Erfrecht van de langstlevende wettelijk samenwonende - Robben ...

Erfrecht van de langstlevende wettelijk samenwonende
Sedert 18 mei 2007 beschikt de langstlevende wettelijk samenwonende over een erfrecht,
hetgeen bestaat uit een vruchtgebruik op de gezinswoning of een recht op de huur hiervan.
Hieronder worden enkele belangrijke principes van deze nieuwe wetgeving uiteengezet.
Bij wet van 28 maart 2007, die in werking trad op 18 mei 2007, verkreeg de langstlevende
wettelijk samenwonende een erfrecht.
Het betreft enkel een erfrecht voor samenwonenden die kozen voor de wettelijke
samenwoning. Personen die louter feitelijk samenwonen vallen niet onder de nieuwe
wettelijke regeling.
Daarnaast sloot de wetgever de langstlevende wettelijk samenwonende uit die tevens een
afstammeling is van de eerststervende.
De wet voerde een artikel 745 octies in in het Burgerlijke Wetboek. Dit artikel geeft de
langstlevende wettelijk samenwonende het vruchtgebruik van het onroerend goed dat tijdens
het samenwonen het gezin tot gemeenschappelijke verblijfplaats diende en van het daarin
aanwezige huisraad.
Indien deze woning wordt gehuurd verkrijgt de langstlevende wettelijk samenwonende het
recht op de huur van het onroerende goed dat het gezin tot gemeenschappelijke verblijfplaats
diende bij het openvallen van de nalatenschap en het vruchtgebruik van het daarin aanwezige
huisraad.
Iedere blote eigenaar, zijnde iedere erfgenaam die de blote eigendom verkrijgt van het
betreffende onroerend goed, kan eisen dat een boedelbeschrijving van het huisraad en een
staat van gemeenschappelijke verblijfplaats wordt opgemaakt.
Dit geeft de blote eigenaar een bepaalde zekerheid over de omvang van het vruchtgebruik.
Deze extra zekerheid is noodzakelijk omdat de langstlevende wettelijk samenwonende van
rechtswege bezit neemt van de goederen die van de nalatenschap afhangen zonder aan enige
formaliteit te zijn onderworpen, zodat deze niet verplicht is enige boedelbeschrijving van de
roerende goederen of staat van onroerende goederen op te maken.
De artikelen 745 quater tot 745 septies zijn van toepassing, hetgeen vooral van belang is voor
de mogelijkheid tot omzetting van het vruchtgebruik in volle eigendom, in een geldsom of in
een gewaarborgde en geïndexeerde rente.
Deze omzetting betreft niet enkel het vruchtgebruik verkregen bij wet wegens overlijden of bij
testament, maar ook het vruchtgebruik verkregen ingevolge een huwelijkscontract of
samenlevingscontract en ingevolge contractuele erfstelling.
Normaal gezien kan de omzetting van het vruchtgebruik niet worden opgelegd aan de
langstlevende wettelijk samenwonende zonder diens akkoord.
Een uitzondering hierop betreft de situatie waarin de langstlevende wettelijk samenwonende
opkomt met kinderen van de eerststervende uit een vorige relatie.
Het betreffen niet enkele kinderen uit een vorig huwelijk of uit een vorige wettelijke
samenwoning, doch alle kinderen die verwekt werden voor de wettelijke samenwoning.
Deze kinderen hebben een recht tot omzetting van het vruchtgebruik, hetgeen inhoudt dat de
langstlevende wettelijk samenwonende niet akkoord dient te gaan met de omzetting.
Bij dergelijke omzetting wordt de langstlevende wettelijk samenwonende geacht ten minste
20 jaar ouder te zijn dan de oudste afstammeling van de eerststervende uit een vorige relatie.
Dit kan een duidelijke impact hebben op de waardering van het vruchtgebruik.

Het recht tot omzetting van afstammelingen van de eerststervende uit een vorige relatie is
echter niet reservatair. Dit wil zeggen dat dit recht hen kan worden ontnomen of kan worden
gemoduleerd bij testament van de eerststervende.
Indien de betreffende woning gehuurd wordt zal de langstlevende wettelijk samenwonende het
recht tot huur verkrijgen.
Dit heeft tot gevolg dat de overige erfgenamen van de eerststervende geen rechten hebben die
verbonden zijn aan het huurcontract, maar ook niet de verplichtingen ervan dienen te dragen.
De erfgenamen kunnen bijgevolg van de langstlevende wettelijk samenwonende eisen dat
deze de huurwaarborg dient te betalen, zodat de huurwaarborg van de eerststervende vrijkomt
ten voordele van de nalatenschap.
Indien de langstlevende wettelijk samenwonende voor het overlijden van de eerststervende
giften heeft ontvangen kunnen zich twee onderscheiden situaties voordoen.
Ten eerste kan de langstlevende wettelijk samenwonende samen met afstammelingen
opkomen. De langstlevende dient dan de ontvangen giften niet in de brengen in de
nalatenschap, tenzij deze giften het beschikbaar deel overschrijden.
Ten tweede kan de langstlevende samen met ascendenten (erfgenamen in de opgaande lijn)
opkomen, waarbij de wet duidelijk voorziet dat er geen enkele inbreng dient te gebeuren door
de langstlevende, zelfs niet wanneer het beschikbaar deel overschreden werd.
Als tegenpool van de erfrechten die de langstlevende wettelijk samenwonende verkrijgt,
worden een aantal verplichtingen voor deze langstlevende ingelast.
De langstlevende wettelijk samenwonende krijgt namelijk de verplichting om bij te dragen in
de huisvesting, het onderhoud, de opvoeding en passende opleiding van de kinderen van de
eerststervende waarvan de langstlevende geen ouder is, en dit binnen de grenzen van het
verkregen vruchtgebruik en de ontvangen giften.
De ascendenten, die behoeftig zijn op het ogenblik van het overlijden, hebben, in geval de
eerststervende geen nakomelingen achterlaat, een vordering tot levensonderhoud op de
nalatenschap ten belope van de erfrechten die zij verliezen ten gevolge van giften aan de
langstlevende wettelijk samenwonende.
Er dient opgemerkt te worden dat dit erfrecht toch onzeker blijft.
Het is namelijk van zeer groot belang dat het geen reservatair erfrecht betreft, zodat het aan de
langstlevende kan worden ontnomen. De eerststervende kan dit erfrecht niet enkel expliciet
aan de langstlevende ontnemen in een testament, doch kan dit ook impliciet ontnemen door
het vruchtgebruik bijvoorbeeld te legateren aan een derde.
Bovendien kan een wettelijke samenwoning zeer makkelijk worden beëindigd door middel
van een schriftelijke verklaring van beëindiging die tegen ontvangstbewijs aan de ambtenaar
van burgerlijke stand wordt overhandigd. Het kan zowel gaan om een verklaring die uitgaat
van beide partijen als om een eenzijdige verklaring van één partij.
Om deze redenen kan het toch aangewezen zijn om bij de aankoop van een woning te opteren
voor een tontine-beding, hetgeen onherroepelijk is en dus meer zekerheid biedt. Bovendien
kan een tontine zowel de volle eigendom betreffen als enkel het vruchtgebruik.
© Ann Menschaert