MORELE WEGWIJZERS - HU Onderzoek - Hogeschool Utrecht

De morele dimensie
30
M o r e l e w e g w i j z e r s
Morele dimensie wordt onder andere zichtbaar
door/in:
Het moreel kompas
Maatschappelijke opvattingen
De hulpverleningsrelatie
Morele praktijken
en morele vragen
FIGUUR 4-A: ZICHTBAARHEID VAN DE MORELE DIMENSIE
De morele dimensie komt in de interviews en focusgroepen op een aantal niveaus van
het hulpverleningsproces aan bod:
1. In het moreel kompas, dat een concretisering lijkt van de maatschappelijke opdracht.
2. In de maatschappelijke opvattingen die de hulpverlening doordringen.
3. In de hulpverleningsrelatie, die stoelt op bepaalde waarden en normen.
In de dagelijkse praktijk worden er echter werkwijzen gevonden om met deze morele
dimensie om te gaan, en daarmee wordt de morele dimensie ten vierde ook zichtbaar in
de – geprotocolliseerde én ongeprotocolliseerde – dagelijkse routines. Tot slot komt zij
tot uitdrukking in spanningen op het moment dat de waarden die besloten liggen in het
werk de professional voor vragen plaatsen, maar waar routines op dat moment geen
soulaas bieden. In de volgende paragraaf wordt beschreven hoe deze morele vragen er
uit zien.
4.2 VOOR WELKE VRAGEN ZIEN HULPVERLENERS ZICH GESTELD?
In onderstaande wordt een schets gegeven van de morele vragen die we zijn tegengekomen
in de interviews en focusgroepbijeenkomsten met hulpverleners. Daarbij wordt
onder andere stil gestaan bij de formele kenmerken van die vragen – wat is eigenlijk
een morele vraag – en bij de inhoud van de vragen die aan bod komen. Allereerst wordt
echter ingegaan op verschillen tussen de werkers.
4.2.1 DE ONGRI JPBAARHEID V A N DE M ORE LE DIME NSIE
Er blijkt onder de hulpverleners geen helder en eenduidig beeld te bestaan van wat een
morele kwestie nu eigenlijk is. Dit werd bijvoorbeeld duidelijk uit de eerste focusgroepbijeenkomst,
waarin het lastig bleek om een eenduidig antwoord te formuleren
op vragen als: Wat is een moreel dilemma? Wat maakt dat een dilemma moreel is? Bovendien
gingen in de discussie morele aspecten van een dilemma vaak naadloos over in
de technisch-instrumentele aspecten ervan (zie voor meer daarover ook §5.3).
Ook in de interviews zijn respondenten gevraagd naar de morele dilemma’s die zij ervaren,
waarop soms geheel andersoortige antwoorden werden gegeven. Zo werden
grote en alomvattende dilemma’s genoemd, zoals de vraag of je een voogd moet adviseren
de kinderen uit huis te plaatsen of niet, maar ook worden dagelijkse zorgen genoemd
die met moraal van doen hebben, zoals de vraag of je de jonge moeders wel
moet dwingen tot het volgen van huisregels.
Deze bevindingen geven aanleiding tot twee conclusies: