MORELE WEGWIJZERS - HU Onderzoek - Hogeschool Utrecht

De relatie cliënt – hulpverlener
70
M o r e l e w e g w i j z e r s
Je moet samen met de cliënt aan doelen werken.
Je accepteert een jonge moeder zoals ze is; je oordeelt
niet.
Je legt niet je eigen waarden en normen op aan een
cliënt.
Je gelooft in de moeders.
Je geeft de moeders zelfvertrouwen.
Je wijst de cliënt niet af.
Je spreekt uit wat je goed vindt aan de cliënt.
Je bent trots op een cliënt.
Je zorgt dat een jonge moeder zich ‘gezien’ voelt.
Erkenning
Interessant is dat uit onderzoek naar de leefwereld van jonge moeders blijkt dat de
hulp en steun die zij ontvangen mede gewaardeerd wordt als deze blijk geeft van beschikbaarheid,
nabijheid en het ontbreken van negatieve oordelen (Keinemans, in
druk). Hierin laten zich elementen herkennen van de trouw, betrokkenheid en het uitdrukking
geven van respect dat de hulpverleners beschrijven. Hulpverleners doen dus
naast een technisch-instrumenteel aanbod, ook een relationeel aanbod. Het belang van
dit relationele aanbod is groot: pas als er sprake is van vertrouwen heb je “mandaat”
van de cliënt om hulp te verlenen. Zonder dat er sprake is van een goede hulpverleningsrelatie,
zo stellen alle respondenten, kom je niet zo ver in de hulpverlening. Overigens
wil dat niet zeggen dat zonder die hulpverleningsrelatie niets gedaan wordt. In de
eerste fase van de hulpverlening, als een relatie nog tot stand moet komen, worden wel
degelijk hulpvragen beantwoord. Veelal zijn dit echter praktische hulpvragen, zoals
hulp bij huisvesting. Pas als er een goede relatie is wordt het mogelijk om tegemoet te
komen aan minder praktische vragen en behoeften van de cliënt. Hierin vinden we ondersteuning
voor zorgethische benaderingen van zorg en hulp, zoals de presentietheorie
(Baart, 2001), waarin uiteengezet wordt dat het relationele aanbod van de hulpverlener
en de waarden waaraan in deze relatie uitdrukking wordt gegeven (zoals trouw,
betrokkenheid, erkenning) de basis vormt voor goede hulp en zorg. Pas als deze relatie
is ontstaan, kan duidelijk worden wat de noden van een cliënt zijn. Er wordt in deze
zorgethische benadering dan ook vanuit gegaan dat het hier om meer gaat dan een attitude:
betrokken zijn of erkenning tonen is niet alleen een kwestie van omgangsvormen,
maar relationele afstemming vormt de kern van goede hulpverlening. Wat interessant
is aan de uitspraken van de respondenten, is dat ook hier de relationele afstemming
cruciaal wordt gevonden in de hulpverlening. Het uitdrukking geven aan waarden is
daarbij niet alleen een kwestie van omgangsvormen: het gaat er niet alleen om de cliënt
respectvol te behandelen bijvoorbeeld, maar het respect wordt ook gevoeld. Dit blijkt
uit uitspraken van respondenten als “ik ben trots op een jonge moeder” of “ik maak me
oprecht zorgen”. De uitspraak van de hulpverleners dat zij authentiek moeten zijn
hangt hier waarschijnlijk mee samen: geveinsde betrokkenheid of erkenning zal niet de
gewenste relationele afstemming tot gevolg hebben.
Overigens komt uit de data ook naar voren dat, volgens de respondenten, de hulpverleningsrelatie
wel ‘begrensd’ moet worden. Zij beschouwen het als onderdeel van hun
professionaliteit, om grenzen te stellen aan (aspecten van) trouw, betrokkenheid en
respect. We noemen een aantal voorbeelden om dat te illustreren:
Cliënten delen vaak intieme zaken met een hulpverlener, maar in veel organisaties
is de afspraak dat er geen ‘geheimen’ mogen zijn tussen cliënt en hulpverle-