OVERHEIDSOPDRACHTEN IN DE KLASSIEKE SECTOREN

OVERHEIDSOPDRACHTEN
IN DE KLASSIEKE SECTOREN
Een beknopte leidraad bij de toepassing
van de wet van 24 december 1993
en haar uitvoeringsbesluiten

VOORWOORD
Een overheid die een bestelling doet moet de reglementering op de overheidsopdrachten naleven.
Die reglementering moet ervoor zorgen dat iedere geïntere s s e e rde opdrachtnemer een gelijke kans krijgt
om de bestelling te verw e rven. Bovendien gaat de wetgever ervan uit dat het beroep doen op een ru i m e
mededinging de beste garantie is voor het verkrijgen van de meest optimale contractvoorw a a rd e n .
Deze filosofie vertalen in een werkbare reglementering blijkt zeer moeilijk te zijn. Hiervan getuigen niet
enkel de lijvige handboeken die de reglementering becommentariëren maar ook de talrijke geschillen
tussen de aanbestedende overheid en de kandidaat-opdrachtnemers die niet gekozen werden.
De behoefte aan vorming in dit domein is zeer groot. De afdeling Vorming van het departement
Algemene Zaken en Financiën heeft mij in het verleden reeds aangezocht om cursussen over dit onderwerp
te geven. Hoe meer ik met dit onderwerp als jurist en als lesgever geconfronteerd werd, hoe meer
de overtuiging groeide dat een degelijke praktische handleiding een waardevolle preventieve investering
zou zijn. Het verschijnen van de nieuwe wet op de overheidsopdrachten en haar uitvoeringsbesluiten
was dan ook de gelegenheid bij uitstek om mijn schouders onder een ambitieus project te zetten.
De heer Leo Victor, secretaris-generaal van het departement AZF, bleek bereid om mij alle logistieke
steun toe te zeggen die nodig was voor de realisatie van deze handleiding.
Schrijven over overheidsopdrachten is lang geen sinecure. Het is ook een vrij eenzame bezigheid.
Zonder deskundige begeleiding had ik deze leidraad nooit durven publiceren.
Ik mocht mij verheugen in de bijstand van enkele juristen die in het domein van de overheidsopdrachten
bijzonder onderlegd zijn. Jos Stevens is auditeur bij de Raad van State en in die hoedanigheid
auteur van talrijke adviezen bij geschillen over overheidsopdrachten die door de Raad van State beslecht
worden. David D’Hooghe is advocaat en hoogleraar. Zijn proefschrift over overheidsopdrachten mag
zonder twijfel als een standaardwerk beschouwd worden. Tony Penninckx is een gedreven jurist van
de afdeling Overheidsopdrachten van de Vlaamse Gemeenschap. Hij ondervindt dagelijks dat de reglementering
op de overheidsopdrachten aanleiding geeft tot talrijke misverstanden en geschillen.
Deze juristen waren verantwoordelijk voor het nakijken van de ontwerpteksten van de leidraad en voor
het zoeken naar oplossingen voor de talrijke interpretatieproblemen die zich voordeden bij de studie
van de wet en haar uitvoeringsbesluiten. Het bleek nochtans niet mogelijk om tot een volledige consensus
te komen over alle onderwerpen. Wat hierna volgt is juridisch-technisch verdedigbaar, maar ik
kan niet garanderen dat de verdedigde interpretatie uiteindelijk ook de interpretatie van de rechtspraak
zal zijn.
De taalkundige revisie werd met niet aflatende ijver verzorgd door Marianne Boone , taaladviseur bij
de administratie Kanselarij en Voorlichting van de Vlaamse Gemeenschap. Zij heeft mij ook talrijke
didactische aanwijzingen gegeven. Zonder een tekstverwerkingsprogramma zou ik de moed niet gehad
hebben om al haar correcties te verwerken. Door tijdsgebrek was het overigens niet mogelijk om de
laatste tekstversie voor een allerlaatste tekstrevisie voor te leggen.
Tot slot wens ik nog de heren Fernand Van Hemelrijck en Frank Schoups te danken voor hun waardevolle
opmerkingen bij de ontwerpteksten.
Mei ‘97
Jan Vermander
Inspecteur van Financiën
Voorwoord
3

INLEIDING
Deze leidraad is een beknopte handleiding die de lezer zal helpen bij de toepassing
van de nieuwe reglementering op de overheidsopdrachten. Lang niet alle
onderwerpen worden hier besproken. We richten ons enkel naar de klassieke
problemen in de klassieke sectoren . De promotieovereenkomsten, de concessies
voor openbare werken, de nutssectoren e.d.m. komen dus niet aan bod.
Tegenover deze beperktheid in de breedte staat een meer uitgebreide, praktische
behandeling in de diepte van courante problemen. Eén en ander wordt aangevuld
met richtinggevende schema’s.
Deze leidraad bestaat uit drie grote delen:
DEEL I
bevat een toelichting bij de Wet van 24 december 1993.
DEEL II
bevat een toelichting bij het KB van 8 januari 1996.
DEEL III
bevat een toelichting bij het KB van 26 september 1996.
Bij deze leidraad hoort een bundel documenten waarin deze reglementaire
teksten opgenomen zijn.
Schematische overzichten
Nuttige adressen
blz. 7
blz. 67
blz. 157
blz. 205
blz. 217
5
Inleiding

WET VAN 24 DECEMBER 1993
Wet betreffende de overheidsopdrachten en
sommige opdrachten voor aanneming van
werken, leveringen en diensten
Toelichting
7

8
STRUCTUUR EN TOEPASSINGSGEBIED VAN DE WET
I Achtergrond en inwerkingtreding
II Structuur van de Wet
A De klassieke overheidsopdrachten
B De algemene reglementering nutssectoren
C De bijzondere reglementering nutssectoren
D Besluit
Noot: de overheidsbedrijven
III Toepassingsgebied van de Wet
A Wie is voor alle opdrachten aan de Wet onderworpen?
Gemeenschappen en Gewesten
Organismen van openbaar nut
Publiekrechtelijke verenigingen
Rechtspersonen die aan bepaalde criteria voldoen
Noot: verbondenheid met de overheid
B Wie is enkel voor gesubsidieerde opdrachten aan de Wet onderworpen?
Noot: mandaat van de opdrachtgever
C Er zijn verschillende soorten overheidsopdrachten
Een opdracht van werken
Noot: erkenningsreglementering en definiëring ‘opdracht van werken’
Een opdracht van leveringen
Een opdracht van diensten
D Welke kwalificatie kennen we aan een gemengde opdracht toe?
Hoofdstuk I
15
16
16
16
17
17
18
18
18
18
18
18
21
22
22
22
22
23

IV Enkele bijzondere vraagstukken
A Moet de aanbestedende overheid ook de begunstigde van de opdracht zijn?
B Wanneer wordt een opdracht ‘onder bezwarende titel’ uitgevoerd?
C Kan een opdracht door een andere aanbestedende overheid uitgevoerd word en?
D Wat is het verschil tussen een overheidsopdracht en een overheidssubsidie?
Aanmoediging van activiteiten
De noodzakelijke rechtsgrond voor de toekenning van een subsidie
Wat moet het subsidiebesluit vermelden?
Het betalen van voorschotten is toegestaan
De subsidie is maar verworven op basis van uitgavenbewijsstukken
Er zijn geen verwijlinteresten verschuldigd
E Domaniale concessies en concessies van een openbare dienst
BASISPRINCIPES VAN DE WET
I Een overheidsopdracht wordt gegund na mededinging
II Een overheidsopdracht is forfaitair
III Bij een overheidsopdracht worden in principe geen voorschotten
betaald
IV De keuze van de gunningsprocedures is vrij
Een openbare of algemene procedure versus een beperkte gunningsprocedure
O n d e rh a n d e l i n g s p ro c e d u re zonder bekendmaking versus met bekendmaking
Aanbesteding en offerteaanvraag versus onderhandelingsprocedure
Aanbesteding versus offerteaanvraag
V Stopzetten en herbeginnen van de procedure
24
24
24
25
25
25
26
26
27
27
27
28
9
Hoofdstuk II
29
29
30
30
30
31
31
31
32
Inhoud - Wet 24 december 1993

10
DE AANBESTEDING
I Ook bij een beperkte aanbesteding moet de opdracht bekendgemaakt
worden
Procedureverloop bij een beperkte aanbesteding
Procedureverloop bij een openbare aanbesteding
Uitsluitingsgronden en selectiecriteria versus gunningscriteria
II De laagste offerte
Noot: offertes vergelijken exclusief of inclusief BTW?
III ‘Gewone’ varianten
Noot: de enige rangschikking
DE OFFERTEAANVRAAG
I Bekendmakingsverplichtingen
II De voordeligste offerte
Gunningscriteria
Multicriteria-analyse
Noot: de praktijk van de shortlist
III Vrije varianten
A ‘Aan de voor hun indiening gestelde eisen voldoen’
B ‘De minimumvoorwaarden vervullen’
C Moet elke vrije variant onderzocht worden?
Hoofdstuk III
33
33
33
34
34
35
Hoofdstuk IV
36
36
36
37
38
38
39
40

DE ONDERHANDELINGSPROCEDURE
I Algemene bemerkingen
A Beroep doen op de mededinging
B Moet er een bestek opgemaakt worden?
C Gunningscriteria
D Selectiecriteria
E Uitsluitingsgronden
F Onderhandelingen voeren
Het zoeken naar de beste contractvoorwaarden
De betaling van voorschotten is in de regel verboden
De minimale termijn voor de ontvangst van de offertes
De uitgenodigde inschrijvers worden bij de aanvang van de pro c e d u re bepaald
Gelijke behandeling van de inschrijvers
Een openingszitting houden is niet verplicht
G Het regelmatigheidsonderzoek
I I De onderh a n d e l i n g s p ro c e d u re zonder voorafgaande bekendmaking
A Hypothesen voor een opdracht van werken of van leveringen of van diensten
Het gunningsbedrag is kleiner dan of gelijk aan 2.5 Mio (excl. BTW)
Het publiek karakter is onverenigbaar met bepaalde veiligheidsvoorschriften
De dringende noodzakelijkheid
Er werden enkel onregelmatige offertes en/of onaanvaardbare prijzen
ingediend
Er werden geen offertes ingediend
Er kan slechts aan één opdrachtnemer gegund worden
B Hypothesen voor een opdracht van werken of van diensten
Aanvullende werken of aanvullende diensten
Noot: verschil aanvullende werken of diensten en wijzigingen
Herhalingsopdrachten van werken of van diensten
Hoofdstuk V
41
41
42
42
42
43
43
43
44
44
44
44
44
45
46
46
46
46
46
47
48
48
48
50
50
Inhoud - Wet 24 december 1993
11

12
C Hypothesen voor een opdracht van leveringen
P roducten verv a a rdigd bij wijze van onderzoek, proefneming, studie of ontwikkeling
52
Het bestellen van bijkomende leveringen
Noot: verschil tussen bijkomende leveringen en het overschrijden
van vermoedelijke hoeveelheden
D Hypothese voor een opdracht van diensten
Noot: de bestelling van studieopdrachten en de aanduiding van
studiebureau’s
III De onderhandelingsprocedure met voorafgaande bekendmaking
A Hypothese voor een opdracht van werken, van leveringen of van diensten
Er werden enkel onregelmatige offertes en/of offertes met onaanvaardbare prijzen ingediend
B Hypothese voor een opdracht van werken of van diensten
In uitzonderlijke gevallen wanneer het gaat om werken of diensten waarvan de aard en de
onzekere omstandigheden verhinderen vooraf een globale prijs vast te stellen
C Hypothese voor een opdracht van werken
Voor de werken die enkel onderzoek, proefneming of afstelling als doel hebben en niet het
na-streven van rendabiliteit of het dekken van de kosten voor onderzoek en ontwikkeling
D Hypothese voor een opdracht van diensten
Als de aard van de dienst zodanig is dat de specificaties van de opdracht niet met voldoende
nauwkeurigheid bepaald kunnen worden om de toewijzing volgens de procedure van aanbesteding
of offerteaanvraag te organiseren
52
52
53
54
54
54
55
55

BIJZONDERE PROBLEMEN IN VERBAND MET
DE DUUR VAN EEN OVEREENKOMST
I Beperkt de Wet op de Overheidsopdrachten de duur van een
overeenkomst?
II Beperkt het begrotingsrecht de duur van een overeenkomst?
A De vastlegging van kredieten en de gunning van een opdracht
B De annaliteit van de begroting
Een niet-gesplitst krediet
Een gesplitst krediet
Een variabel krediet
C Meerjarige overheidsopdrachten en de aard van de goedgekeurde kredieten
III O v e rheidsopdrachten en exclusiviteitsrechten tijdens de duur van
de opdracht
ONVERENIGBAARHEDEN
I Niet tussenkomen bij de gunning en geen toezicht uitoefenen op de
uitvoering van de opdracht
A De actoren in een gunningsprocedure
B Een belang hebben
C Wrakingsplicht en sancties
D De regelmatigheid van de offerte
II Verbod tot uitvoering van de voorbereide opdracht
A Dezelfde inschrijver bereidt de opdracht voor en voert ze uit
B Uitvoering door gebonden inschrijvers
Hoofdstuk VI
56
57
57
57
58
58
59
60
61
62
62
63
63
64
65
65
66
13
Hoofdstuk VII
Inhoud - Wet 24 december 1993

STRUCTUUR EN TOEPASSINGS -
GEBIED V AN DE WET
I Achtergrond en inwerkingtreding
De Europese Raad heeft verschillende richtlijnen uitgevaardigd om de Europese
interne markt, het vrij verkeer van goederen en diensten, in het domein van de
overheidsopdrachten te bevorderen.
Zo bestaat er een richtlijn Diensten 92/50/EEG van 18 juni 1992 die, vanaf
een bepaald drempelbedrag, rechtstreeks van toepassing is. Deze richtlijn werd
niet bij KB omgezet in de nationale rechtsorde.
De richtlijn Werken werd in de nationale reglementering omgezet door het KB
van 1 augustus 1990 betreffende de mededinging inzake bepaalde overheidsopdrachten
voor de uitvoering van werken in het raam van de EG.
De richtlijn Leveringen werd in onze nationale rechtsorde geïncorporeerd door
het KB van 8 december 1988 betreffende de mededinging inzake bepaalde
overheidsopdrachten van leveringen in het raam van de EG.
Deze richtlijnen, voornoemde koninklijke besluiten en de wet van 14 juli
1976 worden nu door de wet van 24 december 1993 respectievelijk omge -
zet en vervangen. Deze nieuwe regelgeving geldt voor alle opdrachten,
zowel boven als onder de Europese drempelbedragen. De richtlijnen blijven
nochtans als rechtsbron belangrijk: daar waar de wet de omzetting is (of zou
moeten zijn) van deze richtlijnen is uiteindelijk de richtlijn als hogere rechtsnorm
bepalend voor de interpretatie van wet.
Het KB van 22 april 1977 en het MB van 10 augustus 1977 worden vervangen
door het KB van 8 januari 1996 en het KB van 26 september 1996.
De nieuwe reglementering treedt in werking op 1 mei 1997
(KB van 29 januari 1997 - B.S. 13 februari 1997).
De oude regeling, met inbegrip van de uitvoeringsbesluiten, blijft wel nog gelden
voor de overheidsopdrachten die vóór 1 mei in het Bulletin der Aanbestedingen
of in het Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen bekendgemaakt
zijn. Ze blijft eveneens van toepassing op de opdrachten waarvoor bij
ontstentenis van een bekendmakingsverplichting, de aanbestedende overheid
vóór 1 mei 1997 de uitnodiging tot het indienen van een offerte of van een kandidatuur
verstuurd heeft.
Hoofdstuk I
Wet 24 december 1993
15

16
(Boek I, titel II en III)
(Boek I, titel IV)
(Boek II)
(Boek III: art.66 - 69)
a)
b)
Voorbeeld
II Structuur van de Wet
De wet is als volgt opgebouwd:
A De klassieke overheidsopdrachten
B De algemene reglementering nutssectoren
C De bijzondere reglementering nutssectoren
D De slotbepalingen
De verschillende uitvoeringsbesluiten sluiten bij deze indeling aan.
A De klassieke overheidsopdrachten
(Boek I, titel II en III)
Voor de klassieke overh e d e n - w a a ronder de Vlaamse Gemeenschap en het
Vlaams Gewest - zijn vooral de bepalingen van boek I, titel II van belang. Dat is
ook het enige onderdeel dat in deze leidraad grotendeels besproken zal worden.
De uitvoeringsbesluiten zijn:
het KB van 8 januari 1996 betreffende de overheidsopdrachten voor aanneming
van werken, leveringen en diensten en de concessies van openbare werken.
het KB van 26 september 1996 tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels
van de overheidsopdrachten en van de concessies voor openbare werken.
Voor een goed begrip van de structuur van de wet wensen we ook enige toelichting
te geven bij de zgn. nutssectoren. Onder deze nutssectoren verstaan we
de sectoren drinkwater, energie, vervoer en telecommunicatie. In het algemeen
gaat het hier om werkzaamheden die betrekking hebben op de terbeschikkingstelling,
de voorziening of de uitbating van vaste netten op het gebied van
drinkwater, elektriciteit, gas en warmte. Worden ook bedoeld: de exploitatie van
een gebied met het oog op de winning van brandstoffen, een netexploitatie in
verband met het vervoer of telecommunicatie, of de terbeschikkingstelling van
vervoerterminals.
B De algemene reglementering nutssectoren
(Boek I, titel IV)
De algemene reglementering nutssectoren wordt geregeld in boek I, titel IV.
Ze is van toepassing wanneer de aanbestedende overheden vermeld in art.4 in
deze sectoren werkzaam zijn en een opdracht van werken, leveringen of diensten
organiseren. Er bestaat wel onduidelijkheid over de vraag of deze algemene
reglementering nutssectoren geldt voor alle opdrachten die door de aanbestedende
overheden die uitsluitend in deze nutssectoren werkzaam zijn, georganiseerd
worden, dus ook voor die opdrachten die niet specifiek zijn voor de
nutssector.
De Vlaamse Vervoermaatschappij De Lijn is als publiekrechtelijke vereniging
onderworpen aan het stelsel van titel IV van Boek I. Dit geldt eveneens voor een
intercommunale vereniging die werkzaam is in de water- en elektriciteitsverdeling
(dus niet de elektriciteitsproductie die krachtens art.42 van de wet is onderworpen
aan de bijzondere reglementering nutssectoren).
Boek I, titel IV van de nieuwe wet werd reeds gewijzigd door het KB van 10
januari 1996 tot wijziging van titel IV van boek I van de Wet van 24 december
1993 (B.S. 26 januari 1996). Deze wijziging betreft enkel de opdrachten van
diensten die de Europese drempelwaarde overschrijden.

a)
b)
De uitvoeringsbesluiten voor de overheidsopdrachten bedoeld in titel IV van
boek I zijn:
het KB van 10 januari 1996 betreffende de overheidsopdrachten voor aanneming
van werken, leveringen en diensten in de sectoren water, energie, vervoer
en telecommunicatie
het KB van 26 september 1996 tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels
van de overheidsopdrachten en van de concessies voor openbare werken.
C De bijzondere reglementering nutssectoren
(boek II)
De bijzondere reglementering nutssectoren wordt geregeld in boek II van de
wet. Ze is van toepassing op privaatrechtelijke personen , die bijzondere of uitsluitende
rechten genieten, voor zover het opdrachten betreft die een bij KB te
bepalen geraamd bedrag bereiken of overschrijden.
Electrabel en Distrigaz zijn aan deze bijzondere reglementering onderworpen.
Boek II van de nieuwe wet werd reeds gewijzigd bij Koninklijk besluit van 18
juni 1996 (B.S. 25 juni 1996). Deze wijziging is niet relevant voor de overheidsopdrachten
in de klassieke sectoren.
Het uitvoeringsbesluit is het KB van 18 juni 1996 betreffende de mededinging
in het raam van de Europese Gemeenschap voor sommige opdrachten voor aanneming
van werken en leveringen in de sectoren water, energie, vervoer en telecommunicatie.
Boek II is reeds in werking getreden op 1 september 1994.
D Besluit
Uit bovenvermelde toelichtingen blijkt dat éénzelfde aanbestedende overheid
aan twee verschillende reglementeringen kan onderworpen zijn, afhankelijk van
de sector waarin ze optreedt.
Een gemeente die ook werkzaam is in de productie en/of voorziening van
drinkwater. Voor de gunning van een opdracht die betrekking heeft op de productie
en voorziening van drinkwater is de gemeente onderworpen aan het stelsel
van titel IV van Boek I. Voor de gunning van haar klassieke opdrachten is de
gemeente onderworpen aan het stelsel van titel II van Boek I.
De overheidsbedrijven
Voor de overheidsbedrijven (Wet van 21 maart 1991) die werkzaam zijn in de
nutssectoren moet de toepasselijke reglementering als volgt gedifferentieerd
worden.
Heeft de opdracht betrekking op een openbare dienst - zoals beschreven in een
wet, decreet of ordonnantie - dan is de algemene reglementering nutssectoren
van toepassing. Gaat het om opdrachten die betrekking hebben op taken die
geen verband houden met de openbare dienst, dan is de bijzondere reglementering
nutssectoren van toepassing voor zover ze een bij KB te bepalen geraamd
bedrag bereiken of overschrijden.
Overheidsbedrijven die niet werkzaam zijn in één van de nutssectoren vallen
onder de regeling van de klassieke opdrachten ten minste voor zover het gaat
om opdrachten die betrekking hebben op hun taken van openbare dienst, zoals
deze zijn bepaald bij wet, decreet of ordonnantie.
Voorbeeld
Voorbeeld
Noot:
Wet 24 december 1993
17

18
Voorbeeld
Een overheidsbedrijf:
DE NMBS, BELGACOM, DE POST
Een taak die geen verband houdt met een openbare dienst:
de spoedbestellingen bij DE POST, de HST-investeringen van de NMBS
III Toepassingsgebied van de Wet
De klassieke aanbestedende overheden zijn aan de wet onderworpen voor alle
opdrachten van werken, leveringen of diensten. Andere instellingen zijn slechts
onrechtstreeks aan de wet onderworpen, nl. enkel voor hun gesubsidieerde
opdrachten.
A Wie is voor alle opdrachten aan de Wet onderworpen?
Een lijst van instellingen die voor alle opdrachten aan de wet onderworpen zijn
vindt u in art.4 van de wet. We beperken ons hierna tot die categorieën die voor
de Vlaamse Gemeenschap van belang zijn.
Gemeenschappen en Gewesten
Het betreft hier niet enkel de minister of zijn gedelegeerde maar ook de beheerd e r
van een wetenschappelijke instelling of van een dienst met afzonderlijk beheer.
Organismen van openbaar nut
Hiermee worden onder meer de Vlaamse openbare instellingen (de ‘VOI’-s)
bedoeld. Een niet-limitatieve lijst kunt u terugvinden in de bijlage 1 van het KB
van 8 januari 1996. Deze lijst kan permanent bijgewerkt worden. Een instelling
van openbaar nut is nochtans aan de wet onderworpen zelfs indien ze niet expliciet
in deze bijlage opgenomen is.
Publiekrechtelijke verenigingen
In hoofdzaak bedoelt men hiermee de zgn. intercommunale verenigingen,
ongeacht hun samenstelling. Zowel een intercommunale vereniging die uitsluitend
is samengesteld uit gemeenten (de ‘zuivere’ vorm) als deze die is samengesteld
uit gemeenten en privaatrechtelijke personen (de ‘gemengde’ vorm) is
onderworpen aan de wet op de overheidsopdrachten.
Rechtspersonen die aan bepaalde criteria voldoen (art.4, §2, 8°)
De hiernavolgende criteria zijn cumulatief:
1)
De rechtspersoon moet opgericht zijn met het specifieke doel te voorzien in
behoeften van algemeen belang die niet van industriële of commerciële aard
zijn.
Indien de instelling al bestaat en er wordt haar een taak van algemeen
belang toevertrouwd - ze wordt dus hiervoor niet specifiek opgericht - dan
moet toch worden aangenomen dat ze voor die taken met dat doel is opgericht.
Het is niet zozeer de aard van de activiteit maar de specifieke opdracht van de
instelling die van industriële of commerciële aard moet zijn om haar aan het
toepassingsgebied van de wet te onttrekken. De vaststelling dat de re c h t s p e rsoon
activiteiten uitoefent die van industriële of commerciële aard zijn volstaat
op zich niet om te besluiten dat de wet niet van toepassing zou zijn.

Een rechtspersoon die echter uitsluitend voorziet in behoeften die van
industriële of commerciële aard zijn, is niet onderworpen.
Het is m.a.w. de behoefte waaraan men wenst te voldoen die niet van industriële
of commerciële aard mag zijn, hoewel het middel om aan deze
behoefte van algemeen belang te kunnen voldoen, dit wel mag zijn.
De juridische vorm die deze rechtspersoon kan aannemen (bv. VZW of een
andere rechtsvorm) is niet relevant.
Een maatschappij belast met de verwijdering van afval heeft als opdracht te
voorzien in een behoefte van algemeen belang inzake milieubescherming.
Een bouwmaatschappij die is opgericht om sociale woningen te bouwen heeft
als opdracht te voorzien in een behoefte van algemeen belang inzake het recht
op behoorlijke huisvesting.
Een schouwburg is opgericht met als doel de bevolking het recht op culturele
ontplooiing te geven. Een toneelgezelschap is daarentegen opgericht met als
doel te voldoen in de creatieve behoefte van de leden van het toneelgezelschap.
2)
De rechtspersoon wordt gekenmerkt door een bijzondere overheidsinvloed.
Die bijzondere invloed blijkt indien aan één van de volgende voorwaarden
is voldaan:
- Eén of meerdere van hogergenoemde overheden financiert de werkzaamheden
van de rechtspersoon voor meer dan 50%. Elke financieringsvorm
komt in aanmerking, dus ook bv. de dekking van een jaarlijks deficit.
- Het beheer is onderworpen aan het toezicht van één van de genoemde
overheden (bv. door de aanwezigheid van een gemeenschapscommissaris of
een afgevaardigde van de minister van Financiën).
- De leden van de directie of van de raad van bestuur of van de raad van toezicht
zijn voor meer dan de helft door genoemde overheden aangewezen.
Een niet-limitatieve lijst van rechtspersonen die aan deze voorwaarden voldoen,
is opgenomen in bijlage 1 van het KB van 8 januari 1996. Deze lijst
heeft enkel een indicatieve waarde: het al of niet opgenomen zijn in deze
lijst is dus geen determinerend criterium. Bepalend is wel het al dan niet
voldoen aan de gestelde criteria op de dag waarop de beslissing genomen
wordt om een gunningsprocedure te starten.
Een VZW die door de gemeente is opgericht om de gemeentelijke sporthal te
beheren, voldoet normaliter aan de cumulatieve voorwaarden.
Verbondenheid met de overheid
Men moet zich hoeden voor een verregaande interpretatie van deze wettekst.
De tekst vindt zijn Europese oorsprong in de betrachting te beletten dat rechtspersonen
die op initiatief van de overheid in het leven worden geroepen of feitelijk
door personen uit de overheid worden gestuurd, niet aan de wet op de
overheidsopdrachten zouden onderworpen zijn, omdat ze een privaatrechtelijke
rechtsvorm hebben aangenomen. Dit heeft niet noodzakelijk voor gevolg dat
bv. iedere VZW die werkzaam is in een sector die het algemeen belang raakt
- en hiervoor via subsidiëring wordt aangemoedigd - vanaf nu voor al haar
opdrachten aan de wet onderworpen zou zijn.
Voorbeelden
Voorbeeld
Noot:
Wet 24 december 1993
19

20
De rechtspersoon moet opgericht zijn met het specifieke doel te voorzien in een
behoefte van algemeen belang. Dat veronderstelt toch een zekere feitelijke verbondenheid
met de overheid die meent dat de oprichting van een bepaalde
rechtspersoon kan bijdragen tot het algemeen belang.
De wet stelt niet uitdrukkelijk dat de rechtspersoon door de overheid moet
opgericht zijn. Wel moet er - onder één of andere vorm - een wilsakt van een
overheid aanwezig zijn waaruit blijkt dat het uitdrukkelijk de bedoeling is van
de overheid dat een bepaalde activiteit wordt opgestart en blijft functioneren.
Een rechtspersoon verkrijgt m.a.w. niet automatisch de status ‘opgericht met
een specifieke doelstelling van algemeen belang’ door het feit dat ze op een
bepaald ogenblik subsidies ontvangt van de overheid, daar waar dit voorheen
niet het geval was.
Er zijn nog andere argumenten die pleiten voor deze interpretatie:
- De richtlijnen hebben het wel degelijk over publiekrechtelijke rechtspersonen
i.p.v. privaatrechtelijke rechtspersonen.
- Een gesubsidieerde VZW (bv. uit de cultuur- of welzijnssector) kan niet als
een administratieve overheid beschouwd worden.
- Het zou contradictorisch zijn een apart artikel in de wet op te nemen dat
stelt dat privaatrechtelijke personen enkel voor bepaalde gesubsidieerde
opdrachten zijn onderworpen aan de wet, indien ze reeds automatisch voor
alle opdrachten aan de wet op de overheidsopdrachten onderworpen zouden
zijn.
- Uit de Memorie van Toelichting bij de wet (toelichting bij art.4, §2, 8°,
laatste lid) blijkt dat het de bedoeling van de wetgever is geweest instellingen
uit het vrij onderwijs, private ziekenhuizen en private verzorgingsinstellingen
(bv. rust- en verzorgingstehuizen, psychiatrische verzorgingstehuizen,
bejaardentehuizen, gehandicapteninstellingen, instellingen voor
bijzondere jeugdbijstand) niet rechtstreeks - m.a.w. voor alle opdrachten -
aan de wet te onderwerpen. Gelet op wat hierboven toegelicht werd, moeten
deze categorieën eerder als markante typevoorbeelden beschouwd worden.
Deze instellingen zijn eventueel wel aan de wet onderworpen voor spe -
cifiek gesubsidieerde opdrachten.
Instellingen van het officieel onderwijs (gemeenschapsonderwijs of officieel
gesubsidieerd onderwijs) zijn daarentegen altijd voor al hun opdrachten onderworpen
aan de wet. Een decreet (bv. art.8 van het decreet van 31 juli 1990 -
onderwijsdecreet II) kan geen afwijkingen bepalen op de toepasselijkheid van de
reglementering op de overheidsopdrachten. Eventuele afwijkingen worden
immers bij toepassing van art.44 van de wet opgeheven.
Anderzijds kunnen de VZW’s inrichtende machten uit het hogeschoolonderwijs
van het vrije net zich niet beroepen op de uitzondering die in de Memorie van
Toelichting werd verduidelijkt omdat het decreet op de hogescholen van 13 juli
1994 uitdrukkelijk bepaalt dat alle hogescholen de reglementering op de overheidsopdrachten
moeten naleven.

