MORELE WEGWIJZERS - HU Onderzoek - Hogeschool Utrecht

Een aantal cases uitgelicht
102
M o r e l e w e g w i j z e r s
Bronnen van moraal en referentiekaders waar hierbij expliciet aan gerefereerd wordt
zijn juridische kaders (“het mag in principe gewoon niet”) en organisatiekaders (“wij
moeten de telefoon aanhouden”). Meer impliciet lijkt er echter ook verwezen te worden
naar de eigen professie, bijvoorbeeld wanneer verwezen wordt naar de professionaliteit
van de hulpverlener en de vraag of deze bij voortdurende beschikbaarheid nog wel
goede hulp kan bieden (kwaliteit van de hulpverlening). Verder lijken er ook wel degelijk
meer dan twee handelingsmogelijkheden te zijn als reactie op het beschikbaarheidsvraagstuk:
vanzelfsprekend kan binnen de organisatie afgesproken worden om
wel of niet bereikbaar te zijn, maar daarbinnen genieten veel medewerkers ruimte om
zelf keuzes te maken. In de literatuur heet dit de discretionaire ruimte (De Savornin
Lohman & Raaff, 2001). De casusbespreking in de focusgroep maakt duidelijk dat hulpverleners
er soms voor kiezen om – tegen het organisatiebeleid in – toch voor een eigen
invulling van ‘beschikbaarheid’ te kiezen en eigen grenzen te stellen. Dat kan betekenen
dat zij voor noodgevallen wel bereikbaar zijn, maar geen reguliere werkzaamheden
verrichten. Weer anderen doen op zondag wel eens reguliere werkzaamheden, die ook
op maandag wel verricht zouden kunnen worden. En vrijwel alle hulpverleners zeggen
dat je ook niet te star moet zijn: als je een afspraak wilt maken met een jonge moeder
die druk is met school en kind, dan kan dat wel eens betekenen dat je op een vrije dag
naar je werk moet komen. Oftewel: er wordt geen scherpe grens getrokken tussen wel
beschikbaar zijn en niet beschikbaar zijn, en zelfs elementen die deze grens kunnen
helpen definiëren, zoals de ‘nood’ van een hulpvraag, worden niet eenduidig gebruikt
en toegepast.
Respondent A: Maar ik heb ook een collega die, dan sms’t een moeder: ik heb
mijn papieren gekregen. Die heeft zoiets van ik bel maar gelijk terug dan is het
klaar, dan zeg ik ook wel, nee maandag is de dag om met dat soort dingen bezig
te zijn, dus dit doen we alleen in nood. Dus dan ben ik wel duidelijk. Meestal
moeten ze bij mij ook inspreken, dat ik denk van als ze niet twee keer bellen is
het niet ernstig. Bellen ze nog een keer en ze spreken in dan schat ik nog wel in
of het ernstig is of niet.
De reactie van hulpverleners op het beschikbaarheidsvraagstuk, lijkt daarmee op het
schipperen dat in paragraaf 5.2.3 ook al beschreven is. Collega’s en de organisatie waar
deze werkzaam zijn kunnen er op hun beurt voor kiezen om de hulpverlener deze
ruimte te laten, of om deze ter discussie te stellen. Bijvoorbeeld door regels op te stellen
(“je moet bereikbaar zijn” ; “als het te zwaar wordt voor de hulpverlener grijpen we
in”). Daarmee doen ook impliciete en expliciete normen hun intrede om in een dergelijk
vraagstuk een handvat te bieden. Desondanks resulteert de vraag ‘moet ik me beschikbaar
stellen of niet’ in diverse handelingsmogelijkheden en uitkomsten, die niet simpelweg
gereduceerd kunnen worden tot een eenduidig antwoord op de vraag of je buiten
werktijd om beschikbaar bent om hulp te verlenen.
De casus maakt ook duidelijk dat morele vragen op diverse niveaus van de hulpverlening
spelen (zie ook §2.3). In het voorgaande is hier al aan gerefereerd: in de casus zien
we het microniveau van de hulpverlening (het contact tussen cliënt en hulpverlener, de
dagelijkse praktijk) , het mesoniveau (de organisatie) en het macroniveau (de samenleving)
terugkeren in de discussie, bijvoorbeeld op de respectievelijke momenten dat:
De hulpverlener om 3.00 uur ’s nachts gebeld wordt (micro).
Een hulpverlener op het matje wordt geroepen door collega’s en leidinggevenden
omdat deze werkzaamheden heeft verricht in haar vrije tijd (meso).