk meting en urineonderzoek.
• Katten ouder dan 15 jaar: Minstens
vier maal per jaar lichamelijk onder-
augustus 2011 • 5

GNBCACCMF 00002
Maandelijks 1 tablet
1 eenvoudige manier om
klanten tevreden te houden
Het NIEUWE middel Comfortis ®
werkt SNEL: het doodt 100% van
de vlooien binnen 4 UUR
Nu kunt u uw klanten vertellen over deze nieuwe, eenvoudig
toe te dienen preventieve behandeling tegen vlooien
• Begint al na 30 minuten vlooien te doden
en blijft een maand werkzaam
• Niet nodig de hond uit de buurt te houden
van gezin en meubels
• Kan niet worden afgewassen
©2011 Elanco, onderdeel van Eli Lilly and Company Limited
Comfortis is een geregistreerd handelsmerk van Eli Lilly and Company Limited
WE/CAC/CMF/00001/000043/0811
1. BENAMING VAN HET DIERGENEESMIDDEL Comfortis 270 mg kauwtabletten voor honden, Comfortis 425 mg kauwtabletten voor honden, Comfortis 665 mg kauwtabletten voor honden, Comfortis 1040 mg kauwtabletten voor honden, Comfortis 1620 mg
kauwtabletten voor honden, Spinosad 2. INDICATIE(S) Honden: Behandeling en preventie van vlooienbesmetting (Ctenocephalides felis). Het preventieve effect tegen nieuwe besmettingen is een resultaat van de activiteit tegen volwassen vlooien en de reductie
van hun productie aan vlooieneitjes. Deze activiteit werkt door tot 4 weken na een eenmalige toediening van het product. Het veterinaire medicinale product kan gebruikt worden als onderdeel van een behandelingsstrategie voor de beteugeling van Vlooienallergie
Dermatitis (FAD). 3. CONTRA-INDICATIE(S) Niet gebruiken bij honden jonger dan 14 weken. Niet gebruiken bij overgevoeligheid voor de werkzame bestanddelen of een van de hulpstoffen. 4. DIERSOORT(EN) WAARVOOR HET DIERGENEESMIDDEL BESTEMD IS Honden.
5. DOSERING VOOR ELKE DOELDIERSOORT, WIJZE VAN GEBRUIK EN TOEDIENINGSWEG(EN) Voor oraal gebruik. Het diergeneesmiddel moet in overeenstemming met de onderstaande tabel worden toegediend. om zeker te zijn van een dosering van 45 – 70 mg/kg
lichaamsgewicht. Lichaamsgewicht (kg) hond* Aantal tabletten en sterkte van tablet (mg spinosad) 3,9 - 6,0 = 1x 270 mg, 6,1 - 9,4 = 1x 425 mg, 9,5 - 14,7 = 1x 665 mg, 14,8 - 23,1 = 1x 1040 mg, 23,2 - 36,0 = 1x 1620 mg, 36,1 - 50,7 + 1x 1620 mg tablet
+ 1x 665 mg tablet, 50,8 - 72,0 = 2x 1620 mg tabletten. De overblijvende insectendodende eigenschappen van het product blijven doorgaan tot wel 4 weken na een enkele toediening. Als vlooien terugkomen in de vierde week, kan het behandelingsinterval met
3 dagen verkort worden. Raadpleeg uw dierenarts voor informatie voor de optimale tijd om te beginnen met de behandeling met dit product. 6. BIJWERKINGEN De vaakst waargenomen bijwerking is braken, dat het meest gewoonlijk voorkomt in de eerste 48 uur
na dosering. Dit braken wordt het waarschijnlijkste veroorzaakt door een lokaal effect op de dunne darm. Op de dag van, of de dag volgend op de toediening van spinosad met een dosis van 45 – 70 mg/kg lichaamsgewicht, was het voorkomen van braken bij de
veldonderzoeken 5,6%, 4,2% en 3,6% na respectievelijk de eerste, tweede en derde maandelijkse behandeling. Het voorkomen van braken na de eerste en tweede behandeling was hoger (8%) bij honden met een dosering aan de bovenkant van de doseringsband.
Bij het merendeel van de gevallen was braken van voorbijgaande aard, mild en vereiste geen symptomatische behandeling. Andere bijwerkingen waren ongewoon en zelden voorkomend en wel sloomheid, anorexie, diarree, ataxie en epileptische aanvallen. Indien
u ernstige bijwerkingen of andersoortige reacties vaststelt die niet in deze bijsluiter worden vermeld, wordt u verzocht uw dierenarts hiervan in kennis te stellen. NUMMER(S) VAN DE VERGUNNING(EN) VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN EU/2/10/115/001 - 010
Registratienummers NL: 270 mg: REG NL 106815, 425 mg: REG NL 106816, 665 mg: REG NL 106817, 1040 mg: REG NL 106818, 620 mg: REG NL 106819 (UDA)
Voor nadere inlichtingen Nederland
Tel. klantenservice:
+31 (0)30 - 60 25 955
Voor nadere inlichtingen België
Tel. klantenservice:
+32 2 548 86 21
Fax:
+31 (0)30 - 60 25 999
Fax:
+32 2 548 86 25
Grootslag 1-5, 3991 RA Houten,
Postbus 379, 3990 GD Houten
S.A. Eli Lilly Benelux N.V.
Stoofstraat 52, B - 1000 Brussel
IP0430

zoek. Minstens twee maal per jaar
bloeddruk meting en urine onderzoek.
Deze uitgebreidere preventieve aanpak
kost natuurlijk meer tijd. Om de consulten
toch rendabel te maken wordt in
een aantal Britse specialistische feline
klinieken gebruik gemaakt van de kennis
en kunde van de dierenartsassistenten.
Zij nemen de tijd om de kat te
wegen, de bloeddruk te meten en een
uitgebreide anamnese gericht op de
geriatrische kat af te nemen. Ook kunnen
zij het urineonderzoek uitvoeren.
Zodra de assistent voldoende gegevens
heeft verzameld zal de dierenarts de
kat onderzoek en testresultaten evalueren.
Eventueel kan bloed worden afgenomen
voor aanvullend onderzoek. De
Wellcat werkwijze heeft in het Verenigd
Koninkrijk geleid tot een toename
van levensverwachting en welzijn
van de betrokken patiënten en daarmee
tevreden diereigenaren.
Bij het lichamelijk onderzoek van
oudere katten moet het dier voorzichtig
worden gemanipuleerd. Grof hanteren
van een kat met pijnlijke gewrichten
komt de meewerkzaamheid niet ten
goede.
Ook rondom de anesthesie vereist de
oudere kat wat extra zorg en aandacht.
Kies de gebruikte narcose op geleide
van bloedonderzoek. Zorg dat de patient
niet teveel afkoelt en leg zijn pijnlijke
gewrichten niet op een harde
ondergrond. Door het verdwijnen van
de spierspanning raken osteoartritische
gewrichten van een dier onder narcose
makkelijk overbelast. Uitbinden is dan
ook onverstandig en toediening van
een lage dosering opiaten tijdens de
recovery kan geïndiceerd zijn.
Management van de oudere kat
Ook in de thuissituatie kan veel worden
gedaan om het welzijn van de
geriatrische kat te verbeteren. Simpele
aanpassingen in de leefomgeving kan
de bewegingsvrijheid stimuleren en
opname van vocht en voedsel doen
toenemen. Ook kan incontinentie bij
sommige katten worden opgelost door
kleine aanpassingen aan de kattenbak.
Oudere katten en zeker die met cognitieve
dysfunctie vergeten nogal eens te
eten en te drinken. Voor katten met
gewrichtsproblemen is de gang naar de
voerbak ook wel eens te lang en te
pijnlijk. Het plaatsen van meerder voer
en drinkbakken stimuleert hiermee de
opname van voedsel en water, simpelweg
omdat de kat vaker wordt herinnerd
aan het aanwezige honger of
dorst gevoel. Ook het verhogen van de
voer en waterbakjes maakt opname
eenvoudiger, zeker voor katten met
door osteoartritis aangetaste ellebogen.
Oudere katten en zeker die met cognitieve dysfunctie vergeten nogal eens te eten en te drinken.
Je moet ze dan een handje helpen.
TIP!
Voor meer informatie over het Wellcat programma van het Feline Advisory Bureau:
www.fabcats.org
Meer informatie over veel voorkomende geriatrische ziektebeelden en instructies
betreffende aanvullende diagnostiek waaronder retinoscopie, cytocentesis en bloeddrukmeting
bij katten: www.catprofessional.com
Foto’s met dank aan Dr. Sarah Caney van www.catprofessional.com
Waterfonteintjes staan er ook om
bekend de wateropname te verhogen.
Ook het toevoegen van een smaakje
aan het water kan katten stimuleren
om te drinken. Het kookvocht van kip
wil nog wel eens wonderen doen,
evenals het toevoegen van een scheutje
kattenmelk aan het drinkwater.
Gebruik van vleesbouillon wordt echter
afgeraden door de hoge concentratie
zout hierin. Dieetvoer is geïndiceerd
bij katten met nierproblemen, osteoartritis
en cognitieve dysfunctie.
Wanneer een oudere kat begint met
ontlasten op de deurmat kan dit duiden
op problemen bij passeren van het
kattenluikje door osteoartritis. Ontlasting
naast de kattenbak kan een aanwijzing
zijn voor een te kleine bak
voor een kat met stijve rug en
gewrichten. Een grote kattenbak met
lage randen en een zachte bodem met
bijvoorbeeld zand kan uitstekend helpen.
Het plaatsen van opstapjes in huis
kan de bewegingsmogelijkheden in
huis voor oudere katten verhogen. Ook
aan vachtverzorging moet worden
gedacht als het dier niet meer bij de
achterhand en lage rug kan bij het
wassen.
Conclusie
Door de veranderende plaats van de
kat in het gezin krijgt de dierenarts de
mogelijkheid de preventieve zorg voor
geriatrische katten binnen de praktijk
verder te ontwikkelen. Screeningsprogramma’s
zullen hier een belangrijke
rol in spelen. Dit natuurlijk in combinatie
met informatie voorziening naar
de eigenaar over therapeutische mogelijkheden
en management aanpassingen
gericht op de oudere kat.
Bronnen
Lezing: Focus on the elderly cat, 17
mei 2011, georganiseerd door Château
Vétérinaire te Rhoon. Sprekers: Dr
Sarah Caney specialist feline interne
geneeskunde en Dr Danielle Gunn-
Moore specialist interne geneeskunde.
augustus 2011 • 7

