MORELE WEGWIJZERS - HU Onderzoek - Hogeschool Utrecht

M o r e l e w e g w i j z e r s
wezen of je hebt daar twijfels over, dan zal ik als hulpverlener [...]. Je kunt niet
zeggen, dan hou je het en succes. Dat kan ik als mens niet, maar ook als hulpverlener
niet.
Respondent A: Dus het [de methodiek, Red.] is voor mij meer een houvast en
om het menselijk te houden laat ik dat wel zo veel mogelijk ook weer los.
Respondent G: Bijvoorbeeld bij een diloma-uitreiking ben ik ook geweest, dat
meiske had geen netwerk, en ik heb tegen haar gezegd als er niemand is, dat
vind ik. Je hebt je best gedaan, je hebt iets verdiend en ik vind dat daar iemand
moet zijn voor jou. Ik vond dat ik moest gaan. Want dan denk ik, het is heel triest
als er een klas vol familie zit en zij zit daar alleen. Dan denk ik ga ik dus als
hulpverlener naar de diplomauitreiking en dan kom ik namens de organisatie
wel, niet namens mezelf.
Respondent D: Er is nog een moreel dilemma, want wat heeft zij gedaan, zij
heeft mij ook rechtstreeks gevraagd. Kun jij dan niet eens wat in je eigen netwerk?
Heb jij geen vrienden die dan... [...] Toen heeft ze gevraagd wil jij dat niet
en mij op mijn eigen moederschap aangesproken en toen heb ik ook moeten
zeggen: nee, dat kan ik echt niet. Ik ben hier 3,5 dag en dan zet ik me volledig in
voor jou en voor andere moeders, maar als ik thuis ben moet ik me inzetten
voor mijn eigen gezin en moet ik ook ontspannen, anders hou ik het ook niet
vol. Dat heb ik ook tegen haar gezegd. Dat raakt me, daar heb ik last van, dat
neem ik mee naar huis.
Wat hoofdstuk 6 en bovenstaande fragmenten vooral duidelijk maken, is dat hulpverleners
zich aangesproken voelen en betrokken voelen bij de noden van de cliënt, ook buiten
de professionele grenzen van hun functie om: • niet alleen als hulpverlener, maar
ook als mens voel je je verplicht om in te grijpen; • methodieken staan soms een persoonlijk
contact in de weg; • hoewel je functieomschrijving het niet vraagt, ben je toch
aanwezig op wezenlijke momenten; • je hebt er last van als je de grenzen van je functie
– hoe gelegitimeerd ook – aangeeft en niet tot steun kunt zijn.
Wij interpreteren dergelijke spanningen en de uitleg daarvan van de respondenten als
een uitdrukking van zorgethiek, waarin de hulpverlener gevoelig is voor de nood van
de cliënt en de noodzaak voelt om hier gehoor aan te geven (caring about en taking care
of, Tronto, 1993). Dit staat haaks op de beginselethische principes die vaak gangbaar
zijn in organisaties en onze samenleving. Deze vragen immers dat hulpverleners zich
meer en meer aan richtlijnen en wetten houden, waarbij ook moreel handelen vaak
wordt ingekaderd in protocollen en codes. Dit kan spanningen met zich meebrengen
voor de sociale professional (zie bijvoorbeeld ook Kunneman, 2007; Gelauff, 1995).
Eerder in deze rapportage hebben we daar voorbeelden van gegeven, zoals de situatie
waarin wetten en regels een dilemma of spanning veroorzaken (zie §4.2.4) of ‘demoraliserend’
lijken te werken (zie §5.2.5). Daarnaast valt op dat in bovenstaande fragmenten
(en in bepaalde morele vragen, zie hoofdstuk 9) ook emotionele reacties gegeven
worden door de hulpverleners, waardoor het vermoeden rijst dat ook instinctieve (onbewuste)
moraal (Verplaetse, 2008) een rol speelt: het werk raakt de professionals 45.
45 Overigens ligt het voor de hand te veronderstellen dat zorgethiek en de instinctieve hechtingsmoraal
op enigerlei wijze met elkaar verbonden zijn. In het zorgethische denken vormt de
ouder(moeder)-kindrelatie en het zorgen dat daarbinnen plaatsvindt immers een belangrijke
inspiratiebron: zij is gebaseerd op ‘vrouwelijke’ vormen van moreel redeneren (zie bijvoorbeeld
het werk van Carol Gilligan en Sara Ruddick).
Samenvatting en conclusie
121