MORELE WEGWIJZERS - HU Onderzoek - Hogeschool Utrecht

M o r e l e w e g w i j z e r s
De kwaliteit van de hulpverlening. Sommige moeders hebben niemand tot wie ze
zich kunnen wenden in geval van nood en zij moeten zich dan tot een hulpverlener
kunnen wenden: “Het gebeurt sowieso niet veel dat ze bellen, maar ze is wel
eens één keer gebeld, dat een meisje ook echt zei van ja, maar je bent echt de enige
die ik heb. Omdat ze inderdaad alleen in een huisje zat, geen sociale omgeving.”
De bereikbaarheid wordt niet als een last ervaren door de hulpverlener: “En ik
kan gewoon inschatten, oké, met die cliënt gaat het wat minder, die kan dus bellen
in het weekend, dan overleg ik ook met haar. Van goh, als er wat is mag je bellen.
Dus ik weet ook precies hoe en wat. [...] Dat vergeet ik gewoon, maar als dan
de telefoon gaat op een bepaalde tijd dat ik denk van oh, dat kan een cliënt zijn.”
9.2.2 DE ANALY SE
Allereerst moet bij deze casus opgemerkt worden dat het merendeel van de deelnemers
geen dilemma ervaart met betrekking tot de vraag of ‘voortdurende beschikbaarheid’
gepast is. Zij hebben een duidelijke opvatting: deze beschikbaarheid is wel/niet
aanvaardbaar. De discussie laat echter zien dat de casus wel met vragen en dilemma’s
omgeven kan worden, wanneer er onderlinge meningsverschillen ontstaan over deze
beschikbaarheid. Verschillende respondenten vertellen dan ook dat er in hun organisatie
wel gediscussieerd is over dit onderwerp en dat de vraag daarbij centraal stond of
een hulpverlener ook in haar “vrije tijd” beschikbaar moet/mag zijn voor een cliënt. Op
mesoniveau zorgt de casus dus voor een morele vraag, maar ook op microniveau (in het
contact tussen cliënt en hulpverlener) is er een morele spanning, die kan ontaarden in
een morele kwestie of zelfs dilemma 42, wanneer een hulpverlener bijvoorbeeld buiten
werktijd geconfronteerd wordt met een hulpvraag:
Respondent A: Ik heb ook wel eens een cliënt om 3 uur 's nachts aan de telefoon
gehad. Die zat er helemaal doorheen en dan moet je dus gaan kijken van, moet
ik ernaar toe of kan ik het met een uurtje bellen oplossen? En dat vind ik wel
iets moreels. Dat is wel een moreel dilemma wat dat betreft: wat doe je nou?
Wanneer we vervolgens wat dieper op deze casus ingaan, dan valt op dat een kwestie
als ‘voortdurende beschikbaarheid’ complexer is dan op het eerste gezicht zou lijken. In
eenvoudige termen is het dilemma hier ‘mag van hulpverleners verwacht worden dat
zij 24/7 beschikbaar zijn voor hun cliënten?’. Of in het geval van bovenstaande citaat:
moet of mag je om 3 uur ’s nachts naar een cliënt toegaan of niet? Hoewel de hulpverlener
hier duidelijk klem zit tussen 2 handelingsalternatieven (een belangrijk kenmerk
van een moreel dilemma, zie ook §4.2.3), wordt de situatie te eenvoudig voorgesteld
wanneer verondersteld wordt dat er daarmee slechts twee opvattingen of waarden tegenover
elkaar staan. Bij nadere bestudering blijkt namelijk dat, zoals ook in §4.2.3
reeds is gesteld, hier meerdere waarden op het spel staan. In de discussie komen bijvoorbeeld
aan bod:
het zelfbeschikkingsrecht en de autonomie (“vrijheid”) van de hulpverlener;
definities van ‘professionaliteit’;
principes van gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid;
opvattingen over ‘goede zorg en hulp’.
42 Zie §4.2.3 voor de definitie van een moreel dilemma.
Een aantal cases uitgelicht
101