Waarden en Normen - Maatschappij en Politiek

gen een racistische opmerking in de
richting van een klasgenoot. De leerling
die de opmerking maakte werd
van alle kanten door de klas bijgevallen.
De docent was hierdoor verrast
en wist zich geen raad met de situatie.
Hij werd door de bel 'gered',
maar hield een onbevredigend gevoel
aan de situatie over: wat had hij moeten
doen en wat kon hij nog doen?
Was het zijn taak om zijn leerlingen
waarden en normen bij te brengen?
In een volgend lesuur kwam hij op de
situatie terug en vertelde zijn leerlingen
dat hij van hun reactie was geschrokken.
Een met zijn leerlingen
gevoerde discussie over verdraagzaamheid
maakte duidelijk dat zij er
over dat thema heel andere ideeën
op na hielden dan hijzelf en dat vond
hij lastig. 1
Onderwerp
In voornoemd onderzoek gaat het
erom te achterhalen wat docenten in
moreel kritische situaties doen, denken
en voelen. Natuurlijk zal dit niet
voor iedere docent hetzelfde zijn; de
interpretatie van een situatie verschilt
per docent. Dat wat voor de
ene docent een geintje tussen twee
klasgenoten is, is voor zijn collega
een aanval op elementaire morele
waarden. Het vergt een zekere morele
gevoeligheid om een situatie
goed in te kunnen schatten en die gevoeligheid
zal bij de één sterker zijn
ontwikkeld dan bij de ander. Ook kan
de reactie van docenten afhangen
van de plek waar de situatie zich afspeelt.
Eerder onderzoek heeft laten
zien dat docenten een grotere verantwoordelijkheid
voelen voor situaties
die zich in hun klas afspelen dan
voor situaties die zich daarbuiten
voordoen. Het promotieonderzoek
zal meer licht werpen op dit soort
verschillen tussen docenten en situaties.
Aanpak
Momenteel worden er vragenlijsten
afgenomen bij docenten die in het
vmbo en/of het havo/vwo lesgeven.
In die vragenlijst krijgen docenten
een aantal situaties voorgelegd. Over
elke situatie moeten een reeks vragen
worden beantwoord. Een voorbeeld
van zo'n situatie is dat de docent bij
binnenkomst in de klas een hakenkruis
op het bord aantreft. In het onderzoek
wordt nagegaan hoe docenten
ermee om zouden gaan: treden
ze bestraffend op of beginnen ze een
klassengesprek en maken ze daarbij
al dan niet hun eigen standpunt duidelijk?
Ook moeten docenten het belang
aangeven van een aantal overwegingen
dat in dit soort situaties
een rol kan spelen, zoals de sfeer in
de leerlingengroep, praktische overwegingen
en de mogelijkheid leerlingen
iets over waarden te leren.
Verder wordt hen gevraagd in hoeverre
de situatie hen emotioneel
raakt, hoe moreel beladen ze de situatie
vinden en hoe lastig ze het vinden
om met de situatie om te gaan.
De uitkomsten van de vragenlijsten
zullen in een aantal case studies,
waarin docenten van dichtbij worden
gevolgd, verder worden uitgediept.
...bestraffen of bespreken?
(Foto: Mieke Schlaman).
Waarden en Normen
MAATSCHAPPIJ & POLITIEK • JUNI 2004 11