VetVisuals NAJAAR PROGRAMMA
Nascholing nieuwe stijl!
VetVisuals is een nieuwe vorm van interactieve video-nascholing op internet, waarin veel voorkomende
klinische problemen worden besproken door vooraanstaande veterinaire specialisten.
De presentaties zijn zeer praktijkgericht, met speciale aandacht voor de meest recente ontwikkelingen
in de diagnostiek en therapie.
U kunt thuis (of op de praktijk) inloggen en kijken waar en wanneer het u uitkomt. Als extra service
kunt u de spreker per e-mail vragen te stellen en de handouts en andere achtergrondinformatie downloaden
en uitprinten. Ook is het mogelijk om de audio-file van de presentatie te downloaden, zodat u
deze bijvoorbeeld op uw Ipod nog eens kan beluisteren.
VetVisuals betekent voortaan nascholen op het moment wanneer het u uitkomt en vooral; waar het
uitkomt. Of dat nu op vakantie is, thuis, of gewoon in de praktijk.
VetVisuals
is een initiatief
van Roman House
in samenwerking
met Royal Canin.
Kijk snel op
www.rhp.nu/vetvisuals
De eerste uitzending van
VetVisuals over ‘hepatitis
bij de hond: cases, diagnose
en management’ door
prof. dr. Jan Rothuizen
kunt u nog steeds bekijken
op www.rhp.nu.

Inmiddels kunt u ook de Nieuwe afleveringen ‘Leveraandoeningen bij de kat’ en een speciale
aflevering ‘Het nemen van een leverbiopt’, beiden gepresenteerd door prof.dr. Jan Rothuizen, volgen.
Binnenkort volgen twee afleveringen ‘Maag-darm aandoeningen bij de kat’ en ‘Dunne darm
aandoeningen’ bij de hond allebei gepresenteerd door Drs. Ronald van Noort, Specialist Interne
Geneeskunde van Gezelschapsdieren.
HEPATIC
Optimale dieettherapie voor
leveraandoeningen bij hond en kat
PRODUCTIONS
WWW.RHP.NU

Jet Musters
Dierenarts DAP Drechtstreek
te Dordrecht
10 • oktober 2011
Protocollaire aanpak
Tijdens het IP zomercongres gaf Dr. Niek Beijerink, destijds als
cardioloog werkzaam bij de Universiteitskliniek voor Gezelschapsdieren
(inmiddels werkzaam in Sydney, Australië), een interessante
lezing over de protocollaire aanpak van hoesten. In dit artikel zal stap
voor stap worden ingegaan op de aanpak van hoesten bij de hond.
Hoesten is een belangrijke reflex die
het respiratieapparaat beschermt
tegen beschadiging. Hoesten kan worden
opgewekt door prikkeling van de
neusgangen, pharynx, larynx, trachea,
grote bronchiën en longen. Het
ontstaan van een hoest gebeurt als
volgt 1 . Na een diepe inspiratie wordt
de intrathoracale druk opgevoerd
door sluiting van de glottis en het
samentrekken van de thoracale en
abdominale spieren. Vervolgens vind
er een plotselinge decompressie plaats
door opening van de glottis en uitdrijving
van het ademgas, waarmee
eventueel sputum wordt meegevoerd 1 .
Hoesten is een specifieke indicator
voor het lokaliseren van het probleem:
het respiratieapparaat. Deze
van hoesten
sterke associatie wordt niet gezien bij
bijvoorbeeld tachypneu, wat ook veroorzaakt
kan worden door pijn, metabole
afwijkingen, of angst. Daarom is
hoesten een voor de dierenarts ‘prettig’
probleem om verder op te werken.
“Is het hoesten?”
Deze voor dierenartsen simpele vraag
is voor eigenaren soms veel moeilijker
te beantwoorden. Sommige kenmerken
van een hoestende patiënt
zijn nuttig om na te vragen bij de
eigenaar: de bek is gedeeltelijk of
geheel open gedurende de hoest; en
hoesten is gedurende de uitademing.
Andere problemen die verward kunnen
worden voor hoesten zijn niezen,
reverse sneezing, kokhalzen, braken,

en ernstige dyspneu. Als het onduidelijk
blijft of de patiënt daadwerkelijk
hoest, dan zijn er twee praktische
diagnostische opties: een hoestreflex
opwekken door kortdurend op de trachea
te drukken (en de eigenaar te
vragen of dit is wat ze bedoelen), of
de eigenaar adviseren een en ander
thuis te filmen.
Classificatie van hoesten
Hoesten kan op meerdere manieren
worden geclassificeerd, namelijk naar
de aard van de hoest (productief of
niet-productief), de anatomische
lokalisatie, of bijvoorbeeld het
moment van optreden (dag of nacht).
Een andere methode, met weinig
overlap tussen de groepen, is een
meer behandelings georiënteerde
classificatie, zodat snel duidelijk is
hoe ernstig de situatie van de patiënt
is en of er met spoed moet worden
ingegrepen.
• Doelmatige hoest: De hoest is nuttig,
er dient iets weg gehoest te
worden. Te denken valt aan een
corpus alienum of een bacteriële
pneumonie.
• Waarschuwingshoest: De hoest is
een van de symptomen van een
onderliggende ernstige ziekte en
snelle actie is gewenst. Te denken
valt aan (cardiogeen) longoedeem,
een longbloeding, een neoplasie,
een thrombo-embolie, longkwabtorsie
of een infectie met Dirofilaria
(hartworm) of Angiostrongylus
(longworm).
• Irritatiehoest: De hoestreflex wordt
onnodig vaak opgewekt. De hoest is
niet nuttig en geeft discomfort.
Irritatiehoest treedt op bij tracheacollaps,
chronische idiopathische
bronchitis, compressie van de
hoofdbronchus door een vergroot
linker atrium, of kennelhoest.
Tussen de drie categorieën is overlap
mogelijk. Het is aan de dierenarts om
via anamnese en lichamelijk onderzoek
te bepalen in welke van deze
drie categorieën de hoest zich hoogstwaarschijnlijk
bevindt. De categorie
zal de uiteindelijke opwerking en therapiekeuze
van de patiënt bepalen.
Figuur 1 ECG met sinusartimie.
Anamnese
• Een zeer luide hoest wijst meestal
op een irritatie hoest. De zeer luide
hoest gaat vaak gepaard met kokhalzen.
• Bij langdurig hoesten (maanden tot
jaren) is het irritatie hoest het
meest waarschijnlijk.
Hoesten is een specifieke indicator voor het lokaliseren van het probleem:
het respiratieapparaat.
oktober 2011 • 11

Luchtweginfecties, wondinfecties en abcessen
VERAFLOX ®
Oral suspension 2,5% for cats
Vera ox ® (prado oxacine) is een uoroquinolone van een nieuwe generatie, uitsluitend ontwikkeld voor de diergeneeskunde:
Het unieke werkingsmechanisme van de dubbele binding op het bacteriële DNA leidt tot een gunstige Mutant Prevention
Concentratie / Minimale Inhibitorische Concentratie waardoor minder kans op selectie van resistentie*
Doeltreffend voor luchtweginfecties, wondinfecties en abcessen
Clearly advanced
*Wetzstein H.G.; Comparative Mutant Prevention Concentrations of Prado oxacin and other Veterinary Fluoroquinolones Indicate Differing Potentials in Preventing Selection
of Resistance; American Society for Microbiology;Antimicrob Agents Chemother; Oct.2005;49(10):4166-4173.
abce
A NEW BREED
OF ANTIBIOTIC
Speciaal voor de kat
• Kan toegediend worden
vanaf de leeftijd van 6 weken.
• Orale suspensie op basis van
een nieuwe technologie: een
ionenuitwisselaar waardoor de
smaak gemaskeerd wordt.
• Exacte dosering mogelijk
dank zij een spuit met
maatstreep per kg en per ml.
Verafl ox ® 25 mg/ml (Prado oxacine 25 mg/ml, Conserveermiddel: Sorbinezuur (E200) 2 mg/ml). Orale suspensie voor katten. Indicaties voor gebruik. Behandeling van: acute infecties van de bovenste luchtwegen veroorzaakt door gevoelige stammen van Pasteurella
multocida, Escherichia coli en de Staphylococcus intermedius groep (inclusief S. pseudintermedius) wondinfecties en abcessen veroorzaakt door gevoelige stammen van Pasteurella multocida en de Staphylococcus intermedius groep (inclusief S. seudintermedius).
Contra-indicaties: Niet gebruiken bij katten met een gekende overgevoeligheid ten opzichte van uoroquinolonen. Wegens gebrek aan gegevens dient prado oxacine niet gebruikt te worden bij kittens jonger dan 6 weken. Prado oxacine heeft geen effect op de
kraakbeenvorming bij kittens van 6 weken en ouder. Het product dient evenwel niet gebruikt te worden bij katten met chronische gewrichtskraakbeenlaesies, aangezien deze laesies zouden kunnen verergeren gedurende een behandeling met uoroquinolonen. Niet
gebruiken bij katten met stoornissen van het centraal zenuwstelsel (CZS) zoals epilepsie, aangezien uoroquinolonen mogelijk aanvallen zouden kunnen veroorzaken bij dieren die hiervoor gevoelig zijn. Niet gebruiken bij katten tijdens dracht en lactatie. Bijwerkingen
(frequentie en ernst): In zeldzame gevallen werden lichte gastro-intestinale stoornissen van voorbijgaande aard, zoals braken, waargenomen. Dosering en toedieningsweg: Oraal gebruik. Dosering: De aanbevolen dosering bedraagt 5,0 mg/kg lichaamsgewicht
prado oxacine éénmaal per dag. Met de verdeling van de spuit resulteert dit in een doseringsbereik van 5,0 tot 7,5 mg/kg lichaamsgewicht. Om een correcte dosering te verzekeren en onderdosering te voorkomen dient het lichaamsgewicht zo nauwkeurig mogelijk
bepaald te worden. Om een nauwkeurige dosering mogelijk te maken, is de 15 ml es Vera ox orale suspensie voorzien van een doseerspuit voor orale toediening van 3 ml (graduatie: 0,1 tot 2 ml). Behandelingsduur: De duur van de behandeling is afhankelijk van de aard
en ernst van de infectie en van de respons op de behandeling. Voor de meeste infecties volstaat de volgende behandelingsduur: wondinfecties en abcessen 7 dagen, acute infecties van de bovenste luchtwegen 5 dagen. Indien geen verbetering van de klinische toestand
merkbaar is binnen 3 dagen na start van de behandeling, moet de behandeling heroverwogen worden. Toedieningswijze: Goed schudden voor gebruik. De equivalente dosis in de spuit optrekken; Rechtstreeks in de muil toedienen. Om kruisbesmetting te voorkomen
mag dezelfde spuit niet voor meerdere dieren gebruikt worden. Een spuit kan dus enkel voor één dier gebruikt worden. Na toediening dient de spuit met leidingwater te worden gereinigd en samen met het diergeneesmiddel in de kartonverpakking te worden bewaard.
Bayer SA-NV, HealthCare, Animal Health Division, J.E. Mommaertslaan 14, BE - 1831 Diegem (Machelen). www.companion.bayer.be - Bayer BV, HealthCare, Animal Health Division, Energieweg 1, NL - 3641 Mijdrecht. www.companion.bayer.nl
IP0429

