MORELE WEGWIJZERS - HU Onderzoek - Hogeschool Utrecht

Samenvatting en conclusie
120
M o r e l e w e g w i j z e r s
3. HULPVERLENINGSORGANISATIES EN HUN PROFESSIONALS KRIJGEN DEZE COMPLEXITEIT TEN
VOLLE OP HUN BORDJE
De thema’s laten zien dat ondanks de kaderstellende werking die er van organisaties en
de maatschappelijke en politieke context uit kan gaan, deze niet allesbepalend zijn. De
moeilijkheden die hulpverleners signaleren als het gaat om het fungeren als een moreel
kompas, getuigen hiervan. Op vragen als: ‘Wat is goed moederschap?’, ‘Wat is veiligheid?’,
‘Wanneer mogen we grenzen stellen aan de autonomie en het zelfbeschikkingsrecht
van de persoon?’, maar ook ‘Hoe ver mag ik gaan in mijn zorg voor een cliënt?’ is
geen eenduidig antwoord te geven. Hulpverleners worstelen met deze vragen en lijken
geen gezamenlijke vaste grond onder de voeten te vinden. Wij beweren niet dat de samenleving
deze vaste grond zou moeten vormen, opdat deze vragen een antwoord krijgen,
integendeel. Het maakt echter wel duidelijk dat, zoals Van Doorn in haar lectorale
rede (2008) al verwoordt, collectieve referentiekaders geen (of niet langer?) richting
geven aan het werk van sociale professionals, met als resultaat dat individuele hulpverleners
– in samenspraak met hun organisaties – zich met dergelijke taaie kwesties bezig
moeten houden en persoonlijke referentiekaders een grote rol gaan spelen.
4. HET OMGAAN MET MORELE VRAGEN IS GEEN SINECURE EN VRAAGT EEN GROTE INZET VAN
ORGANISATIES
De ervaringen van de hulpverleners illustreren dat het ingewikkeld is om een oplossing
te vinden voor morele vragen en dat hier veel (reflectie, kennis, competenties) bij komt
kijken. Ook aan de organisatie en aan samenwerkingsverbanden worden in dat verband,
zowel door de uitvoerende als de leidinggevende professionals, de nodige eisen
gesteld.
Een laatste stelling die we hier willen presenteren, vloeit minder evident voort uit de
voorgaande beschrijvingen en analyse, maar is de moeite van het overdenken én nader
onderzoeken waard.
5. IN DE EERSTE LIJN VAN DE HULPVERLENING WORDT ER EEN ONWEERSTAANBAAR MOREEL
APPEL TOT ZORGEN OP HULPVERLENERS GEDAAN.
In hoofdstuk 9 hebben wij aan de hand van twee uitgewerkte cases laten zien dat de
hulpverleners diverse ethische argumentaties gebruiken om hun handelen in morele
vragen te vorm te geven. De beginselethiek, de gevolgenethiek, de deugd- en zorgethiek
en verschillende vormen van instinctieve moraal zijn daarbij de revue gepasseerd. In
weerwil van wat andere onderzoekers beweren (Osmo & Landau, 2006), zien wij –
naast beginselethiek en gevolgenethiek – bij deze respondenten ook duidelijk een zorgethische
en een instinctieve moraal naar voren komen, ook wanneer ogenschijnlijk andere
normatieve theorieën de grondslag voor moreel redeneren vormen. Hierin wordt
duidelijk zichtbaar dat moraal méér is dan alleen rationeel redeneren, en dat moraliteit
ook, juist vaak in de eerste plaats, blijkt in het gevoel dat hulpverleners hebben bij hun
werk (Bolt et al., 2003, p. 15) en impliciet verweven is in hun handelen. Het belang van
zorgethische waarden in de hulpverlening is al expliciet gemaakt in hoofdstuk 6 en
hoofdstuk 9, en blijkt nog eens extra duidelijk uit uitspraken als de volgende (waarin
we cruciale passages gecursiveerd hebben). Daarin zien we dat hulpverleners, hoewel
ze dingen doen vanuit hun rol en positie als professional, zich ook als mens aangesproken
voelen door de noden van een cliënt (zie ook Gelauff, 1995).
Respondent G: Je zult je verantwoordelijkheid als hulpverlener moeten nemen,
dus op het moment dat een cliënt zegt, niet voor het kind kan zorgen, dat is be-