MORELE WEGWIJZERS - HU Onderzoek - Hogeschool Utrecht

Positiebepaling
10
M o r e l e w e g w i j z e r s
mbo- of hbo-opleiding hebben genoten en werkzaam zijn in de welzijnssector 2. Meer
precies gaat het in dit project om sociale professionals die werkzaam zijn in de ambulante
dan wel residentiële hulp- en/of dienstverlening aan adolescente moeders. In het
vervolg van dit verslag zullen ook de woorden ‘uitvoerende professional’ en ‘hulpverlener’
worden gebruikt om de sociale professional aan te duiden. We zullen spreken over
‘leidinggevenden’ en ‘managers’ om de personen die leiding geven aan sociale professionals
aan te duiden. In bijlage A wordt beschreven welke opleiding elk van de respondenten
heeft genoten, en wat hun precieze functie is.
2.2 DE STAND VAN ZAKEN
“Wie in de zorg werkt, wordt onvermijdelijk geconfronteerd met ethische kwesties”, zo
stellen Bauduin en Kanne (2009, p. 9), een stelling die wat ons betreft gerust verbreed
kan worden naar de zorg- en welzijnssector. Zorg kan in dit verband breder gedefinieerd
worden, en heeft niet alleen betrekking op de paramedische sector die allerlei geneeskundige
of verpleegkundige handelingen verricht, maar ook op diegenen die zorg
dragen voor anderen in de breedste zin van het woord. Zorg dragen voor anderen heeft
een expliciete morele dimensie (Van Heijst, 2005; Van der Arend & Gastmans, 1993), zo
ook voor de professionals die in de welzijnssector hun hulp en diensten aan hulpbehoevenden
aanbieden. Beroepsgroepen hebben een “centrale waarde” (Rothfusz, 2008,
p. 103), een maatschappelijke opdracht waarin een waardeoriëntatie besloten ligt
(Berghmans, 1998). Deze morele dimensie van het werk als professional komt expliciet
tot uitdrukking in beroepsprofielen en beroepscodes. Net als in de zorgsector hebben
professies in het sociaal en maatschappelijk werk deze in de afgelopen decennia ontwikkeld.
In het Beroepsprofiel van de Maatschappelijk Werker (Jagt, 2009) wordt expliciet
gewag gemaakt van het feit dat de interventies van maatschappelijk werkers altijd
waardegebonden zijn en wordt onderstreept dat normatieve professionaliteit,
naast technisch-instrumentele en persoonlijke professionaliteit, deel uitmaakt van de
professionaliteit van de maatschappelijk werker. Maatschappelijk werkers hebben
daarnaast een beroepscode, waarin de centrale waarde van het beroep wordt verwoord
en een beroepsmoraal is vastgelegd 3. Ook voor pedagogen en de vakgebieden
2 In de zorg- en welzijnssector doet ook de term ‘social work/ sociaal werk’ en ‘social worker/sociaal
werker’ steeds vaker opgeldt. Social work kan daarbij verschillende betekenissen
hebben, en kan een beroependomein (alle beroepen in de zorg- en welzijnssector), een sector
(zorg en welzijn), een specifiek beroep (maatschappelijk werker) en een kennisdomein aanduiden
(Van Ewijk, Spierings & Wijnen, 2007, p. 36/37). Hier gebruiken we dus een sectoraanduiding,
welke zich echter enkel richt op de welzijnssector.
3 In 2010 is de Code voor de Maatschappelijk Werker herzien. Op het moment van schrijven van
deze rapportage, was deze nieuwe code echter nog niet gepubliceerd. In de code uit 1999 wordt
de centrale waarde van het beroep echter als volgt geformuleerd: “De maatschappelijk werker
bevordert primair het optimaal tot zijn recht komen van de persoon in wisselwerking met zijn
omgeving. Hij waakt ervoor dat zijn deskundigheid niet wordt gebruikt voor belangen die in
strijd zijn met de doelstellingen van het beroep”. In de nieuwe code wordt hieraan toegevoegd
dat cliënten gestimuleerd worden om hun eigen verantwoordelijkheid op te pakken om tot hun
recht te komen (empowerment) (www.buitinkbeleidsadvies.nl, geraadpleegd op 17 september
2010). Bovendien is een geheel nieuw hoofdstuk “De verhouding tot de samenleving” met de
signaleringsplicht toegevoegd, welke de maatschappelijke functie van het beroep als beroepswaarde
bekrachtigt (www.buitinkbeleidsadvies.nl, geraadpleegd op 17 september 2010). In de
relatie met de cliënt legt de code de nadruk op het belang van respect voor de cliënt en de erkenning
van de verantwoordelijkheid voor het eigen handelen van de cliënt (Jansen, 2002 ). Autonomie
en zelfredzaamheid zijn daarmee waarden die ten grondslag liggen aan de code.