B Wie is enkel voor gesubsidieerde opdrachten aan de Wet onderworpen?
Privaatrechtelijke personen die niet voldoen aan hogergenoemde cumulatieve
voorwaarden, zijn toch voor de gunning van bepaalde opdrachten onderworpen
aan de wet op de overheidsopdrachten. Dit is onder meer het geval indien ze
voor die opdrachten subsidies ontvangen van instellingen die aan de wet onderworpen
zijn. Anderzijds zijn niet alle gesubsidieerde opdrachten onderworpen
aan de wet (art.4, §4).
Een privaatrechtelijke rechtspersoon die voor een bepaalde opdracht van leveringen
door een aanbestedende overheid gesubsidieerd wordt, is niet verplicht
- ongeacht het bedrag van de subsidie - de wet op de overheidsopdrachten na te
leven (KB art.27 en art.37).
Anderzijds moet de reglementering op de overheidsopdrachten wel nageleefd
worden indien de subsidiereglementering of het nominatim-subsidiebesluit de
naleving van deze reglementering als subsidiëringsvoorwaarde zou opleggen.
Privaatrechtelijke universitaire instellingen zijn voor alle (geheel of gedeeltelijk)
gesubsidieerde opdrachten onderworpen aan de wet (art.4, §2, 9°). Het
KB van 8 januari 1996 preciseert de draagwijdte van deze bepaling in het bijzonder
m.b.t. de bekendmakingsverplichtingen. Deze verplichting hangt samen
met de aard van de opdracht (opdracht van werken, leveringen of diensten).
Een gesubsidieerde opdracht van leveringen is uitsluitend onderworpen aan
bekendmaking in het Bulletin der Aanbestedingen en dit ongeacht het bedrag
(KB art.37).
Een gesubsidieerde opdracht van diensten van bijlage 2A van de wet is slechts
in zeer uitzonderlijke gevallen onderworpen aan bekendmaking in het Publicatieblad
van de Europese Gemeenschap (KB art.53). De meeste gesubsidieerde
opdrachten van diensten van bijlage 2A en 2B van de wet zijn uitsluitend
onderworpen aan nationale bekendmaking, ongeacht het bedrag van de opdracht
(KB art.62).
Opdrachten die volledig met middelen van derden (niet-aanbestedende overheden)
gefinancierd worden of volledig met het eigen vermogen betaald worden,
ontsnappen aan de verplichte naleving van de wet.
Mandaat van de opdrachtgever
Een instelling die niet onderworpen is aan de wet mag niet gebruikt worden om
de letter en de geest van de wet te omzeilen. Dit zou het geval kunnen zijn wanneer
een dergelijke instelling de organisatie van een opdracht zou toevertrouwd
krijgen voor rekening van een aanbestedende overheid die wel aan de wet
onderworpen is.
Voorbeeld
Voorbeeld
Noot:
Wet 24 december 1993
21

22
1)
Een opdracht van werken
Noot:
Voorbeeld
2)
Een opdracht van leveringen
3)
Een opdracht van diensten
C Er zijn verschillende soorten overheidsopdrachten
We kunnen drie soorten opdrachten onderscheiden (art.5):
- een opdracht van werken
- een opdracht van leveringen
- een opdracht van diensten.
Een opdracht van werken
Een opdracht van werken is een overeenkomst, onder bezwarende titel, die
wordt gesloten met bedrijven, natuurlijke personen of met publiekrechtelijke
rechtspersonen uit de sectoren die vermeld zijn in bijlage 1 van de wet.
Het betreft hier activiteiten uit de algemene bouwnijverheid, slopersbedrijven,
burgerlijke bouw en utiliteitsbouw, water-, spoor- en wegenbouw, cultuurtechnische
werken, installatiebedrijven en bouwbedrijven voor de afwerking van
gebouwen.
Het voorwerp van dergelijke opdracht kan betrekking hebben op het zelf uit -
voeren van het werk door een aannemer, al dan niet in combinatie met het
opstellen van het ontwerp, of op het laten uitvoeren van een werk dat voldoet
aan de behoeften die door de aanbestedende overheid zijn vastgelegd. Hiermee
wordt elke juridische constructie bedoeld waarbij een tussenpersoon een resultaatsverbintenis
op zich neemt. Een promotieovereenkomst (cfr. art.9 van de
wet) kan bijgevolg als een opdracht van werken gekwalificeerd worden. Voor de
concrete realisatie van het werk zal de opdrachtnemer moeten erkend zijn of
tenminste een beroep moeten doen op erkende aannemers. Uit de besteksbepalingen
zal moeten blijken welke mogelijkheden toegelaten zijn.
De volgende activiteiten worden niet beschouwd als een opdracht van werken:
koop of huur van bestaande werken en koop of huur van - nog op te richten -
werken waarbij de aanbestedende overheid bij de conceptfase van het bouwwerk
geen enkele inspraak gehad heeft of evenmin enig initiatief genomen heeft tot
het oprichten ervan.
Erkenningsreglementering en definiëring ‘opdracht van werken’
De wet op de erkenning van aannemers (wet van 20 maart 1991) zou moeten
afgestemd zijn op de wet van 24 december 1993 op de overheidsopdrachten.
Indien een opdracht volgens de wet van 24 december 1993 geen opdracht van
werken is, dan moet deze opdracht niet door een erkende aannemer van werken
uitgevoerd worden, zelfs al is die opdracht volgens de erkenningsreglementering
een opdracht van werken.
Ontbossingswerken, opgenomen in categorie G.3 van de erkenningsreglementering,
zijn niet langer te beschouwen als een opdracht van werken volgens de
definitie bepaald in de wet van 24 december 1993. Een aanbestedende overheid
mag bijgevolg niet meer eisen dat dergelijke werken door een erkende aannemer
uitgevoerd worden.
Een opdracht van leveringen
Een opdracht van leveringen is elke overeenkomst, onder bezwarende titel, die
gesloten wordt met als doel gebruik te kunnen maken van een roerend goed.
De juridische constructie die voor het bereiken van dat doel aangewend wordt
- koop, aanneming, huur of leasing - doet niet terzake. Of men de eigendom
van deze goederen verwerft of niet, is dus irrelevant voor de kwalificatie als een
opdracht van leveringen.
Een opdracht van diensten
Een opdracht van diensten is elke overeenkomst, onder bezwarende titel, die
b e t rekking heeft op het pre s t e ren van diensten die opgenomen zijn in de b i j l a g e
2 van de wet.

Een meer gedetailleerde toelichting bij de verschillende categorieën diensten
vindt u in de CPA-lijst die in de documentatiebundel bijgevoegd is. CPA staat
voor ‘Classificatie van Producten gekoppeld aan een economische Activiteit’.
Deze classificatie van ‘producten’ heeft slechts een statistische betekenis, nl.
voor de registratie van economische activiteiten in de EEG. ‘Producten’ kunnen
overigens zowel onroerende goederen als roerende goederen en diensten zijn.
Specifiek voor de diensten v e rwijzen we naar p.87 e.v. van deze CPA - c l a s s i f i c a t i e. In
de vierde kolom vindt u namelijk een vertaling van de CPC-lijst van de diensten
(de bijlage 2 van de wet verwijst naar deze CPC-lijst). ‘CPC’ staat voor ‘Central
P roducts Classification’: een classificatie die door de UNO is ontworpen.
Enkel de diensten die in de bijlage 2 van de wet als uitzonderingen vermeld
staan - zie voetnoot bij deze bijlage 2 - zijn niet aan de wet onderworpen.
Het zijn dus evenmin diensten van categorie B.
Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen diensten van categorie A en
diensten van categorie B. Dit onderscheid is enkel van belang voor de bekendmakingsverplichtingen.
Zo moet de aankondiging van een opdracht van diensten
van categorie B niet Europees gebeuren. Voor het overige bestaat er geen
verschil in de toepassing van de reglementering tussen deze twee categorieën.
In deel II van deze leidraad lichten we de bekendmakingsverplichtingen toe.
D Welke kwalificatie kennen we aan een gemengde opdracht toe?
De meeste opdrachten hebben een gemengde samenstelling: er is bv. een gedeelte
werken en een gedeelte leveringen of er is een gedeelte leveringen en een
gedeelte diensten. Toch kan de opdracht slechts één kwalificatie krijgen:
het is een opdracht van werken of van leveringen of van diensten. Dit probleem
wordt opgelost door,op het ogenblik van de raming, de kwalificatie te kiezen die
overeenstemt met het gedeelte dat het grootste aandeel uitmaakt van de kostprijsraming
van de gehele opdracht.
Het leveren en plaatsen van vangrails op een snelweg.
Indien de kosten voor het plaatsen van de vangrails in de grond een kleiner aandeel
uitmaken van het geraamde totaal bedrag van de offerte dan de kostprijs
van de te leveren vangrails, dan gaat het om een opdracht van leveringen.
Een contract voor het onderhoud van een fotokopiemachine.
Een dergelijk contract is in de regel een opdracht van diensten, tenzij het onderhoudscontract
een onderdeel uitmaakt van de aankoop - of de huur - van de
machine. Wanneer in deze laatste hypothese de kostprijs voor het - meestal
meerjarig - onderhoud kleiner is dan de prijs die betaald wordt voor de aankoop
of de huur van de machine dan dient u de opdracht als een opdracht van leveringen
te kwalificeren.
Een opdracht voor het leveren en plaatsen van scheidingswanden in een bestaand
gebouw.
Als de raming van de kostprijs van de wanden groter is dan de plaatsingskosten
dan heeft men te maken met een opdracht van leveringen (groep 20.30.20 van
de CPA-classificatie). In het omgekeerde geval zou het gaan om een opdracht
van werken (categorie 501.7 van bijlage 1 van de wet).
Een occasionele opdracht om een PC te herstellen.
Bedragen de werkuren meer dan de prijs voor de reserveonderdelen, dan gaat
het om een opdracht van diensten.
CPA =
Classificatie van Producten
gekoppeld aan een economische
Activiteit
CPC =
Central Products Classification
Voorbeelden
Wet 24 december 1993
23

24
De kwalificatie heeft onder meer belang voor de bepaling van de bekendmakingsverplichtingen.
De drempel waarboven er Europees bekendgemaakt moet
worden ligt veel hoger bij een opdracht van werken dan bij een opdracht van
leveringen of van diensten. Er bestaat enkel voor een opdracht van werken een
verplichting om - tenminste vanaf een bepaald bedrag - een beroep te doen op
een erkend aannemer. De mogelijkheid om een beroep te kunnen doen op de
onderhandelingsprocedure is niet volledig gelijklopend bij een opdracht van
werken, van leveringen of van diensten. Ook de algemene aannemingsvoorwaarden
(cfr. deel III) kunnen verschillen naargelang de aard van de opdracht.
IV Enkele bijzondere vraagstukken
Hierna behandelen we een aantal vraagstukken die zich regelmatig stellen en die
niet door de wetgever opgelost zijn.
A Moet de aanbestedende overheid ook de begunstigde van de opdracht zijn?
Voorbeeld
Overeenkomst onder
bezwarende titel
In zijn arrest nr. 41.374 overweegt de Raad van State dat een wezenlijke voorwaarde
voor het bestaan van een overheidsopdracht bestaat in de bestemming
van de opdracht, opgenomen te worden in het patrimonium van de overheid of
in de bestemming haar het genot van de geleverde prestaties te verlenen.
Bij deze omschrijving valt het op dat niets wordt gezegd over de duur van de
opname in het patrimonium van de overheid of over de duur van het genot.
Daaruit kan men afleiden dat zelfs indien deze terbeschikkingstelling slechts
zeer tijdelijk zou zijn, er toch nog sprake is van een overheidsopdracht.
Bovendien kan formeel-juridisch gesteld worden dat de overweging in voornoemd
arrest een beperkende voorwaarde oplegt die niet in de wet is terug te
vinden.
In de mate dat een aanbestedende overheid door middel van een overeenkomst
de andere contractpartij betaalt - of een andere tegenprestatie levert - om iets te
doen, is er sprake van een overheidsopdracht, zelfs indien deze prestatie ten
goede komt aan een begunstigde die geen contractpartij was.
Het centraal bestuur van het ABOS wenst voedselpakketten aan te kopen om
het als noodhulp te verspreiden: dergelijke opdracht is een overheidsopdracht.
Het ABOS zal eventueel beroep kunnen doen op de minder formalistische
onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking voor zover aan de voorwaarden
is voldaan die door art.17, §2 van de wet opgelegd worden (bv. de hypothese
van de hoogdringendheid).
B Wanneer wordt een opdracht ‘onder bezwarende titel’ uitgevoerd?
Op grond van art.5 van de wet kan er enkel sprake zijn van een overheidsopdracht
indien er een overeenkomst onder bezwarende titel wordt gesloten
tussen een aanbestedende overheid enerzijds en een aannemer, leverancier of
dienstverlener anderzijds.
Meestal wordt hiermee de prijs bedoeld die de aanbestedende overheid betaalt.
Dat betekent niet dat, indien er geen prijs betaald wordt, we niet met een overheidsopdracht
te maken hebben. Elke duidelijk meetbare tegenprestatie vanwege
de aanbestedende overheid volstaat om te kunnen spreken over een opdracht
‘onder bezwarende titel’.

Een overheid is bereid op een bepaald grondstuk van het openbaar domein
afbraakmateriaal en grond te laten storten door een aannemer. Zonder deze faciliteit
zou een aannemer dit afval naar een speciale stortplaats moeten vervoeren
en bovendien een stortvergoeding moeten betalen. Als tegenprestatie moet de
aannemer er zich wel toe verbinden bepaalde werken voor die overheid gratis uit
te voeren. De uitvoering van deze werken is een overheidsopdracht die in mededinging
moet gesteld worden. De tegenprestatie van de aanbestedende overheid
bestaat uit de kosteloze storting van xm3 afbraakmateriaal op een bepaald
grondstuk van het openbaar domein. De omvang van de gratis uit te voeren
werken moet in mededinging gesteld worden.
Nergens is uitdrukkelijk bepaald dat de opdrachtnemer een private rechtspersoon
of een natuurlijke persoon moet zijn. Aanbestedende overheden kunnen
bijgevolg ook als potentiële opdrachtnemer optreden. Men kan dus niet aan de
toepassing van de wet ontsnappen door de opdracht eenvoudigweg te gunnen
aan een andere aanbestedende overheid. Wel moet het, zoals hiervoor aangegeven,
om een opdracht ‘onder bezwarende titel’ gaan.
De Vlaamse Regering vraagt de Vlaamse Milieumaatschappij een milieustudie
uit te voeren zonder de VMM voor deze specifieke opdracht te vergoeden.
In dit geval is er geen sprake van een overheidsopdracht.
Art.3, §2 bepaalt echter één uitzondering op deze regel: opdrachten van dien -
sten die toegewezen worden aan een aanbestedende overheid op basis van een
uitsluitend recht dat ze uit hoofde van bekendgemaakte wettelijke of reglementaire
bepalingen geniet, vallen buiten het toepassingsgebied van de wet. De toekenning
van een dergelijk uitsluitend recht moet wel verenigbaar zijn met het
Verdrag tot oprichting van de EEG.
De Regie der Gebouwen heeft op basis van haar statuten het alleenrecht om
gebouwen van de Staat te beheren en eventueel diensten te verrichten. Zo kan
de Regie plannen en bestekken opmaken, stabiliteitsberekeningen uitvoeren of
toezicht uitoefenen op de uitvoering van door een aanbestedende overheid
gegunde werken. Ze kan deze diensten verrichten, op verzoek van elk ministerie,
met eigen personeel zonder in concurrentie te moet treden met private studiebureaus.
Aanmoediging van activiteiten
Door het toekennen van een subsidie wenst de overheid een bepaalde activiteit
die volgens haar het algemeen belang dient, aan te moedigen of te bestendigen.
Deze activiteit kan betrekking hebben op de realisatie van een specifiek project.
De subsidiëring hiervan gebeurt door middel van een zgn. facultatieve subsidie,
als het ware ontworpen op maat van het specifieke project.
Voorbeeld
C Kan een opdracht door een andere aanbestedende overheid uitgevoerd word en?
Voorbeeld
Voorbeeld
D Wat is het verschil tussen een overheidsopdracht en een overheidssubsidie?
Wet 24 december 1993
25

26
Het is echter ook mogelijk dat de overheid de structurele werking van een instelling
wenst aan te moedigen omdat deze instelling een voor het algemeen
belang nuttige dienstverlening aanbiedt. Hier kan de subsidiëring gebeuren
door middel van jaarlijks toegekende facultatieve subsidies of door het opstellen
van jaarlijkse toekenningsbesluiten binnen het kader van de algemene reglementering
die voor de betoelaging van de beoogde instellingen ontworpen is.
Niettegenstaande er een bepaalde tegenprestatie verwacht wordt van de begunstigde,
zal deze prestatie de subsidiërende overheid niet rechtstreeks ten goede
komen. De wijze waarop de begunstigde de uit te voeren prestatie organiseert,
is zijn verantwoordelijkheid: hij is de feitelijke organisator en de eventuele contractant
met een derde partij. De goederen of diensten die in uitvoering van
deze contracten geleverd worden, zijn niet bestemd voor en worden niet betaald
door de subsidiërende overheid. De subsidiëring van activiteiten die het algemeen
belang dienen komt de overheid wel onrechtstreeks ten goede: ze moet
immers zelf geen organisatie uitbouwen die de uitvoering van dergelijke activiteiten
waarborgt.
De noodzakelijke re c h t s g rond voor de toekenning van een subsidie
Er moet altijd een decretale rechtsgrond zijn. Dit kan een apart decreet zijn,
waarvan de Vlaamse regering de uitvoeringsbesluiten vaststelt, maar dit kan ook
het jaarlijks begrotingsdecreet zijn.
Voor het gunnen van een overheidsopdracht is geen specifieke decretale machtiging
noodzakelijk. Wel moet uiteraard de wet op de overheidsopdrachten nageleefd
worden en moeten er basisallocaties voorhanden zijn waarop een overheidsopdracht
kan aangerekend worden (de economische code van de basisallocatie
moet met één van de volgende nummers beginnen: 12, 01 of 7).
Wat moet het subsidiebesluit vermelden?
De begunstigde is altijd onderworpen aan de bepalingen opgenomen in art.55
t.e.m. 58 van het Koninklijk besluit van 17 juli 1991 houdende coördinatie van
de wetten op de Rijkscomptabiliteit. Het gaat hier om bepalingen die kracht van
wet hebben vermits ze de overname zijn van het KB nr. 5 van 18 april 1967.
Het subsidiebesluit - of de subsidiereglementering - moet, behalve het bedrag,
duidelijk bepalen welke activiteiten subsidieerbaar zijn in het licht van de doel -
stellingen die de overheid met de subsidiëring wil bereiken. Dit kan bv. door verwijzing
naar een door de begunstigde opgestelde begroting. Het besluit moet
tevens bepalen of de eventuele ontvangsten die uit de gesubsidieerde activiteit
voortvloeien, al dan niet in mindering komen van de aanvaardbare uitgaven.
Ook de wijze waarop de verantwoording van de aanwending van de subsidie
door de begunstigde moet geleverd worden, moet vermeld zijn. De begunstigde
hoeft daarentegen geen verantwoording voor de aanwending van de ontvangen
bedragen te geven indien de wet (het decreet) hem daarvan uitdrukkelijk
vrijstelt. De organisatie van de controle op de aanwending van de subsidie
wordt, in uitvoering van art.2 van hogergenoemd genummerd KB, geregeld
door het KB van 26 april 1968 tot inrichting en coördinatie van de controle op
de toekenning en op de aanwending van de toelagen. Daarin wordt onder meer
bepaald dat de controle wordt uitgeoefend op verantwoordingsstukken of ter
plaatse.
Een subsidie moet terugbetaald worden indien de voorwaarden waaronder de
subsidie verleend werd, niet werden nageleefd of indien de subsidie niet werd
aangewend voor de doeleinden waarvoor ze verleend werd.
Een subsidie kan ook onder de vorm van een overeenkomst toegekend worden.
Hoewel dergelijke handelwijze verwarring kan scheppen, is het de aard van de
verrichting van de overheid en dus niet de vorm ervan die zal bepalen of het al
dan niet om een subsidie gaat.

Het betalen van voorschotten is toegestaan
Wanneer de overheid een subsidie toekent, is ze voor de keuze van de begunstigde
niet onderworpen aan de reglementering op de overheidsopdrachten.
Het raadplegen van de concurrentie is dan ook niet verplicht, al kan een oproep
voor het indienen van projecten (‘call for proposal’) een maatregel van behoorlijk
bestuur zijn.
Het betalen van voorschotten is toegestaan, terwijl dit bij een overheidsopdracht
in de regel verboden is als gevolg van de toepassing van het beginsel van
de verstrekte en aanvaarde dienst.
De subsidie is maar verw o rven op basis van uitgavenbewijsstukken
De uitbetaling van de subsidie of het saldo ervan (indien er voorschottten werden
toegekend) gebeurt op basis van schuldvorderingsaangiften (vergezeld van
het betekende subsidiebesluit) en van uitgavenbewijsstukken. Zonder deze stukken
kan men immers de werkelijkheid van de uitgaven niet nagaan.
Het is nochtans niet uitgesloten dat instellingen waarvan de overheid meent dat
ze op structurele basis gesubsidieerd moeten worden, reserves cumuleren. Deze
bijzondere aanwending, en de begrenzing ervan, moet dan wel door het subsidiebesluit
of de subsidiereglementering toegelaten zijn. Deze toelating kan
onder meer verantwoord zijn indien de overheid wil vermijden dat de instellingen
dure kaskredieten, ter overbrugging van de laattijdige uitbetaling van subsidies,
zouden moeten opnemen. Het kan ook zijn dat er reserves aangelegd
worden om met eigen middelen een omvangrijke investering te kunnen doen.
Bij een overheidsopdracht moeten de uitgaven van de opdrachtnemer niet
bewezen worden: hij moet kunnen bewijzen dat de prestatie die van hem verwacht
werd geleverd en aanvaard werd. De winst (of het verlies) die hij hierbij
realiseert is uitsluitend zaak van de opdrachtnemer.
Bij een overheidsopdracht gebeurt de betaling op basis van de geleverde prestatie
en mits het voorleggen van een factuur (meestal verhoogd met de BTW).
Er zijn geen verwijlinteresten verschuldigd
Bij een overheidsopdracht heeft laattijdige betaling tot gevolg dat er verwijlinteresten
verschuldigd zijn. Laattijdige uitvoering van de opdracht leidt anderzijds
tot het opleggen van vertragingsboetes ten laste van de opdrachtnemer.
Het Vlaams Instituut voor de bevordering van het Wetenschappelijk Technologisch
onderzoek (het IWT, een Vlaamse openbare instelling) sluit verschillende
overeenkomsten af met de KUL, het RUG en het interuniversitair micro-electronicacentrum
(VZW-IMEC) in het kader van een actie ‘uitrusting voor materiaalonderzoek’.
In deze overeenkomst verbindt IWT er zich toe 100% van de
aanschafkosten voor de uitrustingsgoederen te dekken die door de KUL, RUG
en IMEC zullen aangekocht worden.
In deze hypothese is de overeenkomst in feite een subsidiebelofte: IWT kan dus
met om het even wie een dergelijke overeenkomst sluiten. De reglementering
op de overheidsopdrachten is hier niet van toepassing ook al is er formeel sprake
van een overeenkomst. De reglementering zou daarentegen wel van toepassing
zijn indien het IWT zelf de aankoop van de uitrustingsgoederen zou organiseren.
Hierboven werd enkel onderzocht of het IWT bij het sluiten van dergelijke overeenkomsten
onderworpen is aan de wet op de overheidsopdrachten. Of de begunstigden
van de subsidie onderworpen zijn aan de wet bij de aankoop van de uitrusting is
een ander probleem.
call for proposal
Voorbeeld
Opgepast
Wet 24 december 1993
27

28
De domaniale concessie
Voorbeeld
De concessie van
een openbare dienst
Voorbeeld
De concessie voor
openbare werken
Voorbeeld
Zo moeten privaatrechtelijke universitaire instellingen de wet op de overh e i d sopdrachten
naleven bij alle gesubsidieerde opdrachten van leveringen. Dit volgt uit
a rt.37, 2° lid van het KB van 8 januari 1996 en a rt.4, §2, 9° van wet. De RUG is
een gemeenschapsuniversiteit en moet dus voor al haar opdrachten, gesubsidieerd
of niet gesubsidieerd, de wet op de overheidsopdrachten naleven. De vzw IMEC is
voor een gesubsidieerde opdracht van leveringen daarentegen niet onderw o r p e n
aan de wet op de overheidsopdrachten vermits ze valt onder de toepassing van
a rt.4, §4 van de wet en a rt.27, §1 en art.37, 1° lid van voornoemd KB.
E Domaniale concessies en concessies van een openbare dienst
Niet elke overeenkomst die door een overheid wordt gesloten is een overheidsopdracht.
De rechtsleer kent twee bijzondere rechtsfiguren waarbij verwarring
met bv. een opdracht van diensten niet uitgesloten is.
De domaniale concessie wordt beschreven als ‘een overeenkomst waarbij het
bestuur tijdelijk en mits betaling van een retributie aan een privépersoon de toelating
geeft om exclusief en voor een welbepaald doel het openbaar domein te
bezetten’.
Een particulier mag voor diens privé-activiteiten gebruik maken van het openbaar
domein. De toegelaten inbezitname dient dus geen doelstelling van algemeen
belang.
De uitbating van een frituur op het gemeenteplein
De concessie van een openbare dienst wordt beschreven als ‘een administratief
contract waarbij de overheid, een particulier (natuurlijk persoon of rechtspersoon)
of een publiekrechtelijk orgaan tijdelijk ermee belast, onder haar gezag en
mits naleving van de door haar bepaalde voorwaarden, een openbare dienst op
eigen kosten en risico te exploiteren tegen een vergoeding die normaliter op de
gebruikers wordt verhaald’.
Typerend voor dergelijke concessie is de combinatie van eenzijdig opgelegde
reglementaire voorschriften en de contractuele bepalingen die tussen de contractpartijen
onderhandeld worden.
Bij dergelijke concessie wenst het bestuur wel degelijk dat er een openbare
dienst georganiseerd wordt, maar waarbij ze uitdrukkelijk kiest voor de afvaardiging
van het beheer ervan. De openbare dienst komt ten goede aan de gebruikers
ervan. Het is dus niet zo dat het bestuur zich een dienst aanschaft waaraan
ze behoefte blijkt te hebben.
- Het uitbaten van een gemeentelijk sportcomplex door private concessiehouders.
- De toekenning aan een private uitbater van een - aan specifieke voorwaarden
onderworpen - exploitatierecht van een door de Vlaamse Gemeenschap ingericht
restaurant in de Landcommanderij Alden Biezen te Bilzen ten behoeve van
toeristen en andere genodigden.
Zodra de concessie gepaard gaat met de bouw van openbare werken (bv. een
tunnel) die in opdracht van het bestuur uitgevoerd moeten worden, hebben we
echter wel te maken met een overheidsopdracht van werken. In de wet wordt
dit omschreven als een concessie voor openbare werken (zie titel III van de wet).
De bouw van de Liefkenshoektunnel te Antwerpen was een concessie voor
openbare werken.

BASISPRINCIPES V AN DE WET
I Een overheidsopdracht wordt gegund na mededinging
(art.1, §1)
Een overheidsopdracht kan slechts gegund worden na een beroep te doen op de
mededinging.
Onder mededinging verstaan we het bieden van gelijke kansen aan iedere
belangstellende om de opdracht te mogen uitvoeren. Zoals uit de verdere toelichtingen
in deze leidraad zal blijken kan deze mededinging op verschillende
wijzen (algemeen, beperkt, via onderhandelingen) en op diverse schaal georganiseerd
worden (louter nationaal of ook Europees).
II Een overheidsopdracht is forfaitair
(art.1, §1)
Een opdracht kan gegund worden tegen een totale prijs: ofwel wordt in het
bestek voor het geheel van de beschreven prestaties één totaalprijs gevraagd,
ofwel is het bestek samengesteld uit verschillende posten die allemaal forfaitair
zijn.
Een opdracht kan ook gegund worden op basis van een prijslijst: in dat geval zijn
de eenheidsprijzen, en niet de hoeveelheden, forfaitair. De hoeveelheden worden
geraamd: het gaat om vermoedelijke hoeveelheden.
Voor dit forfait draagt de opdrachtnemer het risico. Hij staat in voor de technische
uitvoeringsproblemen, de feitelijke duur en omvang van de opdracht,
de loon- en prijsevolutie tijdens de uitvoering van de opdracht.
Voor zeer uitzonderlijke opdrachten bepaalt de wet zelf de mogelijkheid om van
het principe van het forfait af te wijken (art.7, §2). Voor de meeste opdrachten
zijn er verschillende mechanismen ontworpen die het principe van het forfait
milderen. Voor wat de technische uitvoeringsmoeilijkheden betreft verwijzen we
naar de bespreking van art.16 van KB over de algemene uitvoerings-regels van
de overheidsopdrachten (zie deel III): de zgn. onvoorziene en onontwijkbare
omstandigheden. Voor de loon- en prijsevolutie is het mogelijk een prijsherzie -
ningsformule in het bestek op te nemen of in de offerte toe te laten (art.7, §1).
Een dergelijke herzieningsformule moet ofwel uitdrukkelijk in het bestek beschreven
zijn, ofwel uitdrukkelijk door het bestek toegelaten zijn. In dit laatste
geval mag de inschrijver zelf een formule in zijn offerte opgeven. Is aan één van
deze voorwaarden niet voldaan, dan moet elke offerte die een van het
bestek afwijkende formule voorstelt of een herzieningsformule bevat zon -
der dat dit door het bestek toegelaten was, verworpen worden.
Een prijsherzieningsformule moet bovendien steeds een vaste component van
minstens 20% van de prijs van de offerte bevatten, voor zover de betrokken sector
geen afwijking heeft bekomen. De overblijvende onderdelen zijn aanpasbaar
voor zover de voorgestelde parameters de reële evolutie van de verschillende
kostencomponenten weergeven (Wet van 30 maart 1976 betreffende de econo -
mische herstelmaatregelen).
Prijsherzieningsformule
Hoofdstuk II
Wet 24 december 1993
29

30
III Bij een overheidsopdracht worden in principe geen voorschotten betaald
Voorbeeld
1)
2)
3)
4)
5)
6)
(art.8)
De betaling van een opdracht is slechts mogelijk ‘na verstrekte en aanvaarde
dienst’. Betalingen kunnen dus slechts plaatsvinden nadat de overeengekomen
prestaties gerealiseerd en aanvaard werden.
Bij studieopdrachten is het gebruikelijk een bepaling op te nemen die een betaling
in schijven zou moeten mogelijk maken. De betaling van deze schijven is
slechts toegestaan indien deze betalingen gedekt zijn door een meetbare prestatie
zoals het indienen van een verslag of het voorleggen van uitgavenbewijsstukken.
Het aanleggen van voorraden kan met een ‘verstrekte en aanvaarde dienst’
gelijkgesteld worden. De mogelijkheid en de uitbetalingsmodaliteiten moeten
dan wel uitdrukkelijk in het bestek of in de overeenkomst bepaald zijn.
Bovendien moeten de voorraden in het kader van de opdracht aangelegd zijn en
door de aanbestedende overheid aanvaard worden.
Voor het overige is het betalen van voorschotten enkel toegestaan in de limitatief
beschreven gevallen die in art.5 van het KB van 26 september 1996 omschreven
zijn (zie deel III).
IV De keuze van de gunningsprocedures is vrij
(art.13)
Om een opdracht te gunnen bestaan er zes mogelijke gunningswijzen:
de openbare aanbesteding
de algemene offerteaanvraag
de beperkte aanbesteding
de beperkte offerteaanvraag
de onderhandelingsprocedure met bekendmaking
de onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking
Een aanbestedende overheid is volledig vrij in haar keuze tussen de eerste vier
gunningswijzen. De onderhandelingsprocedure (met of zonder bekendmaking)
is daarentegen slechts mogelijk in de gevallen die limitatief in de wet beschreven
zijn.
Een openbare of algemene procedure versus een beperkte gunningsprocedure
O p e n b a re of algemene pro c e d u re We hebben te maken met een openbare of algemene procedure wanneer iedere
belangstellende de kans krijgt een offerte in te dienen. Bij een beperkte proce-
Beperkte procedure dure daarentegen doet de aanbestedende overheid vooraf een oproep tot kandi -
datuurstelling: wie is geïnteresseerd om een offerte in te dienen? Uit de binnengekomen
kandidaturen maakt de aanbestedende overheid eerst een selectie.
De wijze waarop deze selectie moet doorgevoerd worden, wordt in deel II
besproken. Enkel de geselecteerden ontvangen dan een bestek met het verzoek
binnen een bepaalde periode een offerte in te dienen.
De schaal van de bekendmaking van een opdracht, op Europees niveau of enkel
op nationaal niveau, is afhankelijk van het geraamde bedrag van de opdracht.
Ook dit aspect wordt in deel II toegelicht.

Onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking versus met bekendmaking
Bij een onderhandelingsprocedure met bekendmaking is de procedure analoog
aan deze van een beperkte procedure. Ook hier is de schaal van de bekendmaking
afhankelijk van het geraamde bedrag van de opdracht. Het aantal limitatief
beschreven gevallen waarin deze bekendmaking verplicht is, wordt bepaald
in art.17, §3 van de wet.
Bij een onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking is de mededinging in
de regel ook verplicht. Hier kiest de aanbestedende overheid de potentiële
inschrijvers of de ondernemingen waarmee onderhandeld wordt volledig vrij.
Het aantal limitatief beschreven gevallen waarin deze procedure toegestaan is,
wordt bepaald in art.17, §2 van de wet.
Aanbesteding en offerteaanvraag versus onderhandelingsprocedure
Bij de meest courante procedures (de aanbesteding en de offerteaanvraag) formuleert
de aanbestedende overheid via de besteksbepalingen haar vraag naar
een bepaalde prestatie. Het aanbod wordt via de offerte door de inschrijvers aan
de opdrachtgever kenbaar gemaakt. Uit deze offerte moet blijken dat de
inschrijver akkoord gaat met de door de aanbestedende overheid gestelde voorwaarden.
Het aanbod moet bovendien zodanig duidelijk zijn dat de loute -
re aanvaarding van de offerte door de aanbestedende dienst volstaat om de
wederzijdse rechten en plichten vast te leggen . Deze aanvaarding, en bijgevolg
de totstandkoming van het contract, zal blijken uit ‘de betekening van de
goedkeuring’ van de offerte. Hieronder verstaat men het versturen van een in
principe aangetekende brief naar de firma x of persoon y waarin vermeld wordt
dat hen de opdracht gegund wordt.
Bij een onderhandelingsprocedure daarentegen kan er onderhandeld wor -
den op basis van de offertes die door de verschillende inschrijvers in een eerste
stadium ingediend werden. Dergelijke onderhandelingen zijn in de procedure
van aanbesteding en offerteaanvraag verboden. Een offerte die op deze
wijze zou ‘bijgeschaafd’ zijn is substantieel onregelmatig: de aanbestedende
overheid is dus verplicht een dergelijke offerte te weren op straffe van schadeloosstelling
aan de benadeelde inschrijver.
Anderzijds, éénmaal de gunningsbeslissing genomen is, is het theoretisch mogelijk
met de gekozen inschrijver de te sluiten overeenkomst te optimaliseren,
en dit vóór de eigenlijke betekening van de gunningsbeslissing. De aanbestedende
overheid is bv. tot het inzicht gekomen dat bepaalde posten toch niet uitgevoerd
moeten worden. Ze wenst voor deze weglating geen schadevergoeding
te betalen en zal dit eerst negotiëren met de gekozen opdrachtnemer. Een analoge
situatie doet zich voor indien de aanbestedende overheid bepaalde summiere
wijzigingen of aanvullingen zou willen aanbrengen aan de initiële
opdracht. Dergelijke onderhandelingen mogen echter geen invloed hebben op
de rangschikking gemaakt op basis van de initieel ingediende offertes. Bij een
aanbesteding moet de offerte bijgevolg, na schrapping van enkele posten van de
samenvattende opmetingsstaat, de goedkoopste offerte blijven indien bij de overige
inschrijvers dezelfde posten eveneens zouden geschrapt worden.
Aanbesteding versus offerteaanvraag
Bij een aanbesteding moet de aanbestedende overheid kiezen op basis van één
en slechts één criterium, nl. de prijs. Wil ze bijgevolg de gewenste kwaliteit voor
de laagste prijs, dan moet het bestek zeer nauwkeurig het te verwachten resultaat
kunnen beschrijven.
Bij een offerteaanvraag liggen de zaken anders. Hier speelt de prijs meestal nog
een belangrijke rol, maar naast ándere criteria die veeleer betrekking hebben op
de kwaliteit of de creativiteit van het aanbod en/of de snelheid van uitvoering
van de opdracht.
Onderhandelingsprocedure
met bekendmaking
Onderhandelingsprocedure
zonder bekendmaking
De aanbesteding en
de offerteaanvraag
Onderhandelingsprocedure
Aanbesteding
Offerteaanvraag
Wet 24 december 1993
31

32
Discretionaire bevoegdheid
Enkele voorbeelden van een
afdoende motivering
Percelen
Bij een opdracht van werken is een offerteaanvraag geschikt indien men voor de
technische oplossing van een opdracht beroep wenst te doen op de meer innovatieve
kennis van de inschrijver of als men (bv. bij de constructie van een kantoorgebouw)
de architectonische aspecten mee in rekening wenst te brengen.
Bij een opdracht van diensten zullen de besteksbepalingen eerder een pro b l e e m
beschrijven waarbij aan de inschrijvers gevraagd wordt een oplossing voor te stellen.
Bij een opdracht van leveringen kunnen behalve de prijs, de technische kwaliteit,
de ergonomische kenmerken (bv. bij de bestelling van stoelen), de duurzaamheid
e.d.m. een rol spelen in de beoordeling van de offertes.
V Stopzetten en herbeginnen van de procedure
De aanbestedende overheid is vrij om een opdracht al dan niet te gunnen ( a rt . 1 8 ,
1° lid). Deze ‘discre t i o n a i re’ bevoegdheid betekent nochtans niet dat de overh e i d
zomaar willekeurig mag beslissen een opdracht niet te gunnen. Er moeten goede
redenen zijn om tot deze belangrijke beslissing over te gaan. Deze re d e n e n
moeten juist, sluitend en afdoende zijn. ‘Afdoende’ betekent dat de motiveringslast
zwaarder zal zijn indien het om belangrijke opdrachten gaat vermits ook aan
de inschrijvers ernstige inspanningen gevraagd werden om een off e rte voor deze
opdracht in te dienen. De beslissing tot het stopzetten van de opdracht moet wel
degelijk kunnen gedragen worden door de opgegeven motieven.
De motiveringsplicht zal nog strenger zijn indien de aanbestedende overheid
beslist de procedure te herbeginnen vermits hier het gelijkheidsbeginsel kan
geschonden zijn. Men onthoudt immers aan een inschrijver het voordeel van de
toewijzing en anderzijds geeft de aanbestedende overheid aan de concurrenten
een nieuwe kans.
De beslissing tot het stopzetten van de pro c e d u re moet f o rmeel gemotiveerd z i j n ,
hetgeen betekent dat de motieven in de beslissing zelf opgenomen moeten zijn.
Men kan echter ook in de beslissing verwijzen naar een ander document waarin
de motieven zijn verw o o rd en waarmee de aanbestedende overheid uitdru k k e l i j k
a k k o o rd gaat zodat deze motieven als het ware haar eigen motieven word e n .
Deze beslissing - eventueel aangevuld met de documenten waarnaar verwezen
wordt - moet aan de kandidaten of inschrijvers meegedeeld worden als zij hierom
verzoeken. Zij kunnen, binnen de 60 dagen na de feitelijke kennisname,
tegen deze beslissing in beroep gaan bij de Raad van State.
- De vaststelling dat aan het bestek een aantal belangrijke wijzigingen aangebracht
moeten worden.
- De laagste inschrijving ligt gevoelig hoger dan de raming voor zover het om
een degelijke raming gaat.
- Men wil vermijden dat bepaalde gebreken in de gunningspro c e d u re de wettigheid
van gelijk welke gunningsbeslissing zou kunnen aantasten: men twijfelt
bv. aan het al dan niet substantieel onregelmatig karakter van een offerte
op basis van een belangrijke besteksbepaling die voor verschillende interpretaties
vatbaar is.
Wanneer een opdracht uit verschillende delen bestaat (‘percelen’ genoemd i.p.v.
de vroegere benaming ‘loten’), kan de aanbestedende overheid zich, door middel
van een bepaling in het bestek, het recht voorbehouden slechts enkele percelen
toe te wijzen (art.18, 2° lid). Ook in dat geval moet het niet gunnen van
de volledige opdracht formeel gemotiveerd worden. Dit geldt zeker indien de
procedure zou herbegonnen worden voor de niet-toegewezen percelen.

1)
2)
3)
4)
5)
1)
2)
3)
4)
5)
DE AANBESTEDING
Vanaf nu bepaalt de wet dat ook bij de beperkte aanbesteding de opdracht eerst
moet bekendgemaakt worden (art.14, 2° lid). Men kan dus niet meer vrij de
potentiële inschrijvers uitnodigen met het verzoek een offerte in te dienen.
Deze verplichting geldt ongeacht het geraamde bedrag van de opdracht.
Procedureverloop bij een beperkte aanbesteding
Eerst wordt een algemene oproep gedaan tot geïnteresseerden om hun kandi -
datuur voor de uitvoering van de opdracht kenbaar te maken.
Van de kandidaten die tijdig hun kandidatuur gesteld hebben, zal de aanbestedende
overheid onderzoeken of ze eventueel kunnen uitgesloten worden op
basis van één van de uitsluitingsgronden. Een uitsluitingsgrond kan nochtans in
elke stand van de procedure ingeroepen worden.
Vervolgens zal ze een selectie maken op basis van de selectiecriteria die in de
aankondiging gepubliceerd werden. De aanbestedende overheid kan iedereen
selecteren die aan de minimum-selectiecriteria voldoen. Maar zij kan theoretisch
ook enkel de meest geschikte kandidaten selecteren voor zover er minstens vijf
geschikte kandidaten geselecteerd worden.
Enkel deze geselecteerden ontvangen een bestek met het verzoek binnen een
bepaalde periode een offerte in te dienen.
Toewijzing aan de inschrijver met de laagste regelmatige offerte.
Procedureverloop bij een openbare aanbesteding
De geïnteresseerde inschrijvers worden opgeroepen om een offerte in te dienen
(dus zonder voorafgaande kandidatuurstelling).
De inschrijver kan uitgesloten worden op basis van de uitsluitingsgronden.
Een uitsluitingsgrond kan in elke stand van de procedure ingeroepen worden.
De inschrijvers worden getoetst aan de minimum-selectievoorwaarden.
Al de offertes van de inschrijvers die aan de minimum-selectievoorwaarden voldoen
moeten onderzocht worden (onderzoek regelmatigheid van de offerte).
Het is dus niet mogelijk in een openbare procedure, bv. door het inlassen van een
bijzondere besteksbepaling, een bijkomende selectie te maken van de meest geschikte
inschrijvers uit degenen die aan de minimum-selectievoorw a a rden voldoen.
In dergelijke hypothese zou men immers de procedureregels hanteren die van
toepassing zijn op een beperkte procedure en vervangt men de facto een bij KB
vastgestelde procedureregeling, nl. dat alle offertes onderzocht moeten worden
voor zover het offertes zijn van inschrijvers die aan de minimum-selectievoorwaarden
voldoen.
Toewijzing aan de inschrijver met de laagste regelmatige offerte.
Hoofdstuk III
I Ook bij een beperkte aanbesteding moet de opdracht bekendgemaakt worden
Wet 24 december 1993
33

34
Uitsluitingsgronden en
selectiecriteria
Gunningscriteria
Noot:
Uitsluitingsgronden en selectiecriteria versus gunningscriteria
Uitsluitingsgronden en selectiecriteria hebben betrekking op de persoon of de
firma die haar kandidatuur stelt of een offerte indient. De aanbestedende overheid
gaat na of er redenen zijn om de firma uit te sluiten (bv. omdat ze in staat
van faillissement is) en of ze voldoende documenten kan voorleggen waaruit
blijkt dat ze economisch, technisch en financieel bekwaam is om de opdracht tot
een goed einde te brengen.
Gunningscriteria zijn de criteria die gebruikt worden om de intrinsieke waarde
van de offerte te beoordelen. Bij een aanbestedingsprocedure is er uiteraard
slechts één criterium. Bij een openbare aanbesteding is het dus theoretisch
mogelijk dat de goedkoopste offerte niet onderzocht wordt omdat de firma die
de offerte indient niet aan de minimum-selectievoorwaarden voldoet. Een meer
uitgebreide toelichting volgt in deel II.
II De laagste offerte
In de procedure van een aanbesteding moet de opdracht gegund worden aan de
geselecteerde inschrijver met de laagste regelmatige offerte (art.15, 1° lid).
De laagste offerte is niet noodzakelijk de offerte met de laagste prijs zoals die
blijkt uit het inschrijvingsbiljet. De aanbestedende overheid heeft immers het
recht de offertes te verbeteren. Wat en hoe er verbeterd moet worden, kunt u
terugvinden in deel II.
Verder bepaalt de wet (art.15, 2° lid) dat de prijs eventueel moet verhoogd worden
met ‘andere berekenbare gegevens die met zekerheid de uitgaven zullen
verhogen’. Hiermee wordt ondermeer de BTW bedoeld. In elk geval kan de
aanbestedende overheid de prijs niet verhogen indien het bestek niet duidelijk
bepaalt welke bijkomende kostenfactoren de prijsvergelijking zullen beïnvloeden.
Offertes vergelijken exclusief of inclusief BTW?
De uiteindelijke kostprijsvergelijking gebeurt steeds inclusief BTW vermits de
prijs die de aanbestedende overheid effectief moet betalen het doorslaggevend
criterium is. Een concurrentieel voordeel inzake bepaalde belastingen of bijdragen
(bv. de éne inschrijver is BTW-plichtig, de andere niet), mag in de vergelijking
niet gecorrigeerd worden. De wetgeving op de overheidsopdrachten is
immers niet ontworpen om bepaalde fiscale of parafiscale discriminaties te neutraliseren.
Een gelijke behandeling van de inschrijvers kan enkel betrekking hebben op de
gelijke behandeling van inschrijvers die zich in dezelfde (fiscale of parafiscale)
positie bevinden. Indien men bv. corrigerend zou optreden voor de BTWheffing,
rijst meteen de vraag naar andere mogelijke discriminaties die in de vergelijking
zouden moeten gecorrigeerd worden. Uiteraard kan dit niet de taak
van de aanbestedende overheid zijn: dit is eventueel en uitsluitend de taak van
die overheid die de discriminerende heffing in het leven geroepen heeft.

III ‘Gewone’ varianten
Het begrip ‘gewone’ variant bestaat als zodanig niet. We gebruiken het om louter
didactische redenen om een onderscheid te maken met de ‘vrije’ variant van
de offerteaanvraag (art.16).
Bij een offerteaanvraag kan er theoretisch ook een ‘gewone’ variant beschreven
zijn, maar dit is eerder uitzonderlijk. Onder de ‘gewone’ variant verstaan we een
door de aanbestedende overheid precies omschreven alternatief, dat volledig
gelijkwaardig geacht wordt met de basisoplossing. Gelet op deze preciese en
exhaustieve beschrijving is er geen inhoudelijke vrijheid meer inzake het voor te
stellen alternatief.
Deze ‘gewone’ variant kan toegelaten zijn: bij deze facultatieve variant heeft de
inschrijver de keuze al dan niet een prijs voor de variant op te geven. De variant
kan echter ook opgelegd zijn: voor deze verplichte variant moet de inschrijver
een prijs bij zijn offerte opgeven. Indien een inschrijver nalaat een prijsofferte in
te dienen voor de verplichte variant heeft dit de onregelmatigheid van de gehele
inschrijving tot gevolg. Wordt er daarentegen wel een prijsofferte voor een
verplichte variant ingediend, maar blijkt deze onregelmatig te zijn, dan zal dit
niet noodzakelijkerwijze tot de onregelmatigheid van de basisofferte leiden.
Het indienen van een basisofferte is niet verplicht indien het bestek dit niet uitdrukkelijk
oplegt. Indien er verplicht een basisofferte moet ingediend worden,
zal het louter indienen van een gewone variant eveneens leiden tot de onregelmatigheid
van de gehele offerte.
Indien het bestek geen gewone variant beschrijft, maar er wordt toch een variant
ingediend, dan is enkel deze variant onregelmatig en niet de gehele offerte:
art.103 van het KB verbiedt enkel dat een inschrijver twee (of meer) inhoudelijk
conforme offertes indient.
- Het leveren van stoelen waarbij in het bestek verschillende bekleding
beschreven is.
- Het plaatsen van ramen in aluminium of hout.
- Het manueel of machinaal verrichten van schoonmaakprestaties.
- Het bewaken van een gebouw via camera’s of door middel van personeel ter
plaatse.
- Bevloering waarbij de mogelijke materialen in het bestek beschreven zijn.
De enige rangschikking
Uit het bovenstaande blijkt dat de aanbestedende overheden de verschillende,
gelijkwaardige alternatieven nauwkeurig in het bestek moeten beschreven hebben.
In een aanbesteding mag een inschrijver nooit op eigen initiatief varianten
voorstellen. De aanbestedende overheid mag er dan overigens geen rekening
mee houden.
De gelijkwaardigheid van de alternatieven wordt benadrukt door de verplichting
van de aanbestedende overheid om een ‘enige rangschikking’ op te maken. Men
maakt m.a.w. niet een aparte rangschikking al naargelang het alternatief dat
onderzocht wordt: men maakt één enkele rangschikking van alle offertes waarbij
de laagste offerte wint, ongeacht de uitvoeringswijze.
Gewone variant
Facultatieve variant
Verplichte variant
Voorbeelden
Noot:
Wet 24 december 1993
35

36
Hoofdstuk IV
Voorbeeld
* In de praktijk is immers gebleken dat
de gelijkwaardigheid van de criteria
vaak niet de bedoeling was van de aanbestedende
overh e i d .Bij de redactie van
het bestek moet men er dan ook over
waken dat de bedoeling van de aanbestedende
overheid duidelijk tot uiting komt.
DE OFFERTEAANVRAAG
I Bekendmakingsverplichtingen
De toelichting is hier volledig analoog aan deze die werd gegeven bij de aanbestedingsprocedure
(zie blz. 33).
II De voordeligste offerte
Gunningscriteria
Een aanbestedende overheid die kiest voor de offerteaanvraag moet de offerte
gunnen aan de inschrijver die de voordeligste - regelmatige - offerte ingediend
heeft. Het voordelig karakter wordt beoordeeld aan de hand van de gunnings -
criteria die in het bestek of in de aankondiging van de opdracht vermeld staan
(art.16).
Wat deze gunningscriteria betreft wensen we de aandacht te vestigen op het volgende:
- Er worden geen gunningscriteria vermeld in de wet. Een uitdrukkelijke of stilzwijgende
verwijzing naar de gunningscriteria van de wet is dus niet meer
mogelijk. Een offerteaanvraag zonder gunningscriteria is onregelmatig .
- Gunningscriteria moeten aansluiten bij het doel van de opdracht. Gunningscriteria
die hieraan vreemd zijn, mogen niet opgenomen worden. Een procedure
op basis van een offerteaanvraag met een dergelijk criterium is onregelmatig.
Opdracht van leveringen voor 20 vrachtwagens met een - ontoelaatbaar -
gunningscriterium:
- Omvang van de bestellingen van de onderdelen in regio x.
- De inschrijver moet gevestigd zijn op het grondgebied van het opdrachtgevend
bestuur.
- Het aangeven van een rangorde of van de relatieve belangrijkheid van de
onderlinge criteria is niet verplicht, maar is wel sterk aanbevolen. Doet het
bestek dit niet, dan worden alle criteria geacht even belangrijk te zijn.*
- Een off e rte moet uitsluitend beoordeeld worden aan de hand van de gunningscriteria
die in het bestek zijn beschreven. Bij de beoordeling mag men dus
geen bijkomende criteria inroepen, ook al zijn deze voor de reële kwaliteitsbeo
o rdeling volledig terecht. Het spreekt voor zich dat hoe ruimer men de
omschrijving van de criteria neemt, hoe minder kans er bestaat dat er aangetoond
kan worden dat er met niet vooraf bepaalde criteria rekening werd gehouden.
- Een offerte moet beoordeeld worden op basis van alle criteria die in het bestek
vermeld zijn. Weglatingen zijn bijgevolg evenmin toegelaten, tenzij ze manifest
irrelevant zouden zijn.
- Ook bij een offerteaanvraag mag de prijs als gunningscriterium een determinerende
rol spelen. De prijs mag echter niet het enige gunningscriterium zijn.

- Selectiecriteria mogen niet als gunningscriteria gebruikt worden: de gunningsprocedure
is bij vermenging van beide soorten criteria mogelijkerwijze onregelmatig
verlopen. Voor een meer uitgebreide toelichting: zie deel II.
- Een vrije variant kan op zich geen gunningscriterium uitmaken maar moet integendeel
beoordeeld worden door deze vrije variant, al dan niet in combinatie met
de ongewijzigde delen van de basisoplossing, te toetsen aan de gunningscriteria.
Multicriteria-analyse
Bij de vergelijking van de offertes op basis van de gunningscriteria worden er
vaak punten toegekend bij de beoordeling van de criteria. Dit zou bijdragen tot
een objectieve vergelijking van de offertes.
Onderzoekers in het domein van de multicriteria-analyse twijfelen sterk aan deze
pseudo-geobjectiveerde vergelijkingen. Vermits men bij talrijke criteria niet over
een schaaleenheid beschikt, kan en mag men sommige gunningscriteria niet
meten. Een wiskundig exacte gunningsbeslissing bestaat immers niet bij de procedure
van een offerteaanvraag. Er zijn bovendien tientallen puntenformules
mogelijk die een omzetting ‘objectiveren’ van bv. prijzen naar punten. De puntenmethode
leidt bovendien regelmatig tot resultaten die redelijkerwijze niet te
verantwoorden zijn.
Dit belet niet dat de offertes wel degelijk met elkaar kunnen vergeleken worden,
vermits men ook zonder meeteenheid in staat is om offertes onderling te rangschikken
voor elk gunningscriterium. Men kan m.a.w. wel een volgorde aangeven
zonder in staat te zijn de vastgestelde verschillen precies te meten. Na dergelijke
oefening stelt zich echter het probleem van de aggregatie van al de vastgestelde
volgordes van de offertes op de verschillende criteria. Hiervoor bestaan
onderbouwde methodes (bv. de ‘ARGUS’-methode). De praktische bruikbaarheid
van deze methodes is niet altijd even evident vermits men vaak met talrijke
criteria en subcriteria te maken heeft.
Het gebruik van om het even welke methode belet niet dat de uiteindelijke
keuze van de voordeligste offerte in verstaanbare bewoordingen moet toegelicht
worden, zodat duidelijk blijkt dat de gunningsbeslissing op beredeneerde
grondslagen genomen werd.
De praktijk van de ‘shortlists’
Het begrip ‘shortlist’ wijst erop dat niet alle offertes de volledige beoordelingscyclus
zullen doorlopen. Het is immers de bedoeling uit een uitgebreid aanbod
van offertes reeds een voorafgaande selectie te maken zodat de aanbestedende
overheid niet verplicht wordt die offertes verder te onderzoeken die geen of weinig
kans maken om als de beste offerte gekozen te worden.
De Vlaamse Gemeenschap organiseert een algemene offerteaanvraag voor de
levering van 1000 PC’s. Dertig firma’s blijken te voldoen aan de minimumselectievoorwaarden.
Van de 30 ingediende offertes zijn er 25 inhoudelijk en
formeel regelmatig.
Het uitvoeren van doorg e d reven tests op de voorgestelde PC’s van alle firm a ’s is
bijzonder tijdrovend en niet de meest doelmatige werkwijze. Daarom maken de
i n f o rmatici van het bestuur eerst een beoordeling van de off e rtes op basis van de
ingediende documenten. Enkel de off e rtes die op basis van dit vergelijkend onderzoek
het beste scoren (bv. de vijf beste ‘papieren’ off e rtes) worden dan aan re e k s
praktische tests onderworpen om de voordeligste keuze te kunnen bepalen.
De vraag rijst nu in welke mate deze praktijk verzoenbaar is met de wet.
Noot:
Shortlists
Voorbeeld
Wet 24 december 1993
37

38
Het is sterk aangewezen in het bestek de beoordelingsmethode aan te kondigen.
Een preselectie vóór de beoordeling van de testen en dus louter gebaseerd op de
ingediende offertes is toegestaan indien het bestek dit zo uitdrukkelijk bepaald
heeft en indien redelijkerwijze mag aangenomen worden dat de betere offertes
op die wijze geselecteerd worden.
In dergelijke hypothese is de aanbestedende overheid niet verplicht op haar preselectie
terug te komen indien zou blijken dat de testresultaten niet volledig
overeenstemmen met de - op papier - vooropgestelde resultaten. De beoordeling
van deze enigzins vertekende offerte moet uiteraard wel aangepast worden.
Bovendien mogen de testresultaten er niet toe leiden dat de offerte inhoudelijk
niet conform blijkt te zijn: in dat geval moet de offerte onmiddellijk geweerd
worden.
Uit deze toelichting volgt tevens dat deze selectiemethode a fortiori is toegestaan
indien men uitsluitend aan de hand van duurzame testen bijkomende,
naast de reeds in de ‘papieren’ offerte vermelde, kwalitatieve aspecten kan
onderzoeken.
Het spreekt voor zich dat idealiter alle PC’s zouden getest moeten kunnen worden.
De testen dienen dan voor de beoordeling van die (sub)criteria die niet
reeds op basis van de ingediende documenten beoordeeld werden of doen
dienst als verificatie van de voorgestelde kenmerken. Maar zoals reeds gesteld,
is deze werkwijze bij een relatief groot aanbod van offertes niet noodzakelijk de
meest effectieve beoordelingsmethode.
Soms wordt getracht dit probleem te ontlopen door de firma’s zelf bepaalde testen
op te leggen. Dit is niet noodzakelijk overbodig: het kan een nuttige aanvulling
zijn bij de overige, eerder statische informatie, maar het lost het probleem
ten gronde niet op. Het is de aanbestedende overheid die moet evalueren
met inbegrip van het uitvoeren van doorgedreven testen.
III Vrije varianten
Onder vrije varianten verstaan we alternatieve voorstellen voor het concept of
voor de uitvoeringsmethode van de opdracht. Dergelijke initiatieven gaan
altijd uit van de inschrijvers zelf . Ze komen uitsluitend voor in de procedure
van de offerteaanvraag. Ze zijn ook altijd toegestaan tenzij het bestek ze uitdrukkelijk
zou verbieden. De wet voegt daar evenwel aan toe:
‘Deze (varianten) moeten de minimumvoorwaarden vervullen die in het bestek
vermeld staan en aan de voor hun indiening gestelde eisen voldoen’ (art.16).
A ‘Aan de voor hun indiening gestelde eisen voldoen’
Met deze bepaling heeft de wetgever hier willen benadrukken dat een vrije
variant vormelijk en inhoudelijk regelmatig moet zijn , net zoals een basisinschrijving.
De problematiek van de regelmatigheid wordt verder in deel II toegelicht.
Inzake inhoudelijke regelmatigheid kan bv. gesteld worden dat een vrije variant
nooit mag ingaan tegen de administratieve bepalingen van het bestek.
Dergelijke bepalingen kunnen betrekking hebben op dwingende uitvoeringstermijnen,
prijsherzieningsclausules, boetes, borgsom, geldigheidsduur van de
offerte, betalingsmodaliteiten. Bovendien moet ook de vrije variant als verbintenis
ondubbelzinnig zijn: het moet, zonder bijkomende toelichtingen, duidelijk
zijn wat er aangeboden wordt.

