MORELE WEGWIJZERS - HU Onderzoek - Hogeschool Utrecht

De morele dimensie
32
M o r e l e w e g w i j z e r s
Een morele spanning: als verschillende opvattingen botsen, maar een oplossing
tot de reële mogelijkheden behoort.
Een moreel conflict: dat zich tussen de bovengenoemde botsingen bevindt, omdat
een redelijke oplossing na veel overleg gevonden kan worden.
In deze driedeling wordt echter alleen een onderscheid gemaakt naar handelingsverlegenheid:
hoe groter deze verlegenheid, hoe groter het ‘dilemmagehalte’ van een morele
vraag. In onderstaande voegen wij hier echter twee kenmerken toe aan: 1) morele
spanningen, kwesties en dilemma’s worden gekenmerkt door complexiteit en 2) morele
spanningen en kwesties hebben, in tegenstelling tot dilemma’s, geen vast momentum.
4.2.3 FORME LE KENMERKEN
In het onderstaande lichten wij toe wat we bedoelen met de complexiteit van morele
spanningen, kwesties en dilemma’s, en het gebrek aan ‘momentum’ van spanningen en
kwesties.
Complexiteit
Traditionele definities van morele dilemma’s, zoals genoemd in voorgaande paragraaf,
vertrekken vaak vanuit het uitgangspunt dat er twee waarden of handelingsopties tegenover
elkaar staan als er sprake is van een dilemma. In de verhalen van de referenten
blijken echter vaak meerdere waarden en handelingsopties relevant te zijn.
Een maatschappelijk werkster begeleidt twee jaar lang een jonge moeder die
afhoudend is. Steeds als ze wat nodig heeft belt ze om raad, maar soms laat ze
ook een paar maanden niks van zich horen. Al die tijd zag de maatschappelijk
werkster zich voor het dilemma geplaatst of ze moest aandringen op hulpverlening
of niet: “Ik vond dat zij heel veel nodig had, maar al die tijd heb ik me ingehouden.
Ik weet: als ik spreek dan ben ik hier weg. Als ik mijn oordeel uitspreek
dan ben ik weg en mag ik niet meer komen. Dus ik had die neiging iedere
keer om iets te ondernemen. Ik moest echt heel voorzichtig, misschien had
het niet gehoeven hoor, dat weet ik dus niet, dat is mijn dilemma. Misschien had
ik het wel kunnen doen, maar omdat ze het iedere keer heeft af gehouden. Het
was als zand in je hand, glipte ze weg. En ik vraag me ook af: Wat is goed voor
haar? Ben ik de persoon die dat bepaalt voor haar? Aan de andere kant heb ik
ook het dilemma van: Wie ben ik om dat te zeggen? Aan de andere kant denk ik,
als ze in de jonge moedergroep komt en ze doet mee, dan is dat ook voldoende.”
(Respondent B)
Allereerst is het de vraag of bovenstaand vraagstuk inderdaad moreel beladen is. Staan
er waarden in op het spel? De hulpverleenster laat op diverse momenten zien dat
waarden inderdaad een rol spelen in deze casus:
Ze is persoonlijk van mening dat de jonge moeder “meer nodig heeft” dan ze nu
aan hulpverlening ontvangt en wil het leven van de jonge moeder daarmee sturen.
Ze is zich er ook van bewust dat de jonge moeder dit als een ‘oordeel/veroordeling’
zal ervaren en dat er dus een waardeoordeel aan deze hulpverlening
ten grondslag ligt.