MORELE WEGWIJZERS - HU Onderzoek - Hogeschool Utrecht

M o r e l e w e g w i j z e r s
Het besluit van een individuele medewerker om ‘beschikbaar te zijn’ een druk
legt op collega’s en voor hen ook gevolgen heeft (meso).
Opvattingen over professionaliteit of wetten mede bepalen wat aanvaardbaar
wordt geacht in deze kwestie (macro).
Ook de functionele component van de hulpverlening (kennis, vaardigheden, methoden)
en de existentiële component (houding) spelen een rol in deze kwestie. Hulpverleners
verwijzen ernaar dat het onmogelijk is om 24/7 volledig ter beschikking te staan van je
cliënt. In je privéleven onderneem je activiteiten die maken dat je bij een noodoproep
van een cliënt niet adequaat kan reageren. Bovendien wijzen zij er op dat er een taakverdeling
is onder hulpverleners: in noodsituaties zijn er anderen die een cliënt bij
kunnen staan (functionele component).
Respondent F: Wat als je nou een keer lekker dronken wil worden?
Respondent J: Ja, dat wou ik net zeggen want als ik ... dan heb ik ook wel eens
dat ik iets geks zeg en dan blijk ik dat tegen mijn cliënt gedaan te hebben?
Respondent D: Wij zijn naar telefonische bereikbaarheidsdiensten gegaan
tussen 9.00 en 13.00 en ook dat werkt. En de hulpverlening is er geloof ik niet
echt minder op geworden. Het is alleen dat je een alternatief biedt, als er een
crisis is tot 1700 uur of noodgevallen tot 1700 uur en daarna bel je die en die.
Dus dat kan best.
Tot slot spelen attitudes en de wijze waarop de professional in haar werk staat een nadrukkelijke
rol. Dit wordt vooral duidelijk uit het citaat waar de casus mee begint. De
hulpverlener in kwestie voelt zich betrokken op de cliënt, trekt zich hun situatie aan en
is van mening dat zij moet handelen als reactie op deze betrokkenheid (existentieel).
We hebben inmiddels verschillende factoren aangewezen die de complexiteit van deze
casus illustreren: er is sprake van meerdere waarden die in het geding zijn, er staan
meerdere handelingsopties open, en er zijn verschillende niveaus van de hulpverlening
betrokken bij deze morele vraag. Daarmee zijn we er echter nog niet. In morele redeneringen
kunnen namelijk verschillende oriëntaties onderscheiden worden, zoals een oriëntatie
op een universalistische principe-ethiek (deontologie), een gevolgenethiek of
meer contextuele benaderingen zoals zorg- en deugdethiek. In de casus wordt duidelijk
dat zelfs op het fundamentele niveau van deze normatieve oriëntaties, geen eenduidige
lijn van redeneren gevolgd wordt. In de casus worden argumenten genoemd die via
verschillende morele redeneringen tot stand zijn gekomen, soms gebeurt dat zelfs bij
dezelfde personen. We noemen een aantal voorbeelden om dit te illustreren.
De principe-ethiek bepaalt, zoals we in §9.1 gezien hebben, de morele juistheid van een
handeling vooral op grond van bepaalde principes, zoals rechtvaardigheid of autonomie.
Morele kaders als wetten of beroepscodes, vertrekken vanuit dergelijke universalistische
principes en in de casus zien we een verwijzing hiernaar als hulpverleners refereren
aan beginselen zoals vrijheid en rechtvaardigheid, maar ook wanneer zij zich
baseren op kaders waarin deze beginselen verankerd liggen, zoals wetten.
Respondent G: Maar feitelijk, als je kijkt naar de wetgeving, om maar terug te
komen op iets maatschappelijks, mag het ook in principe gewoon niet denk ik
Respondent D: En dan moet je het met elkaar hebben over waar staan wij voor.
Waarom doe jij het wel en waarom doe jij het niet.
Respondent G: En doen we dat ook bij volwassen moeders.
Een aantal cases uitgelicht
103