MORELE WEGWIJZERS - HU Onderzoek - Hogeschool Utrecht

Moreel handelen
48
M o r e l e w e g w i j z e r s
dimensie van hun werk stuiten. De vragen die de terminologie oproept indiceren dus
vooral dat hulpverleners geen ethisch of moreel discours hanteren om deze gevoeligheid
te duiden of er op te reflecteren. De hulpverleners signaleren morele vragen of
spanningen vooral op basis van hun onderbuikgevoel. Dit ‘gevoel’ wordt door de respondenten
genoemd als belangrijke indicator voor de morele dimensie.
Respondent E: Maar wat is dan een morele vraag hè...
Respondent F: Als het niet klopt met je eigen gevoel.
Respondent D Als je eigen referentiekader niet klopt. (Bijeenkomst 1)
Overigens is het geen verrassend gegeven dat ‘gevoel’ een belangrijke rol speelt bij het
signaleren van morele kwesties. Bauduin en Kanne (2009) gaan uitgebreid in op de rol
van emoties bij morele oordeelsvorming en stellen eveneens dat morele intuïties, die
door hen beschreven worden als de optelsom van emoties en oordelen die een situatie
oproept, mede bepalen hoe we een situatie beoordelen (p. 86-87). In recent onderzoek
wordt ook gewezen op het bestaan van een moreel ‘instinct’ (Verplaetse, 2008; Pinker,
2008).
5.2.2 HULPMIDDE LEN
Hulpverleners noemen twee instrumenten die behulpzaam zijn bij het omgaan met de
morele dimensie van hun werk, namelijk overleg voeren over een casus en het gebruiken
van richtlijnen en protocollen.
Overleg met de cliënt
Overleg vindt plaats met diverse partijen, en heeft diverse betekenissen en functies.
Allereerst is er het overleg met de cliënt. Een morele vraag ontstaat in veel gevallen
rondom de situatie van een cliënt, doordat het belang of een hulpvraag van een cliënt
op het spel staat (zie de schets van thema’s in paragraaf 4.2.4). Een manier om met deze
morele vraag om te gaan is door met de cliënt te bespreken wat er in een situatie op het
spel staat, en wat de opvattingen van de hulpverlener en cliënt zijn over de betreffende
situatie.
Bijvoorbeeld, een morele vraag zou kunnen zijn: Een moeder geeft aan van wat
maakt het uit als ik een paar drankjes op heb, of ik onder invloed ben van drank
of drugs, zo lang ik maar kan functioneren. Ik denk dan: Wanneer kan je dan
nog functioneren als moeder? Zij zegt als voorbeeld: Ja, maar er zijn ook andere
moeders die wel een wijntje drinken. Ik zeg: Dat is ook zo. En dan voer je gewoon
die discussie met haar: wat zijn mijn normen en waarden en wat zijn haar
normen en waarden. Ik vind gewoon, als je moeder bent en je zit al in deze situatie
dat je het dan niet op het spel moet zetten. En zij heeft zoiets van nou, ik
vind het de normaalste zaak. Waarom zou er een regel opgesteld moeten worden
dat ik me daaraan moet houden, want ik kan dat zelf wel bepalen. Dat soort
dingetjes kom je wel tegen. Maar dat kan ik dan met haar bespreken en dan
komen we toch wel op een punt dat zij iets water bij de wijn doet en ik ook.
(Respondent A)
Vooral tijdens de focusgroepbijeenkomst werd dan ook duidelijk dat hulpverleners
menen dat een goede werkrelatie, waarin open en in vertrouwen gecommuniceerd kan
worden, het ontstaan van morele dilemma’s kan voorkomen.