B ‘De minimumvoorwaarden vervullen’
Om een transparante vergelijking mogelijk te maken moet de aanbestedende
overheid de creativiteit van de alternatieve voorstellen begrenzen. Ze zal hiertoe
in het bestek aangeven aan welke minimumvoorwaarden een alternatief moet
voldoen. Het is sterk aanbevolen deze minimumvoorwaarden te expliciteren,
hoewel het theoretisch ook mogelijk zou zijn dat deze impliciet uit het bestek
af te leiden zijn. Dergelijk alternatief wijkt dus af van de volledig conforme
oplossing, behalve voor wat betreft de minimale eisen waarvan niet mag
afgeweken worden . Minimumvoorwaarden zijn als het ware altijd een deelverzameling
van de hoofdvoorwaarden van de volledig conforme offerte. Van de
overige hoofdvoorwaarden wijken ze wel degelijk af, geheel of gedeeltelijk,
zoniet zou men te maken hebben met meerdere conforme oplossingen en dus
met meerdere offertes, hetgeen krachtens art.103 van het KB verboden is.
Binnen deze randvoorwaarden is het dan ook toegelaten meerdere varianten
voor te stellen. Zijn er geen minimumvoorwaarden bepaald, dan kunnen er
geen varianten ingediend worden . Gebeurt dit toch, dan zal de aanbestedende
overheid met deze alternatieven geen rekening houden, tenminste voor zover
het duidelijk om varianten gaat en niet om verschillende met het bestek volledig
conforme offertes.
Een bestek kan echter ook minder beschrijvend en meer in functionele zin
ontworpen zijn. Het bestek schetst in wezen het probleem waarvoor een oplossing
moet gezocht worden. De opdrachtnemer moet dan één, met name de volgens
hem meest optimale oplossing, indienen.
In deze context kan er geen sprake zijn van ‘vrije’ varianten vermits de inschrijver
maar één voorstel van oplossing mag opgeven. Meerdere oplossingen voorstellen
als zgn. ‘vrije varianten’ - die in casu niet mogelijk zijn vermits er geen
minimumeisen gesteld zijn - is dan strijdig met art.103 van het KB van 8 janu -
ari 1996. Dat artikel bepaalt dat, onafgezien van eventuele varianten, iedere
inschrijver slechts één offerte mag indienen per opdracht. De offerte zal dan
geweerd moeten worden omdat ze onregelmatig is.
Een aanbestedende overheid wenst een groot aantal PC’s aan te kopen waarop
een bekend tekstverwerkingspakket en rekenbladpakket moeten kunnen functioneren.
Een firma biedt een jaarlijks opzegbaar leasingcontract aan. Dit voorstel
van financiële vrije variant kan niet in aanmerking genomen worden omdat
het bestek geen minimumvoorwaarden heeft bepaald, bv. van de duurtijd van de
leasing.
Bij een offerteaanvraag voor een opdracht van leveringen, nl. de levering en
installatie van een uitschuifbare tribune, bepaalt het bestek volgende minimumvoorwaarden:
- Een tribune moet bestaan uit minstens twee afzonderlijke elementen, samengesteld
uit zeven platforms met elk twee zitrijen
- Naleving van de ARAB-reglementering (veiligheidsvoorschriften)
- Bestand tegen een overdrukbelasting van 500 kg/m2
- Geschikt voor gebruik op parketvloer
- Brandweerstandsklasse A2
- Elk tribune-element moet afzonderlijk verplaatst kunnen worden door een
luchtkussensysteem
Voorbeelden van een opdracht
met minimumvoorwaarden
Wet 24 december 1993
39

40
Voorbeeld van een opdracht
die eerder functioneel is
Volgende vrije varianten, die beiden voldoen aan de hiervoor geschetste minimumvoorwaarden,
worden ingediend:
- Een tribune met drie afzonderlijke elementen, bestaande uit 10 platforms
met elk twee zitrijen en met traptredeverlichting en zijkantafdichting
- Een zwaardere uitvoering met geïntegreerde luchtdrager voor het luchtkussensysteem
De aanbestedende overheid wenst een softwarematige ondersteuning van een
dossierstroom. Deze ‘ondersteuning’ wordt duidelijk omschreven, de oplossing
wordt vrij aan de inschrijvers overgelaten. Een opdrachtnemer kan een - aan te
passen - standaard softwarepakket voorstellen. Een andere opdrachtnemer kan
maatsoftware als oplossing voorstellen. Deze offerte kan echter niet verschillende
voorstellen bevatten: ze moet aangeven wat naar de inzichten van de inschrijver
de beste oplossing is.
C Moet elke vrije variant onderzocht worden?
Iedere vrije variant die voldoet aan de technische minimumvoorwaarden en vormelijk
en inhoudelijk regelmatig is, moet in overweging genomen worden
(art.16). Dit betekent dat wanneer de aanbestedende overheid de vrije variant
niet wenst te toetsen aan de gunningscriteria, ze moet motiveren waarom de
vrije variant haar niet interessant lijkt.
Indien de aanbestedende overheid van mening is dat de vrije variant het onderzoeken
waard is, dan moet deze variant - meestal in combinatie met andere
onderdelen van de offerte - getoetst worden aan de gunningscriteria van het
bestek. Het indienen van vrije varianten kan op zich dus geen apart gunningscriterium
zijn.

1)
2)
3)
DE ONDERHANDELINGSPROCEDURE
De toelichting die hierna volgt is niet alleen gebaseerd op de bepalingen van de
wet. Ze bevat tevens de relevante verwijzingen naar het KB van 8 januari 1996
(verwijzing met ‘KB’).
I Algemene bemerkingen
A Beroep doen op de mededinging
De onderhandelingsprocedure is slechts toegestaan in de gevallen die uitdrukkelijk
in de wet beschreven zijn. Maar zelfs indien men op één of meerdere van
deze hypothesen een beroep kan doen, is het beroep op de mededinging de
regel en dit ongeacht het bedrag van de opdracht (art.17, §1, 1° lid). Doet
de aanbestedende overheid geen beroep op de mededinging, dan moet ze de
onmogelijkheid om op de mededinging een beroep te kunnen doen uitdrukkelijk
motiveren (Wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motivering van
de bestuurshandelingen).
Voor enkele gevallen van de onderhandelingsprocedure is de aanbestedende
overheid zelfs verplicht de opdracht vooraf bekend te maken (art.17, §3).
De opdracht vooraf bekendmaken
In deze door de wet bepaalde gevallen (art.17, §3) moet de opdracht in het
Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen en/of het Bulletin der
Aanbestedingen bekendgemaakt worden. Dergelijke bekendmaking is een
oproep tot kandidatuurstelling. De procedure verloopt dan als volgt:
De kandidaturen worden getoetst aan de uitsluitingsgronden en aan de minimum-selectievoorwaarden.
Enkel de geselecteerde kandidaten zullen een uitnodiging
ontvangen met het verzoek een offerte in te dienen.
Mits een objectieve motivering mag de aanbestedende overheid zelfs de beste
kandidaten selecteren uit alle kandidaten die aan de minimum-selectievoorwaarden
voldoen.
Als er minstens drie kandidaten - voor zover er drie geschikte kandidaten zijn -
uitgenodigd worden om een offerte in te dienen dan is er voldaan aan de verplichting
om ‘minimum drie gegadigden tot de onderhandelingen toe te laten’
(KB art.16, 42 en 68).
De opdracht niet vooraf bekendmaken
Zelfs in de gevallen waarin geen voorafgaande bekendmaking verplicht is ( a rt . 1 7 ,
§2) is het raadplegen van meerdere inschrijvers, ongeacht het bedrag, steeds verplicht.
Is de aanbestedende overheid van mening dat dit onmogelijk is, dan
moet deze onmogelijkheid formeel gemotiveerd worden.
Het aantal potentiële inschrijvers dat men moet raadplegen, wordt bepaald
door de aard van de opdracht en de omvang van het bedrag. Een redelijke concurrentie
moet mogelijk zijn. De uitnodiging van drie potentiële inschrijvers
lijkt een minimum te zijn.
Hoofdstuk V
Wet 24 december 1993
41

42
Het is niet noodzakelijk dat de aanbestedende overheid over drie ingediende
offertes beschikt. Wel moet ze kunnen bewijzen dat de mededinging in voldoende
mate gespeeld heeft.
De keuze van deze potentiële inschrijvers moet op behoorlijke motieven steunen
die uit het administratief dossier blijken. Het gaat hier om een positieve
motivering. Men moet dus niet motiveren waarom men bepaalde potentiële
kandidaten niet uitgenodigd heeft.
B Moet er een bestek opgemaakt worden?
Bij een onderhandelingsprocedure met bekendmaking moet er altijd een bestek
opgemaakt worden (KB art.14, §3).
Bij een onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking is een bestek slechts
verplicht indien de raming het Europees drempelbedrag bereikt of overschrijdt
(KB art.121).
Meestal is het wel aangewezen een bestek op te maken. Men beschikt dan tenminste
over een gemeenschappelijke basis op grond waarvan er onderhandelingen
gevoerd kunnen worden met de verschillende inschrijvers.
Er moet in de regel ook een offerte zijn of tenminste een geschreven stuk op
basis waarvan er kan vergeleken worden, tenzij het een opdracht met aange -
nomen factuur zou zijn (bv. een telefonische bestelling < 200.000 Bfr). Briefwisseling
kan ook als een vorm van het aanbieden van offertes beschouwd worden.
Anderzijds is het in een onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking
theoretisch ook mogelijk dat men louter op basis van mondelinge besprekingen
tot ontwerpen van akkoorden komt, zonder dat er dus initieel een offerte ingediend
werd. In de praktijk is dit niet aan te bevelen, tenzij voor complexe
opdrachten waarbij de voorkennis van de aanbestedende overheid quasi nihil is.
C Gunningscriteria
Bij een onderhandelingsprocedure met bekendmaking is het gebruik van gunningscriteria
verplicht indien de raming de Europese drempelbedragen bereikt
of overschrijdt (KB art.6, §4 - art.32, §4 - art.58, §4).
Bij een onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking is het gebruik van
gunningscriteria nooit verplicht (KB art.121 stipuleert ‘desgevallend’).
D Selectiecriteria
Bij een onderhandelingsprocedure met bekendmaking is er altijd eerst een onderzoek
op basis van de selectiecriteria, alvorens het bestek naar de geselecteerde
kandidaten gestuurd wordt.
Bij een onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking moet er van uit gegaan
worden dat de aanbestedende overheid slechts die kandidaat-inschrijvers uitnodigt
waarvan ze veronderstelt dat ze bekwaam zijn. Er is echter niets op tegen
om ook in het bestek selectiecriteria op te nemen. Zelfs indien het bestek geen
selectiecriteria bevat, dan nog kan de aanbestedende overheid ex post bepaalde
documenten opvragen die zij noodzakelijk acht om de bekwaamheid van de
inschrijver te beoordelen.

E Uitsluitingsgronden
Art.90 van het KB is altijd van toepassing: er moet dus voldaan zijn aan de sociale
zekerheidsverplichtingen (art.90, §3 en §4).
Voor een aannemer van werken moet er voldaan zijn aan de registratieplicht
(art.90, §7). Indien de inschrijver dit niet kan bewijzen, dan moet hij geweerd
worden. Indien deze documenten bij de offerte ontbreken, kunnen ze ex post
nog opgevraagd worden.
F Onderhandelingen voeren
Het zoeken naar de beste contractvoorwaarden
In een onderh a n d e l i n g s p ro c e d u re is de aanbestedende overheid op zoek naar de
beste contractvoorw a a rden. Het belangrijkste voordeel van de onderh a n d e l i n g sp
ro c e d u re bestaat erin dat er over de contractuele afspraken kan onder h a ndeld
wor d e n ( a rt.17, §1). De onderhandelingen kunnen onder meer betre k k i n g
hebben op de technische uitvoeringswijze, de uitvoeringstermijn en de prijs.
Het is ook toegestaan tijdens het onderhandelingsproces gebruik te maken van
de inhoud van de andere offertes, zonder de inschrijver waarmee onderhandeld
wordt inzage te geven in het dossier van de concurrent. Het is dus mogelijk dat
er ideeën van inschrijver A aan inschrijver B en C worden voorgelegd om te vragen
hierover al dan niet een gewijzigde prijsopgave te doen. De beste offerte
kan op deze wijze samengesteld worden.
Deze vrijheid kan echter ingeperkt worden door de besteksbepalingen. Het
bestek kan bv. bepalen dat er enkel met de inschrijver die op basis van de in het
bestek vermelde gunningscriteria de beste offerte heeft ingediend verder onderhandeld
zal worden. Men kan dus door middel van de besteksbepalingen precieser
beschrijven welke selectiemethode er zal gebruikt worden om te bepalen
met wie er verder onderhandeld zal worden. Dergelijke handelswijze is ongetwijfeld
nuttig om klachten inzake ongelijke behandeling te vermijden.
De aanbestedende overheid wenst binnen 48 uur een prijsofferte te krijgen van
verschillende aanbieders. Het is niet toegestaan de opdracht te gunnen aan de
inschrijver die na deze termijn een offerte ingediend heeft, ook al is deze offerte
de voordeligste.
Indien de aanbestedende overheid in haar bestek gunningscriteria opneemt,
dan is het niet toegestaan nadien, op basis van andere criteria, de opdracht te
gunnen. De onderhandelingen mogen er m.a.w. niet toe leiden dat er de facto
andere gunningscriteria gebruikt worden.
De aanbestedende overheid kan ook tijdens het onderhandelingsproces kortin -
gen bedingen. Indien het aanbieden van die kortingen een doorslaggevend element
is in de keuze van de contractant, dan moet de aanbestedende overheid
ook aan de overige inschrijvers nog de kans bieden eventueel een korting aan te
bieden.
Indien een inschrijver na de indiening van zijn offerte toch nog ‘plots’ een korting
indient zonder dat hiertoe uitdrukkelijk de vraag gesteld is, dan mag deze
korting niet in de vergelijking betrokken worden. Wel kan de aanbestedende
overheid, indien ze beslist heeft o.m. met deze inschrijver verder te onderhandelen,
uitdrukkelijk vragen of deze inschrijver de ingediende korting wel degelijk
handhaaft.
Voorbeeld
Wet 24 december 1993
43

44
De betaling van voorschotten is in de regel verboden
De betaling van voorschotten is ook niet mogelijk bij een onderhandelingsprocedure,
tenzij de aanbestedende overheid zich kan beroepen op de uitzonderingen
die in art.5 van het KB van 26 september 1996 opgenomen zijn.
De minimale termijn voor de ontvangst van de offertes
Bij de onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking legt het KB geen verplichte
minimumtermijn op waarover de inschrijver moeten kunnen beschikken
om zijn offerte in te dienen. De uiterste datum voor ontvangst van de offertes
moet wel in het bestek vermeld zijn indien de raming van de opdracht de
Europese drempelwaarden bereikt of overschrijdt (KB art.121, 3°).
In elk geval is de aanbestedende overheid verplicht de regels te volgen die het
zichzelf heeft opgelegd. Indien het bestek een uiterste datum voor de indiening
van de offerte bepaald heeft, dan moet die gerespecteerd worden. Een laattijdig
ingediende offerte kan dus ook in een onderhandelingsprocedure niet meer
geregulariseerd worden.
De uitgenodigde inschrijvers worden bij de aanvang van de procedure bepaald
Indien de aanbestedende overheid reeds firma A, B en C uitgenodigd heeft om
een offerte in te dienen voor een bepaalde datum en nadien wenst firma D ook
nog mee te doen, dan kan deze laatste niet meer bij de onderhandelingen
betrokken worden. Art.121 van het KB heeft het immers over ‘gelijktijdig en
schriftelijk’ uitnodigen.
Een zustervennootschap kan evenmin in de plaats treden van degenen die werden
uitgenodigd om een offerte in te dienen en hierover te onderhandelen.
Onderaanneming daarentegen is in de regel wel mogelijk, tenzij het bestek dat
zou verbieden.
Gelijke behandeling van de inschrijvers
De soepelheid van de procedure belet niet dat ook hier de gelijkheid van de
inschrijvers gerespecteerd moet worden. Concreet betekent dit dat de aanbestedende
overheid verplicht is iedere offerte op haar verdiensten te onderzoeken en
te vergelijken.
Ook bij een onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking moet de aanbestedende
overheid kunnen aantonen waarom ze met een bepaalde inschrijver
niet verder onderhandelt. Binnen 15 dagen na ontvangst van het schriftelijk
verzoek, moet aan elke inschrijver van wie de offerte niet werd uitgekozen,
de gemotiveerde beslissing van toewijzing van de opdracht meegedeeld worden
(KB art.80, §3).
Een openingszitting houden is niet verplicht
Bij een onderhandelingprocedure is het organiseren van een openingszitting
niet verplicht en overigens ook niet nuttig, vermits wijzigingen van de offertes
na de openingszitting nog altijd mogelijk zijn.

G Het regelmatigheidsonderzoek
Bij een onderhandelingsprocedure is in principe het regelmatigheidsonderzoek
niet relevant. Een offerte moet dus niet formeel regelmatig zijn: zo kan een
handtekening door een niet-bevoegd persoon ex post geregulariseerd worden.
De doorhaling van een prijs die niet gehandtekend is, mag eveneens geregulariseerd
worden. Bepaalde documenten die ontbreken kunnen ex post opgevraagd
worden.
Een offerte moet ook niet inhoudelijk regelmatig zijn, in die zin dat een afwijzing
van de offerte op grond van een substantiële onregelmatigheid verplicht
zou zijn. Indien het bestek echter op straffe van nietigheid een bepaalde inhoudelijke
voorwaarde stelt die door de inschrijver moet nageleefd worden, dan zal
het niet-vervullen ervan toch leiden tot de verplichte weigering van de offerte.
Zelfs indien dergelijke clausule niet is toegevoegd en de offerte beantwoordt
duidelijk niet aan hetgeen in het bestek gevraagd werd, dan is dit voor de aanbestedende
overheid een afdoende reden om deze offerte niet in de vergelijking
te betrekken.
Een offerte is evenmin onregelmatig omdat ze inhoudelijk meerdere voorstellen
bevat: art.103 van het KB is immers niet van toepassing op een onderhandelingsprocedure.
Het is wel mogelijk dat de aanbestedende overheid andere bepalingen van titel VI
van het KB van 8 januari 1996 toepasbaar maakt in het bestek (art.122 KB).
Deze werkwijze is eerder af te raden: de aanbestedende overheid loopt dan
immers het risico een aantal inhoudelijk degelijke offertes te moeten weigeren
omdat ze blijken formeel onregelmatig te zijn.
Art.90 van het KB moet ook in een onderhandelingsprocedure nageleefd worden.
Dat betekent dat de identiteit van de inschrijver voldoende duidelijk moet
zijn. Dit heeft ook voor gevolg dat bepaalde documenten (RSZ, erkenning,
registratie) in het bezit van de aanbestedende overheid moeten zijn, alvorens ze
de overeenkomst kan sluiten.
Formeel regelmatig
Inhoudelijk regelmatig
Wet 24 december 1993
45

46
II De onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking
In een aantal gevallen kan de aanbestedende overheid de potentiële inschrijvers
vrij volgens haar keuze uitnodigen om een offerte in te dienen. De opdracht
moet dus niet in het Bulletin der Aanbestedingen of het Publicatieblad van de
Europese Gemeenschappen bekendgemaakt worden.
Hierna worden deze bijzondere gevallen toegelicht. De meeste hypothesen
gelden voor de drie soorten opdrachten (opdracht van werken, van leveringen
of van diensten).
A Hypothesen voor een opdracht van werken of van leveringen of van diensten
1)
2)
3)
a)
b)
c)
(art.17, §2, 1°)
Het gunningsbedrag is kleiner dan of gelijk aan 2.5 Mio (excl. BTW)
Vermits de aanbestedende overheid over het bedrag kan onderhandelen, is de
grootte van het bedrag bepaald of alleszins vrij nauwkeurig bepaalbaar. Bij de
bepaling van dit bedrag moet men rekening houden met de totale kostprijs van
de opdracht, ook al is deze over meerdere jaren gespreid of over meerdere percelen
verdeeld.
Het is dus niet toegestaan om de uitgave te ramen op minder dan 2.5 Mio en
deze drempel nadien bij de feitelijke gunning toch te overschrijden.
Het artificieel splitsen van opdrachten om toch maar onder de drempelwaarde
te vallen is evenmin toegestaan. Het artificieel karakter is te beoordelen in het
licht van de bedoeling van de aanbestedende overheid: gaat het de facto om een
opdracht die redelijkerwijze als een aparte opdracht kan beschouwd worden of
maakt hij duidelijk deel uit van een groter geheel?
Voor zeer specifieke opdrachten van diensten (bv. financiële diensten en juridische
diensten) wordt deze drempel verhoogd tot 8.2 Mio (KB art.120). Voor
bepaalde (federale) aanbestedende overheden is deze drempel vastgesteld op
5.3Mio.
Het publiek karakter van de normale pro c e d u re is onvere n i g b a a r
met bepaalde veiligheidsvoorschriften
Een toelichting is overbodig vermits deze hypothese zeer zelden ingeroepen kan
worden.
De dringende noodzakelijkheid
Het inroepen van het dringend karakter van de gunning is aan heel wat cumulatieve
voorwaarden onderworpen.
De belangrijkste voorwaarde is dat de opdracht zelf met dringende spoed uit -
gevoerd moet worden, zoniet zou er bv. ernstige schade kunnen optreden, kan
de opdracht niet meer (doelmatig) uitgevoerd worden of zou men bepaalde veiligheidsrisico’s
moeten nemen.
Daarnaast wordt ook nog vereist dat het dringend karakter van die aard moet
zijn dat het beroep op de normale procedures - eventueel met een verkorte termijn
- onmogelijk is.
Bovendien moet de dringende spoed voortvloeien uit niet te voorziene gebeurtenissen,
waarbij deze onvoorzienbare gebeurtenissen niet het gevolg zijn van
het optreden van de aanbestedende overheid zelf, noch een gevolg zijn van haar
gebrek aan vooruitziendheid.

Het herstellen van een dijkbreuk, het verwijderen van een overhellend rotsblok,
het leegpompen van een olietanker, het herstellen van een ernstig beschadigd
dak van een kantoorgebouw.
De visie van een minister dat naar zijn persoonlijke opvattingen een opdracht
om louter beleidsmatige redenen dringend moet uitgevoerd worden, voldoet
duidelijk niet aan deze voorwaarden.
4) Er werden enkel onregelmatige offertes en/of onaanvaardbare prijzen ingediend
Eén enkele regelmatige offerte is voldoende om deze uitzonderingsgrond niet
te kunnen inroepen. Dat kan bv. een offerte zijn waarbij de aanbestedende overheid
van mening was dat, hoewel de offerte relatief onregelmatig was, de sanctie
van de onregelmatigheid niet moest toegepast worden. Over de beoordeling
van de regelmatigheid van een offerte leest u meer in deel II.
Een off e rte is o n a a n v a a rdbaar indien de aanbestedende overheid van mening is
dat ze de opdracht voor een dergelijke onaanvaard b a re hoge of lage kostprijs niet
kan gunnen. Het onaanvaard b a re karakter van de prijzen moet steunen op objectieve
criteria. Een degelijke recente raming of prijzen die geboden werden bij
recente gelijkaardige opdrachten, kunnen als re c h t v a a rdiging ingeroepen word e n
om het onaanvaardbaar karakter van de off e rte aan te tonen. De aanbestedende
o v e rheid is dus niet verplicht eerst een verantwoording voor deze prijzen te vragen
alvorens tot het besluit te mogen komen dat ze onaanvaardbaar zijn.
Indien deze hypothese zich voordoet, mag de aanbestedende overheid overgaan
tot de onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking. Haar keuzevrijheid
van de potentiële inschrijvers is echter beperkt. Ze moet alle inschrijvers die aan
de eerste procedure deelgenomen hebben, opnieuw raadplegen, behalve deze
inschrijvers die om één van de volgende redenen geweerd werden:
- De inschrijver werd uitgesloten op basis van een uitsluitingsgrond
(zie deel II).
- De inschrijver voldeed niet aan de technische, economische of financiële
minimumvoorwaarden (zie deel II).
- De ingediende offerte was formeel onregelmatig (zie deel II).
De aanbestedende overheid zal dus alle, maar uitsluitend die inschrijvers raadplegen,
die aan de selectiecriteria voldeden en bovendien een formeel regelmatige
offerte ingediend hebben.
Deze onderhandelingsprocedure mag niet misbruikt worden om de opdracht op
essentiële onderdelen te wijzigen. Geringe wijzigingen of aanvullingen zijn toegestaan.
De aanbestedende overheid ontvangt na een openbare aanbestedingsprocedure
10 offertes. Twee inschrijvers voldoen niet aan de minimum-selectievoorwaarden.
Van de overige acht offertes zijn er zes onregelmatig waarvan drie formeel
onregelmatig (niet-naleving van de vormvereisten). Twee offertes werden ingediend
met onaanvaardbare prijzen.
De aanbestedende overheid is verplicht de inschrijvers met een inhoudelijk onregelmatige
offerte (drie van de zes) en de twee inschrijvers met onaanvaardbare
prijzen te raadplegen in het kader van de onderhandelingsprocedure zonder
bekendmaking.
Voorbeeld
Voorbeeld
Wet 24 december 1993
47

48
5)
6)
monopolie in rechte
Voorbeeld
van een monopolie in rechte
feitelijk monopolie
Voorbeeld
van een feitelijk monopolie
1)
Er werden geen offertes ingediend
Als er geen offertes ingediend werden mag de aanbestedende overheid een
beroep doen op de onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking, op voorwaarde
dat het oorspronkelijke voorwerp van de opdracht niet wezenlijk gewijzigd
wordt.
Er kan slechts aan één opdrachtnemer gegund worden
Als er slechts aan één opdrachtnemer kan gegund worden, hebben we te maken
met een monopolie in rechte of met een feitelijk monopolie.
Bij een monopolie in rechte beschikt de opdrachtnemer over exclusieve rechten.
Het is bovendien onmogelijk via een ander materiaal of procédé, waarvoor wel
mededinging mogelijk is, aan de behoeften van de aanbestedende overheid te
voldoen.
Eén bepaalde firma beschikt over de exclusieve verdeelrechten in België van een
bepaalde software die de Vlaamse Gemeenschap als standaardsoftware gekozen
heeft.
Een feitelijk monopolie is mogelijk op technische of artistieke gronden. De technische
verwevenheid moet voor elk geval apart beoordeeld worden.
Het volstaat dus niet dat de aanbestedende overheid zich op behoorlijke motieven
beroepen kan om de opdracht aan één bepaalde opdrachtnemer toe te wijzen.
Ze gaat er dan impliciet van uit dat deze opdrachtnemer altijd de beste
offerte zal hebben, bv. omdat hij reeds vertrouwd is met de materie. Maar ook
in dat geval zal de aanbestedende overheid als het ware de proef op de som moeten
nemen door toch de mededinging te laten spelen.
Op de main-frame van een externe firma draait een softwareprogramma dat
de uitvoering van de begroting van de Vlaamse Gemeenschap ondersteunt.
Deze firma is ook de enige die de toepassingen ervan kan aanpassen en beheren.
Alle aanpassingen aan deze software moeten noodzakelijkerwijze aan deze firma
toevertrouwd worden.
Een onderhandse gunning op artistieke gronden zou gewettigd kunnen zijn
indien de restauratie van een cultuurhistorisch goed dermate risicovol is, dat het
maar toevertrouwd kan worden aan één opdrachtnemer die door zijn bijzondere
ervaring met dergelijke restauraties werkelijk de énige betrouwbare restaurateur
is.
Bepaalde onderdelen van een goed, kunnen uitsluitend geleverd worden door
de leverancier van de eerste basisbestelling.
B Hypothesen voor een opdracht van werken of van diensten
(art.17, §2, 2°)
Aanvullende werken of aanvullende diensten
Deze bepaling moet het mogelijk maken op een soepele wijze onvoorziene
maar noodzakelijke, aanvullende werken of diensten - na onderhandelingen -
toe te wijzen aan de opdrachtnemer die de hoofdopdracht aan het uitvoeren is.
De noodzaak moet blijken tijdens de uitvoering van de opdracht.
De opdracht moet gegund worden terwijl de opdrachtnemer nog bezig is met
het uitvoeren van de hoofdopdracht.

