MORELE WEGWIJZERS - HU Onderzoek - Hogeschool Utrecht

M o r e l e w e g w i j z e r s
sten. Men vraagt zich ook af of het nodig is om aparte bijeenkomsten voor moreel beraad
te organiseren, want onder allerlei andere noemers en op allerlei andere manieren
is er volop aandacht voor moraliteit. Deze ervaring stemt overeen met wat de hulpverleners
beschrijven: in tal van overleg is er aandacht voor morele vragen, maar ze staan
niet specifiek als zodanig op de agenda en er is ook geen moreel discours van waaruit
deze vragen geanalyseerd worden (zie ook §5.2.2).
Geen specifieke deskundigheid
De participerende organisaties hebben geen van allen een speciale functionaris in
dienst of een commissie ethiek 21 die tot taak heeft morele vragen te beantwoorden.
Ook is er nergens een ander formeel orgaan waar beraad over dit soort kwesties structureel
plaatsvindt. Toch betekent dit volgens leidinggevenden en stafmedewerkers niet
dat er geen aandacht voor moraliteit is, integendeel: overal worden morele vragen door
hulpverleners besproken met collega’s, al dan niet in teamverband. Wanneer men er
niet uitkomt worden ook leidinggevenden en soms stafmedewerkers of een gedragsdeskundige
22 geraadpleegd. Bij deze personen is het afhankelijk van hun tijd en deskundigheid
hoeveel aandacht ze aan een probleem (kunnen) besteden. Uiteindelijk komen
zaken soms op het bureau van de directie of de Raad van Bestuur terecht en wanneer
er in de organisatie zelf geen specifieke deskundigheid is om een vraag te beantwoorden
wordt overlegd met deskundigen van andere instanties, bijvoorbeeld Bureau
Jeugdzorg.
Geen specifieke overlegvormen
De meest genoemde plaatsen – of momenten – waar informeel overleg over morele
kwesties plaatsvindt zijn: teamvergaderingen, werkbesprekingen en intervisie. Het is
geen vast agendapunt, er wordt gewoon ruimte voor gemaakt wanneer er iets speelt. Er
is ook geen vast stramien voor de bespreking, het hangt af van de leidinggevende (die
de vergadering voorzit) hoe een casus besproken wordt. Het hoeft zelfs niet eens perse
een casus te zijn die wordt ingebracht, ook het benoemen van een ‘niet-pluis-gevoel’,
dat beschouwd kan worden als een ‘sensor’ voor morele vragen (Bolt et al., 2003; Bauduin
& Kanne, 2009), kan aanleiding zijn om aandacht te besteden aan moraliteit in de
hulpverlening. Omdat niet alle organisaties eenzelfde overlegstructuur hebben en ook
de wijze waarop medewerkers werkondersteuning krijgen (supervisie of intervisie,
werkbegeleiding; met het hele team of in kleine groepjes of individueel) verschilt per
organisatie, is de frequentie en de wijze waarop morele aspecten van het werk besproken
worden heel verschillend. Ook “in één-op-één-overleg zoals werkbegeleiding zijn
vaak morele aspecten aan de orde” en “morele vragen worden ook vaak gewoon besproken
onder de koffie of in de wandelgangen en het gebeurt regelmatig dat iemand
speciaal hiervoor even een collega opzoekt of belt”.
Ieders verantwoordelijkheid
In eerste instantie is het de bedoeling dat hulpverleners “er zelf uit komen” wanneer ze
zich voor morele vragen gesteld zien; met hun collega’s, in het team. Professionaliteit
veronderstelt immers dat werkers hun handelen ethisch kunnen verantwoorden (Jagt,
21 Zoals in de zorgsector, waar veel organisaties een Commissie Ethiek hebben.
22 Niet alle organisaties die participeerden in het onderzoek hebben een gedrags(des)kundige in
dienst, dit hangt onder andere samen met de grootte van de organisatie.
Aandacht voor moraliteit binnen organisaties 75