Lichamelijk onderzoek
Het algemene klinisch onderzoek, circulatieonderzoek
en respiratieonderzoek
dienen te worden uitgevoerd bij
de patiënt 1 . Vaak kan aan de hand
van afwijkingen gevonden bij het klinisch
onderzoek al een (waarschijnlijkheids)diagnose
gesteld worden. Bij
afwijkingen bij circulatie onderzoek
moet alsnog verschil worden gemaakt
tussen een waarschuwingshoest of
een irritatie hoest. Bijvoorbeeld: een
oudere hond met een hartruis kan
hoesten door compressie van de
hoofdbronchus door een vergroot linker
atrium (irritatiehoest) of door
longoedeem ten gevolge van hartfalen
(waarschuwingshoest). Dit onderscheid
kan worden gemaakt door het
maken van röntgenfoto’s van de thorax
in twee richtingen.
Bij het vaststellen van een respiratoire
sinusartimie tijdens het algemeen
klinisch onderzoek dient onderscheid
te worden gemaakt tussen een doelmatige
of een irritatiehoest. Bij een
waarschuwingshoest wordt vrijwel
nooit een respiratoire sinusaritmie
gevonden worden, omdat ernstige
systemische ziektes meestal gepaard
gaan met een sinustachycardie.
Figuur 1 toont een ECG met sinusartimie.
Wanneer de patiënt ook systemisch
ziek is (bijvoorbeeld koorts of sloomheid)
dan valt de hoest vaker in de
categorie waarschuwingshoest. Bij
dyspneu valt de hoest vaker in de
categorie waarschuwingshoest of
doelmatige hoest. Figuur 2 vat samen
hoe bepaald kan worden in welke
categorie de hoest zich hoogstwaarschijnlijk
bevindt.
Aanvullend onderzoek
Het maken van een röntgenfoto is de
belangrijkste stap van het aanvullend
onderzoek. Het helpt bij het bevestigen
van de waarschijnlijkheidsdiagnose
en het bepalen van de categorie
waarin de hoest valt. Naast het
maken van röntgenfoto’s kan ander
aanvullend onderzoek nuttig zijn,
zoals bloedonderzoek ter bevestiging
van een hartwormbesmetting, fluorscopie
waarbij de trachea wordt doorlicht
met röntgen tijdens inspiratie en
expiratie, om bijvoorbeeld een tracheacollaps
te bevestigen. Bronchoscopie
wordt toegepast om de bronchiën
te bekijken en om bijvoorbeeld
een bronchioalveolaire lavage (BAL)
uit te voeren. DNAB’s kunnen genomen
worden van bijvoorbeeld processen
in de thorax. Verder kan parasitair
onderzoek erg nuttig zijn bij
verdenking op longworm.
Therapie
• Doelmatige hoest: wegnemen van
de onderliggende oorzaak, bijvoorbeeld
het verwijderen van corpora
aliena, het aanpakken van bacteriele
infecties met breedspectrum
Een hoestende hond is voor de dierenarts
een ‘prettig’ probleem om verder op te
werken.
Respiratoire
Systematische afwijkingen Is het een zeer luide hoest?
Sinusaritmie
Dyspneu
Doelmatige hoest
Waarschuwingshoest
Duur maanden tot jaren
Afwijkingen
circulatie-onderzoek
Irritatie-hoest
Figuur 2
antibiotica, en het behandelen van
onderliggende oorzaken (bijvoorbeeld
megaoesophagus). Prednison
of hoestdrankjes zijn gecontraïndiceerd.
Coupage van de borstkas of
verneveling kan bijdragen kan een
sneller herstel van de patiënt.
• Waarschuwingshoest: Snelle systemische
behandeling van de onderliggende
oorzaak, zoals cardiogeen
longoedeem, longbloeding, pulmonale
thromboembolie, neoplasie of
longkwabtorsie. Te overwegen
behandelingen zijn zuurstoftherapie,
diuretica in het geval van congestief
hartfalen, vloeistoftherapie,
plasma-transfusies en vitamine K
gift in het geval van stollingsstoornissen,
chemotherapie, of chirurgie
in het geval van een longkwabtorsie.
Hoestdrankjes zijn gecontraindiceerd.
Prednison alleen toegepast
te worden als daar een goede reden
voor is.
• Irritatiehoest: Verlichting van de
symptomen is het belangrijkste
devies. Te overwegen behandelingsmethodes
zijn het adviseren van
een borsttuig, veranderingen aan
de omgeving (frisse lucht),
gewichtsreductie, hoestonderdrukkers
zoals codeïne, bronchodilatators,
en eventueel prednison.
Referenties:
1. A. Rijnberk, F.J. van Sluijs (2005) Anamnese en
lichamelijk onderzoek bij gezelschapsdieren,
Houten: Bohn Stafleu van Loghum: 79-107.
oktober 2011 • 13

Kat met anorexie
14 • oktober 2011
De Echografie Casus
Ebert Warmerdam
Anorexie is een frequent voorkomende klacht bij onze huisdieren en zo ook bij
de patiënt van deze aflevering van de echografie casus. Het betreft een 14 jaar
oude gecastreerde Europees Korthaar kater welke ruim 2 weken kampte met een gebrek aan eetlust. Bij de
buikpalpatie was een verschil in grootte tussen beide nieren gevoeld, hetgeen reden was voor de verwijzing
voor nader echografisch onderzoek.
Figuur 1 is een transversale doorsnede van de lever. Middels
Color Doppler onderzoek (eFlow) wordt geen bloedflow waargenomen
in vaatachtige structuren, hetgeen dilatatie van
galwegen sug gereert. De vaatachtige structuur welke wel
aankleurt betreft wel een bloedvat.
Figuur 3 is een longitudinale doorsnede van de linker nier.
De linker nier toont zich wat fors met een lengte van circa
41 millimeter en een maximale dwarse doorsnede van 24
milli meter. De linker nier toont zich diffuus iets echorijk van
structuur. Caudaal van de linker nier is een geringe hoeveelheid
vrije vloeistof in de peritoneale holte waarneembaar (pijlen)
welke zich echografisch niet geheel helder van structuur toont.
Figuur 2 is een longitudinale doorsnede van de galblaas.
De wand van de galblaas toont zich wat prominent met een
dikte van 1 à 2 millimeter en is wat echorijk van structuur.
Figuur 4 is een longitudinale doorsnede van de rechter nier.
De rechter nier toont zich wat klein met een lengte van circa
26 millimeter en een maximale dwarse diameter van ongeveer
13 millimeter. De schors toont zich wat echorijk van structuur
en er lijkt sprake van relatief wat meer merg- dan schorsstructuur.

