MORELE WEGWIJZERS - HU Onderzoek - Hogeschool Utrecht

M o r e l e w e g w i j z e r s
[...] maar het is wel wat je zegt, het gaat continu op gevoel. Dat is wel waar ik tegenaan
loop. Ik begeleid een stagiaire en dit gesprek heb ik vorige week met
haar gehad over: je bent je eigen instrument en je bent, het is op gevoel en op
fingerspitzengefühl en zij heeft dat niet in zich en daar loop ik gigantisch tegenaan
dat ik denk: helemaal geen feeling voor dit werk en hoe ga je met zo iemand
om die dat niet heeft. (Respondent F)
Daarbij lijkt het in het voordeel van hulpverleners te werken als zij zelf een duidelijk
referentiekader hebben. Dit komt naar voren uit enkele citaten van de hulpverleners
(zie bijvoorbeeld hieronder de uitspraak van respondent D), maar eerder is er ook al
aan gerefereerd dat de respondenten die zelden tot nooit dilemma’s ervaren, mogelijk
sterke referentiekaders hebben (zie §4.2.2).
En een aangeboren gevoel van, dat hebben veel mensen, maar wat is goed en
wat is niet goed. Dat ook heel duidelijk hebben voor jezelf. Wat vind ik zelf goed
en wat vind ik niet goed? Dus zelf ook wel moreel onderligger zijn. (Respondent
D)
Onder de competentie intuïtie wordt dus vooral verstaan dat je als hulpverlener in
staat bent om je een moreel én technisch-instrumenteel, juist oordeel te vormen over
een situatie.
Voor het omgaan met de morele dimensie is deze competentie van groot belang. Allereerst
omdat deze intuïtie behulpzaam kan zijn bij het opmerken van morele vragen.
Ten tweede omdat de hulpverleners hun eigen moreel kader – het “moreel onderligger
zijn” – zo behulpzaam vinden in het werk. Het gaat hier echter vaak om subjectieve kaders,
waarbij je vragen kunt stellen als: Hoe kun je hulpverleners behulpzaam zijn in
het ontwikkelen van een moreel gevoel en een sterk referentiekader? Hierop komen we
in de “Aanbevelingen en discussiepunten” uitgebreider terug.
Signaleren
Een competentie die meer impliciet aan bod komt in de interviews, is het signaleren. De
respondenten beschrijven dat zij continu attent zijn op signalen van de cliënt die indiceren
of het goed of minder goed met ze gaat, die misschien een impliciete hulpvraag
bevatten, of die aangeven hoe een cliënt in de hulpverlening staat.
Ik denk altijd, ik ben nooit... Zo'n ochtend is ook slopend hoor. Ik vind het leuk
om te doen, maar ik merk: alles is open bij mij. Alle voelsprieten. Alles komt bij
mij binnen en dan ook van 10, 11 meiden tegelijkertijd. Ik merk gewoon... Ik
vind het heel erg leuk om te doen en het is ook een hele leuke ochtend, en je ziet
ook de meiden vooruit gaan, maar 's avonds ben ik wel... Ik ben 120% aanwezig.
Alles, ik pik alles op. Ook de baby. Het zijn heel veel indrukken zeg maar. (Respondent
B)
Dit signaleren lijkt vooral een belangrijke competentie als het gaat om de vraag ‘ingrijpen
of niet?’ en speelt een grote rol in het schipperen dat eerder (zie §5.2.3) is beschreven.
Het heeft dus relevantie voor het omgaan met de morele dimensie, omdat het helpt
om bij bepaalde morele kwesties – die van doen hebben met ingrijpen of niet – een
middenweg te vinden.
Reflectievermogen
Bij reflectievermogen gaat het er om dat hulpverleners hun denken en handelen niet
voor vanzelfsprekend aannemen en er zich van bewust zijn dat er andere opvattingen
Moreel handelen 59