MORELE WEGWIJZERS - HU Onderzoek - Hogeschool Utrecht

De morele dimensie
34
M o r e l e w e g w i j z e r s
redeneringen daarbij van de hulpverleners, hiermee nog niet compleet. In hoofdstuk 9
zullen wij 2 casussen ‘ontleden’ en laten zien hoe ingewikkeld morele vragen in elkaar
kunnen steken, ingewikkelder dan een concept als ‘moreel dilemma’ veronderstelt.
Momentum
Een punt waarop morele spanningen en morele kwesties zich onderscheiden van dilemma’s,
is hun lokalisering in tijd. Morele kwesties hebben, in tegenstelling tot dilemma’s,
niet altijd een vast momentum.
De eerste casus in deze paragraaf, laat zien dat een morele vraag niet per se een kort en
afgebakend momentum hoeft te hebben, maar dat een hulpverlener voortdurend met
een bepaalde vraag kan worstelen. Het tweejarige hulpverleningscontact wordt herhaaldelijk
en voortdurend gekenmerkt door de vraag ‘ingrijpen of niet’. Hierbij is er
geen sprake van een grote handelingsverlegenheid: de hulpverlener doet namelijk van
alles om een evenwicht te vinden in dit ingrijpen en afstand houden. Eerder dan van
een moreel dilemma, spreken wij hier daarom van een morele kwestie. Morele dilemma’s
hebben een meer acuut karakter, en zijn daarom duidelijker gelokaliseerd en aan
te wijzen in de tijd.
Onderstaand een samenvattend overzicht van de vormen die morele vragen aannemen
in de data:
Morele vragen kunnen de vorm aannemen van:
morele spanningen: situaties waarin meerdere waar-
den – langdurig of kortdurend – met elkaar op gespan-
nen voet staan maar niet tot onzekerheid leiden.
morele kwesties: situaties waarin meerdere waarden
– langdurig of kortdurend – met elkaar op gespannen
voet staan en tot twijfel of ongemak leiden.
morele dilemma’s: situaties waarin een betrokkene
klem zit tussen twee morele alternatieven.
FIGUUR 4-B: VERSCHILLENDE SOORTEN MORELE VRAGEN
4.2.4 INHOUD: TYPE N VRA GEN
De morele kwesties die de hulpverleners in de interviews en de focusgroepbijeenkomsten
ter sprake brachten zijn ook inhoudelijk ingedeeld naar een aantal thema’s, en deze
worden hieronder opgesomd en beschreven. Het betreft hier thema’s die in het algemeen
terugkomen in de verhalen, en die zich dus niet altijd manifesteren als dilemma
bijvoorbeeld, maar ook als morele spanning of morele kwestie. Daarbij is het goed te
realiseren dat deze thema’s ook gedeeltelijk kunnen samenvallen. In bovenstaande is
immers als kenmerk van morele kwesties beschreven dat er vaak geen sprake is van
een simpele dichotomie waarin twee waarden tegenover elkaar staan, maar dat achter
een kwestie vaak meerdere waarden schuilgaan en deze ook op meerdere manieren
geïnterpreteerd kunnen worden.