Figuur 5 is een longitudinale doorsnede van de urineblaas.
De inhoud van de urineblaas toont zich niet helder van
structuur. In de urine worden meerdere min of meer echorijk
gestructureerde “pikkeltjes” waargenomen welke suggestief
zijn voor de aanwezigheid van enig debris (en/of gruis) in de
urineblaas.
Al met al vrij veel bevindingen welke aanknopingspunten
kunnen zijn voor nader onderzoek richting bijvoorbeeld lever en
nieren. Als eerste werd besloten om met behulp van een echogeleide
punctie enige vloeistof te verzamelen uit de peritoneale
holte ten behoeve van nader cytologisch onderzoek. Wanneer
er zoals hier sprake is van een vrij geringe ascites is een echogeleide
punctie een prima techniek om de punctie plaats te
bepalen. De verkregen vloeistof toonde zich macroscopisch met
een geel gekleurd (niet dradentrekkend) aspect. Bij het cytologisch
onderzoek werden naast polymorfkernige granulocyten
tevens diverse clusters epitheliale cellen waargenomen welke
suspect zijn voor carcinoom.
Figuur 6 is een transversale doorsnede ter hoogte van het
epigastrium. Tussen de lever en de maag wordt een egaal
gestructureerd bolvormig massa’tje waargenomen met een
dwarse diameter van ongeveer 7 millimeter. Elders in het
abdomen werden nog enkele gelijkaardige massa’tjes waargenomen.
Waarschijnlijk betreffen dit iets vergrote lymfeknopen.
Ook op deze opname is een geringe hoeveelheid vrije
vloeistof in de peritoneale holte ventraal van de lever waarneembaar
(schuine pijlen).
Diagnostische beeldvorming is in de moderne diergeneeskunde
niet meer weg te denken. Echografie heeft zich in de
afgelopen 20 jaar technologisch gezien enorm ont wikkeld en
inmiddels vele indicaties van het röntgenologisch onderzoek
overgenomen.
Kijk voor meer informatie op www.warmerdamveterinaireradiologie.nl
oktober 2011 • 15

Bedankt
Een bekende en vertrouwde naam
in veterinair Nederland is niet meer.
Intervet / Schering-Plough Animal Health
is overgegaan in MSD Animal Health.

Welkom
De naam is nieuw, maar verder blijven wij
gewoon wie we zijn. Toegewijde mensen
die u ondersteunen met de beste producten,
service en technische support.
MSD Animal Health
Betrouwbare partner in diergezondheid
www.msd-animal-health.nl
IP0434

Een case op zich
Voedsel-geïnduceerde hyperthyreoidie bij de hond
Recentelijk werd de Universiteitskliniek voor Gezelschapsdieren
geconsulteerd voor drie casuïstieken waarbij er sprake was van een
ongebruike lijke vorm van hyper thyreoidie bij de hond.
In tegenstelling tot de situatie bij
katten is hyperthyreoidie een zeldzame
aandoening bij de hond.
De meeste honden met hyperthyreoidie
worden aangeboden vanwege een
massa, een schildkliertumor,
in de hals. Meer dan 85% van de
schildkliertumoren bij de hond zijn
maligne (carcinomen). Meestal worden
adenomen niet bij de levende
hond ontdekt omdat ze vaak klein
zijn. Symptomen zoals dyspneu of
dysfagie kunnen ontstaan door infiltratieve
groei en de grootte van de
tumor. Metastasering van schildkliertumoren
komt vaak voor bij de
hond, met name naar de regionale
lymfeknopen en de longen. Schildkliertumoren
ontstaan meestal bij
oudere honden met een gemiddelde
leeftijd van 9 jaar en worden relatief
vaak bij de boxer gezien.
De meeste honden met schildkliertumoren
zijn euthyreoot of hypothyreoot.
Ongeveer 10-15% van de honden
met een schildkliertumor heeft
een functionele tumor met hypersecretie
van schildklierhormonen en
deze honden vertonen de klassieke
symptomen van hyperthyreoidie,
bestaande uit gewichtsverlies, polyfagie,
polyurie en polydipsie (PUPD).
18 • oktober 2011
Onlangs werd de afdeling endocrinologie
van de UKG geconfronteerd met
een nieuwe, nog niet beschreven,
vorm van hyperthyreoidie bij de
hond; de voedsel-geïnduceerde
hyperthyreoidie. Deze vorm zal
mogelijk steeds meer gezien worden
vanwege de toenemende populariteit
van rauw vlees diëten. Aan de hand
van 3 casussen zal de voedsel-geïnduceerde
hyperthyreoidie bij de hond
hieronder verder toegelicht worden.
Casus 1
Een zeven jaar oude gecastreerde
mannelijke intacte Bull terriër werd
aangeboden op de endocrinologie poli
van het Departement Geneeskunde
van Gezelschapsdieren van de
Faculteit Diergeneeskunde in Utrecht
met een geschiedenis van PUPD sinds
zes maanden. Ook was er sprake van
gewichtsverlies en had de hond een
zeer goede eetlust. De verwijzende
dierenarts had bloed- en urine
onderzoek uitgevoerd waarbij een
verhoogde plasma-(thyroxine)T 4 -concentratie
van 70 nmol/l (ref 19-46
nmol/l) en een lage plasma-TSH-concentratie
van

Figuur 1. CT scan hals. De trachea is zichtbaar ventraal van het wervellichaam en bevat een
endotracheale tube. Links en rechts van de trachea zijn de twee normale schildklieren
zichtbaar.
Het verhoogde plasma-T 4 -gehalte in
combinatie met een laag plasma-TSHgehalte
wijst op hyperthyreoidie. Dit
kan veroorzaakt worden door een
tumor uitgaande van een of beide
schildklieren. Ook is het mogelijk dat
de tumor uitgaat van ectopisch
schildklierweefsel, wat zich kan
bevinden in het gebied vanaf de
tongbasis tot in de thorax.
Bij deze hond werd voornamelijk
gedacht aan de tweede mogelijkheid
aangezien de tumor niet te palperen
was in de hals. Een kleine, niet palpabele
tumor was echter niet
compleet uit te sluiten.
Diagnostiek
Om de diagnose te bevestigen en de
lokalisatie van de tumor te bepalen
werd een CT-scan van het halsgebied
en de thorax uitgevoerd. Hiermee kon
tevens de uitgebreidheid en
aanwezigheid van metastasen
geïnventariseerd worden.
Ook werd een scintigrafisch
onderzoek uitgevoerd van hals en
thorax om te bepalen of er actief
schildklierweefsel aanwezig was wat
radioactief technetium opneemt.
Indien dit het geval is zou een
therapie met radioactief jodium
overwogen kunnen worden.
Resultaten
Op de CT scan van de hals is sprake
van geringe asymmetrie van de
schildklieren maar er is geen overtuigende
neoplasie zichtbaar (figuur 1).
De thorax is niet afwijkend en er zijn
geen aanwijzingen voor metastasen.
Opmerkelijk toonde de scintiscan dat
geen radioactief technetium opgenomen
werd door beide schildklieren
(figuur 2). Dit beeld is passend bij
primaire of secundaire hypothyreoidie,
en kan gezien worden bij onderdrukking
van de schildklieren door
exogeen schildklierhormoon. Aangezien
er sprake is van een hoog plasma-T
4 -gehalte en een laag plasma-
TSH-gehalte is hypothyreoidie
uitgesloten.
Bij navraag blijkt de hond geen medicijnen
te krijgen maar wel op een
rauw vlees dieet te staan. Dit leidde
tot de hypothese dat het rauwe vlees
mogelijk schildklier (en dus schildklierhormoon)
zou kunnen bevatten
en op deze manier zou kunnen zorgen
voor hyperthyreoidie.
Advies & follow-up
De eigenaren werden geadviseerd de
hond op een commercieel dieet over
te zetten en na negen weken werd
Ant
Figuur 2. Scintigrafie schildklieren. De
speekselklieren nemen zoals gebruikelijk
wat radioactief technetium op. De schildklieren
zijn echter niet zichtbaar.
opnieuw het plasma-T 4 -gehalte
bepaald en het scintigrafisch onderzoek
van de schildklieren herhaald.
Na negen weken is het plasma-T 4 -gehalte
gedaald tot 13 nmol/l en het
plasma-TSH-gehalte gestegen naar
0.23 ug/l. Mogelijk is het plasma-
T 4 -gehalte verlaagd ten gevolge van
langdurige suppressie van de schildklieren
door het exogene schildklierhormoon.
De scintigrafie laat zien dat
er weer geringe opname is van radioactief
technetium in beide schildklieren
(figuur 4).
De PUPD en polyfagie zijn verdwenen,
de hond is minder onrustig en is
aangekomen in gewicht. Ook is er
geen sprake meer van hyperthermie
en tachycardie.
Hiermee is aangetoond dat er bij deze
hond sprake was van een tijdelijke
hyperthyreoidie, waarschijnlijk geinduceerd
door rauw vlees (met daarin
schildklierweefsel).
Casus 2
Een 11 jaar oude vrouwelijk intacte
sheltie werd aangeboden met
gewichtsverlies ondanks goede eetlust.
De hond werd sinds vier jaar
behandeld voor hypothyreoidie met
L-thyroxine.
Met bloedonderzoek werd een plas-
Li
oktober 2011 • 19

08081101 (BP&MC)
Niemand gelooft dat Teun
al zoveel kaarsjes op zijn
verjaardagstaart heeft...
…hij lijkt wel weer een pup
sinds hij zijn maandelijkse
dosis Trocoxil krijgt*.
We know you care
Pfizer Animal Health bv • Postbus 37
2900 AA Capelle a/d IJssel
www.pfizerah.nl • info@pfizerah.nl
www.weknowyoucare.nl
© 2011 Pfizer Animal Health bv - Capelle a/d IJssel
® Merknaam Pfizer Inc., N.Y., U.S.A.
* vanaf de 2 e dosering
Trocoxil ® , kauwtabletten voor honden, 6, 20, 30, 75 en 95 mg • Werkzaam bestanddeel: mavacoxib
• Uitsluitend voor diergeneeskundig gebruik - EU/2/08/084/001-005 REG NL 100602/4/5/6/9
- UDA • Nadere informatie: zie bijsluiter of op aanvraag beschikbaar bij de registratiehouder:
Pfizer Animal Health bv- Postbus 37 - 2900 AA Capelle a/d IJssel (e-mail: info@pfizerah.nl).
IP0432

