MORELE WEGWIJZERS - HU Onderzoek - Hogeschool Utrecht

M o r e l e w e g w i j z e r s
Daarbij vraagt ze zich ook af of zij het recht heeft om zich een dergelijk oordeel
aan te meten;
en of het in haar gestelde vertrouwen van de cliënt niet geschaad zal worden als
ze aandringt op verdere hulpverlening.
Waarden als autonomie, zelfbeschikkingsrecht en respect/ vertrouwen staan hier dus
op gespannen voet met de opdracht die de hulpverleenster als maatschappelijk werkster
heeft, namelijk om haar cliënt vooruit te helpen. Het betreft hier een morele kwestie,
maar het ingewikkelde is dat er tevens ook een meer technisch-instrumentele vraag
aan ten grondslag ligt: ingrijpen zou verdere hulpverlening wellicht bemoeilijken. Verderop
komen we er nog uitgebreider op terug (zie §5.3), maar de morele dimensie en
technisch-instrumentele dimensie van hulpverlening zijn nauw met elkaar verweven.
In ieder geval is vastgesteld dat er in de bovenstaande – ingekorte en geparafraseerde –
casus wel degelijk waarden op het spel staan en dat deze waarden zich op gespannen
voet met elkaar verhouden. Daarnaast illustreert de casus ook dat er meer dan twee
waarden op het spel kunnen staan bij een dergelijke kwestie. Het gaat hier om: het zelfbeschikkingsrecht
van de cliënt; het vertrouwen van de cliënt in de hulpverlener; en de
opdracht van de hulpverlener om een bijdrage te leveren aan de kwaliteit van leven van
de cliënt. Ook bij andere casussen is het duidelijk dat meerdere waarden een rol kunnen
spelen, en dat er bij morele kwesties niet altijd sprake is van het kiezen tussen
twee kwaden. Soms moet er tussen drie kwaden gekozen worden, of is na de keuze een
vraag nog niet opgelost...
De vader van een kind van een tienermoeder is gewelddadig. De hulpverleners
zijn op de hoogte van enkele van zijn misdaden, waarbij anderen fysiek mishandeld
zijn, en zien zich voor een aantal vragen gesteld. Enerzijds ervaren zij
de burgerplicht om die misdaden te melden aan de politie, maar in dat geval
weet de gewelddadige vader direct dat deze melding van de cliënt komt en dan
zijn zowel de moeder als het kind onveilig. Dit is echter niet de enige vraag die
deze casus zo lastig maakt. De moeder in kwestie wil dat de jongen wordt opgepakt,
en ze wil zelf niet verhuizen. Hulpverleners kunnen dus geen veilig onderkomen
voor haar en haar kindje zoeken. Daar komt bij: als moeder en vader
ruzie hebben, dan is het kind er ook bij, en ook dat creëert een onveilige opvoedingssituatie.
Aandringen op verhuizen ligt ook moeilijk: moeder wordt dan
doodongelukkig. Een optie zou uithuisplaatsing zijn van het kind. De hulpverleners
hebben aan de betreffende casemanager gevraagd een raadsmelding te
doen, maar deze weigert dat. (Casus ontleend aan respondent A, in bijeenkomst
3)
De bovenstaande casus illustreert nog eens duidelijk dat het bij morele kwesties niet
altijd aankomt op het kiezen uit twee waarden en de daaraan verbonden handelingsopties.
In de casus komen namelijk meerdere waarden aan bod, met daaraan verbonden
meerdere handelingsopties. De fysieke veiligheid van moeder en kind is in het geding,
de autonomie van moeder is in het geding (“je kunt haar niet dwingen te verhuizen” en
“uithuisplaatsing is een optie”), er staat een burgerplicht tot het melden van misdaad
op het spel, maar ook is er sprake van een meningsverschil met de casemanager. Het
oorspronkelijke dilemma lijkt eenduidig: moeten we melding doen van de misdaden of
niet? Maar bij de uitwerking van de casus blijkt dat er veel meer overwegingen aan ten
grondslag liggen dan alleen de vraag of je je burgerplicht moet doen, of moet kiezen
voor de veiligheid van moederen kind. Al deze overwegingen zijn in zichzelf ook weer
moreel beladen. Overigens is de complexiteit van morele vragen, en vooral de morele
De morele dimensie 33