MORELE WEGWIJZERS - HU Onderzoek - Hogeschool Utrecht

Een aantal cases uitgelicht
96
9 EEN AANTAL CASES UITGELICHT
M o r e l e w e g w i j z e r s
In het voorgaande hebben we vooral de ervaringen van hulpverleners en leidinggevenden/stafmedewerkers
met de morele vragen in hun werk beschreven. In dit hoofdstuk
zullen we echter twee cases uitlichten en deze door middel van close reading aan een
wat nauwkeuriger onderzoek onderwerpen. We proberen daarmee licht te werpen op
de waarden die een rol spelen in de cases, de morele overwegingen en opvattingen die
in de cases aanwezig zijn en de morele oriëntaties van de hulpverleners. Hierbij maken
we gebruik van de theoretische inzichten en empirische inzichten die we in de voorgaande
hoofdstukken hebben gepresenteerd. We zullen bekijken hoe het zit met de:
Complexiteit van de cases: in paragraaf 4.2.3 hebben we gesteld dat het te eenvoudig
is om morele vragen altijd als een dilemma weer te geven, waarin slechts
twee waarden en handelingsopties open staan. In de onderstaande cases zullen
we dat verder uitwerken.
Gelaagdheid van de cases: in paragraaf 2.3 hebben we gesteld dat moraal overal
in de beroepsuitoefening een rol speelt en lieten we zien dat er altijd sprake is
van een ‘meervoudige morele gelaagdheid’ (Jansen, 2004). We zullen nu in de
onderstaande cases kijken in hoeverre deze lagen of niveaus relevant zijn in de
besproken morele vragen.
Morele oriëntatie van de hulpverleners: mensen kunnen op verschillende manieren
tot een antwoord komen op morele vragen, waarbij dus verschillende argumentaties
mogelijk zijn (Rothfusz, 2008; Bolt et al., 2003). In de literatuur is een
aantal normatieve theorieën te vinden die voorschrijven hoe deze antwoorden
tot stand zouden moeten komen. We zullen kijken welke theorieën de hulpverleners
in de onderstaande cases (bewust of onbewust) hanteren. Deze normatieve
theorieën zijn in het voorgaande echter nog niet beschreven, en dat zullen we dus
in de eerstvolgende paragraaf alsnog doen.
Alvorens daartoe over te gaan, willen wij benadrukken dat we ons in dit hoofdstuk
vooral zullen toeleggen op een confrontatie van theoretische inzichten met praktijkcases.
We proberen dus theoretische begrippen terug te vinden in de cases en interpreteren
daarmee de uitspraken van de respondenten. Zij zullen hun uitspraken en argumenten
wellicht niet altijd vanuit het door ons geïnterpreteerde perspectief gedaan
hebben en kunnen er wellicht wat anders mee bedoeld hebben. De dataverzameling
was er ook niet op gericht om morele redeneringen aan de hand van normatieve theorieën
aan het licht te krijgen: pas gaandeweg het onderzoek ontdekten wij dat deze
theorieën relevant zouden kunnen zijn voor de analyse. Door gezamenlijk de cases te
bestuderen en zo dicht mogelijk bij de letterlijke uitspraken van de respondenten te
blijven, proberen wij met onze interpretatie zo authentiek mogelijk de inhoud van hun
argumentatie te duiden.
9.1 NORMATIEVE THEORIEËN
In de ethiek, het onderdeel van de filosofie waar men zich bezighoudt met systematische
studie van de moraal, kan een globaal onderscheid worden gemaakt tussen normatieve
theorieën die plichten centraal stellen – ‘regelethiek’ – en benaderingen die
meer nadruk leggen op de houding van degene die handelt en de context waarin dat