THR
TSH
ma-T 4 -concentratie gevonden van 99
nmol/l (ref 19-46 nmol/l) waarop de
dosering L-thyroxine verlaagd werd.
Echter, de plasma-T 4 -concentratie
steeg naar 115 nmol/L, waarop besloten
werd de L-thyroxine te stoppen.
De plasma-T 4 -concentratie bleef echter
doorstijgen tot 142 nmoll/l.
Bij navraag bleek de hond op een
rauw vlees dieet te staan en regelmatig
runderslokdarm te eten te krijgen.
Hierop werd besloten te stoppen met
het voeren van runderslokdarm waarop
de plasma-T 4 -concentratie drie
weken later daalde naar 24 nmol/L en
weer drie weken later naar

THE INFLAMMATION
DIMENSION
Kort- K en langdurende pijnbehandeling bij honden
Give with confidence !
Cimicoxib
The A NEW standard in in NSAIDs
Cimalgex 8 mg/ 30 mg/ 80 mg kauwtabletten voor honden. REG NL 106755 /106756/ 106757. UDA. 8 mg/ 30 mg/ 80 mg cimicoxib per tablet. Indicaties: Voor de behandeling
van pijn en ontsteking geassocieerd met osteoartritis, en de bestrijding van perioperatieve pijn ten gevolge van orthopedische of weke delen chirurgie bij honden. Contra-indicaties:
Niet gebruiken bij honden jonger dan 10 weken. Niet gebruiken bij honden die die lijden aan aandoeningen van de maag of de darmen of bij honden die bloed verliezen. Niet
gelijktijdig gebruiken met corticosteroïden of andere niet steroïde ontstekingsremmers (NSAIDs). Niet gebruiken als de hond overgevoelig is voor cimicoxib of een van de andere
ingrediënten in het product. Niet gebruiken bij fokdieren, drachtige of lacterende dieren. Bijwerkingen: Milde maagdarmaandoeningen (braken en/of diarree) werden zeer vaak
gemeld, maar duren slechts kort. Zelden traden ernstige maagdarmaandoeningen zoals bloeding en ontstaan van zweren op. Andere bijwerkingen zoals verlies van eetlust of
lusteloosheid kunnen ook zelden waargenomen worden. Zeer zelden werd verhoging van de waarden van de nierfunctie (biochemische parameters van de nier) geconstateerd.
Zoals bij elke langdurige NSAID behandeling moet de nierfunctie worden gecontroleerd. Als een van de waargenomen bijwerkingen blijft bestaan na stopzetten van de behandeling,
dient het advies van uw dierenarts te worden ingewonnen. Als bijwerkingen zoals aanhoudend braken, herhaalde diarree, bloed in de ontlasting, plotseling gewichtsverlies, verlies
van eetlust, lethargie of verergering van de lever- of nierfunctiewaarden optreden, moet gebruik van het middel worden gestaakt en onmiddellijk advies worden ingewonnen bij uw
dierenarts. Indien u ernstige bijwerkingen of andersoortige reacties vaststelt die niet in deze bijsluiter worden vermeld, wordt u verzocht uw dierenarts hiervan in kennis te stellen.
Dosering: Orale toediening. Cimalgex tabletten kunnen met of zonder voedsel worden toegediend. De tabletten hebben een smaakje en studies (in gezonde Beagles) hebben
aangetoond dat het aannemelijk is dat ze vrijwillig worden opgenomen door de meeste honden. De aanbevolen dosering van cimicoxib is 2 mg per kg lichaamsgewicht, eenmaal
daags. Behandelingsduur: Bestrijding van perioperatieve pijn door orthopedische of weke delen chirurgie: één dosis 2 uur voor de operatie, gevolgd door 3 tot 7 dagen behandeling,
afhankelijk van het oordeel van uw dierenarts. Verlichting van pijn en ontsteking geassocieerd met osteoartritis: 6 maanden. Voor langduriger behandeling dient regelmatige
controle door uw dierenarts te worden uitgevoerd. Registratiehouder: Vétoquinol SA, Magny Vernois, F-70200 Lure, Frankrijk. Cimicoxib wordt gecommercialiseerd door Vétoquinol
onder licentie van Palau Pharma Spanje. Verpakking: Cimalgex is verpakt in aluminium blisters (8 tabletten per strip), beschikbaar in doosjes van 32 en 144 tabletten. Verdere
informatie is op aanvraag beschikbaar.
Vétoquinol nv Tel: +32 3 877 44 34 - info@vetoquinol-benelux.be - Vétoquinol bv Tel: +31 10 498 00 79 - info@vetoquinol-benelux.be.
Krachtige werking
Bewezen tolerantie
Lekker gemakkelijk
www.kimydog.com
V11/046
IP0423

Wat klopt hier niet?
dr. Viktor Szatmári
In deze rubriek bespreekt dr. Viktor Szatmári ECVIM-CA (Cardiology) specialist, Universiteitskliniek voor Gezelschapsdieren Utrecht,
Afdeling Cardiologie & Pulmonologie, een uitdagende patiënt.
De oplossing van de afgelopen ‘Wat is uw diagnose?’ quiz
De vraag was de volgende. U ziet het
mondslijmvlies en het vulvaslijmvlies
van een 1,5 jaar oude Labrador retriever
met verminderd uithoudingsvermogen en
flauwtes. Beide problemen zijn sinds drie
maanden leeftijd aanwezig en worden
steeds erger. Wat is uw waarschijnlijkheidsdiagnose?
Hoe kunt u de diagnose
bevestigen? Hier wil ik iedereen bedanken
die de moeite heeft genomen om
een diagnose naar mij te mailen!
De oplossing
Waar zit de afwijking als zuurstofarm
bloed alleen naar de caudale lichaamsdelen
en zuurstofrijk bloed alleen naar
de craniale lichaamsdelen stroomt?
De volgende drie randvoorwaarden moe-
Nieuwe Quiz: Wat klopt hier niet?
Bij deze 7,5 jaar oude herder kruising
werd bij een routine onderzoek een hartruis
ontdekt. Volgens de eigenaar zijn er
geen klachten (zie foto). De hond werd
met 5 maanden leeftijd vanuit Spanje
naar Nederland gebracht. De hartruis
kunt u beluisteren op www.rhp.nu/ruis
De opname van de hartruis werd in de
linker hartbasis (ongeveer de 3e inter-
ten hiervoor voldaan worden:
Er moet een abnormale macroscopische
verbinding tussen de rechter en de linker
harthelft ontstaan. Deze verbinding
moet buiten het hart zijn, namelijk
caudaal van de punt waar de a. brachiocephalica
(die naar de hoofd gaat)
vanuit de aortaboog komt. De druk in de
a. pulmonalis moet hoger zijn dan die in
de aorta.
Er zijn maar heel weinig aandoeningen
die aan deze voorwaarden voldoen.
Dit zijn de patente ductus arteriosus
(PDA) en ‘aorto-pulmonary window’.
Degene die vaker voorkomt is de PDA.
De reden waarom het bloed vanuit de
a. pulmonalis naar de aorta stroomt is
het ontstaan van een ernstige pulmonale
hypertensie. Ernstige pulmonale
hypertensie ontwikkelt zich bij een PDA
als het shuntende bloedvolume erg groot
is, dus bij een hele brede ductus.
De diagnose kan met de combinatie van
een echocardiogram en een ‘bubblestudy’
van de abdominale aorta gesteld
worden (zie video op IP DIGITAAL).
Bij deze aandoening laat het hart de
klassieke tekenen van pulmonale hypertensie
zien. Deze zijn: een eccentrische
en concentrische hypertrofie van het
rechter ventrikel (Video 1- IP DIGITAAL),
uniforme dilatatie van de a. pulmonalis
en een hoge snelheid van de tricuspidalisklepinsufficientie
(gemeten met
costale ruimte) gemaakt. Hier werd ook
een fremitus gevoeld. Wat is uw waarschijnlijkheidsdiagnose?
Bedankt familie Pleijsier, voor het
beschikbaar stellen van de foto!
Uw antwoord kunt u tot
24 november 2011 mailen naar:
romanhouse@btconnect.com
CW-doppler). De extacardiale rechtslinks
shunting wordt bevestigd door het
intraveneus inspuiten van ongeveer 10
ml fysiologische zoutoplossing, nadat
deze in de spuit met een klein beetje
lucht werd geschud. Bij een extracardiale
rechts-links shunting worden de
luchtbelletjes met echo niet alleen in het
rechter hart, maar ook in de abdominale
aorta gezien (Video 2-IP DIGITAAL).
Bij een gezond dier gebeurt dit niet,
want de luchtbelletjes worden in het
capillairsysteem van de longen uitgefilterd.
Bij een hond met een omgekeerde
PDA bereikt een deel van het veneuze
bloed niet eens de longcapillairen, want
ze gaan eerder via de ductus de aorta
descendens in.
Een rechts-links shuntende PDA kan
niet operatief verholpen worden, want
met het sluiten van de ductus zou de
ernst van de pulmonale hypertensie nog
verder toenemen, waardoor de patiënt
zou overlijden. Een hond met een omgekeerde
PDA heeft vaak ook geen hartruis.
De reden van de klachten is niet
alleen maar de pulmonale hypertensie,
maar ook de erythrocytose (polycythemie).
De ernst van de pulmonale
hypertensie kan m.b.v. orale fosfodiesterase
remmers verminderd worden, en
een ernstige erythrocytose kan met een
regelmatig uitgevoerd aderlaten verholpen
worden.
oktober 2011 • 23

