MORELE WEGWIJZERS - HU Onderzoek - Hogeschool Utrecht

M o r e l e w e g w i j z e r s
morele redeneringen van sociale professionals. De gevolgenmoraal werd volgens hen
vaker toegepast wanneer professionals geconfronteerd werden met concrete casuïstiek,
de beginselenmoraal werd vooral toegepast wanneer professionals gevraagd werd
om morele principes – los van een casus – te ordenen. Op basis van ons onderzoek,
waarin veel concrete casusvoorbeelden besproken zijn, kunnen wij niet concluderen of
een bepaalde moraal dominant is in het moreel redeneren van de hulpverleners die
met jonge moeders werken. Hetzelfde
geldt voor de redeneringen van hun leidinggevenden
en stafmedewerkers. We
zouden eerder de hypothese willen formuleren
dat de moraal die gehanteerd
wordt afhankelijk is van de situatie en de
context waarin een morele vraag aan de
orde is:
Bevindt iemand zich in een concrete
situatie waarin een oplossing gevonden
moet worden voor een probleem,
dan zullen over het algemeen
de consequenties van een handelwijze
of beslissing zwaar meewegen
in de morele redeneringen van betrokkenen
(gevolgenethiek).
Wanneer een meer abstracte vraag
gesteld wordt – los van een concrete
casus – over wat in het werken met
jonge moeders in het algemeen belangrijke
morele aspecten zijn, zullen
in de eerste plaats principes genoemd
worden, zoals veiligheid van
het kind en de autonomie van de
jonge moeder (beginselethiek).
Roken?
“Bij ons is de discussie of je mag roken bij
een jonge moeder. Sommige collega’s doen
het wel want zij vinden dat een band
schept en bijdraagt aan een betere relatie
met de cliënte. Bovendien vinden zij dat
het de eigen verantwoordelijkheid van de
moeder is of ze wel of niet rookt. Anderen
zeggen: ‘roken is vies’ en het schaadt de
gezondheid van de moeder en, wat nog
belangrijker is, van de baby. Dus moeten
we een regel maken dat niemand mag roken.”
Zorgethische benadering: relatie is belangrijk.
Autonomie: vrijheid om te doen wat je
zelf wilt, niet-inmenging
Principe: schade voorkomen
Kernwaarde: gezondheid
Reinheidsmoraal: roken is ongezond
(moreel aspect) en dus vies
Regelethiek: roken is overal verboden
Samenwerkingsmoraal: als we allemaal
op een andere manier met cliënten omgaan
kun je niet goed werken
Waarde: transparantie
Bijna altijd zal een hulpverlener die werkt met jonge moeders rekening houden
met het relationele netwerk van haar cliënt en haar werk niet kunnen doen zonder
relationele afstemming op de cliënt, waarin onder andere betrokkenheid tonen
en verantwoordelijkheid nemen cruciaal zijn (zorgethische invalshoek).
En zelfs als er geen tijd is om na te denken over wat het juiste is om te doen, of
gewoon wanneer er geen morele vraag aan de orde lijkt te zijn, handelt een hulpverlener
altijd, instinctief of intuïtief, vanuit een morele overtuiging die niet geëxpliciteerd
is maar ‘in de genen zit’ (hechtingsmoraal, geweldmoraal, reinigingsmoraal,
samenwerkingsmoraal).
In de praktijk zijn al deze momenten – soms zelfs gelijktijdig – aanwezig. Daarom valt
er niet te ontkomen aan een pluraliteit in argumentaties. Bovendien wordt moraliteit
niet alleen in redeneringen uitgedrukt, maar juist ook in doen en laten. Want hulpverleners
geven hun idealen van goede zorg gestalte in hun handelen, vaak zonder dat ze
daar erg in hebben: ze ‘doen’ gewoon en gaan pas argumenten bedenken waarom ze
het zo doen wanneer ze daarnaar gevraagd worden (Pols, 2004). Omgekeerd is het ook
zo dat het antwoord dat mensen geven op een abstracte vraag naar wat ze goed vinden
om te doen in een bepaalde situatie niet overeenkomt met wat ze in praktijk werkelijk
Een aantal cases uitgelicht
113