Deze aanvullende werken of diensten zijn noodzakelijk om het doel te bereiken
dat de aanbestedende overheid voor ogen had toen ze de gunningsprocedure
opstartte.
Deze aanvullende werken of diensten zijn niet of niet zonder ernstige bezwaren
te scheiden van de hoofdopdracht.
Voor deze aanvullende opdrachten heeft de wetgever een plafond bepaald.
Het gezamenlijk bedrag aan aanvullende werken of diensten mag niet
meer bedragen dan 50% van het gunningsbedrag.
Tijdens de bouw van een kantoorcomplex voor de centrale huisvesting van de
ambtenaren, wijzigt de Vlaamse Regering haar decentralisatiepolitiek zodat
meer ambtenaren dan aanvankelijk geraamd was, in dit kantoorgebouw ondergebracht
moeten worden. De bouw van een extra verdieping kan, na onderhandelingen,
toevertrouwd worden aan de aannemer die de hoofdopdracht aan het
uitvoeren is. Bovendien is er hier sprake van een feitelijk monopolie.
Tijdens het uitvoeren van de ruwbouwwerken van een grote dierenfaculteit
blijkt dat de plannen die bij het bestek gevoegd waren, niet volledig overeenstemmen
met de verantwoorde behoeften van de toekomstige gebruikers.
Om aan deze bijkomende behoeften tegemoet te komen zou de aanbestedende
overheid de werken moeten stilleggen en een nieuwe procedure moeten organiseren.
Om dit te vermijden kunnen de aanvullende werken, op basis van een
te onderhandelen overeenkomst, toevertrouwd worden aan de aannemer die de
ruwbouwwerken aan het uitvoeren is.
Bij de uitvoering van restauratiewerkzaamheden (vervangen van de leien van het
dak) aan een kerk, blijkt dat het niet-zichtbare dakgebint ernstige tekenen van verrotting
vertoont. Om te vermijden dat het nieuw aangelegde dak zou instort e n
w o rd t - via de onderh a n d e l i n g s p ro c e d u re - een aanvullend werk (vervanging dakgebint)
toevert rouwd aan de aannemer die de dakwerken (de hoofdopdracht) aan
het uitvoeren is.
Bij herstelling van spoorvorming op bepaalde wegen blijkt dat voor bepaalde
stroken ook de onderfundering van de weg vervangen moet worden. Er is sprake
van een aanvullend werk, want indien dit werk niet uitgevoerd zou worden,
kan de eigenlijke opdracht, nl. het wegwerken van de spoorvorming (verhardingslaag),
niet voltooid worden.
Een aanbestedende overheid gunt een opdracht aan een externe consultant X om
het probleem van de achterstallige betalingen bij infrastru c t u u rwerken te onderz
o e k e n . Bij de redactie van het bestek was men er van uitgegaan dat enkel de
doorlichting van de centrale boekhouddienst te Brussel noodzakelijk zou zijn.
Na een eerste onderzoek blijkt dat de oorzaak van de achterstallige betalingen
zich niet uitsluitend op deze centrale diensten situeert. Een bijkomend onderzoek
in de buitendiensten is onontbeerlijk om alle oorzaken in kaart te kunnen
b rengen. De aanbestedende overheid onderhandelt met de consultant X over een
aantal bijkomende mandagen om deze aanvullende dienst uit te voere n .
Voorbeelden
Wat indien de aanvullende opdracht probleemloos te scheiden is van de hoofdopdracht?
Indien deze aanvullende werken of aanvullende diensten strikt noodzakelijk
zijn voor de vervolmaking van de hoofdopdracht, kan de aanbestedende over- Strikte noodzakelijkheid
heid toch een beroep op de onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking,
ook al zijn deze aanvullende werken of diensten praktisch zonder ernstige problemen
te scheiden van de hoofdopdracht.
Wet 24 december 1993
49

50
Voorbeeld
Noot:
Wijziging
Voorbeeld
2)
a)
Uit deze vereiste van strikte noodzakelijkheid kan men afleiden dat de uitgevoerde
hoofdopdracht niet of slechts in beperkte mate bruikbaar is, indien deze
aanvullende werken of diensten niet zouden uitgevoerd worden.
De minister van Leefmilieu heeft ter voorbereiding van grondige saneringswerken,
via een aanbestedingsprocedure een opdracht van werken gegund voor het
uitvoeren van 40 boringen op een sterk verontreinigd industrieterrein. Tijdens
de uitvoering van de boringen blijkt dat het vooropgestelde aantal boringen niet
toereikend is om op een sluitende wijze de omvang en de aard van de verontreiniging
in kaart te brengen. Hij besluit, via de onderhandelingsprocedure, 10
extra boringen te laten uitvoeren.
Er is een verschil tussen deze ‘aanvullende’ werken en de wijzigingen of toevoegingen
van een opdracht die gebaseerd zijn op art.42 van het KB van 26 september
1996 (Bijlage: algemene aannemingsvoorwaarden).
Een volledig gescheiden opdracht
Aanvullende werken of diensten hebben betrekking op een opdracht die losstaat
van de hoofdopdracht, met een aparte duurtijd, borgsom, oplevering e.d.m.
Wijzigingen of toevoegingen daarentegen behoren tot de oorspronkelijke basisopdracht
waarbij eventueel een (aan te vragen) termijnsverlenging kan toegekend
worden.
Verband met het basisconcept
Wat het inhoudelijke onderscheid betreft, kan het volgende gesteld worden:
alles wat voorzien was maar tijdens de uitvoering moet gewijzigd worden, op
basis van nieuwe gegevens of nieuwe inzichten, is een wijziging in de zin van
art.42 KB-AAV. Dergelijke wijzigingen hebben te maken met de uitvoering van
het oorspronkelijk contract en moeten dus niet verantwoord worden op grond
van art.17, §2 van de wet.
De ‘toevoeging’ waarnaar in art.42 KB -AAV verwezen wordt, moet in dezelfde
zin begrepen worden. De toevoeging is een noodzakelijke toevoeging als
gevolg van de gewijzigde uitvoeringswijze. De toevoeging is m.a.w. niet het
gevolg van bijkomende wensen van de aanbestedende overheid.
Een op plan getekend drainagesysteem blijkt op het terrein niet de meest
geschikte oplossing. De dienst stelt een wijziging van de opdracht voor.
Sommige posten van de samenvattende opmetingsstaat zullen dus verminderd
moeten worden, andere posten worden dan weer verhoogd of toegevoegd
(verrekening in meer en in min).
De dienstenopdracht voor de inhuring van consultants wordt tijdens de uitvoering
gewijzigd omdat de topambtenaren meer behoefte blijken te hebben aan
informatie x dan aan informatie y die oorspronkelijk de meest prioritaire informatie
leek. Indien het overeengekomen urencontingent niet gewijzigd wordt,
hebben we hier te maken met een wijziging van de opdracht.
Herhalingsopdrachten van werken of van diensten
Een herhalingsopdracht gunnen door gebruik te maken van de onderhandelingsprocedure
zonder bekendmaking is enkel een mogelijkheid en nooit een
verplichting, noch voor de opdrachtgever, noch voor de opdrachtnemer.
Om deze uitzonderingsgrond te kunnen inroepen, moet voldaan zijn aan volgende
cumulatieve voorwaarden:
De opdracht moet betrekking hebben op soortgelijke werken of diensten, hoewel
kleine wijzigingen of verbeteringen zijn toegestaan.

)
c)
d)
De notie ‘soortgelijk’ heeft niet alleen een relatie met het eigenlijke voorwerp van
de opdracht (het concept van bv. een sociale woning kan wel degelijk beduidend
variëren), maar ook met de omvang ervan. Zo is een opdracht tot het bouwen
van 1 x 20 sociale woningen in een x-aantal werkdagen niet soortgelijk aan een
herhalingsopdracht tot het bouwen van 80 sociale woningen binnen hetzelfde
aantal werkdagen.
Anderzijds bepaalt de wet geen beperking inzake de frequentie van het aantal
herhalingsopdrachten binnen de toegelaten periode: dat is de notie zelf van een
‘herhaling’. Toch moet men ook hier redelijk blijven: een herhalingsopdracht is
bedoeld om - zonder tijdverlies en via een soepele procedure - een opdracht uit
te voeren die bij de initiële gunning nog niet gekend was, of waarvan de uitvoering
nog hoogst onwaarschijnlijk was. Er bestaan immers mogelijkheden om
de omvang van de opdracht van bij de aanvang reeds op een grotere schaal te
organiseren, maar in het bestek wordt uitdrukkelijk bepaald dat de uitvoering
van bv. een volgende schijf van 20 woningen afhankelijk is van een bijkomende
bestelbrief (facultatieve mogelijkheid bv. in functie van de begrotingskredieten).
In deze hypothese gaat het echter niet meer om een onderhandelingsprocedure.
De voorwaarden waartegen de - eventueel méérjarige - opdracht gegund kan
worden, zijn immers reeds bepaald bij de indiening van de offerte.
Het basisproject moet gegund zijn op grond van een aanbesteding of offer -
teaanvraag . De vergelijking voor de keuze van de goedkoopste of voordeligste
offerte gebeurt op basis van de eerste opdracht en dus niet op basis van de prijs
voor de mogelijke herhalingsopdrachten.
Voor het bepalen van de Europese drempelbedragen (belangrijk in het kader van
de bekendmakingsverplichtingen) moet men alle opdrachten die op het ogenblik
van de raming redelijkerwijze voorspeld kunnen worden, in aanmerking
nemen.
Nu is het mogelijk dat de aanbestedende overheid de basisopdracht niet
Europees bekendgemaakt heeft en ze vaststelt dat bij een eerstvolgende herhalingsopdracht
de Europese drempelwaarde dreigt overschreden te worden. In
deze hypothese is het aangewezen de herhalingsopdracht niet meer te gunnen:
het risico dat de vorige procedures onregelmatig verklaard worden is dan reëel.
De bekendmakingsverplichtingen werden immers reeds geschonden vanaf de
organisatie van de basisopdracht.
De mogelijkheid tot het aanwenden van deze procedure van herhaling moet in
het basisbestek reeds bepaald zijn. Het geven van een indicatie over de omvang
van eventuele herhalingsopdrachten is aangewezen zodat de opdrachtnemer
weet dat hij voor de basisopdracht een concurrentiële prijs moet geven.
De mogelijkheid tot het aanwenden van deze onderhandelingsprocedure van
herhaling is enkel mogelijk binnen een periode van drie jaar te rekenen vanaf de
datum van de gunning van de oorspronkelijke opdracht.
Het bestek heeft betrekking op een schoonmaakopdracht (opdracht van diensten)
van één jaar maar voorziet in de mogelijkheid om herhalingsopdrachten te
bestellen voor andere gebouwen.
Soortgelijk
Voorbeeld
Wet 24 december 1993
51

52
1)
Voorbeeld
2)
a)
b)
c)
d)
Voorbeeld
Noot:
C Hypothesen voor een opdracht van leveringen
(art.17, §2, 3°)
Een opdracht van leveringen kan via een onderhandelingsprocedure zonder
bekendmaking gegund worden indien voldaan is aan één van de hierna volgende
hypothesen:
Producten die vervaardigd worden bij wijze van onderzoek,
proefneming, studie of ontwikkeling
Het gaat hier in geen geval om loutere studieopdrachten waarbij enkel een rapport
ingediend wordt. Het is wel degelijk de bedoeling dat er een product vervaardigd
wordt dat de aanbestedende overheid voor zichzelf noodzakelijk acht.
De ontwikkeling van een zeer specifiek prototype onbemande camera of apparaat
voor alcoholcontrole dat nog niet op de markt verkrijgbaar is.
Het bestellen van bijkomende leveringen
De aanbestedende overheid wenst bijkomende bestellingen te plaatsen bij de
oorspronkelijke leverancier. Dit is mogelijk binnen de hierna vermelde randvoorwaarden.
Om te kunnen spreken van ‘bijkomende’ bestellingen, is het niet nodig dat de
duur van de lopende overeenkomst reeds verstreken is.
De basisovereenkomst en de via onderhandelingen hernieuwde overeenkomst
mogen samen ‘algemeen genomen’ geen langere looptijd hebben dan drie jaar,
te rekenen vanaf de dag die volgt op de betekening van de gunningsbeslissing,
ofwel vanaf de dag van de bestelling. De term ‘algemeen genomen’ wijst erop
dat er in sommige gemotiveerde gevallen toch van deze beperking in de tijd kan
afgeweken worden. Uit het bovenstaande volgt dus dat, indien de basisovereenkomst
reeds een duurtijd heeft van drie jaar, er normaliter geen bijbestellingen
meer mogelijk zijn.
Over de omvang van deze bijbestellingen zegt de wet niets. Redelijkerwijze
mag aangenomen worden dat het eerder geringe bijbestellingen zijn. Indien dit
niet het geval zou zijn, zou men deze bijbestellingen niet meer als ‘bijkomend’
kunnen kwalificeren t.a.v. de omvang van de basisopdracht.
Als bijkomende voorwaarde wordt gesteld dat de bijbestelling betrekking moet
hebben op vervangingen. Bestellingen die betrekking hebben op uitbreidin -
gen van bestaande leveringen zijn ook toegestaan voor zover de bestelling van
ander materieel incompatibel is met het bestaande materieel of alleszins buitenmaatse
technische problemen met zich mee zou brengen.
- Het bijbestellen van een een extra kast voor het opbergen van hangmappen in
dezelfde uitvoering als de reeds geleverde kast. Uiteraard is ook het vervangen
van een beschadigde kast toegestaan.
- Het vervangen van een PC die niet langer bruikbaar is.
Er is een verschil tussen bijkomende leveringen en het overschrijden van de vermoedelijke
hoeveelheden die in de inventaris opgenomen waren.
Indien de aanbestedende overheid meer leveringen bestelt dan de vermoedelijke
hoeveelheid die in de bij het bestek gevoegde inventaris geraamd was, kan
men niet spreken van ‘aanvullende leveringen’.
Bij een opdracht volgens prijslijst (een opdracht waarbij de eenheidsprijs van het
goed gekend is, maar waarvan de noodzakelijke hoeveelheid enkel kan geraamd
worden) gaat het om de uitvoering van de lopende overeenkomst. Dit betekent
daarom nog niet dat de aanbestedende overheid zonder beperking deze vermoedelijke
hoeveelheden mag overschrijden.

1)
D Hypothese voor een opdracht van diensten
(art.17, §2, 4°)
Een opdracht van diensten mag op basis van een onderhandelingsprocedure
zonder bekendmaking gegund worden indien de opdracht het gevolg is van een
prijsvraag voor ontwerpen.
Een prijsvraag voor ontwerpen heeft tot doel plannen of ontwerpen te verwerven
op het vlak van ruimtelijke ordening, urbanisme, architectuur, ingenieurskunst
of gegevensverwerking (art.20). Dergelijke prijsvraag voor ontwerpen kan
op twee wijzen in mededinging gesteld worden:
door het organiseren van een procedure voor een opdracht van diensten
In het kader van de procedure van een offerteaanvraag zal de opdracht toegewezen
worden aan de voordeligste offerte. De prijs voor het verwerven van het
ontwerp zal dan één van de gunningscriteria zijn. Deze procedure sluit aan bij
een zgn. wedstrijdofferteaanvraag van diensten, die zowel op het maken van een
ontwerp als op de verdere uitwerking ervan betrekking heeft.
De wedstrijdofferteaanvraag kan ook betrekking hebben op het maken van een
ontwerp en de concrete uitvoering van het ontworpen werk. In een dergelijke
situatie gaat het om een overheidsopdracht van werken.
2) door het or g a n i s e ren van een wedstrijd voor de keuze van één of meer d e re ontwerpen
Het bestek kan dan bepalen dat aan één of meerdere laureaten een premie toegekend
wordt. De prijs voor de realisatie van de in het ontwerp voorgestelde
oplossing zal dan één van de gunningscriteria zijn. De opdracht die hier bedoeld
wordt en die dus via de onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking kan
gegund worden, heeft dan bv. betrekking op een opdracht tot verdere uitwerking
van deze plannen of ontwerpen, op het houden van het toezicht op de uitvoering
van deze plannen e.d.m. De aanbestedende overheid moet, in het kader
van een onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking, aan alle laureaten (of
één laureaat indien er maar één is) een verzoek richten om te onderhandelen
over hun bekroond ontwerp.
In beide gevallen is steeds de tussenkomst van een bevoegde jury noodzakelijk
die op een bijzondere wijze moet samengesteld zijn.
De bestelling van studieopdrachten en de aanduiding van studiebure a u ’s
Het bestellen van de klassieke studieopdrachten ‘ter ondersteuning van het
beleid’ bij universiteiten of het naar eigen inzichten aanduiden van studiebureau’s
voor het uitwerken van plannen en dit via de onderhandelingsprocedure
zonder bekendmaking, wordt in het kader van de nieuwe wetgeving sterk
beperkt.
In de regel zal enkel nog een studieopdracht waarvan het bedrag minder
bedraagt dan 2.5Mio (excl. BTW) via de onderhandelingsprocedure gegund
kunnen worden en dan nog mits beroep te doen op de mededinging. Technische
studiebureaus en architecten zullen normaliter moeten gekozen worden
via de procedure van de offerteaanvraag.
Prijsvraag voor ontwerpen
Noot:
Wet 24 december 1993
53

54
III De onderhandelingsprocedure met voorafgaande bekendmaking
Vooraf bekendmaken
Voorbeeld
‘Vooraf bekendmaken’ betekent dat een oproep tot kandidatuurstelling verplicht
is, zoals dit ook het geval is bij de beperkte procedure. In de aankondiging
geeft de aanbestedende overheid een omschrijving van de opdracht en van d e
economische, financiële en technische minimumeisen waaraan een potentiële kandidaat
moet voldoen.
Onder degenen die een aanvraag tot deelneming hebben ingediend, kan de aanbestedende
overheid een gemotiveerde selectie maken: ze kiest de meest geschikte
kandidaten die aan de minimumeisen voldoen en niet uitgesloten werden
op basis van één van de mogelijke uitsluitingsgronden.
Het aantal geselecteerden dat een bestek ontvangt moet minstens 3 bedragen.
Na de indiening van de offertes maakt de aanbestedende overheid een reële,
objectieve vergelijking van de verschillende offertes. Uit het administratief dossier
moet duidelijk blijken waarom de aanbestedende overheid bepaalde offertes
verkiest boven andere. Met meerdere of één van deze inschrijvers treedt de aanbestedende
overheid tenslotte in onderhandeling.
A Hypothese voor een opdracht van werken, leveringen of diensten
(art.17, §3, 1°)
Als bij een procedure van aanbesteding of offerteaanvraag enkel onregel -
matige offertes of offertes met onaanvaardbare prijzen ingediend werden.
In dit geval is de aanbestedende overheid verplicht de opdracht opnieuw bekend
te maken: alle geïnteresseerden kunnen dan hun kandidatuur stellen.
Deze onderh a n d e l i n g s p ro c e d u re is de tegenhanger van a rt.17, §2, 1°, d). De aanbestedende
overheid raadpleegt hier niet noodzakelijk alle inschrijvers van de aanbesteding
of off e rteaanvraag die aan de minimum-selectievoorw a a rden voldeden
en een formeel regelmatige off e rte ingediend hebben.
De oorspronkelijke opdracht mag niet wezenlijk gewijzigd worden.
B Hypothese voor een opdracht van werken of van diensten
(art.17, §3, 2°)
In uitzonderlijke gevallen, wanneer het gaat om werken of diensten waar -
van de aard en de onzekere omstandigheden verhinderen vooraf een glo -
bale prijs vast te stellen.
De aanbestedende overheid verkeert hier in de onmogelijkheid om een volledig
inzicht te krijgen in het uit te voeren werk of de uit te voeren dienst. Tijdens de
uitvoering van de opdracht zal men de verbintenissen moeten aanpassen aan de
gegevens die pas tijdens de uitvoering beschikbaar komen. Bijgevolg is het onmogelijk
vooraf een forf a i t a i re totaalprijs of een forf a i t a i re eenheidsprijs vast te stellen.
In de basisovereenkomst met de opdrachtnemer worden die aspecten die geregeld
kunnen worden, reeds vastgelegd. Tijdens de uitvoering zullen specifieke
deelcontracten gesloten worden. Meestal wordt in de basisovere e n k o m s t
bepaald dat het sluiten van een deelcontract met de opdrachtnemer van de basisovereenkomst
slechts een mogelijkheid is. Het sluiten van een deelcontract met
een andere opdrachtnemer is dus mogelijk, al dan niet mits het toekennen van
een vergoeding aan de hoofdcontractant. Het spreekt voor zich dat deze pr ocedure
slechts zeer uitzonderlijk toegepast kan worden.
De uitbouw van de voorhaven van Zeebrugge

C Hypothese voor een opdracht van werken
(art.17, §3, 3°)
Voor de werken die enkel onderzoek, proefneming of afstelling als doel
hebben en niet het nastreven van rendabiliteit of het dekken van de kosten
voor onderzoek en ontwikkeling.
Een opdracht die betrekking heeft op het ontwikkelen en aanleggen van een
nieuw type fluisterasfalt dat ook bij sneeuw of ijzel, na bestrooiing, dezelfde veiligheid
biedt als gewone asfalt.
Een overeenkomst om een aantal baggerwerken uit te voeren met behulp van
nieuwe baggertechnieken, met de bedoeling te onderzoeken wat de beste techniek
blijkt te zijn.
D Hypothese voor een opdracht van diensten
(art.17, §3, 4°)
Als de aard van de dienst zodanig is dat de specificaties van de opdracht
niet met voldoende nauwkeurigheid bepaald kunnen worden om de toe -
wijzing volgens de procedure van aanbesteding of offerteaanvraag te orga -
niseren.
Aanbesteding of offerteaanvragen zijn procedures waarbij de loutere aanvaarding
van de offerte - dus zonder bijkomende onderhandelingen - moet volstaan
om de wederzijdse rechten en plichten van opdrachtgever en opdrachtnemer te
bepalen.
Dit impliceert dat de aanbestedende overheid - bij een aanbesteding - het te verwachten
resultaat zeer nauwkeurig kan omschrijven of op zijn minst - bij een
offerteaanvraag - het probleem zeer nauwkeurig kan omschrijven, zodat de
oplossing geformuleerd in de offerte eveneens een grote graad van nauwkeurigheid
bevat. Bij sommige opdrachten van diensten is het omschrijven van dergelijke
resultaatsverbintenissen nagenoeg onmogelijk. Eén van beide partijen zal
altijd extreme risico’s moeten nemen omdat het probleem dermate complex is,
dat men enkel in wederzijds overleg tot concrete afspraken kan komen.
De Vlaamse Gemeenschap wenst software aan te kopen die haar op een snelle
en gebruiksvriendelijke wijze een geïntegreerd beeld geeft van de stand van een
bepaalde uitgave. ‘Geïntegreerd’ betekent dat zowel de reeds verrichte kasuitgave,
als de stand van het begrotingskrediet, als de naam van opdrachtgever en
de opdrachtnemer, als de concrete vordering van het project moeten verschijnen
‘door een eenvoudige druk op de knop’.
Om de kostprijs van de ontwikkeling van bepaalde vraagfuncties te kunnen
afwegen tegen het softwarematige resultaat dat zal geleverd worden, moeten
zowel informatici, gebruikers, lijnmanagers en gespecialiseerde softwarefirma’s
rond de tafel gaan zitten om vraag en aanbod zo exact mogelijk te definiëren.
Zodoende weet de Vlaamse Gemeenschap precies welk informatica-technisch
resultaat ze voor welke prijs zal krijgen. In functie van deze concrete kostenbaten
afweging zullen bepaalde vraagfuncties wel of niet besteld worden.
Voorbeeld
Voorbeeld
Wet 24 december 1993
55

BIJZONDERE PROBLEMEN IN VERBAND
MET DE DUUR VAN EEN OVEREENKOMST
56
Hoofdstuk VI
Gestanddoeningstermijn
Geldigheidsduur
Uitvoeringstermijn
Leveringstermijn
Duur van de overeenkomst
Bij overheidsopdrachten hebben we te maken met verschillende termijnen die
we duidelijk van elkaar moeten onderscheiden.
Vooreerst is er de gestanddoeningstermijn of de geldigheidsduur van de offerte.
Deze termijn geeft aan gedurende welke periode de inschrijver door zijn aanbod
gebonden is.
Daarnaast is er ook de uitvoeringstermijn (bij een opdracht van werken of van
diensten) en de leveringstermijn (bij een opdracht van leveringen) uitgedrukt in
kalender- of werkdagen (-weken, -maanden). Deze termijn geeft aan binnen
welke periode de gegunde opdracht uitgevoerd moet zijn. De opdracht neemt
een aanvang op de datum die in het aanvangsbevel is vastgesteld (bij een
opdracht van werken) of op de dag die volgt op de betekening van de gunningsbeslissing
of op de verzenddatum van de bestelbrief (bij een opdracht van
leveringen of van diensten).
Men kan in het bestek ook uitdrukkelijk bepalingen opnemen die betrekking
hebben op de duur van een overeenkomst (bv. bij meerjarige overeenkomsten).
Binnen de opgegeven duur van deze overeenkomst kan de leverancier leveringen
doen of kan de dienstverlener prestaties verrichten. Deze prestaties worden
doorlopend of ‘op afroep’ verricht, hetgeen betekent dat de opdrachtgever via
afzonderlijke bestelbrieven bestellingen kan plaatsen zodra en tot zolang hij
behoefte heeft aan deze leveringen of diensten.
I Beperkt de Wet op de Overheidsopdrachten de duur van een overeenkomst?
Als algemene regel kan gesteld worden dat de wet op de overheidsopdrachten
geen beperkingen oplegt inzake de duur van een overeenkomst. Overeenkomsten
van onbepaalde duur zijn dus theoretisch mogelijk voor zover zij niet strijdig
zouden zijn met het mededingingsrecht en met het begrotingsrecht.
Een vijfjarige overeenkomst die éénmaal of tweemaal verlengbaar is, is normaliter
geen probleem. Toch moet er een redelijk verband zijn tussen het voorwerp
van de opdracht en de duur ervan: men mag niet gemakshalve de concurrentie
voor een overdreven duur bannen. Overeenkomsten die een langere looptijd
hebben dan 15 jaar zullen allicht reeds dicht de verboden zone benaderen.
Overeenkomsten van onbepaalde duur met een jaarlijkse opzeggingsmogelijkheid
zijn theoretisch evenmin verboden.
Bij herhalingsopdrachten van soortgelijke werken of diensten is er wel een beperking
van drie jaar, niet van de duur van de overeenkomst, maar van de mogelijkheid
om gebruik te kunnen maken van de onderhandelingsprocedure zonder
bekendmaking.
Voor een opdracht van bijkomende leveringen is er een beperking in de tijd om
via de onderhandelingsprocedure bijkomende leveringen te bestellen. Dit is
enkel mogelijk tot drie jaar na de betekening van de gunning van de basisopdracht.
Indien de basisopdracht reeds een looptijd had van drie jaar, dan kan
men na het verstrijken van deze periode van drie jaar geen beroep meer doen op
de onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking.

Een - via de onderhandelingsprocedure - bedongen verlenging van een overeenkomst,
zonder dat in het bestek de mogelijkheid tot verlenging is opgenomen,
betreft in de regel een nieuwe overeenkomst waarvoor opnieuw de mededinging
moet spelen.
Clausules als ‘mits het akkoord van beide partijen is verlenging van de overeenkomst
mogelijk’ zijn evenmin toereikend. Uit de verlengingsclausule moet duidelijk
blijken dat het gaat om de éénzijdige en onvoorwaardelijke mogelijkheid
van de opdrachtgever om de overeenkomst te verlengen.
II Beperkt het begrotingsrecht de duur van een overeenkomst?
A De vastlegging van kredieten en de gunning van een opdracht
Krachtens art.49 van het KB van 17 juli 1991 houdende de samenordening van
de wetten op de Rijkscomptabiliteit, mag een opdrachtgever een opdracht van
werken, leveringen of diensten alleen gunnen nadat de controleur van de vast -
leggingen zijn vastleggingsvisum verleend heeft. Door het verlenen van dit
visum geeft hij te kennen dat er voor die specifieke uitgave nog voldoende kredieten
beschikbaar zijn. Dus, eerst vastleggen en dan pas bestelle n!
Art.1 van het KB van 31 mei 1966 houdende regeling van de controle van de
vastlegging van de uitgaven in de diensten van algemeen bestuur van de Staat,
bepaalt echter één uitzondering op deze regel. Bedraagt het bedrag van de
opdracht minder dan 100.000 Bfr (inclusief BTW), dan is een voorafgaand vastleggingsvisum
niet noodzakelijk. De vastlegging, m.a.w. de reservering van een
gedeelte van de goedgekeurde kredieten, gebeurt dan op het ogenblik van de
opmaak van de betaalordonnantie voor de vereffening van de factuur.
De controleur van de vastleggingen komt tweemaal tussen in de uitgavencyclus
van een begroting. Hij komt een eerste maal tussen bij de vastlegging van de uitgave.
Enkel indien hij zijn vastleggingsvisum verleent, mag de bestelling
geplaatst worden. Hij komt een tweede maal tussen wanneer de geleverde
prestatie betaald moet worden. Na verificatie van de schuldvordering, maakt het
betrokken departement de betaalordonnantie op die nadien aan de controleur
van de vastleggingen voorgelegd wordt. Op dat ogenblik zal de controleur van
de vastleggingen nagaan of er wel degelijk betaald wordt binnen de grenzen van
het bedrag dat voorheen voor deze specifieke verbintenis gereserveerd was.
Is dat het geval, dan verleent hij zijn ordonnanceringsvisum. Naar gelang van het
aantal schuldvorderingen die betrekking hebben op dezelfde opdracht kunnen
er dus meerdere ordonnanceringsvisa verleend worden.
In de begrotingsdecreten wordt zeer regelmatig afgeweken van hogergenoemde
drempel van 100.000Bfr. De decreetgever gaat dan uitdrukkelijk akkoord
om een afwijking op de regels van de Rijkscomptabiliteit toe te staan door de
drempel te verhogen tot bv. 300.000Bfr. Deze ‘begrotingsruiter’ moet ieder jaar
opnieuw door het parlement goedgekeurd worden.
B De annaliteit van de begroting
Verscheidene bepalingen verwijzen naar de annaliteit of de éénjarigheid van de
begroting. Art.174 van de Grondwet bepaalt onder meer: ‘Elk jaar wordt door
de Kamer van volksvertegenwoordigers de eindrekening vastgesteld en de begroting
goedgekeurd’. Art.50 van de bijzondere financieringswet van 16 januari 1989
bepaalt:‘Elke Raad keurt jaarlijks de begroting goed en sluit de rekeningen af. Tot
slot bevat art.2 van de samengeordende wetten op de Rijkscomptabiliteit volgende
bepaling: ‘De ontvangsten en uitgaven van de diensten van algemeen
bestuur van de Staat voor elk begrotingsjaar worden vastgesteld en toegestaan bij
jaarlijkse wetten. Het begrotingsjaar begint op 1 januari en eindigt op 31 december
van hetzelfde jaar’.
Vastleggingsvisum
Ordonnanceringsvisum
Begrotingsruiter
Wet 24 december 1993
57

58
1)
NGK:
Een niet-gesplitst krediet
Ordonnancering
2)
Een gesplitst krediet
VK:
vastleggingskredieten
OK:
ordonnanceringskredieten
Volgens de rechtsleer volgt uit het principe van de éénjarigheid van de begroting
dat er geen verbintenissen aangegaan mogen worden die toekomstige begro -
tingen belasten.
De praktische toepassing van deze stelling is echter niet evident. Betekent dit bv.
dat alle overeenkomsten die in de loop van een begrotingsjaar aangegaan worden,
ook in datzelfde begrotingsjaar betaald moeten worden? Daarnaast rijst
ook een probleem voor een opdracht van werken die zich door de aard van de
zaak (bv. grootschalig project) noodzakelijkerwijze uitspreidt over meerdere
jaren. Mag men evenmin meerjarige overeenkomsten aangaan met een bepaalde
leverancier of dienstverlener?
De samengeordende wetten op de Rijkscomptabiliteit hebben getracht theorie
en praktijk te verzoenen door drie soorten kredieten te ontwerpen die elk een
verschillend stelsel volgen. We onderscheiden:
- de niet-gesplitste kredieten (NGK’s)
- de gesplitste kredieten opgesplitst in vastleggingskredieten (VK’s) en
ordonnanceringskredieten (OK’s)
- de eerder uitzonderlijke variabele kredieten
Een niet-gesplitst krediet
Beschikt de aanbestedende overheid over een niet-gesplitst krediet in de administratieve
begroting dan mogen er in het lopend jaar (‘jaar x’) verbintenissen
aangegaan worden waarvan het bedrag beperkt is tot de grootte van het nog resterende
krediet. De verbintenis mag betrekking hebben op prestaties die kunnen
uitgevoerd worden in het lopend jaar (jaar x) en/of het daaropvolgend jaar
(jaar x+1). De facto zullen deze prestaties echter een aantal weken voor het
einde van jaar x+1 voltooid en aanvaard moeten zijn vermits de ordonnancering
op niet-gesplitste kredieten (vastgelegd in jaar x) vóór het einde van jaar x+1
gebeurd moet zijn. Indien de ordonnancering niet tijdig gebeurt zal de
opdrachtnemer nagenoeg tot het najaar van het jaar x+2 moeten wachten op de
effectieve betaling. Er moeten dan immers ‘bijkredieten voor vorige jaren’ door
het parlement goedgekeurd worden om vroeger aangegane verbintenissen die
niet vóór het einde van jaar x+1 geordonnanceerd werden (vastleggingen van
het jaar x die in annulatie gevallen zijn), te kunnen honoreren.
Onder ordonnancering verstaan we het ondertekenen van de betaalordonnantie:
dat is de instructie aan de rekenplichtige van de opdrachtgever tot betaling. Op
basis van deze betaaltitel en, in de regel na het verlenen van het visum door het
Rekenhof, zal de feitelijke betaling gebeuren door de rekenplichtige. Deze betaling
(m.a.w. de effectieve kasverrichting) moet dus niet noodzakelijk vóór het
einde van jaar x+1 uitgevoerd zijn.
Een gesplitst krediet
Beschikt de aanbestedende overheid over een gesplitst krediet, dan mogen er in
het lopende jaar verbintenissen aangegaan worden waarvan het bedrag beperkt
is tot de grootte van het nog resterende krediet. De verbintenis mag betrekking
hebben op prestaties die kunnen uitgevoerd worden in jaar x en alle daaropvol -
gende jaren. Het totale nominale bedrag van de verbintenis moet in rekening
gebracht worden op het VK-krediet, ongeacht het tijdstip van uitvoering van de
prestatie.
De ordonnancering zal gebeuren op basis van het jaarlijks door het parlement
goedgekeurde OK-krediet: met deze ordonnanceringskredieten kan men dus
alle betalingen verrichten die als gevolg van vroegere verbintenissen noodzakelijk
zijn geworden. Het is dus perfect mogelijk dat er voor een bepaalde uitgavencategorie
geen vastleggingskredieten meer in de begroting zijn opgenomen
maar wel nog ordonnanceringskredieten, precies om deze verbintenissen uit het
verleden gekoppeld aan prestaties in het heden, te kunnen betalen.