Innovatieve orthopedische
hulpmiddelen voor dieren
24 • oktober 2011
Marianne Bouman
Dierenarts
Tijdens het IP Zomercongres trok Arjan Hodes met zijn demonstraties
veel belangstelling. Voldoende reden om voor In Praktijk eens een kijkje
in de keuken te nemen. Ar jan Hodes begon met het maken van
orthopedische braces gestuurd door de hulpvragen die binnenkwamen
bij zijn humaan orthopedische bedrijf. Vier jaar na vervaardiging van
zijn eerste nekbrace voor een chihuahua met een nekhernia is Hodes
dierenorthopedie uitgegroeid tot een bedrijf dat zich volledig toewijdt
aan de vervaardiging en ontwikkeling van orthopedische hulpmiddelen
voor dieren.
Hodes vervaardigd twee groepen producten.
De orthesen die een lichaamsdeel
ondersteunen en de prothesen die
een geamputeerd lichaamsdeel vervangen.
Bij een orthese kan een gewricht
volledig gestabiliseerd en de beweging
ondersteund worden.
Ook is het mogelijk om een onstabiel
gewricht met behulp van een dynamische
brace slechts in één vlak te laten

Op het zomercongres liet Arjen Hodes aan
het publiek zien hoe het maken van een
gipsafdruk voor het maken van een orthopedisch
hulpstuk in zijn werk gaat.
bewegen, terwijl de ongewenste
mobiliteit in de andere dimensies
onmogelijk worden gemaakt.
Het doel van een prothese is het vervangen
van een geamputeerde poot
op een dusdanige manier dat het
dier de prothese volledig zal gaan
belasten.
Productieproces
Bijna alle patiënten komen terecht bij
Hodes dierenorthopedie na verwijzing
van de eerste of tweedelijns dierenkliniek.
Bij een eerste intakegesprek
wordt een gipsafdruk gemaakt van de
aangedane poot of poten. Van het
negatief van de poot dat zo ontstaat
wordt vervolgend een positief
gemaakt; een gipsen kopie van de poot
waarop het hulpstuk naar maat wordt
gemaakt. Op het positief worden eerst
aanpassingen gedaan, er wordt materiaal
weg gehaald op de plekken waar
het hulpstuk wat meer druk en ondersteuning
moet geven en er wordt gips
aan het positief toegevoegd op de
locaties waar makkelijk drukplekken
ontstaan. Het totale proces duurt over
het algemeen twee tot drie weken.
Voor spoedpatiënten, bijvoorbeeld na
trauma, kan de vervaardiging soms
zelfs in enkele dagen plaatsvinden.
Bij een tweede consult wordt het hulpstuk
voor de eerste maal op de patiënt
gepast en worden indien nodig de
laatste aanpassingen gedaan. Wat
volgt is een periode waarin de patiënt
langzaam moet wennen aan het dragen
van het hulpstuk. De meeste honden
accepteren brace direct en gaan
het al snel associëren met hun uitlaatbeurt.
Toch is het ook met het oog op
het ontstaan van drukplekken van
belang de draagtijd in twee weken rustig
op te bouwen en de huid zorgvuldig
te controleren op roodheid en
kaalheid.
Toegevoegde waarde
Arjan Hodes ziet zijn producten als
een toevoeging aan de orthopedische
chirurgie en neurologie en zeker niet
als een vervanging. “Als een dier
geopereerd kan worden zonder veel
risico en met een goede prognose heeft
dat zeker de voorkeur boven een brace.
Helaas is een operatie niet altijd een
optie door bijvoorbeeld een hartkwaal,
of wordt na chirurgisch ingrijpen niet
het gewenste resultaat bereikt, in zulke
gevallen kunnen wij veel betekenen”.
Orthopedische hulpmiddelen voor die-
ren beginnen langzaam geaccepteerd
te worden in onze samenleving.
De ethische bezwaren, zoals het argument
dat deze hulpmiddelen het
natuurlijk gedrag van het dier zouden
beperken, worden door de praktijk
ontkracht. Arjan Hodes: “Veel dieren
kunnen met hun hulpmiddel juist weer
heel veel dingen die zij zonder niet
meer konden. Natuurlijk moet je het
welzijn van het dier op de langere
termijn altijd meewegen bij het aanmeten
van een hulpmiddel. Een rolstoel
of heupstabilisator vind ik zelf
bijvoorbeeld alleen verantwoord in
een kortdurend revalidatie proces,
maar biedt zeker geen permanente
oplossing”.
Mogelijke complicaties
Tegen de verwachting van de meeste
dierenartsen in blijkt de acceptatie van
een brace zelden een probleem te vormen.
In minder dat 1% van de gevallen
lukt het niet om een dier aan zijn
brace te laten wennen. In bijna alle
gevallen draagt een dier zijn brace
zonder problemen. Zeker als dit wordt
gekoppeld aan de positieve ervaring
van de dagelijkse wandelingen. Bij
prothesen is de acceptatie ongeveer
70%, maar dit percentage is hoger
wanneer het hulpstuk na amputatie zo
spoedig mogelijk wordt aangemeten (in
verband met optreden contractuurstanden
en atrofie).
Ook drukplekken komen maar zelden
voor. Vaak zijn drukkingen eenvoudig
en snel op te lossen door het aanpassen
van de brace. De buitenschaal van
de braces zijn van een thermoplastisch
materiaal en kunnen hiertoe met de
juiste behandeling eenvoudig worden
gecorrigeerd. Honden met een pezige
structuur van de distale ledematen,
zoals windhonden, zijn gevoeliger voor
drukplekken. Door het ontbreken van
een ondervacht zijn ook ridgebacks
gevoelig voor deze complicatie.
De medewerkers van Hodes trainen
diereneigenaren in het herkennen van
drukplekken in een vroegtijdig stadium.
Wanneer u als dierenarts wordt
geconfronteerd met een drukplek veroorzaakt
door een brace of prothese
moet de eigenaar worden geadviseerd
het hulpmiddel niet te dragen voor hij
oktober 2011 • 25

Multifunctioneel Design
• Een nieuw design • Een aangepast, overzichtelijk assortiment
• Alle producten zijn in te zetten voor meerdere aandoeningen en hun aanverwante problemen
• Alle producten houden daarnaast ook rekening met de algemene gezondheid van uw patiënt
• Producten met een solide wetenschappelijke basis
• 100% tevredenheidsgarantie
Neem voor meer informatie vrijblijvend contact op met
Jack du Bois 06 22450132 (regio noord)
of Claudia Gubbels 06 54667511 (region zuid)
IP0428

De meeste honden accepteren een brace direct en gaan het al snel associëren met hun
uitlaatbeurt.
is aangepast en de wond is genezen.
Scheer het wondgebied niet zolang dit
niet strikt noodzakelijk is, de beharing
vormt een natuurlijke bescherming van
de huid wanneer het hulpmiddel weer
gedragen kan worden.
Multidisciplinaire
aanpak bij amputatie
Wanneer u als dierenarts wordt geconfronteerd
met een amputatie is het verstandig
de mogelijkheid tot het aanmeten
van een prothese op voorhand met
de eigenaar te overleggen. De bewegingsvrijheid
van de patiënt en kans
op acceptatie neemt namelijk sterk toe
wanneer u de operatiestrategie aanpast
op de technische mogelijkheden van
een prothese en wanneer het aanmeetproces
zo spoedig mogelijk na operatie
in gang wordt gezet.
Voor een ruime bewegingsvrijheid van
de patiënt met een pootprothese is een
besparende strategie tijdens de operatie
van belang. U wordt aangemoedigd om
voorafgaand aan de amputatie contact
op te nemen met de medewerkers van
Hodes dierenorthopedie om de hoogte
van de amputatie te bespreken om zo
het optimale resultaat te bewerkstelligen.
Daarnaast is het van belang het distale
gedeelte van het bot met spierweefsel
te omhechten. Met behulp van een
huidflap kan het distale uiteinde van
de stomp worden bedenkt, in dit
gebied is een litteken onwenselijk
omdat het dier hier op zijn prothese
zal gaan steunen. Ook ‘ezelsoren’ aan
weerszijden van de wond kunnen een
goede pasvorm in de weg staan, probeer
de wond mooi sluitend te maken.
Twee weken na de amputatie is de
wond over het algemeen voldoende
genezen om een gipsafgietsel van de
stomp te maken. Vervolgens kan binnen
twee tot drie weken de prothese
worden aangepast. De acceptatie percentages
zijn na zulk een doortastend
optreden aanzienlijk hoger dan wanneer
langer gewacht wordt. Bovendien
hebben contracturen in het gewricht
boven de stomp nog niet op kunnen
treden.
Duurzaamheid
De toewijding van Arjan Hodes aan de
veterinaire orthopedische hulpmiddelen
De bewegingsvrijheid van de patiënt en
kans op acceptatie na amputatie neemt
sterk toe wanneer u de operatiestrategie
aanpast op de technische mogelijkheden
van een prothese en wanneer het aanmeetproces
zo spoedig mogelijk na operatie
in gang wordt gezet.
Orthopedische hulpmiddelen voor dieren
beginnen langzaam geaccepteerd te
worden in onze samenleving.
TIP
Voor meer informatie kijk op
www.dierenorthopedie.nl of
www.hodes.eu.
stelt hem in staat om snel in te spelen
op voorkomende problemen, maar ook
op het gebied van duurzaamheid staat
de productontwikkeling niet stil.
Momenteel wordt onderzocht of het
mogelijk is om 3D vormgeving met
behulp van laserprinttechniek toe te
passen voor de productie van hulpmiddelen.
Dit verminderd het aantal benodigde
onderdelen, de kosten en het
gewicht van de braces. Bovendien
wordt de productie van de prothesen
op deze manier milieuvriendelijker.
Deze toepassingen lopen sterk vooruit
op de humane geneeskunde.
Kosten
Hodes dierenorthopedie hanteert één
vaste prijs voor het laten aanmeten,
vervaardigen en eventueel aanpassen
van een brace of prothese. Afhankelijk
van het type brace, liggen deze bedragen
globaal tussen de € 500 en € 800.
Een prothese kost tussen de € 700 en
€ 900. Bij sommige dierenzorgverzekeringen
maakt een eigenaar aanspraak
op een vergoeding van (een deel van)
de kosten. Dit is afhankelijk van de
verzekeraar en het type pakket. Voor
meer informatie over de mogelijkheden
voor vergoeding kan een eigenaar contact
op nemen met de verzekeraar.
oktober 2011 • 27

