MORELE WEGWIJZERS - HU Onderzoek - Hogeschool Utrecht

Aandacht voor moraliteit binnen organisaties
80
M o r e l e w e g w i j z e r s
blematische situaties zoals agressie en geweld, seksueel misbruik, kindermishandeling,
et cetera. Deze bieden houvast aan hulpverleners en zijn volgens de leidinggevenden
bevorderlijk voor transparantie, wat weer past in het kwaliteitsbeleid. Veel richtlijnen
en protocollen worden overgenomen van andere instanties en organisaties, waar nodig
aangepast aan de eigen organisatiecontext. Ook worden nieuwe richtlijnen ontwikkeld
vanuit concrete pilots en projecten in de eigen praktijk (bijvoorbeeld met betrekking
tot eergerelateerd geweld). Indien mogelijk wordt dit – zowel het aanpassen van bestaande
als het ontwikkelen van nieuwe richtlijnen en protocollen – gedaan in samenspraak
met de hulpverleners uit de eigen organisatie 25. Richtlijnen zijn echter niet altijd
hét antwoord op morele vragen:
Want:
Mensen worden soms ook kriegelig van al die protocollen. Je moet met elkaar in
gesprek gaan, je zit voortdurend in een spanningsveld en dat spanningsveld
moet er ook zijn!
… in elke situatie is het anders, en de ene hulpverlener pakt het op een andere
manier aan dan de ander, dan wik en weeg je en daar hangen ook morele dingen
aan, dat is nog weer iets anders dan de algemene moraal van klantgericht
en zo.
Deze uitspraak van één van de leidinggevenden die deelnam aan de eerste focusbijeenkomst,
sluit aan bij conclusies uit eerdere onderzoeken: de professionele autonomie en
het karakter van een hulpverlener is net zo belangrijk als regels en codes als het gaat
om het leveren van ‘goede’ zorg (Kole & De Ruyter, 2009; Jacobs et al., 2008; Vorstenbosch,
2005).
Protocollen kunnen ook leiden tot morele vragen, wanneer ze botsen met persoonlijke
opvattingen van hulpverleners over wat het juiste is om te doen in een concrete situatie
26. Leidinggevenden en stafmedewerkers zien dit gebeuren, bijvoorbeeld wanneer
een hulpverlener zich ontfermt over een baby die steeds blijft huilen en zich daardoor
niet houdt aan het gedragsprotocol waarin staat dat de jonge moeder zelf primair verantwoordelijk
is. Ook andere ervaringen van hulpverleners met richtlijnen en protocollen,
bijvoorbeeld ten aanzien van indicatiestelling, die als behulpzaam, maar zeker niet
zaligmakend worden beschouwd (zie paragraaf 5.2.2) worden herkend door veel leidinggevenden
en ondersteund in diverse publicaties die in de afgelopen jaren over de
zorg- en welzijnssector verschenen (Tonkens, 2003; Van den Brink, Jansen & Pessers
2005).
Beroepscode
De beroepscode geeft de verwachtingen weer die men van de beroepsgroep mag hebben:
hoe gedraagt een hulpverlener zich, waar houdt hij of zij zich aan. “Eigenlijk zijn
het allemaal inkoppertjes, maar toch goed om te weten”, zo stelt een leidinggevende. Of
25 Zo is ook het Handboek van De Kij tot stand gekomen.
26 Ook hulpverleners signaleren dat richtlijnen en protocollen morele vragen kunnen veroorzaken,
zie §4.2.4.