3)
Een variabel krediet
Beschikt de aanbestedende overheid over een variabel krediet, dan hebben we te
maken met een begrotingsfonds. Bij een begrotingsfonds zal men specifieke
ontvangsten bestemmen voor specifieke uitgaven. Begrotingsfondsen kunnen
niet door kredieten van de begroting van de Vlaamse Gemeenschap gespijsd
worden.
Begrotingsfondsen moeten bij wet of decreet opgericht worden omdat zij
afbreuk doen aan het beginsel van de niet-affectatie van de ontvangsten aan
bepaalde uitgaven. Dit beginsel van niet-bestemming van de ontvangsten vereist
dat alle ontvangsten van de overheid één globale massa vormen die, los van hun
oorsprong of aard, bestemd zijn tot dekking van het totaal van de uitgaven van
deze overheid. Alle openbare uitgaven zijn immers theoretisch even belangrijk.
Een deel van de ontvangsten toewijzen aan bepaalde uitgaven heeft discriminerende
gevolgen. Enerzijds onttrekt men op deze wijze inkomsten aan de schatkist
waardoor de kans op het stemmen van kredieten - binnen een genormeerd
begrotingsbeleid - voor even noodzakelijke uitgaven afneemt, anderzijds kan
men de via het begrotingsfonds te verrichten uitgaven hypotheceren indien de
toegewezen ontvangsten niet voldoende zouden blijken.
Theoretisch is deze laatste situatie niet mogelijk: men mag immers slechts verbintenissen
aangaan ten belope van de gerealiseerde ontvangsten. De binnenkomende
ontvangsten worden dan omgezet in kredieten die te vergelijken zijn
met gesplitste kredieten, met dien verstande dat de decreetgever geen vast
bedrag vastleggingskredieten stemt maar een geraamd bedrag dat kan stijgen of
dalen in functie van de gerealiseerde ontvangsten. Vermits de ontvangsten ieder
jaar mogen overgedragen worden, zijn er theoretisch steeds voldoende betalingsmiddelen
voorhanden, tenminste voor zover men bij iedere vastlegging
op het variabele krediet ook de nodige betalingsmiddelen apart gere s e rv e e rd heeft.
A rt.45, §4, tweede lid van de samengeordende wetten op de Rijkscomptabiliteit
heeft echter een uitzondering bepaald op de gulden regel dat er slechts v e r b i ntenissen
aangegaan mogen worden ten belope van de gere a l i s e e rde ontvangsten.
De wet of het decreet waarbij het fonds opgericht wordt, kan inderdaad bepalen
dat er vastleggingen aangegaan mogen worden tot beloop van de in de begrotingswet
toegestane vastleggingsmachtigingen. In deze hypothese kunnen er
enkel betalingen v e rricht worden tot beloop van de op dit fonds beschikbare gelden.
De grootte van de verbintenissen die jaarlijks aangegaan mogen worden, is
beperkt door de jaarlijks te stemmen vastleggingsmachtigingen. Va s t l e g g i n g s -
machtigingen die op het einde van het begrotingsjaar niet blijken aangewend,
mogen niet naar het volgende begrotingsjaar overgedragen word e n .
Uit deze toelichtingen blijkt dat, wanneer een aanbestedende overheid beschikt over
een variabel krediet, zij verbintenissen kan aangaan waarvan de prestaties en de
betalingen zich spreiden over jaar x en alle daaropvolgende jaren.
Variabel krediet
Begrotingsfonds
Besluit
Wet 24 december 1993
59

60
C Meerjarige overheidsopdrachten en de aard van de goedgekeurde kredieten
1)
2)
3)
Zoals hiervoor aangegeven moet men in de regel vastleggen, d.w.z. een kredietgedeelte
reserveren, vóór de betekening van de goedkeuring van de offerte
(m.a.w. vóór de bestelling van de opdracht) of vóór het ondertekenen van de
overeenkomst (bij een onderhandelingsprocedure).
Bovendien moet men de totale verbintenis reserveren. Het is bijgevolg zeer
belangrijk de preciese duur en de omvang van de verbintenis te kennen.
Indien de prestaties zich enkel zullen uitspreiden over het jaar x en/of het jaar
x+1, dan volstaat het dat er ‘aangerekend’ (d.w.z. gereserveerd) wordt op een
niet-gesplitst krediet. Heeft de verbintenis daarentegen betrekking op prestaties
die in het jaar x en alle daaropvolgende jaren uitgevoerd worden, dan moet er
aangerekend worden op een gesplitst krediet of een variabel krediet.
De meeste opdrachten van leveringen en van diensten worden echter aangerekend
op niet-gesplitste kredieten. Moet men hieruit afleiden dat meerjarige
overeenkomsten bij niet-gesplitste kredieten uitgesloten zij n? Nee, meerjarige
overeenkomsten en niet-gesplitste kredieten zijn te verzoenen in de mate
dat een verbintenis niet formeel aangegaan is voor meerdere jaren.
Een juridisch-technische oplossing voor dit probleem bestaat erin om bij het
sluiten van de overeenkomst aan één van de volgende voorwaarden te voldoen:
Het bestek, dat betrekking heeft op een meerjarige overeenkomst, bevat een
jaarlijkse opzeggingsmogelijkheid. Het moet hier gaan om een reële opzeggingsmogelijkheid
en niet om een theoretische fictie die als gevolg van exuberante
opzeggingsvergoedingen feitelijk niet toepasbaar is. Een opzeggingsvergoeding
die daarentegen verantwoord is omdat de investering noodzakelijk voor de uitvoering
van de opdracht over verscheidene jaren gespreid moet worden, is echter
wel toegestaan.
Het bestek, dat betrekking heeft op een meerjarige overeenkomst, bevat een
beding dat bepaalt dat jaarlijks, vóór het verstrijken van een bepaalde datum, de
verlenging moet betekend zijn.
De overeenkomst is opgevat als een ‘open’ meerjarige overeenkomst: er zullen
maar prestaties verricht mogen worden volgens de deelbestellingen die de aanbestedende
overheid per begrotingsjaar al dan niet zal plaatsen. Wordt er een minimumhoeveelheid
gewaarborgd, te bestellen in een bepaald begrotingsjaar, dan
moet het hiermee overeenstemmend bedrag onmiddellijk vastgelegd worden op
het niet-gesplitst krediet. Het krediet moet bijgevolg toereikend zijn om deze
verbintenis ten belope van de minimumhoeveelheid te dekken. Wordt de
gewaarborgde minimumafname gespreid over meerdere jaren, dan moet men
erover waken dat het nog niet formeel bestelde gedeelte van deze minimumhoeveelheid
vastgelegd wordt bij de aanvang van het laatste jaar van de looptijd
van de overeenkomst.
Clausules die bepalen dat de overeenkomst uitgevoerd wordt volgens de
omvang van de kredieten die gestemd zullen worden in het lopende jaar en de
eventueel daaropvolgende jaren, zijn niet toelaatbaar. De tijdens de volgende
begrotingsjaren bij veronderstelling door het parlement goedgekeurde kredieten
m.b.t. de betrokken basisallocatie zijn dan immers reeds bestemd voor de
vroeger aangegane verbintenis van de aanbestedende overheid. Dit is strijdig
met het begrotingsrecht: er mogen geen verbintenissen aangegaan worden die
toekomstige begrotingen belasten. De decreetgever stemt ieder jaar kredieten
die bij de aanvang van het begrotingsjaar nog onbestemd moeten zijn, tenzij het
kredieten betreft die, gelet op hun bijzondere aard (bv. huurovereenkomsten
van gebouwen), noodzakelijkerwijze reeds een bestemming hebben.

De algemene regel dat het vereist is eerst het visum van de controleur van de vastleggingen
te bekomen alvorens een verbintenis aan te gaan, blijft ook binnen het
kader van meerjarige overeenkomsten gelden. Men mag dus niet de jaarlijkse
opzeggingsmogelijkheid laten verstrijken om nadien op te werpen dat een bijkomende
vastlegging noodzakelijk is vermits de verlenging juridisch al een feit is.
De verlenging is immers een bewuste keuze die door het bestuur en de begrotingsorganen
bevestigd moet worden.
De vraag rijst of de opdrachtnemer tijdens de duur van de meerjarige overeenkomst
het exclusieve recht heeft om de goederen of diensten, die het voorwerp
van de gegunde opdracht uitmaken, aan de aanbestedende overheid te leveren.
Indien de besteksbepalingen deze aangelegenheid duidelijk regelen, ligt de
oplossing voor de hand. Moeilijker wordt het indien de besteksbepalingen geen
uitdrukkelijke clausule over deze aangelegenheid bevatten. Men zou dan kunnen
verdedigen dat de aanbestedende overheid zich enkel de mogelijkheid heeft
voorbehouden om, gedurende een bepaalde periode, op een soepele wijze
bestellingen te kunnen plaatsen. Bovendien kan de aanbestedende overheid ons
inziens niet verplicht worden apparatuur aan te kopen die technologisch verouderd
is of niet meer volledig tegemoetkomt aan de gewijzigde behoeften van de
aanbestedende overheid. Deze redenering is evenwel niet verdedigbaar indien
impliciet maar toch voldoende duidelijk blijkt dat het wel degelijk de bedoeling
was een exclusiviteitsrecht te verlenen.
Opgelet
III Overheidsopdrachten en exclusiviteitsrechten tijdens de duur van de opdracht
Wet 24 december 1993
61

62
Hoofdstuk VII
Actoren
•
•
•
ONVERENIGBAARHEDEN
Een aanbestedende overheid moet erover waken dat de toewijzingsbeslissing en
het toezicht op de uitvoering van een opdracht gebeurt door personen die geen
belang hebben bij de toewijzing van de opdracht aan een bepaalde opdrachtnemer.
Er kan dan immers verondersteld worden dat de toewijzing of de uitvoering
van de opdracht niet volledig volgens objectieve normen is gebeurd.
Om die veronderstelling preventief te ontkrachten werden er in de reglementering
een aantal verbodsbepalingen ingebouwd. Het toewijzen van een opdracht
of het toezien op de uitvoering van een opdracht zou onverenigbaar zijn met de
onpartijdigheid die van de bevoegde persoon mag verwacht worden.
De voorschriften die betrekking hebben op de problematiek van de onverenigbaarheid
zijn vervat in art.10 van de wet, art.78 van het KB van 8 januari 1996
en art.73 van het KB van 26 september 1996.
I Niet tussenkomen bij de gunning en geen toezicht uitoefenen op de
uitvoering van de opdracht
A De actoren in een gunningsprocedure
Art.10, §1 van de wet bepaalt het volgende:
‘Onverminderd de toepassing van andere verbodsbepalingen die voortvloeien uit
een wet, decreet, een ordonnantie, een reglement of statuut, is het ieder ambtenaar,
openbaar gezagdrager of ieder ander natuurlijk of rechtspersoon belast met een
openbare dienst verboden, op welke wijze ook, rechtstreeks of onrechtstreeks tussen te
komen bij de gunning van en het toezicht op de uitvoering van een overheidsopdracht,
zodra hij persoonlijk of via een tussenpersoon, belangen heeft in één van de
inschrijvende ondernemingen’.
De wet, noch de Memorie van Toelichting bepaalt wat onder ‘tussenkomen bij
de gunning van een opdracht’ moet verstaan worden. In een gunningsprocedure
kan men twee cruciale momenten onderscheiden waar preventieve maatregelen
voor het waarborgen van onpartijdigheid noodzakelijk zijn:
- bij de evaluatie van de offertes m.a.w. bij de voorbereiding van de gunningsbeslissing
- bij het nemen van de feitelijke gunningsbeslissing
In de wet zijn er drie actoren die in één fase of in beide fasen kunnen optreden.
Een ambtenaar kan optreden bij de evaluatie van de offertes en kan - indien hij
daartoe gedelegeerd is - de feitelijke gunningbeslissing nemen.
Een rechtspersoon belast met een openbare dienst kan enkel optreden bij de
evaluatie van de offertes.
Een openbaar gezagdrager treedt normaliter enkel op bij het nemen van de feitelijke
gunningsbeslissing.

De wet bepaalt niet wat verstaan moet worden onder ‘een natuurlijke persoon of
een rechtspersoon belast met een openbare dienst’. Redelijkerwijze kan hieronder
iedere (rechts)persoon verstaan worden die in een gunningsprocedure feitelijk
de rol uitoefent die in de regel door een ambtenaar uitgeoefend wordt. Dergelijke
rechtspersoon kan echter nooit een gunningsbeslissing nemen. Hij is
immers door een aanbestedende overheid belast met bepaalde taken van voorbereiding
en toezicht. Een ‘rechtspersoon belast met een openbare dienst’ kan
dus nooit de aanbestedende overheid zelf zijn. Een typevoorbeeld van een dergelijke
rechtspersoon is het aangestelde studiebureau voor het ontwerp van een
opdracht van werken. Maar een kabinetsadviseur die de evaluatie van offertes
voor bv. een opdracht van diensten uitvoert kan ons inziens eveneens met ‘een
persoon belast met een openbare dienst’ gelijkgesteld worden.
B Een belang hebben
Art.10, §2, 1° van de wet voert voor de hogergenoemde actoren een onweerlegbaar
vermoeden van belang in zodra er bepaalde familiale banden met de
inschrijver bestaan of met één van de personen die bij de inschrijver-rechtspersoon
een directie- of beheersfunctie uitoefenen.
Art.10, §2, 2° van de wet voert voor de hogergenoemde actoren een onweerlegbaar
vermoeden van belang in zodra hogergenoemde actoren - zelf of via tussenpersoon
- eigendomstitels hebben of werkende vennoten zijn in de inschrijvende
onderneming of - zelf of via een tussenpersoon, in rechte of de facto - een
directie- of beheersfunctie uitoefenen.
Het belang van een openbare gezagdrager betreft het persoonlijk belang v a n
deze openbare gezagdrager als natuurlijk persoon en niet het belang van de aanbestedende
overheid als rechtspersoon. Een aanbestedende overheid kan dus wel
degelijk (re c h t s t reeks of via tussenvennootschappen) aandelen hebben in de
o n d e rneming die deelneemt aan een gunningspro c e d u re. A rt . 1 0 van de wet belet
de aanbestedende overheid niet om de opdracht de gunnen aan een derg e l i j k e
o n d e rneming die de voordeligste of laagste off e rte ingediend heeft. Enkel indien
het orgaan van de aanbestedende overheid (bv. een bepaalde minister) een belang
zou hebben zoals hierboven gedefinieerd, is hij verplicht zichzelf te wraken.
C Wrakingsplicht en sancties
Art.10, §3, 2° lid van de wet bepaalt:
‘Ieder ambtenaar, openbare gezagdrager of ieder ander natuurlijk of rechtspersoon
belast met een openbare dienst die zich in één van de toestanden bevindt, bedoeld
in §2, is gehouden zichzelf te wraken’.
In het kader van de cruciale fasen in een gunningsprocedure geldt de verplichting
tot wraking voor de hogergenoemde actoren bij het voorbereiden van de
gunningsbeslissing of bij het nemen van de gunningsbeslissing. Na de gunning
kan de wraking verplicht zijn in het stadium van het toezicht op de uitvoering
van de opdracht.
Aangezien een (rechts)persoon belast met een openbare dienst nooit zelf een
gunningsbeslissing kan nemen, geldt voor deze actor enkel de wrakingsplicht bij
de voorbereiding van de gunningsbeslissing of bij het toezicht op de uitvoering
van de opdracht.
De wet noch het KB van 26 september 1996 omschrijven de sancties die in
hoofde van de in gebreke gebleven ambtenaar of openbaar gezagdrager zouden
kunnen genomen worden. Een ambtenaar kan tuchtrechtelijk gesanctioneerd
worden. Een openbaar gezagdrager kan politiek gesanctioneerd worden.
Beiden kunnen op basis van art. 245 van het Strafwetboek vervolgd worden.
Een natuurlijke persoon of een
rechtspersoon belast met een
openbare dienst
Wet 24 december 1993
63

64
Art.73 van het KB van 26 september 1996 heeft wel sancties bepaald voor de
(rechts)persoon belast met een openbare dienst die in gebreke blijft ten aanzien
van zijn wrakingsplicht. Daarbij moet een onderscheid gemaakt worden
naargelang de betrokken dienstverlener zelf aan de aanbestedende overheid
gemeld heeft dat hij meent dat er een probleem van onverenigbaarheid zou kunnen
zijn, dan wel de situatie waarbij de aanbestedende overheid op eigen initiatief
de onverenigbaarheid vastgesteld heeft.
Indien de dienstverlener het probleem zelf gemeld heeft, zal de aanbestedende
overheid nagaan of er voldoende ernstige redenen zijn om de opdracht met de
dienstverlener te verbreken. Indien de opdracht verbroken wordt, wordt de
dienstverlener vergoed voor de reeds geleverde prestaties. Hij kan echter geen
aanspraak maken op schadevergoeding.
Indien daarentegen de aanbestedende overheid op eigen initiatief tot de bevinding
komt dat de dienstverlener zich in een situatie van onverenigbaarheid
bevindt, mag ze niet onmiddellijk tot de nietigheid van de overeenkomst besluiten.
De opdrachtnemer moet via een aangetekende brief uitgenodigd worden
om binnen een periode van 12 kalenderdagen het tegendeel te bewijzen. Kan
hij dit bewijs niet leveren, of levert hij het bewijs laattijdig, dan is de opdracht
nietig. De aanbestedende overheid kan vrij beschikken over de reeds geleverde
prestaties. Bovendien heeft de dienstverlener geen recht op de betaling van de
prestaties die werden geleverd na het ogenblik waarop hij weet heeft of gehad
zou moeten hebben van de onverenigbaarheid. Deze dienstverlener loopt
bovendien het risico voor een bepaalde periode uitgesloten te worden van de
door de aanbestedende overheid georganiseerde opdrachten van diensten.
D De regelmatigheid van de offerte
Nergens wordt uitdrukkelijk bepaald dat een offerte die gegund wordt door
ambtenaren of openbare gezagdragers die zich in een toestand van onverenigbaarheid
bevinden ten aanzien van de persoon aan wie de opdracht gegund
wordt, onregelmatig zou zijn. De eventuele sancties zullen spelen in hoofde van
degene die de wrakingsplicht niet nageleefd heeft.
Het is niet de begunstigde van de opdracht die de gevolgen moet dragen van de
nalatigheid van de actoren. We mogen er immers redelijkerwijze van uitgaan dat
de opdracht gegund is aan de inschrijver die de voordeligste offerte ingediend
heeft. Indien dat niet het geval zou zijn, kan de gunningsbeslissing nog steeds
aangevochten worden op basis van andere, objectief verifieerbare gronden.

II Verbod tot uitvoering van de voorbereide opdracht
A Dezelfde inschrijver bereidt de opdracht voor en voert ze uit
In wat hierna volgt stellen we de vraag of een aanbestedende overheid aan een
inschrijver die een vorige opdracht uitgevoerd heeft die voorafgaat aan de nieuwe
opdracht en hiermee nauw samenhangt, deze nieuwe opdracht nog kan gunnen.
Art.78, §1 van het KB van 8 januari 1996 bepaalt het volgende:
‘Iedere persoon die belast is met prestaties inzake ingenieurskunst, bouwkunst, studies
of andere gelijkaardige prestaties, mag niet deelnemen aan de procedures voor
de gunning van overheidsopdrachten voor aanneming van werken, van leveringen
of van diensten die deze persoon zelf ontworpen, bestudeerd of voorbereid heeft’.
Art.50 van het KB van 22 april 1977 stelde de onverenigbaarheid vast tussen
enerzijds de inschrijver belast met een opdracht van diensten nl. het ontwerpen
van een plan voor een werk en anderzijds de inschrijving door dezelfde inschrijver
voor de opdracht van werken die bestaat uit de concrete realisatie van het
ontworpen plan.
Art.78, §1 van het nieuwe KB breidt deze onverenigbaarheid uit door voor alle
opdrachten een scheiding op te leggen tussen enerzijds de voorbereidingsfase en Voorbereidingsfase
anderzijds de realisatiefase van de opdracht, ongeacht of de realisatie bestaat in Realisatiefase
een opdracht van werken, van leveringen of van diensten. De onverenigbaarheid
geldt in hoofde van de feitelijke uitvoerder, zelfs indien deze kosteloos de voorbereidende
werkzaamheden heeft uitgevoerd of als onderaannemer is opgetreden
bij een vorige overheidsopracht.
Voor opeenvolgende opdrachten van diensten geeft deze bepaling aanleiding tot
ernstige interpretatieproblemen.
Een opdracht van diensten die bestaat uit de ontwikkeling van een softwareprogramma
op maat. Een dergelijk project kan door middel van drie opeenvolgende
opdrachten gegund worden. Er is een opdracht die betrekking heeft op de
algemene behoeftenstudie of op de bestaande informatica-omgeving; de volgende
opdracht heeft betrekking op een gedetailleerde analyse van de informatiebehoefte;
een laatste opdracht heeft betrekking op de feitelijke programmering.
Voor welke opdracht spelen de regels van de onverenigbaarheid?
De behoeftestudie zouden we niet tot de determinerende voorbereidingsfase
rekenen. In deze fase kan men immers niet spreken van een doorslaggevende
kennis in het licht van de feitelijke opdracht. Bijgevolg komt degene die de
behoeftestudie uitgevoerd heeft ook nog in aanmerking om eventueel de analysefase
uit te voeren. Indien de opdracht van de gedetailleerde analyse aan hem
gegund wordt, geldt er wel onverenigbaarheid bij de gunning van de programmeringsopdracht.
Deze verbodsbepaling heeft verreikende gevolgen. Een offerte die aan een
inschrijver gegund wordt die zich in een dergelijke toestand van onverenigbaarheid
bevindt is substantieel onregelmatig. De offerte moet geweerd worden.
Doet de aanbestedende overheid dit niet, dan heeft de benadeelde inschrijver
recht op schadevergoeding.
Voorbeeld
Wet 24 december 1993
65

66
Ongerechtvaardigd voordeel
B Uitvoering door gebonden inschrijvers
Art.78, §2 van het KB van 8 januari 1996 bepaalt het volgende:
‘ Wo rdt van deelneming aan een opdracht uitgesloten de onderneming die gebonden
is aan iedere persoon belast met prestaties inzake ingenieurskunst, bouwkunst, studies
of andere gelijkaardige prestaties, en die uit hoofde hiervan een ongere c h t v a a rdigd
voordeel geniet dat de normale mededingingsvoorw a a rden kan vert e k e n e n .
In de zin van dit artikel verstaat men onder ‘gebonden onderneming’ elke onderneming
waarop enz…
Niettemin dient de aanbestedende overheid, vooraleer zij eventueel een onderneming
uitsluit wegens het ongerechtvaardigde voordeel dat deze vermoed wordt te
genieten, deze onderneming per aangetekende brief uit te nodigen om binnen een
termijn van enz…’.
Daar waar §1 betrekking heeft op dezelfde rechtspersoon, heeft §2 van art.78
betrekking op ondernemingen die met elkaar bepaalde bindingen hebben waardoor
die onderneming een ongerechtvaardigd voordeel zou kunnen hebben bij
de toewijzing van een opdracht die betrekking heeft op de realisatie van de
opdracht die door een persoon in een voorbereidende studieopdracht is ontworpen
en aan wie die onderneming gebonden is.
Deze binding is mogelijk in drie richtingen en moet overheersend zijn. Een
ingenieursbureau kan bv. een overheersende invloed hebben op de onderneming
die de door dit bureau voorbereide opdracht wenst uit te voeren, of vice
versa. Maar het is ook mogelijk dat beiden onderworpen zijn aan de overheersende
invloed van éénzelfde derde onderneming. De binding wordt vermoed
overheersend te zijn zodra voldaan is aan één van de drie situaties die in
art.78, §2, 2° lid beschreven zijn.
Zodra dit het geval is moet de aanbestedende overheid een onderzoek voeren
naar het al dan niet bestaan van een ongerechtvaardigd voordeel. Is ze van oordeel
dat een dergelijk voordeel bestaat, dan mag ze de onderneming enkel uitsluiten
nadat ze die onderneming de kans gegeven heeft dit oordeel te weerleggen.
De onderneming kan zowel het opgeworpen ongerechtvaardigd voordeel
als de veronderstelde overheersende invloed weerleggen. Indien de aanbestedende
overheid van oordeel is dat dit ongerechtvaardigd voordeel niet bestaat,
dan volgt er geen vraag tot weerlegging en kan er evenmin een uitsluiting volgen
op basis van deze onverenigbaarheid.
Ook deze verbodsbepaling heeft verreikende gevolgen. Een onderneming die
ten onrechte op deze grond uitgesloten wordt, heeft recht op schadevergoeding.
Een benadeelde inschrijver aan wie de opdracht niet gegund werd omdat
een onderneming ten onrechte niet uitgesloten werd, heeft eveneens recht op
schadevergoeding.

KONINKLIJK BESLUIT V AN 8 JANUARI 1996
betreffende de overheidsopdrachten voor
aanneming van werken, leveringen en diensten en
de concessies voor openbare werken
(B.S. 26 januari 1996 - Errata: B.S. 25 februari 1997)
Toelichting
67

68
OPDRACHT V AN WERKEN
WANNEER MOET EEN OPDRACHT VAN WERKEN
EUROPEES BEKENDGEMAAKT WORDEN?
I Berekening van de drempelwaarde
Noot: sanctie bij foutieve raming
II Wie is onderworpen aan de Europese bekendmakingsplicht?
III De aankondiging in het BDA en het PEG
A Voor-informatie: de enuntiatieve aankondiging
B De eigenlijke aankondiging van de opdracht
C De informatie ex post
D Proces-verbaal
IV De minimale ontvangsttermijnen
A Openbare aanbesteding en algemene offerteaanvraag
B Beperkte aanbesteding, beperkte offerteaanvraag en onderhandelingsprocedure
met bekendmaking
a) Termijn voor de ontvangst van de aanvragen tot deelneming
b) Termijn voor de ontvangst van de offerte
Noot: vormvoorschriften
Noot: termijnen zijn substantiële vormvoorschriften
Noot: onderhandelingsprocedure met bekendmaking
WANNEER MOET EEN OPDRACHT VAN WERKEN
ENKEL NATIONAAL BEKENDGEMAAKT WORDEN?
I Belang van de drempelwaarde
II Wie is er onderworpen aan de nationale bekendmakingsplicht?
Noot: voor gesubsidieerde privaatrechtelijke opdrachten is de reglementering niet
volledig van toepassing.
Afdeling I
Hoofdstuk I
79
81
82
83
83
83
84
84
84
84
Hoofdstuk II
87
87

III De aankondiging in het BDA
IV De minimale ontvangsttermijnen
A Openbare aanbesteding en algemene offerteaanvraag
B Beperkte aanbesteding, beperkte offerteaanvraag en onderhandelingsprocedure
met bekendmaking
a) Termijn voor de ontvangst van de aanvragen tot deelneming
b) Termijn voor de ontvangst van de offertes
DE KWALIT ATIEVE SELECTIE VAN AANNEMERS
I Selectiefase en gunningsfase
A Beperkte procedure en onderhandelingsprocedure met bekendmaking
B Openbare procedure
II Erkenningsreglementering en selectiecriteria
A Uitsluitingsgronden
B Selectiecriteria (minimum-selectievoorwaarden)
Noot: houding van de aanbestedende overheid bij het ontbreken van stukken
Noot: wat zijn aanvullingen en toelichtingen
C Erkenning in een andere Lidstaat
III Bijzondere problemen
A Op welk tijdstip moet de aannemer erkend zijn?
B Wat bij vermenging van selectiecriteria en gunningscriteria?
C Publicatie in de vakpers
88
89
89
89
Hoofdstuk III
90
91
91
92
92
92
94
94
94
94
95
Inhoud - KB 8 januari 1996
69

70
WELKE INFORMATIE MOET ER NA DE GUNNING
VERSTREKT WORDEN?
I Openbare aanbesteding en algemene offerteaanvraag
I I Beperkte pro c e d u re en onderh a n d e l i n g s p ro c e d u e rmet
bekendmaking
III Onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking
I V Het stopzetten en eventueel herbeginnen van de gunningspro c e d u re
V De verjaring van de beroepstermijn bij de Raad van State
Hoofdstuk IV
96
97
97
97
98

OPDRACHT V AN LEVERINGEN
WANNEER MOET EEN OPDRACHT VAN LEVERINGEN
EUROPEES BEKENDGEMAAKT WORDEN?
I Berekening van de drempelwaarde
II Wie is er onderworpen aan de Europese bekendmakingsplicht?
III De aankondiging in het BDA en het PEG
A Voor-informatie: de enuntiatieve aankondiging
B De eigenlijke aankondiging van de opdracht
C De informatie ex post
D Proces-verbaal
IV De minimale ontvangsttermijnen
WANNEER MOET EEN OPDRACHT VAN LEVERINGEN
ENKEL NATIONAAL BEKENDGEMAAKT WORDEN?
I Belang van de drempelwaarde
II Wie moet deze nationale bekendmakingsverplichting naleven?
III De bekendmaking in het BDA
1) De individuele aankondiging van de opdracht
2) De samenstelling van een lijst van geselecteerden
IV Minimale ontvangsttermijnen
DE KWALIT ATIEVE SELECTIE VAN LEVERANCIERS
TE VERSTREKKEN INFORMATIE NA DE GUNNING
Afdeling II
Hoofdstuk I
99
100
101
101
101
102
102
102
Hoofdstuk II
103
103
103
104
Hoofdstuk III
105
Hoofdstuk IV
106
Inhoud - KB 8 januari 1996
71