28 • oktober 2011
We maken wat
mee bij het NVIC....
Mariëlle Vernooij
Twee ons groenten en twee stuks fruit?
Voordat ik ging studeren dacht ik, zoals
veel mensen waarschijnlijk, dat honden
strikte vleeseters zijn. Mijn ouders (die
een fruitbedrijf hebben) en ik vonden
het hilarisch dat onze bouvier in hun
fruitwinkel regelmatig appels, peren of
pruimen ging stelen. Later in de praktijk
bleek dat klanten ook het idee hadden
dat ze een wereldwonder in huis
hadden, als ze vertelden dat hun hond
groenten en fruit at. Inmiddels weet ik
natuurlijk al lang dat honden onmivore
trekjes hebben, maar het is ook meer
gemeengoed: in hondenvoeding prijken
de stukjes ‘groente’ steeds opzichtiger
gekleurd. Door jarenlange voorlichting
van het Voedingscentrum is iedereen er
van doordrongen dat groenten en fruit
heel gezond zijn. En wat goed is voor
mensen, kan ook geen kwaad voor honden,
toch? In de toxicologie komen we
wel vaker voor onverwachte effecten te
staan, dit keer betreffende druiven…
Toxiciteit
Een jaar of 10 geleden kwamen er vanuit
de Verenigde Staten de eerste meldingen
van het Animal Poison Control Centre
(APCC), het veterinair vergiftigingen
centrum aldaar, over onverklaarbaar
nierfalen bij honden, waarschijnlijk
gerelateerd aan het eten van druiven.
Inmiddels is wel duidelijk dat druiven
voor honden inderdaad nefrotoxisch
zijn, het hoe en waarom blijft echter
een raadsel. Bestrijdingsmiddelen, zware
metalen zoals zink of lood, en mycotoxinen
zijn allemaal onderzocht als
potentiële oorzaken, maar bleken niet
aanwezig op de druiven waar dieren
ziek van werden. Ook de toxische dosis
lijkt nogal te variëren, er zijn meldingen
van innames zonder gevolgen, sommige
dieren krijgen bij inname van
enkele druiven per kg lichaamsgewicht
al problemen, anderen pas bij massale
inname. Overigens geven rozijnen en
krenten dezelfde toxische effecten als
druiven.
Klinisch beeld
Bij een druivenintoxicatie gaan honden
meestal al binnen een paar uur braken,
waarbij de druiven of rozijnen in het
braaksel gevonden kunnen worden.
Dit kan gevolgd worden door diarree en
anorexie, lethargie, en soms buikpijn,
algehele zwakte of ataxie. Vanaf één tot
enkele dagen na inname kan nierfalen
optreden, in het ernstigste geval met
oligurie of anurie. Bij bloedonderzoek
kunnen verhoogde concentraties van
ureum, creatinine, fosfor en calcium
gevonden worden. Histopathologisch
onderzoek van de nieren van overleden
honden liet proximale tubulusnecrose
zien.
Behandeling
Als binnen een uur of twee na inname
bekend is dat de hond druiven op heeft,
kan het opwekken van braken of het
geven van actieve kool absorptie van de
toxinen verhinderen. Om de nierfunctie
te ondersteunen kan een intraveneus
infuus gestart worden gedurende minimaal
48 uur. Als een dier na drie dagen
nog geen afwijkende nierwaarden heeft,
is het niet waarschijnlijk dat dit nog
op gaat treden. Bij nierfalen moet het
infuus uiteraard gecontinueerd worden
en bij oligurie of anurie kan aanvullende
medicatie gegeven worden om de
nierfunctie te proberen te handhaven.
(furosemide, dopamine, mannitol).
Peritoneale dialyse en hemodialyse zijn
beschreven als therapie.
Prognose
In een retrospectief onderzoek over 10
jaar, werden door het Animal Poison
Control Center 43 meldingen onderzocht
van honden met een druivenintoxicatie
met klinische verschijnselen. De helft
(23 honden) daarvan heeft het overleefd
waarbij het grootste gedeelte volledig
herstelde. Slechts enkelen bleven verhoogde
nierwaarden houden, zonder
klinische verschijnselen. Van de honden
met oligurie of anurie, algehele zwakte
of ataxie overleed (vanzelf of door
euthanasie) zo’n 80%. Deze symptomen
geven dus een slechte prognose. Omdat
hoeveelheden niet duidelijk gecorreleerd
zijn met de ernst van de intoxicatieverschijnselen
verdient het aanbeveling om
bij elke inname van druiven bij honden
te behandelen.
Ons telefoonnummer is
030-2748888 of kijk eens op
www.vergiftigingen.info

De medicamenteuze
aanpak van hartfalen bij
de kat
Op het Zomercongres van 2011 heeft cardioloog Dr. Niek Beijerink in
korte tijd veel duidelijkheid gegeven over de medicamenteuze aanpak
van hartfalen bij de kat. Wanneer moet je nou wel en wanneer juist
niet bepaalde hartmedicatie toepassen? In dit artikel zal hartfalen bij
de kat nader worden toegelicht en de behandeling ervan, die vaak niet
evidence-based is.
Bij de werking van het hart zijn er drie
prioriteiten. In volgorde van belangrijkheid
zijn dit: allereerst het op peil
houden van de arteriële bloeddruk, ten
tweede een normale cardiac output en
als laatste een normale capillaire en
veneuze druk. Prioriteren voor de een
kan betekenen dat een andere prioriteit
tekort zal schieten. Als door een hartziekte
de cardiac output en daardoor
de bloeddruk dreigen te dalen, zullen
neuro-hormonale compensatie mechanismen
in gang worden gezet, waardoor
de cardiac output en een normale
bloeddruk nog gehandhaafd blijven.
Dit kan ten koste gaan van de laagste
prioriteit, namelijk het behoud van een
normale capillaire druk, welke op zullen
lopen. Bij een progressieve hartaandoening
kunnen op een gegeven
moment de compensatoire mechanismen
tekort gaan schieten en kunnen
klinische verschijnselen van congestief
hartfalen optreden. Door longoedeem
en effusies kunnen bijvoorbeeld een
slecht uithoudingsvermogen, hoesten,
dyspneu en ascites gezien worden.
Pathofysiologie
Het is belangrijk om rekening te houden
met de pathofysiologie van hartfalen
bij de keuze van de verschillende
types hartmedicatie. Hartfalen is een
syndroom veroorzaakt door een of
meer onderliggende processen, zoals
systolische- of diastolische dysfunctie
door mechanische oorzaken, een
gestoorde myocard functie of door een
gestoorde prikkelvorming en/of -geleiding.
Andere oorzaken zijn lekkage of
Aldosterone
Renin
Converting
enzyme
Increased Preload
Stimulation of
aldosterone secrection
Increased water
and sodium
retention
Angiotensinogen
Angiotensin I
Angiotensin II
Figuur 1 Activatie van het neuro-endocriene RAAS systeem
obstructie van bloed. Bij een geringe
dysfunctie zal de eigenaar niets opvallen
aan het dier en zullen bij lichamelijk
onderzoek geen afwijkingen worden
gevonden. Bij progressie van de
dysfunctie zal de inflow bemoeilijkt
worden of de outflow/bloeddruk dalen.
Deze abnormale bloeddruk zal door
baroreceptoren in het lichaam worden
gedetecteerd en er zal een cascade van
biologisch actieve systemen worden
geactiveerd. Bij hartfalen zal door de
Alexandra van Mameren
Dierenarts
Constriction
of vascular
smooth muscle
Increased Afterload
verminderde cardiac output en de te
lage bloeddruk een neuro-hormonale
cascade in werking worden gezet,
waaronder activatie van de sympaticus,
remming van vasodilaterende - en
natriuretische sytemen (ANP), activatie
van endotheline waardoor vasoconstrictie
optreedt, activatie van het renine-angiotensine-aldosteron
systeem
(RAAS, fig.1) en stimulatie van de
afgifte van anti-diuretisch hormoon
(ADH). Op korte termijn zijn de effec-
oktober 2011 • 29

