MORELE WEGWIJZERS - HU Onderzoek - Hogeschool Utrecht

Projectbeschrijving
16
M o r e l e w e g w i j z e r s
3.2.1 DEEL 1: ONDERZOEK NA AR DE M OR E LE DIME NSIE
Dit deel van het project beoogde informatie te vergaren over de morele dimensie van
het werk als hulpverlener, het moreel handelen van de hulpverlener en de morele betrekking
tussen hulpverlener en cliënt. Een van de aanleidingen voor dit project was de
constatering van Van Doorn (2008) dat er in hulpverleningspraktijken weinig gelegenheid
is voor reflectie op deze morele aspecten van het werk als hulpverlener. De veronderstelling
was dan ook, dat het niet gemakkelijk zou zijn om samen met hulpverleners
op de onderzoeksvragen te reflecteren, aangezien zij niet gewend zijn vanuit een moreel
perspectief naar hun werk te kijken. In eerste instantie was het dan ook de bedoeling
om in het onderzoek gebruik te maken van zelfobservaties van de hulpverleners:
gesproken of geschreven verslagen van hun hulpverleningscontacten met cliënten. Deze
verslagen zouden de basis vormen voor een aantal focusgroepbijeenkomsten, waarin
de morele aspecten van deze verslagen ter discussie zouden staan. Deze vorm van
onderzoek vergde echter een behoorlijke tijdsinvestering van de participanten, en om
die reden is ervoor gekozen om de zelfobservaties te vervangen door interviews.
Interviews
Er zijn tien interviews met hulpverleners en stagiaires afgenomen (voor een volledig
overzicht, zie de paragraaf “Participanten”). Alle interviews vonden plaats op de werkplek
van de hulpverleners. De lengte van de interviews varieerde van 1 uur tot 1 uur en
drie kwartier.
De interviews hadden ten doel om – aan de hand van concrete casussen – per hulpverlener
antwoord te geven op de drie deelvragen. Daarbij stond vooral de individuele ervaring
van de hulpverlener centraal. De interviews hadden daarmee een beschrijvend
karakter: er werd een beschrijving gegeven van de dagelijkse werkpraktijk van de
hulpverlener en de morele dimensie daarvan. De interviews waren semi-open 11. Het
doel was om respondenten vrijelijk te laten vertellen over hun werk en ervaringen met
moraliteit. Tijdens het gesprek is echter wel gebruik gemaakt van een gesprekshulp, om
er zorg voor te dragen dat alle drie de deelvragen in het gesprek aan de orde kwamen.
Deze deelvragen zijn na literatuurstudie uitgewerkt in een aantal onderzoeksvragen en
dit geheel van vragen vormde de ruggengraat van de gesprekshulp (die volledig te vinden
is in bijlage B).
Na de eerste gesprekken is gereflecteerd op de vraag of de gesprekshulp aangevuld of
veranderd moest worden, bijvoorbeeld omdat sommige vragen irrelevant waren, of
andere vergeten waren. De gesprekshulp is niet aangepast, omdat de vragen die er in
aan de orde kwamen het gesprek in de goede richting stuurden, maar daarbij wel ruimte
liet voor aanvullingen. De manier waarop met de gesprekshulp werd omgegaan veranderde
wel gaandeweg het onderzoek. Allereerst werd er – zoals vaker het geval is –
bij de latere gesprekken minder op geleund dan ten tijde van de eerdere gesprekken.
Ten tweede – en dit is belangwekkender – werd er gaandeweg het onderzoek voor gekozen
om flexibeler om te gaan met het taalgebruik en de wijze van vragen stellen. De
ervaringen met de focusgroepbijeenkomsten en de interviews leerden dat het niet voor
alle respondenten aanvankelijk helder was wat er werd verstaan onder ‘moraliteit’. Er
is geprobeerd om enige variatie aan te brengen in de manier van vragen stellen, om te
11 De gebruikelijke term hiervoor is semi-gestructureerd. In dit geval neigden de interviews echter
meer naar open gesprekken in plaats van naar gestructureerde interviews, vandaar de keuze
voor de term ‘semi-open’.