72
OPDRACHT V AN DIENSTEN
WANNEER MOET EEN OPDRACHT VAN DIENSTEN
EUROPEES BEKENDGEMAAKT WORDEN?
I Berekening van de drempelwaarde
A De opdracht vermeldt een totale prijs
B De opdracht vermeldt geen totale prijs
C Wat te doen met gemengde opdrachten?
II Wie moet deze Europese bekendmakingsverplichtingen naleven?
III De aankondiging in het BDA en het PEG
A Voor-informatie : de enuntiatieve aankondiging
B De eigenlijke aankondiging van de opdracht
C De informatie ex post
D Proces-verbaal
IV De minimale ontvangsttermijnen
WANNEER MOET EEN OPDRACHT VAN DIENSTEN
ENKEL NATIONAAL BEKENDGEMAAKT WORDEN?
I Belang van de drempelwaarde
II Wie is er onderworpen aan deze nationale bekendmaking?
Noot: voor privaatrechtelijke personen is de reglementering niet volledig van toepassing
III De aankondiging in het BDA
1) Openbare procedure
2) Beperkte procedure en onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking
IV Minimale ontvangsttermijnen
DE KWALIT ATIEVE SELECTIE VAN DIENSTVERLENERS
Noot: specifieke problemen bij een opdracht van diensten
Selectiecriteria / Gunningscriteria
TE VERSTREKKEN INFORMATIE NA DE GUNNING
Afdeling III
Hoofdstuk I
107
107
108
108
109
109
110
110
110
111
111
Hoofdstuk II
112
112
113
114
Hoofdstuk III
115
116
Hoofdstuk IV
117

DE OFFERTES EN DE GUNNING BIJ
AANBESTEDING EN OFFER T E A A N V R A A G
DE OPMAAK VAN EEN OFFERTE
I Vorm en inhoud van de offerte
A De eigenlijke offerte
B De samenvattende opmetingsstaat en de inventaris
C Andere bijlagen
Detaillering van de inhoud van de offerte
Bewijs van erkenning en registratie
Attest van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid
a) De inschrijver heeft een Belgische nationaliteit
b) De inschrijver heeft een buitenlandse nationaliteit
De documenten vermeld in art.92 van het KB
II Vereniging, volmacht en vervanging
A Vereniging
Specifieke problemen bij een tijdelijke vereniging
B Volmacht
C Vervanging
III Opdracht van werken: de samenvattende opmetingsstaat
Welke verplichtingen heeft de inschrijver t.a.v. deze samenvattende
opmetingsstaat?
Voor de prijsopgave van de verschillende posten moet de aannemer volgende
regels in acht nemen
IV Opdracht van leveringen of diensten: de inventaris
Welke verplichtingen heeft de inschrijver t.a.v. deze inventaris?
Bijzonder vraagstuk : mogen vermoedelijke hoeveelheden onbeperkt besteld
worden tijdens de duur van de overeenkomst?
Afdeling IV
Hoofdstuk I
117
117
118
118
118
119
119
120
120
120
121
121
121
121
122
122
122
123
Inhoud - KB 8 januari 1996
73

74
V Prijsopgave, opdrachten in percelen en gebruik van talen
A Prijsopgave
B Meerdere percelen
C Taal van de offerte
HET INDIENEN VAN EEN OFFERTE
A Eén offerte per opdracht
B Gesloten omslag
C De offerte moet toekomen alvorens de voorzitter de zitting open verklaart
D De offerte wijzigen of intrekken
DE OPENING VAN DE OFFERTES
DE REGELMATIGHEID VAN DE OFFERTES EN DE PRIJZEN
I Inleiding
II Precisering substantiële en relatieve onregelmatigheid
A Substantiële onregelmatigheid
B Relatieve onregelmatigheid
III De vormelijke regelmatigheid
A Ontbreken er bepaalde documenten?
a) Documenten die in het bestek gevraagd werden en het aanbod niet kunnen wijzigen
b) Documenten die in het bestek gevraagd werden en die noodzakelijkerwijze in het bezit
van de aanbestedende overheid moeten zijn voor ze de opdracht mag gunnen
c) Documenten die op basis van art.92 opgevraagd kunnen worden
d) Het ontbreken van een lijst van de namen van de onderaannemers
B Zijn de documenten volledig en juist ingevuld?
a) een technische vragenlijst
b) de prijsopgave
- De inschrijver heeft voor een bepaalde post geen prijs opgegeven
- De prijzen worden enkel in cijfers opgegeven en worden niet voluit geschreven
- Samenvoeging van twee of meer posten
123
123
123
124
Hoofdstuk II
125
125
126
126
Hoofdstuk III
127
Hoofdstuk IV
128
129
129
129
129
130
131

C Het verbeteren van hoeveelheden in de samenvattende opmetingsstaat of de
inventaris
a Opdracht van werken
b) Een opdracht van leveringen of van diensten
D Het niet volgen van het model van inschrijvingsbiljet of van het model van
de samenvattende opmetingsstaat of inventaris
a) Het model van inschrijvingsbiljet
b) Het model van samenvattende opmetingsstaat of inventaris
E Het vermelden van het totale bedrag van de offerte
F Het aantal offertes
a) Eén offerte per opdracht
b) Indeling van de opdracht in percelen (‘loten’)
G Identiteit van de inschrijver en bevoegdheidsproblematiek
a) Identiteit van de inschrijver
b) Bevoegdheidsproblematiek
c) De inschrijver is een NV
d) De inschrijver is een BVBA
H De ondertekeningsplicht
IV De inhoudelijke regelmatigheid
A De administratieve voorwaarden
B Technische voorwaarden
a) Varianten bij een aanbesteding
b) Varianten bij een offerteaanvraag
C Abnormale prijzen
a) Is de aanbestedende overheid verplicht het al dan niet abnormaal karakter van alle eenheidsprijzen
te onderzoeken?
b) De aanbestedende overheid mag de off e rte niet zonder vraag tot verantwoording uitsluiten
c) Bijzonder geval: de inschrijver antwoordt dat hij zich vergist heeft in de prijsopgave
d) Meldingsplicht
e) Abnormale totaalprijs bij een opdracht van werken
f) Toelichting bij art.110, §4
1. Het aantal offertes is gelijk aan of groter dan zeven
2. Het aantal offertes ligt lager dan zeven
132
133
133
133
134
135
136
137
137
138
Inhoud - KB 8 januari 1996
75

76
HET REGELMATIG VERLOOP VAN DE
GUNNINGSPROCEDURE
DE KEUZE VAN DE AANNEMER BIJ EEN
AANBESTEDING
I rekenfouten en materiële fouten
A Rekenfout
B Materiële fout
II Verbeterde hoeveelheden bij een opdracht van werken
A Het definitieve gunningsbedrag
B Het rangschikkingsbedrag
I I I Een inschrijver meldt een leemte in de samenvattende opmetingsstaat
IV Enkele specifieke onderwerpen
A De rangschikking bij gewone varianten in een aanbestedingsprocedure
B Prijsvermindering bij samenvoeging van percelen
C Leemten of vergissingen in de hoeveelheden van het bestek die door de aanbestedende
overheid ontdekt worden
D Aansprakelijkheid voor niet-ontdekte fouten
E De aanbestedende overheid mag enkel een bepaalde categorie fouten ambtshalve
verbeteren
Hoofdstuk V
Hoofdstuk VI
143
143
143
145
145
145
146
147
147
147
148
148
148

DE KEUZE VAN DE OPDRACHTNEMER BIJ
EEN OFFERTEAANVRAAG
A Verbeteringen van de hoeveelheid bij een opdracht van werken
B Rangschikking bij vrije varianten
C Verbeteringsvoorstellen van een offerte bij samenvoeging van percelen
D Gunningscriteria
E De inhoud van de offerte preciseren of aanvullen
DE GESTANDDOENINGSTERMIJN
I Wanneer is de opdracht gegund?
II Wat te doen als de gestanddoeningstermijn verstreken is
a) De inschrijver gaat zonder voorbehoud akkoord met de uitvoering van zijn offerte
b) De inschrijver wijzigt zijn initiële offerte
c) De inschrijver wenst de opdracht niet langer uit te voeren
III De verlenging van de gestanddoeningstermijn
a) Kan een aanbod n.a.v. een verzoek tot verlenging gewijzigd worden?
b) De inschrijver verlengt zijn aanbod
c) De goedkoopste/voordeligste inschrijver verlengt zijn aanbod niet,
maar verzaakt ook niet uitdrukkelijk aan de opdracht
DE ONDERHANDELINGSPROCEDURE:
BIJZONDERE BEP A L I N G E N
I De onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking
A Het gunningsbedrag is kleiner dan 2.5Mio (exclusief BTW)
Financiële Diensten
Diensten van juridische aard
Diensten voor onderzoek en ontwikkeling
B De raming overschrijdt de Europese drempelwaarden
I I Vo rmen waarin een onderhandse overeenkomst tot stand kan komen
Hoofdstuk VII
149
149
149
150
150
Hoofdstuk VIII
151
151
153
Afdeling V
154
154
155
155
155
156
156
Inhoud - KB 8 januari 1996
77

OPDRACHT V AN WERKEN
Of een opdracht van werken ook in het Publicatieblad van de Europese
Gemeenschappen (hierna PEG) bekendgemaakt moet worden en niet alleen in
het Bulletin der Aanbestedingen (hierna BDA) hangt af van de geraamde waarde
van de opdracht. Vanaf een bepaalde drempel zal de opdracht ook Europees
bekendgemaakt moeten worden.
I Berekening van de drempelwaarde
Indien het geraamd bedrag van de opdracht van werken 216 Mio (excl. BTW)
b e reikt of overt reft, is de opdrachtgever verplicht de opdracht niet alleen in het
BDA maar ook in het PEG bekend te maken ( a rt.1, §3). Dit bedrag is om de twee
jaar herzienbaar bij Besluit van de Eerste Minister ( a rt.1, §3, 2° lid). Zolang het
niet herzien wordt, blijft het laatst gepubliceerde drempelbedrag gelden.
Alle opdrachten van werken (schrijnwerkerij, elektriciteit, centrale verwarming,
ruwbouw, bevloering e.d.m.) moeten voor de berekening van de drempelwaarde
in aanmerking genomen worden, voor zover voormelde specifieke opdrachten
noodzakelijk zijn om het economisch of technisch geheel te realiseren: bv.
de school, het ziekenhuis, het rusthuis (art.2). In de raming moet de aanbestedende
overheid dus niet de geraamde waarde opnemen van alle bijkomende
leveringen en diensten die nodig zouden zijn om het geheel ook daadwerkelijk
te laten functioneren. Het gaat hier uitsluitend om de werken die nodig zijn om
de verdere uitrusting mogelijk te maken, zodat het geheel uiteindelijk zijn economische
of technische functie kan vervullen.
In een opdracht van werken is normaliter ook de prijs voor de levering van de
materialen vervat. Indien om één of andere reden deze materialen reeds vroeger
door de aanbestedende overheid aangekocht werden en voor de uitvoering
van het werk ter beschikking van de aannemer gesteld worden, moet de kostprijs
van deze materialen toegevoegd worden aan het bedrag van het werk voor
het bepalen van de drempelwaarde. Deze toevoeging bij de raming geldt ook
voor de ter beschikking gestelde diensten ( a rt . 2 ). Bij een opdracht van werken
denken we hier in de eerste plaats aan de ontworpen plannen en de uitgevoerd e
b e rekeningen: deze prestaties zijn noodzakelijk om het werk te kunnen uitvoere n .
Afdeling I
PEG=
Publicatieblad van de Europese
Gemeenschappen
BDA=
Bulletin der Aanbestedingen
WANNEER MOET EEN OPDRACHT V AN
WERKEN EUROPEES BEKENDGEMAAKT
WORDE N?
Hoofdstuk I
KB 8 januari 1996
79

80
Voorbeelden
Of het werk over meerdere jaren gespreid is, of ingedeeld in meerdere percelen
al dan niet gespreid over meerdere opdrachten, is niet relevant voor de berekening.
Elk perceel is, ongeacht het individueel bedrag ervan, onderworpen
aan Europese bekendmaking indien het deel uitmaakt van dit economisch
of technisch geheel.
Het KB bepaalt echter één uitzondering: indien het perceel een geraamde waarde
heeft die kleiner is dan 40,3 Mio, dan is Europese bekendmaking niet verplicht.
Deze uitzondering kan niet meer ingeroepen worden indien het samengevoegd
bedrag van de percelen, die op deze wijze aan Europese mededinging zou kunnen
onttrokken worden, 20% overschrijdt van de totale geraamde waarde van
alle percelen (art.2, 2°lid).
Het bouwen van een OCMW-rustoord
De kernvraag die moet gesteld worden is deze:
• Hoeveel bedraagt de kostprijs van al de werken die noodzakelijk zijn om de functionering
van het rustoord mogelijk te maken?
1. Eerste gunningsprocedure:
één perceel: ruwbouw: raming 168 Mio
2. Tweede gunningsprocedure:
eerste perceel: elektriciteit: raming 10 Mio
tweede perceel: loodgieterij: raming 5 Mio
derde perceel: bevloering: raming 18 Mio
vierde perceel: schilderwerken: raming 4 Mio
vijfde perceel: andere werken: raming 6 Mio
totaal raming 43Mio
3. Derde gunningsprocedure:
eerste perceel: bedden: 18 Mio
tweede perceel: meubilair: 9 Mio
derde perceel: verlichting: 3 Mio
• Is de drempelwaarde van 216 Mio overschreden?
Hiertoe moeten we de som maken van alle noodzakelijke werken.
Resultaat: 168+10+5+18+4+6 = 211 Mio
• Welke opdrachten moeten Europees bekendgemaakt worden?
1. Eerste gunningsprocedure:
één perceel: 168 Mio: verplicht Europees bekendmaken.
2. Tweede gunningsprocedure:
De som van de gecumuleerde uitzonderingen (10+5+18+4+6 = 43 Mio) > 20%
van 211 Mio (= 42.2Mio): dus alle percelen moeten Europees bekendgemaakt
worden.
3. Derde gunningsprocedure:
Dit zijn opdrachten van leveringen waarvoor andere drempelbedragen gelden
om te bepalen of ze al dan niet Europees bekendgemaakt moeten worden.

Het bijbouwen van een extra kantoorruimte bij een bestaand kantoorg e b o u w
Het bestaande kantoorgebouw is te beschouwen als een opdracht die voltooid
is. De kostprijs ervan moet dus niet meer in rekening gebracht worden voor het
bepalen van het technisch geheel. De bouw van een extra kantoorruimte kan als
een apart werk beschouwd worden. De raming kan bijgevolg beperkt worden
tot de kostprijs van deze extra kantoorruimte.
De aanleg van een weg
De kernvraag is:
Heeft het aangelegd stuk wegdek een aparte economische of technische functie?
Veronderstellen we dat er een nieuwe weg wordt aangelegd waarbij in een eerste
fase, om budgettaire redenen, een opdracht gepubliceerd wordt die betrekking
heeft op een gedeelte van de totale weg. Het is duidelijk dat de uitvoering van
slechts een gedeelte van die weg geen aparte technische of economische functie
heeft. Bijgevolg moet de vraag gesteld worden naar de totale kostprijs van dat
weggedeelte dat wél een economische of technische functie kan vervullen.
De totale kostprijs bedraagt bij benadering 300Mio. Alle percelen die op verschillende
tijdstippen in aanbesteding gesteld zouden worden, moeten Europees
gepubliceerd worden, tenzij het perceel kleiner dan 41Mio zou zijn (en als som
van de gecumuleerde uitzonderingen 20% van 300Mio niet overschrijdt).
Indien de opdracht daarentegen betrekking heeft op de aanleg van een bijko -
mende afrit, dan zou men terecht kunnen opwerpen dat deze afrit op zich als
een apart economisch of technisch geheel beschouwd kan worden. De geraamde
kostprijs ervan bedraagt minder dan 206Mio. Alle percelen die ter uitvoering
van dit project gerealiseerd worden zijn niet aan Europese bekendmaking
onderworpen.
Moeilijker wordt het wanneer we te maken hebben met de heraanleg van een
bepaald stuk van het wegdek. Hier kan ons inziens ook de opdracht voor de heraanleg
van een gedeelte van het wegdek als een apart technisch geheel
beschouwd worden, tenzij het uiteraard de bedoeling is een bepaalde weg volledig
heraan te leggen. In dat geval moet opnieuw de kostprijs van de heraanleg
van het volledig functioneel geheel in rekening gebracht worden bij het bepalen
van de drempelwaarde.
Sanctie bij foutieve raming
Indien blijkt dat het gunningsbedrag het Europees drempelbedrag overschrijdt,
hoewel de raming beneden de dre m p e l w a a rde bleef, is de pro c e d u re niet noodzakelijk
onregelmatig. Indien daarentegen de raming kennelijk onredelijk is gebeurd
- en bij een sterke afwijking tussen gunnings- en ramingsbedrag is er een verm o eden
in die richting - dan kan de opdracht niet regelmatig gegund word e n .
De procedure is eveneens onregelmatig indien duidelijk blijkt dat de opdracht
doelbewust werd gesplitst om Europese bekendmaking te vermijden.
Noot:
II Wie is onderworpen aan de Europese bekendmakingsplicht?
Deze verplichting moet door de aanbestedende overheden, vermeld in art.4, §1
en §2 (1°-8°+ 10°) van de wet, nageleefd worden (art.1, §1).
Ook de vrije universitaire instellingen en privaatrechtelijke personen zijn
aan deze Europese bekendmaking onderworpen voor zover de opdracht
aan volgende voorwaarden voldoet (art.1, §2):
KB 8 januari 1996
81

82
1)
2)
3)
4)
Voorbeelden
A)
Enuntiatieve aankondiging
B)
C)
De raming van het werk - als economisch of technisch geheel - is gelijk aan of
bedraagt meer dan 206Mio, dus ongeacht of de uitvoering over meerdere gunningsprocedures
gespreid is.
Het werk wordt rechtstreeks voor meer dan 50% gesubsidieerd door één of
meerdere aanbestedende overheden.
De opdracht betreft bouwwerkzaamheden m.b.t. bepaalde categorieën van
g e b o u w e n nl. ziekenhuizen, inrichtingen voor sportbeoefening, re c reatie en vrijetijdsbesteding,
school- en universiteitsgebouwen en gebouwen met een administratieve
bestemming. Met bouwwerkzaamheden worden alle werkzaamheden
bedoeld die vermeld worden in bijlage 1 van de wet.
Of de opdracht betreft specifieke bouwwerkzaamheden vermeld in groep 502 van
bijlage 1 bij de wet.
Uit deze voorwaarden kan men onder meer afleiden dat, indien de som van alle
subsidies kleiner is dan 103Mio, de Europese bekendmaking niet verplicht is.
De bouw van een bejaardentehuis, dat op meer dan 206Mio geraamd wordt en
voor meer dan 50% zou betoelaagd worden door de Vlaamse Gemeenschap, is
niet onderworpen aan de Europese bekendmaking. Een bejaardentehuis wordt
immers niet als een bijzondere categorie van gebouwen vermeld. Indien de specifieke
betoelagingsregels evenwel bepalen dat de begunstigde bij de gunning
van de opdracht de wet op de overheidsopdrachten moet naleven, dan is deze
opdracht wel onderworpen aan Europese bekendmaking.
Alle werken noodzakelijk voor de bouw van een bijkomende universitaire campus
w o rden geraamd op 400Mio, waarvan 300Mio voor de ru w b o u w. De Vlaamse
Gemeenschap verbindt er zich toe enkel de ruwbouw voor 60% te subsidiëren.
De universiteit moet niet Europees publiceren vermits de subsidie (180Mio) minder
bedraagt dan 50% van het technisch geheel (50% van 400M i o ) .
III De aankondiging in het BDA en het PEG
In chronologische volgorde kunnen we drie soorten bekendmakingsverplichtingen
onderscheiden.
De fase van de voor-informatie : dit is de aankondiging, zo mogelijk bij de aanvang
van het begrotingsjaar, van een programma van werken dat vermoedelijk
in de volgende 12 maanden zal uitgevoerd worden. De aanbestedende overheid
is door deze aankondiging niet verplicht voor deze werken ook daadwerkelijk
een gunningsprocedure te starten. Deze voor-informatie noemt men de ‘enuntiatieve
aankondiging’.
De fase van de eigenlijke aankondiging : deze aankondiging heeft betrekking
op de specifieke opdracht die eventueel reeds aangekondigd was door de voorinformatie.
De informatie ex post : deze informatie heeft betrekking op de gegunde
opdracht na afloop van de procedure.
Elk van deze bekendmakingsverplichtingen moet zowel in het Bulletin der
Aanbestedingen (BDA) als in het Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen
(PEG ) gepubliceerd worden. De publicatie in het BDA mag niet
plaatsvinden vóór de datum van de verzending van de aankondiging naar het
Bureau voor Officiële publicaties van de EG. Het bericht in het BDA moet de
datum van verzending naar het PEG bevatten. De publicatie in het BDA mag
bovendien geen andere inlichtingen bevatten dan deze die in het PEG gepubliceerd
worden (art.4).

A Voor-informatie: de enuntiatieve aankondiging
Met deze voor-informatie wenst een aanbestedende overheid de Europese
mededingers tijdig op de hoogte te brengen van belangrijke opdrachten zodat
ze beter voorbereid kunnen inspelen op de eigenlijke aankondiging van de
opdracht.
Deze voor-informatie is in beginsel verplicht voor elke opdracht, al dan niet
samengesteld uit meerdere percelen, waarvan het geraamd bedrag gelijk is aan
of hoger is dan 206Mio (art.3). Een opdracht waarvan de raming minder dan
206Mio maar méér dan 41Mio bedraagt en deel uitmaakt van dit werk, is dus
ook aan deze plicht tot voor-informatie onderworpen.
Leeft de aanbestedende overheid deze verplichting niet na, dan leidt dit
normaliter niet tot de onregelmatigheid van de procedure. Een enuntiatieve
aankondiging laat de aanbestedende overheid wel toe de minimumtermijnen
die ze moet naleven voor de ontvangst van een offerte, in te korten.
Bij deze enuntiatieve aankondiging moet de aanbestedende overheid het model
volgen dat in bijlage 2A van het KB is bepaald.
B De eigenlijke aankondiging van de opdracht
Bij de eigenlijke aankondiging gaat de aanbestedende overheid wel degelijk over
tot de inmededingingstelling van de opdracht. Bij het KB zijn een aantal modellen
gevoegd die verplicht nageleefd moeten worden (art.4).
Voor een openbare aanbesteding of een algemene offerteaanvraag is dit het
model beschreven in bijlage 2B.
Voor een beperkte procedure dient de aanbestedende overheid het model vermeld
in bijlage 2C te gebruiken en voor de onderhandelingsprocedure met
bekendmaking is dit het model van bijlage 2D.
Volgt de aanbestedende overheid deze modellen niet, dan is de kans reëel dat
het bureau voor Officiële publicaties van de EG weigert de aankondiging te
publiceren. Het aantal woorden mag niet méér bedragen dan 650, zoniet loopt
de aanbestedende overheid eveneens het risico dat de publicatie geweigerd
wordt of dat het Bureau naar eigen inzichten overgaat tot de inkorting van de
aankondiging.
Enkel publiceren in het BDA en niet in het PEG (of omgekeerd) tast de
geldigheid van de procedure aa n! Het KB bepaalt immers uitdrukkelijk dat er
twee officiële media gebruikt moeten worden.
C De informatie ex post
Het KB bevat enkel de verplichting informatie bekend te maken over gegunde
opdrachten die 206Mio overschrijden. Deze bekendmaking moet gebeuren
volgens het model beschreven in bijlage 2E (art.8).
Deze verplichting geldt overigens ook voor opdrachten die gegund zijn op basis
van een onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking.
Binnen 48 dagen na de gunning van de opdracht moet de aanbestedende overheid
aan de verplichting tot publicatie van de gegunde opdracht voldaan hebben.
Komt ze deze verplichting niet - of laattijdig - na, dan tast dit de gel -
digheid van de procedure niet aan.
bijlage 2A
bijlage 2B
bijlage 2C
bijlage 2D
bijlage 2E
KB 8 januari 1996
83

84
Betrokken handeling
1)
Aankondigingsmodel
2)
D Proces -verbaal
Van elke gegunde opdracht moet een proces-verbaal opgesteld worden dat de
inlichtingen bevat die in art.9 van het KB beschreven zijn. Dit PV wordt aan de
Europese Commissie bezorgd indien ze hierom verzoekt.
Voor de onderhandelingsprocedure (met en zonder bekendmaking) moet ook
verwezen worden naar de ingeroepen rechtsgrond van art.17 van de wet (art.9,
1° lid, 5°).
IV De minimale ontvangsttermijnen
De hierna vermelde termijnen zijn uitgedrukt in kalenderdagen en beginnen te
lopen vanaf de dag volgend op de betrokken handeling tot en met de vervaldag.
Met ‘betrokken handeling’ bedoelen we de datum van de - bij voorkeur aangetekende
- verzending van de aankondiging naar het PEG en de datum van het
verzoek aan de geselecteerden (bij een beperkte procedure) tot indiening van
een offerte.
A Openbare aanbesteding en algemene offerteaanvraag
De aankondiging gebeurt volgens het hierboven vermelde aankondigingsmodel.
Daarin wordt onder meer datum, plaats en uur van de openingszitting van de
offertes meegedeeld.
De termijn voor de ontvangst van de offertes mag niet minder bedragen dan 52
volledige dagen te rekenen vanaf de dag die volgt op de verzending van de aankondiging
(art.5). De dag van de opening van de offertes mag op zijn vroegst
de 53° dag plaatsvinden. Indien de omstandigheden het vereisen is de aanbestedende
overheid zelfs verplicht een langere termijn toe te kennen (art.7).
Anderzijds is een inkorting van de termijn mogelijk tot 36 dagen indien vooraf
een enuntiatieve aankondiging gepubliceerd werd. Een inkorting is zelfs
mogelijk tot 22 dagen maar dat is slechts in gemotiveerde omstandigheden toegestaan:
het werk moet dermate dringend uitgevoerd worden dat verder uitstel
(m.a.w. 14 dagen langer wachten) niet verantwoord zou zijn.
Bij een inkorting van de termijn voor de ontvangst van de offerte, moet de
enuntiatieve aankondiging zo volledig mogelijke informatie bevatten over de
opdracht. Ze moet bovendien niet minder dan 52 dagen en niet later dan 12
maanden vóór de verzendingsdatum van de aankondiging van de eigenlijke
opdracht verzonden zijn (art.5).
Het bestek moet binnen de zes dagen na ontvangst van het verzoek door de
aanbestedende overheid aan de verzoeker bezorgd worden (art.7, 1° lid).
B Beperkte aanbesteding, beperkte offerteaanvraag en
onderhandelingsprocedure met bekendmaking
Bij deze procedures zijn er voortaan twee duidelijk gescheiden fasen .
Kandidatuurstelling
In een eerste fase roept de aanbestedende overheid de belangstellenden op om
voor de uitvoering van een bepaalde opdracht hun kandidatuur te stellen.
H i e rvoor gebruikt de aanbestedende overheid het opgelegde aankondigingsmodel.
Offerte-indiening
In een tweede fase zal de aanbestedende overheid de geselecteerde kandidaten
gelijktijdig schriftelijk uitnodigen om een offerte in te dienen. Die uitnodiging
moet de gegevens bevatten die in art.6, §4 vermeld zijn. Het gaat hier onder
meer om:

1)
2)
- de toevoeging van het bestek of de wijze van aanvraag van het bestek
- de vermelding van de uiterste datum voor de ontvangst van de offertes
(voor de onderhandelingsprocedure met bekendmaking) en de datum
van de openingszitting (voor de beperkte procedure).
- eventueel (bij selectie onder voorbehoud): bijkomende stavingsstukken
of aanvullende inlichtingen bij documenten die reeds bij de selectie
ingediend waren.
In deze procedure moet men bijgevolg ook rekening houden met twee duide -
lijk te onderscheiden termijnen . In uitzonderlijke omstandigheden moeten de
hierna vermelde termijnen verplicht verlengd worden (art.7).
Termijn voor de ontvangst van de aanvragen tot deelneming
De termijn voor de ontvangst van de aanvraag tot deelneming bedraagt minstens
37 dagen , te rekenen vanaf de dag die volgt op de datum van verzending
van de aankondiging naar het PEG (art.6, §1).
Inkorting van deze minimumtermijn tot 15 dagen is mogelijk indien dat op
basis van dringende redenen gerechtvaardigd kan worden. Om deze dringende
redenen te verantwoorden moet de aanbestedende overheid aantonen dat de
naleving van de minimumtermijn (m.a.w. 22 dagen langer wachten) werkelijk
ondoelmatig zou zijn. De aanbestedende overheid moet dus niet aantonen dat
de dringende omstandigheden onvoorzienbaar waren of niet aan haar optreden
of nalatigheid te wijten is. Bij een inkorting van de termijnen moet de aanbestedende
overheid het Bureau voor Officiële publicaties van de EG uitdrukkelijk
verzoeken om tot een versnelde bekendmaking over te gaan. Dit verzoek
wordt dan, samen met de in het PEG te publiceren aankondiging, verzonden
per telefax (telex, telegram). Het is de datum van verzending per telefax die
beschouwd moet worden als de datum van verzending van de aankondiging.
Blijken deze dringende redenen niet terecht dan is de procedure onregelmatig
verlopen: deze onregelmatigheid kan dan ook de regelmatigheid van elke gunningsbeslissing
aantasten (voor zover een belang aangetoond kan worden).
Termijn voor de ontvangst van de offertes (enkel voor beperkte procedure)
De termijn voor de ontvangst van de offertes bedraagt minstens 40 volledige
dagen te rekenen vanaf de dag die volgt op de datum van de verzending van de
uitnodiging tot indiening van de offerte (art.6, §2).
Ook hier is inkorting tot 26 dagen mogelijk indien vooraf een enuntiatieve
aankondiging werd gepubliceerd. Deze enuntiatieve aankondiging moet dan
wel zo volledig mogelijke informatie bevatten m.b.t. de opdracht en mag niet
minder dan 52 dagen en niet later dan 12 maanden vóór de verzendingsdatum
van de aankondiging van de eigenlijke opdracht verzonden zijn.
Indien de aanbestedende overheid tijdens de eerste fase (kandidatuurstelling)
een beroep gedaan heeft op de versnelde bekendmaking is zelfs een inkorting
mogelijk tot 10 dagen .
Vormvoorschriften
De aanvragen tot deelneming - vanwege de kandidaten - en de uitnodigingen
tot het indienen van een offerte - vanwege de aanbestedende overheid - kunnen
niet enkel per brief gedaan worden maar ook via andere media: via telefax, telegram
of telex en zelfs per telefoon (art.6, §3).
Wordt er een dergelijk alternatief medium gebruikt, dan moet de aanvraag tot
deelneming per brief - bij voorkeur aangetekend - bevestigd worden vóór de
vervaldatum van de termijn die bepaald is voor die aanvraag (art.6, §3, 2°lid).
Noot:
KB 8 januari 1996
85

86
Noot:
Noot:
De verzendingsdatum en niet de datum van aankomst van de brief is bepalend
voor de beoordeling van de tijdigheid. Wordt dit vormvoorschrift niet nageleefd
dan bestaat er een risico inzake de regelmatigheid van de procedure.
Termijnen zijn substantiële vormvoorschriften
Indien de opgelegde minimumtermijnen niet nageleefd worden, is de gunningsprocedure
onregelmatig verlopen. De schending ervan volstaat nochtans
niet om de onregelmatige procedure met succes bij de Raad van State aan te
vechten. Degene die de onregelmatigheid inroept moet ‘een belang’ kunnen
doen gelden: hij moet m.a.w. kunnen bewijzen dat hij benadeeld werd doordat
de opgelegde termijnen niet nageleefd werden.
Onderhandelingsprocedure met bekendmaking
Het KB van 8 januari 1996 legt, in navolging van de richtlijnen, geen minimumtermijn
op voor de ontvangst van de offertes. Het naleven van de termijnen
die zijn bepaald bij een louter nationale bekendmaking lijkt een minimum
te zijn. Bovendien moet de opgelegde termijn altijd een redelijke termijn zijn,
te beoordelen in het licht van de aard en de omvang van de opdracht.