ten van deze mechanismen gunstig,
maar op langere termijn ongunstig
doordat door vergroting van het circulerend
vermogen de druk in het linker
atrium zal toenemen en (long)stuwing
kan ontstaan. Daarnaast zal door vasoconstrictie
de afterload toenemen wat
het hart extra zal belasten. Er zal daardoor
een vicieuze cirkel ontstaan.
Waardoor uiteindelijk schade aan het
hart door remodeling zal optreden, wat
de ernst van het hartfalen weer doet
toenemen.
Behandeling vóór
het ontstaan van hartfalen
Volgens Niek Beijerink is het belangrijkste
wat men in oogbeschouwing
moet houden wanneer een therapie
wordt ingezet in het stadium vóór
hartfalen, dat het geen schade mag
aanrichten en dat de toepassing van
medicatie vaak niet evidence-based is.
Veel katten met een cardiomyopathie
ontwikkelen nooit hartfalen en daarbij
is in principe een medicamenteuze therapie
vóór het ontstaan van hartfalen
niet nodig. Daarvoor geldt één uitzondering,
namelijk bij katten met ‘systolic
anterior movement’ (SAM) van een
deel van de mitraliskleppen, waarbij
sprake is van een ernstige obstructie
van de uitstroombaan van het linker
ventrikel naar de aorta 3 . Deze patiënten
kunnen worden behandeld met de
bètablokker atenolol, twee (!) keer
daags 6.25 mg. Deze therapie met atenolol
bij katten met SAM is niet evidence-
based. Bij alle andere patiënten
wordt, hoe frustrerend dat soms ook
kan zijn, geen therapie geadviseerd.
Zoek naar en behandel een
eventueel onderliggende oorzaak
Er kunnen behalve primair cardiale
oorzaken ook andere oorzaken zijn van
het ontstaan van hartfalen. Dit zijn
aandoeningen die een andere medicamenteuze
behandeling vereisen dan die
van chronisch hartfalen. Zo kan een
taurine deficiëntie de oorzaak zijn van
een dilaterende cardiomyopathie, die
onder andere kan worden behandeld
door aanpassing van het dieet. Ook
kan er hypertrofie van de hartspier zijn
door hyperthyreoïdie, dat door middel
van lichamelijk- en bloedonderzoek
kan worden gediagnosticeerd. Een
ander voorbeeld is hypertensie waardoor
een hypertrofie van het linker
ventrikel optreedt die lijkt op hypertro-
30 • oktober 2011
fische cardiomyopathie. Door middel
van een bloeddrukmeting kan deze
hypertensie worden vastgesteld en ver-
volgens medicamenteus worden behandeld.
Bij patiënten die zijn gedehydreerd
zal de preload verlaagd, en
daardoor de linker ventrikel wanddiktes
vergroot zijn, zonder dat dit een
cardiale oorzaak heeft.
Behandeling bij
acuut congestief hartfalen
Acuut congestief hartfalen wordt gekarakteriseerd
door ernstig longoedeem
en/of pleurale/ abdominale effusies.1
In geval van acuut congestief hartfalen
is de behandeling symptomatisch en
heeft als doel stress zoveel mogelijk te
vermijden, om op een snelle manier
het ontstaan van longoedeem te verminderen,
de oxygenatie van de patient
te verbeteren en de cardiac output
te verhogen. De therapie bestaat uit:
hokrust, plaatsing in een zuurstof kooi
om arteriële hypoxemie te bestrijden,
diurese met furosemide en eventueel
thoracocenthese. Er zijn een aantal
regels voor het gebruik van furosemide.
Furosemide kan het beste intraveneus
via een IV katheter worden toegediend,
vanwege de snelle werking en
het vasodilaterende effect van furosemide.
Indien de situatie dit niet toelaat
door stress ten gevolge van het plaatsen
van een braunule, dan is het alternatief
een intramusculaire injectie. De
dosering van furosemide is 1-2 mg/kg
elke 2 tot 12 uur, afhankelijk van de
ernst van de situatie. Furosemide is
niet nefrotoxisch en een milde stijging
Figuur 2 Wanneer een patiënt nog niet ‘droog’ is, dat wil zeggen longoedeem of een
liquothorax heeft, zal geen ACE remmer moeten worden toegediend.
van ureum en creatinine kan voor lief
worden genomen tijdens de behandeling
met dit diureticum. Tijdens de
monitoring van de patiënt is het
belangrijk dat de ademhalingsfrequentie
in rust onder 40/min zal komen.
Verder is het belangrijk om de patiënt
‘droog’ te houden, dat wil zeggen niet
te behandelen met infuustherapie wat
in dit geval geen nut heeft. Wanneer
sprake is van pleurale effusie zal
zoveel mogelijk vocht door middel van
thoracocentesis moeten worden verwijderd,
voornamelijk als therapie, maar
ook voor eventueel cytologisch- en
bacteriologisch onderzoek.
Behandeling bij chronisch
congestief hartfalen
Bij patiënten met chronisch hartfalen
voorkomt een medicamenteuze therapie
een sterke activatie van het neuroendocriene
systeem en remt zo een
progressie van remodeling van het
myocard en een verdergaande dysfunctie
ervan. Om verschijnselen van
congestie te voorkomen zal de orale
vorm van furosemide als diureticum
worden gebruikt. Daarnaast kan een
ACE-remmer worden toegediend, die
zorgt voor remming van de omzetting
van angiotensine I in angiotensine II.
Daarbij maakt het niet uit welke ACEremmer
gebruikt wordt en zal een

dosering van 0.25-0.5 mg/kg 1 dd PO
moeten worden ingesteld. Over het
gebruik van ACE remmers bij de
behandeling van chronisch hartfalen
bestaat wederom geen evidence-based
medicine. Er is een studie van Fox
(2003), waaruit een voorzichtig positief
resultaat naar voren komt. Het toepassen
van een ACE remmer heeft alleen
zin als ook daadwerkelijk sprake is van
congestief hartfalen, niet eerder. Wanneer
een patiënt nog niet ‘droog’ is,
dat wil zeggen longoedeem of een
liquothorax heeft, zal geen ACE remmer
moeten worden toegediend.
En pimobendan?
Het gebruik van de phosphodiesterase
III remmer, pimobendan is bij de kat
off-label. Er is nog veel onbekend over
de bijwerkingen en de werkzaamheid
van het middel. Het kan bij de kat in
een dosering van 0.25 mg/kg 2dd PO
worden toegediend, indien de conventionele
therapie voor hartfalen (furosemide
en een ACE remmer) onvoldoende
werkt. Er zijn enkele abstracts over
beschikbaar die retrospectief zijn, maar
uitslagen moeten zeer voorzichtig worden
geïnterpreteerd.
De nummer 1-keuze
van de Nederlandse
dierenarts.
En aspirine?
Het gebruik van aspirine bij congestief
hartfalen is discutabel en wordt
gebruikt om verdere stolselvorming
in het linker atrium te remmen.
Zeer waarschijnlijk is dit middel
niet goed werkzaam en moet worden
opgepast voor de nierfunctie, aangezien
aspirine zorgt voor vasoconstrictie
van kleine vaten in de nieren.
In geval van een thrombo-embolie
bij de kat, waarvan de meest voorkomende
onderliggende oorzaak een
cardiomyopathie is 4 , wordt aspirine
toegepast om verdere stolselvorming te
remmen, maar het lost het stolsel niet
op.
In geval van een thrombo-embolie is
een therapie met zuurstof en furosemide
ook belangrijk. Op dit moment
loopt de FATCAT (Feline Aortic Thromboembolism
Clopridogel vs Aspirin
Trial) studie. Dit is een studie waarin
het gebruik van aspirine en clopridogel
met elkaar worden vergeleken in het
voorkomen van een recidiverende
thrombo-embolie bij de kat. Op de
resultaten van deze trial zal nog moeten
worden gewacht.
A.Menarini Diagnostics Benelux N.V. De Haak 8 5555 XK Valkenswaard
tel.: 040 - 208 20 00 fax: 040 - 204 21 84 e-mail: vet@menarinidiagnostics.nl
www.menarini-veterinair.nl
En spironolacton?
De metaboliet van spironolacton,
canrenone bindt zich competitief aan
de aldosteron receptoren in de distale
tubulus van de nieren. In geval van
hypertrofische cardiomyopathie bij
de kat blijkt dit middel geen effect te
hebben. Er zijn wel studies naar
gedaan bij de Maine Coon, maar bij
1/3 van de katten die tijdens deze
studies werden gebruikt trad een ernstige
ulceratieve dermatitis op aan de
kop 2 . Voor de behandeling van chronisch
hartfalen bij de kat heeft dit
middel vooralsnog weinig toegevoegde
waarde.
Referenties
• Nelson R.W. and C.G. Couto, Small Animal Internal
Medicine, 3rd ed. 2003; 58-60.
• MacDonald K.A., Kittleson M.D. and Kass, P.H., Effect
of Spironolactone on Diastolic Function and Left Ventricular
Mass in Maine Coon Cats with Familial
Hypertrophic Cardiomyopathy, J Vet Intern Med 2008;
22: 335-341.
• Kuijpers NW, Szatmári V., Mitral valve dysplasia in a
cat causing reversible left ventricular hypertrophy
and dynamic outflow tract obstruction, Tijdschr voor
Diergeneeskd. 2011 May 1;136(5):326-31.
• Dirven M.J.M., en Cornelissen J.M.M., Arteriële trombo-embolie
bij de kat, Tijdschr voor Diergeneeskd,
2009: 974-980.
A.Menarini Diagnostics
Specialist in laboratoriumdiagnostiek
IP0433
oktober 2011 • 31

Bedankt
voor uw
vertrouwen!
Uit het onafhankelijke Vet 150 onderzoek blijkt dat praktijken
voor gezelschapsdieren in overweldigende mate kiezen voor
de producten, persoonlijke aandacht en service van AST Farma.
Wij zijn natuurlijk erg blij met deze uitkomsten, maar
realiseren ons ook direct dat het altijd beter kan.
...en daar hebben we uw hulp bij nodig!
Heeft u zelf ideeën hoe wij onze service of ons assortiment nog
verder kunnen verbeteren? Laat dan nu uw suggesties en
opmerkingen achter via hetkanaltijdbeter@astfarma.nl
* Het marktonderzoek onder de naam “Vet 150, Nederland 2011” is dit jaar voor de achtste keer uitgevoerd door marktonderzoeksbureau
Geelen Consultancy uit Wageningen in samenwerking met Bayer, Ceva Santé Animale, Dopharma,
Elanco Animal Health, Intervet/Schering Plough, Vétoquinol, Virbac en AST Farma onder 166 dierenartsenpraktijken.
De resultaten die hiernaast zijn weergegeven zijn gebaseerd op de antwoorden van de 93 deelnemende
gezelschapsdierenpraktijken. Elke dierenarts mocht maximaal drie bedrijven kiezen.
| overige bedrijven |
| overige bedrijven |
| overige bedrijven |
Meest aantrekkelijke bedrijf om
zaken mee te doen?*
19%
26%
48%
Meest waardevolle bezoeken
van de buitendienst?*
30%
26%
AST Farma 59%
38%
Meest aantrekkelijk voor de
aankoop van analgetica voor
gezelschapsdieren? *
23%
19%
AST Farma 58%
36%
AST Farma 76%
www.astfarma.nl
IP0427