1)
2)
3)
WANNEER MOET EEN OPDRACHT
VAN WERKEN ENKEL NATIONAAL
BEKENDGEMAAKT WORDEN?
I Belang van de drempelwaarde
Elke opdracht van werken die niet Europees bekendgemaakt moet worden,
moet wel in het Bulletin der Aanbestedingen bekendgemaakt worden, tenzij het
om een geval gaat waar voor de onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking
gekozen mag worden (art.10).
II Wie is er onderworpen aan de nationale bekendmakingsplicht?
Het spreekt voor zich dat deze bekendmaking nageleefd moet worden door de
aanbestedende overheden vermeld in art.4 van de wet (art.10, 1° lid).
Vrije universitaire instellingen moeten elke opdracht van werken nationaal
bekendmaken, ongeacht het bedrag, als de opdracht rechtstreeks of onrechtstreeks
via de werkingstoelagen door één of meer aanbestedende overheden
gesubsidieerd wordt (art.10, 2°lid).
Ook p r i v a a t rechtelijke personen moeten een opdracht van werken bekendmaken
voor zover de opdracht cumulatief aan volgende voorw a a rden voldoet ( a rt . 1 1 ):
De opdracht betreft bouwwerkzaamheden m.b.t. bepaalde categorieën van
g e b o u w e n nl. ziekenhuizen, inrichtingen voor sportbeoefening, re c reatie en vrijetijdsbesteding,
school- en universiteitsgebouwen en gebouwen met een administratieve
bestemming of de opdracht betreft specifieke bouwwerkzaamheden
vermeld in groep 502 van bijlage 1 van de wet.
De opdracht die wordt bekendgemaakt, wordt op 5Mio of meer geraamd.
Deze opdracht wordt rechtstreeks voor meer dan 50% gesubsidieerd.
Voor gesubsidieerde privaatrechtelijke opdrachten is de reglementering
niet volledig van toepassing
Art.11 bepaalt dat de wet en het KB niet integraal van toepassing zijn op deze
gesubsidieerde opdrachten. De privaatrechtelijke personen moeten bijgevolg
enkel de volgende bepalingen naleven:
Noot:
- Bepalingen van de wet: a rt.1 t.e.m 22 (uitgezonderd art.1, §2 en §3, art.2, 3 en 6):
dit komt erop neer dat de belangrijkste bepalingen van de wet van toepassing
zijn.
- Bepalingen van het KB:
- art.10 t.e.m. 15 (nationale bekendmakingsregels - minimumtermijnen)
- art.16 t.e.m. 23 (o.m. selectievoorschriften)
- art.120, 121, 122 (onderhandelingsprocedure)
Hieruit blijkt dat onder meer de regels i.v.m de opmaak, de indiening, de opening
en het regelmatigheidsonderzoek van de offertes niet van toepassing zijn.
Hoofdstuk I
KB 8 januari 1996
87

88
A)
B)
1)
2)
Er moet wel een openingszitting georganiseerd worden maar de procedureregels
van art.106 zijn niet van toepassing. De verplichte weigering van een
offerte omdat ze formeel of inhoudelijk onregelmatig is, bestaat evenmin.
De wet en het KB zijn daarentegen integraal van toepassing indien het
d e c reet of de uitvoeringsbesluiten die de subsidiëringsregels bepalen, de
naleving van de wet op de overheidsopdrachten opleggen ( a rt.11, laatste lid).
III De aankondiging in het BDA
Bij een openbare aanbesteding of een algemene offerteaanvraag moet de
aankondiging de gegevens bevatten die in art.12 vermeld zijn. Voor een louter
nationale bekendmaking bestaat dus geen voorgeschreven aankondigingsmodel.
De aankondiging vermeldt onder meer:
- de wijze waarop het bestek kan verkregen worden;
- datum, uur en de plaats van de opening van de offertes;
- gunningswijze;
- inlichtingen en documenten die nodig zijn voor de beoordeling van de
financiële, economische en technische minimumeisen met het oog op de
selectie (erkenningsvoorwaarden).
Het bestek moet binnen de zes dagen na ontvangst van het verzoek door de
aanbestedende overheid aan de verzoeker bezorgd worden (art.15, 2° lid).
Bij een beperkte aanbesteding, een beperkte offerteaanvraag of een onder -
handelingsprocedure met bekendmaking zijn er twee mogelijkheden om aan
de aankondigingsverplichtingen te voldoen: de individuele aankondiging van
een opdracht of de samenstelling van een lijst van geselecteerde kandidaten.
De individuele aankondiging van de opdracht
De aankondiging in het BDA is een oproep tot kandidatuurstelling voor een
bepaalde opdracht . Deze aankondiging moet de gegevens bevatten die in
art.14, §1 vermeld zijn (art.13, 1° lid). Ook hier bestaat geen voorgeschreven
aankondigingsmodel. Deze aankondiging vermeldt onder meer:
- inlichtingen en documenten die nodig zijn voor de beoordeling van de
financiële, economische en technische minimumeisen met het oog op de
selectie (erkenningsvoorwaarden);
- de gunningswijze;
- de uiterste datum voor de ontvangst van de aanvragen tot deelneming.
De geselecteerde kandidaten worden gelijktijdig schriftelijk uitgenodigd om een
o ff e rte in te dienen. Deze uitnodiging bevat onder meer het volgende ( a rt.14, §3):
- het bestek of de wijze waarop het opgevraagd kan worden;
- de uiterste datum voor de ontvangst van de offertes (bij een beperkte
procedure valt deze samen met de openingszitting);
- datum, plaats en uur van de opening van de offertes (niet voor de
onderhandelingsprocedure met bekendmaking).
De samenstelling van een lijst van geselecteerden
De aankondiging is een oproep tot kandidatuurstelling om op een lijst van
geselecteerde kandidaten te worden opgenomen. Deze oproep moet de gegevens
bevatten die zijn aangegeven in art.14, §2.

1)
2)
In de regel zal het hier gaan om soortgelijke opdrachten met een repetitief karakter
(art.13, 2° lid). Een dergelijke mogelijkheid tot het samenstellen van een lijst
van kandidaten bestaat niet voor opdrachten van werken die ook Europees
bekendgemaakt moeten worden.
Dringende herstellingswerkzaamheden na de winter aan bepaalde weggedeelten
De geselecteerde aannemers worden tijdens de geldigheidsduur van de lijst telkens
uitgenodigd voor het indienen van een offerte voor dat type opdracht van
werken waarvoor ze geselecteerd werden. Deze uitnodiging bevat de gegevens
die vermeld zijn in art.14, §3.
Een oproep tot kandidatuurstelling voor elke opdracht afzonderlijk is dan niet
meer nodig. Deze lijst heeft slechts een geldigheidsduur van 12 maanden, te
rekenen vanaf de datum van de opmaak van de lijst. De lijst moet bijgevolg systematisch
opnieuw samengesteld worden. Zelfs indien dergelijke lijst bestaat,
kan de aanbestedende overheid vrij beslissen toch te kiezen voor de individuele
aankondiging van een opdracht.
IV De minimale ontvangsttermijnen
Bij een louter nationale bekendmaking bestaat er geen verplichting tot enuntiatieve
aankondiging van een programma van opdrachten. Een inkorting van de
hierna vermelde termijnen als gevolg van een enuntiatieve aankondiging is dan
ook niet mogelijk.
A Openbare aanbesteding en algemene offerteaanvraag
De termijn voor de ontvangst van de offertes mag niet minder bedragen dan 36
volledige dagen te rekenen vanaf de dag die volgt op de verzending van de aankondiging
naar het BDA (art.12, laatste lid). De dag van de opening van de
offertes mag dus op zijn vroegst de 37° dag plaatsvinden. Indien de omstandigheden
het vereisen, kan ook een verlenging van deze minimumtermijn noodzakelijk
zijn (art.15).
Een inkorting van deze termijn tot 10 dagen is mogelijk voor zover er een termijn
van tenminste 7 kalenderdagen wordt nageleefd vanaf de datum van publicatie
in het BDA tot de datum bepaald voor de ontvangst van de offertes. Een
inkorting moet steeds gemotiveer d worden, bij voorkeur in de aankondiging.
Het naleven van deze tussenperiode van 7 dagen heeft tot gevolg dat de aanbestedende
overheid rekening moet houden met de publicatiepraktijk van het
BDA. In de huidige stand van zaken verschijnt het BDA éénmaal per week, nl.
op vrijdag. Wil de aanbestedende overheid op vrijdag een bericht laten verschijnen,
dan moet dat uiterlijk op de maandag daarvoor bij het BDA aangekomen
zijn. De daaropvolgende vrijdag is dan de vroegste dag voor het bepalen van de
dag van de ontvangst van de offertes.
B Beperkte aanbesteding, beperkte offerteaanvraag en
onderhandelingsprocedure met bekendmaking
Bij deze procedures zijn er voortaan twee duidelijk gescheiden fasen .
Kandidatuurstelling
In een eerste fase roept de aanbestedende overheid de belangstellenden op om,
voor de uitvoering van een bepaalde opdracht, hun kandidatuur te stellen.
Offerte-indiening
In een tweede fase zal ze de geselecteerde kandidaten gelijktijdig schriftelijk uitnodigen
om een offerte in te dienen.
Voorbeeld
KB 8 januari 1996
89

90
Hoofdstuk III
1)
2)
Selectie
Gunning
Uitsluitingsgronden
In deze procedure moet men dus rekening houden met twee duidelijk te
onderscheiden termijnen . In uitzonderlijke omstandigheden moeten de hierna
vermelde termijnen verplicht verlengd worden (art.15).
Termijn voor de ontvangst van de aanvragen tot deelneming
De termijn voor de ontvangst van de aanvraag tot deelneming bedraagt minstens
15 dagen te rekenen vanaf de dag die volgt op de datum van verzending
naar het BDA (art.14, §1, 3° lid).
Inkorting van deze minimumtermijn is mogelijk tot 10 dagen mits behoorlijke
motivering. Deze motivering hoeft niet noodzakelijk in de beslissing zelf
opgenomen te worden (de zgn. formele motiveringsplicht). De motivering
wordt bij voorkeur in de aankondiging zelf opgenomen. Bovendien moet er een
termijn verlopen van minstens 7 dagen vanaf de datum van publicatie in het
BDA tot de datum bepaald voor de ontvangst van de aanvragen tot deelneming
(art.14, §1, 3° lid). Een inkorting is echter niet mogelijk indien de aanvraag tot
deelneming betrekking heeft op het samenstellen van een lijst van geselecteerden
voor een periode van 12 maanden (art.14, §2, 2°lid, 6°).
Termijn voor de ontvangst van de offertes
De termijn voor de ontvangst van de offertes bedraagt minstens 15 volledige
dagen, te rekenen vanaf de dag die volgt op de datum van verzending van de
uitnodiging om een offerte in te dienen (art.14, §3, laatste lid). Ook hier is
inkorting tot 10 dagen mogelijk mits gemotiveerde beslissing. Deze motivering
wordt bij voorkeur opgenomen in het verzoek tot het indienen van een
offerte.
DE KWALITATIEVE
SELECTIE V AN AANNEMERS
I Selectiefase en gunningsfase
In de nieuwe reglementering wordt duidelijk een onderscheid gemaakt tussen
e n e rzijds de selectiefase en anderzijds de gunningsfase. De selectie b e o o rdeelt het
v e rmogen van een kandidaat of een inschrijver om een opdracht uit te voere n :
die fase komt bijgevolg chronologisch het eerst aan bod. De gunning gebeurt
op basis van de voordeligste of laagste regelmatige offerte.
Bij een selectiefase doorloopt de aanbestedende overheid eerst de uitsluitings -
gronden die in art.17 vermeld zijn. Een uitsluiting op basis van de uitsluitingsgronden
is steeds facultatief (uitgezonderd: RSZ-, erkennings- en registratieverplichtingen),
tenzij in de aankondiging vermeld wordt dat de uitsluiting verplicht
zal toegepast worden indien blijkt dat de aannemer zich in één van de uitsluitingssituaties
bevindt. Een uitsluiting kan ook op een ander tijdstip in de
procedure toegepast worden (bv. omdat de aanbestedende overheid nog niet
over alle documenten beschikt en toch reeds het onderzoek van de geschiktheid
van de kandidaten of van de regelmatigheid van de offertes wil verderzetten).

Nadien beoordeelt de aanbestedende overheid de financiële, economische en
technische geschiktheid aan de hand van één of meerdere documenten die in
art.18 en art.19 vermeld zijn. Dit zijn de eigenlijke selectiecriteria.
Selectiecriteria
A Beperkte procedure en onderhandelingsprocedure met bekendmaking
Bij een beperkte procedure of een onderhandelingsprocedure met bekendmaking
zijn de selectie- en de gunningsfase duidelijk te onderscheiden.
De aanbestedende overheid plaatst eerst een aankondiging met een oproep tot
kandidatuurstelling. Uit deze kandidaten kan ze dan alle kandidaten selecteren
die niet uitgesloten worden en aan de minimum-selectiecriteria voldoen.
Theoretisch kan de aanbestedende overheid zelfs binnen de groep kandi -
daten die aan de minimumeisen voldoen de meest geschikte kandidaten
kiezen, voor zover het uiteindelijk aantal geselecteerde kandidaten een vol -
doende mededinging waarborgt (art.16, 2° en 3° lid).
Bij een beperkte procedure moeten er minstens 5 kandidaten gekozen worden,
voor zover er 5 geschikte kandidaten zijn (art.16, 3°lid).
Bij een o n d e rh a n d e l i n g s p ro c e d u re met bekendmaking moet het aantal kandidaten
dat een uitnodiging zal ontvangen om een off e rte in te dienen minstens
3 bedragen, voor zover er 3 geschikte kandidaten zijn. Een minimum aantal uitnodigingen
tot het indienen van een off e rte versturen, volstaat dus. Er wordt niet
geëist dat er ook daadwerkelijk respectievelijk 5 of 3 off e rtes ingediend word e n .
Indien de aanbestedende overheid een verdere selectie overweegt binnen de
groep van kandidaten die aan de minimumeisen voldoen, is het aangewezen dit
uitdrukkelijk in de aankondiging te vermelden (bv. selectie van de 7 beste kandidaten).
Bovendien moeten de selectiecriteria zo opgebouwd zijn dat een gradatie
in de selectie op een objectieve wijze gemotiveerd kan worden.
Het aangeven van een maximum te selecteren aantal is weinig zinvol. De aanbestedende
overheid is niet verplicht het opgegeven maximum aantal te selecteren,
voor zover het hierboven vermelde minimumaantal geselecteerd wordt en
dit minimum een voldoende mededinging waarborgt. Wel kan het opgeven van
een maximumaantal een indicatie geven van de strengheid waarmee de aanbestedende
overheid de minimumeisen zal beoordelen.
B Openbare procedure
Bij een openbare procedure betreft de aankondiging reeds onmiddellijk de
oproep om een offerte in te dienen. Dat belet niet dat ook hier een selectiefase
plaatsvindt.
De offertes van alle kandidaten die niet worden uitgesloten op basis van de
uitsluitingsgronden en voldoen aan de minimumeisen moeten in aanmer -
king genomen worden voor de beoordeling van de regelmatigheid ervan
(art.16, 1° lid). Het KB heeft hier niet uitdrukkelijk de mogelijkheid bepaald
om slechts een vooraf aangekondigd maximumaantal offertes te onderzoeken.
De aankondiging noch het bestek mag die mogelijkheid toevoegen. De procedureregels
worden immers bij KB bepaald en niet door de aanbestedende overheid.
KB 8 januari 1996
91

92
erkenningsreglementering
II Erkenningsreglementering en selectiecriteria
Art.17, 18 en 19 beginnen met de bewoordingen ‘onverminderd de bepalingen
betreffende de erkenning van aannemers van werken’. Men kan zich afvragen
wat de relatie is tussen de erkenningsreglementering enerzijds en de selectiecriteria
anderzijds.
De erkenningsreglementering is ontworpen om de bekwaamheid van aannemers
om bepaalde opdrachten zelf te kunnen uitvoeren preventief te laten vaststellen.
Een aannemer moet - vanaf een bepaald bedrag van de opdracht - erkend zijn
om in aanmerking te kunnen komen voor de uitvoering van een bepaalde
opdracht. De erkenningsreglementering bevat echter enkel minimumvereisten
waaraan voldaan moet zijn. Bij een opdracht van werken gaat het dus niet noodzakelijk
om de enige selectiecriteria. Er mogen altijd, binnen de grenzen aangegeven
in art.18 en art.19, bijkomende strengere eisen gesteld worden, voor zover
dit omwille van de specificiteit van de opdracht verantwoord is. Er mogen echter
geen andere eisen gesteld worden dan deze die krachtens art.18 en art.19
toegelaten zijn.
A Uitsluitingsgronden
De aannemer moet bij zijn off e rte (algemene pro c e d u re) of bij zijn kandidatuurstelling
(beperkte pro c e d u re en onderh a n d e l i n g s p ro c e d u re met bekendmaking)
de bewijzen toevoegen die in a rt.17 v e rmeld zijn, tenminste voor zover deze
bewijzen volgens het bestek of de aankondiging van de opdracht vereist zijn.
Zijn de gevraagde bewijzen niet toegevoegd (bv. RSZ-attest) dan kan dit nog
steeds vóór de eigenlijke gunning van de opdracht geregulariseerd worden.
Indien er evenwel uitdrukkelijk bepaald werd dat de gevraagde bewijzen op
straffe van nietigheid bij de offerte of bij de kandidatuurstelling gevoegd moeten
zijn, dan leidt het ontbreken ervan tot de verplichte uitsluiting tenzij de aannemer
overmacht kan bewijzen.
Mocht n.a.v. het onderzoek van deze bewijzen blijken dat de aannemer documenten
heeft voorgelegd die niet met de waarheid stroken dan kan dit de uitsluiting
van de aannemer tot gevolg hebben (art.17, 1° lid, 7°). De uitsluiting
op basis van - ernstige - valse verklaringen kan eveneens toegepast worden naar
aanleiding van het onderzoek van de bewijzen die moeten voorgelegd worden
voor het onderzoek van de minimum-selectievoorwaarden.
Een uitsluiting op basis van de uitsluitingsgronden is een mogelijkheid voor de
aanbestedende overheid, dus geen verplichting. In elk geval moet de aanbestedende
overheid al de kandidaten of inschrijvers met gelijke maatstaven behandelen.
Ze mag m.a.w. niet iemand op een bepaalde grond uitsluiten en een
ander die zich precies in dezelfde situatie bevindt, niet uitsluiten. Uitsluiting is
daarentegen verplicht indien blijkt dat er niet voldaan is aan de verplichtingen
die vermeld zijn in art.90, §§3 en 4.
B Selectiecriteria (minimum-selectievoorwaarden)
De aanbestedende overheid bepaalt in de oproep tot kandidatuurstelling of in
de oproep tot indiening van een offerte welke documenten ze nodig acht om
na te kunnen gaan of een aannemer over voldoende economische en financiële
draagkracht beschikt en voldoende technisch bekwaam is (art.18, 2° lid en
art.19, 2° lid).

•
•
Wanneer een ‘passende bankverklaring’ geëist wordt, dan wordt een onderbouwde
verklaring van de bankier verwacht die de financiële degelijkheid van de
inschrijver of de kandidaat voor de uitvoering van de opdracht bevestigt (art.18,
1° lid, 1°).
R e f e renties van de reeds uitgevoerde belangrijkste werken kunnen maar in aanmerking
genomen worden voor zover ze vergezeld zijn van behoorlijk ingevulde
getuigschriften opgesteld door de vro e g e re opdrachtgevers ( a rt.19, 1° lid, 2°).
De appreciatie van deze vro e g e re opdrachtgevers kan de selectie beïnvloeden.
Houding van de aanbestedende overheid bij het ontbreken van stukken
Ve ronderstellen we dat een bepaald document niet bij de kandidatuurstelling of
bij de off e rte is gevoegd, niettegenstaande het uitdrukkelijk gevraagd werd .
Hoe mag de aanbestedende overheid dan reageren?
Een vergelijking van de bekwaamheid van de kandidaat met de andere kandidaten
is niet mogelijk als gevolg van het ontbreken van deze stukken. De aanbestedende
overheid kan beslissen niet te selecteren, maar het is ook mogelijk ex
post dit document op te vragen.
Een vergelijking van de bekwaamheid van de kandidaten blijkt, ondanks het
ontbreken van deze stukken, toch nog mogelijk te zijn. De aanbestedende overheid
zal in dat geval de kandidatuur lager kwoteren ofwel kan ze toch nog ex
post deze ontbrekende stukken opvragen.
Uit bovenstaande redenering blijkt dat de aannemer zelf het risico loopt voor
zijn onzorgvuldigheid: de aanbestedende overheid is volledig vrij in de bepaling
van haar houding. Ze hoeft bv. dus niet te motiveren waarom ze bepaalde ontbrekende
documenten niet ex post opgevraagd heeft.
Veronderstellen we nu dat het bestek uitdrukkelijk bepaald zou hebben dat, op
straffe van nietigheid , bepaalde documenten bij de kandidatuurstelling of de
offerte gevoegd moeten worden. Normaliter leidt het ontbreken van de vereiste
stukken in deze hypothese tot de weigering van de kandidatuur of de offerte:
de sanctie moet toegepast worden. Anderzijds mag deze sanctie niet toegepast
worden indien ze, in het licht van het gebrek, manifest overdreven is. In elk
geval mogen er bij een dergelijke besteksbepaling geen ontbrekende stukken ex
post opgevraagd worden. In de meeste gevallen lijkt het dan ook aangewezen
deze sanctie niet uitdrukkelijk in het bestek op te nemen.
Wat zijn aanvullingen en toelichtingen?
De aanbestedende overheid kan de kandidaten of inschrijvers vragen de overgelegde
getuigschriften en documenten aan te vullen of toe te lichten ( a rt.20, §1).
De notie ‘aanvullen’ mag hier niet begrepen worden in de zin van het ex post
toesturen van ontbrekende documenten: deze situatie werd hierboven toegelicht.
‘Aanvullen’ is het opvragen van bijkomende gegevens die niet ingevuld
waren op reeds ingediende documenten.
‘Toelichten’ is het vragen van bijkomende uitleg bij de voorgelegde gegevens
die blijken uit reeds ingediende documenten.
Voorbeelden
Noot:
Noot:
Aanvullen
Toelichten
KB 8 januari 1996
93

94
C Erkenning in een andere Lid-staat
Indien een aannemer in een andere Lid-staat van de EG officieel is erkend, dan
brengt dit een vermoeden van geschiktheid met zich mee t.a.v. de vereisten die
gesteld worden in art.17, 1°-4° en 7° (uitsluitingsgronden), art.18 (financiële en
economische draagkracht) en art.19 (technische bekwaamheid alsook m.b.t. de
inschrijving in een beroeps- of handelsregister). De gegevens die uit deze officiële
inschrijving afgeleid kunnen worden, mag men niet ter discussie stellen.
Nochtans is het toegelaten m.b.t. de betaling van de bijdragen voor de Sociale
Zekerheid bij elke opdracht een aanvullende verklaring te eisen (art.20, §2,
2°lid). Concreet betekent dit laatste dat de aanbestedende overheid de instantie
die dergelijke attesten uitreikt bijkomende vragen kan stellen.
III Bijzondere problemen
A Op welk tijdstip moet de aannemer erkend zijn?
Tot op heden gold dat een aannemer pas moest erkend zijn op het ogenblik dat
de opdracht hem gegund wordt. Ook nu nog kan een opdracht slechts gegund
w o rden aan een erkende aannemer. Wel bestaat er twijfel over het tijdstip waarop
het bewijs geleverd moet worden dat er aan de erkenningsvereisten voldaan is.
Het bewijs van een dergelijke erkenning kan geleverd worden door een erkenningsattest
maar ook door het toevoegen van bewijzen waaruit blijkt dat er wel
degelijk aan alle erkenningsvereisten voldaan is, of dat een erkenningsaanvraag
ingediend werd. Het advies van de federale erkenningscommissie moet altijd
ingewonnen worden. Ze zal haar advies verstrekken aan de regionale minister
die bevoegd is om de individuele erkenning al dan niet toe te staan. Laat dit
advies op zich wachten, dan kan de kandidaat onder voorbehoud geselecteerd
worden, waarbij hem dus de kans geboden wordt toch een offerte in te dienen.
Mocht hij de voordeligste of goedkoopste offerte ingediend hebben, dan zal de
opdracht hem enkel kunnen gegund worden indien hij daadwerkelijk de vereiste
erkenning verkrijgt.
De Raad van State heeft in zijn arrest nr. 57.786 gesteld dat het binnen de discretionaire
bevoegdheid van de aanbestedende overheid past en het niet als kennelijk
onredelijk kan beschouwd worden, de keuze van de uit te nodigen aannemers
te beperken tot die aannemers die op het ogenblik van de selectie reeds
de in het bestek vereiste erkenning daadwerkelijk reeds bezitten. Het arrest
moet echter in het licht van de vroegere wetgeving begrepen worden, met name
die waarbij de aanbestedende overheid - in een beperkte procedure - vrij was
haar kandidaten te kiezen zonder voorafgaande oproep tot kandidatuurstelling.
In het kader van de nieuwe reglementering lijkt dergelijke vergaande discretionaire
bevoegdheid niet noodzakelijk nog mogelijk.
B Wat bij vermenging van selectiecriteria en gunningscriteria?
Tot op heden hebben de aanbestedende overheden de gewoonte om in de gunningscriteria
ook het criterium ‘referenties ’ op te nemen. Een dergelijk criterium
is een typisch selectiecriterium. Voortaan is het dan ook verboden dat criterium
als een gunningscriterium op te nemen.
Indien de opdracht toch toegewezen zou worden, rekening houdend met een
dergelijk selectiecriterium, dan is er een reële kans dat de gunning als onregelmatig
wordt beoordeeld. Dat is het geval indien duidelijk aangetoond kan worden
dat de opdracht aan een andere inschrijver had moeten gegund zijn indien
de aanbestedende overheid bij de beoordeling van de offerte abstractie zou
maken van het selectiecriterium.

•
•
•
Indien het echter redelijkerwijze onmogelijk is de beste offerte te kiezen op
basis van de resterende gunningscriteria (bv. omwille van het relatief grote
belang van de als gunningscriteria gebruikte selectiecriteria) dan is de gunningsprocedure
onregelmatig: de aanbestedende overheid kan en kon aan geen
enkele inschrijver op een regelmatige wijze de opdracht gunnen.
C Publicatie in de vakpers
In een beperkte pr o c e d u re en in een o n d e rh a n d e l i n g s p ro c e d u r e met
bekendmaking kan de aanbestedende overheid - in tegenstelling tot de vroegere
procedure - de kandidaten niet meer via een geïndividualiseerd schrijven uitnodigen.
Ze is verplicht de opdracht algemeen bekend te maken in het PEG
en/of in het BDA. Ze moet als het ware de kandidatuurstelling afwachten.
Men mag er zonder twijfel van uitgaan - zeker voor opdrachten van leveringen
of van diensten - dat niet iedere potentiële kandidaat deze officiële aankondigingsberichten
leest. Daarom kan het in het belang van de aanbestedende overheid
zijn de opdracht bekend te laten maken in de gespecialiseerde vakpers. Op
termijn zou deze aankondiging bv. ook via internet kunnen gebeuren.
De vraag rijst dan wat de precieze gevolgen zijn van een foutieve of onvolle -
dige berichtgeving in een dergelijk alternatief medium.
De aanbestedende overheid kan uiteraard niet verantwoordelijk gesteld worden
voor de overname van de aankondiging op initiatief van de beroepspers zelf.
De zaken liggen anders wanneer de aanbestedende dienst zelf het initiatief tot
alternatieve bekendmaking neemt. In dat kader kunnen we het volgende stellen:
Het gaat telkens om een bijkomende vorm van bekendmaking. Enkel de publicatie
in het PEG en/of het BDA hebben een rechtsgeldig karakter.
Om de gelijkheid van de inschrijvers (bv. potentiële inschrijvers uit andere landen)
niet in het gedrang te brengen, is het aangewezen deze bijkomende publicatie
slechts te laten verschijnen nadat de aankondiging reeds in het PEG en/of
het BDA verschenen is.
Indien de aanbestedende overheid een onvolledige of onduidelijke aankondiging
in de beroepspers gedaan heeft, kan haar aansprakelijkheid in het gedrang
komen. De opdrachtnemer hoort nochtans te weten dat de énige officiële en
betrouwbare aankondiging in het PEG en/of het BDA gebeurt. Hij heeft dus
ook een verplichting tot onderzoek van de conformiteit van het verschenen
bericht met het officiële bericht.
KB 8 januari 1996
95

96
WELKE INFORMATIE MOET ER NA DE
GUNNING VERSTREKT WORDE N?
Hoofdstuk IV
bij aanbesteding
bij offerteaanvraag
I Openbare aanbesteding en algemene offerteaanvraag
De aanbestedende overheid brengt de inschrijvers op de hoogte van het feit dat
hun offerte niet gekozen werd (art.25, §1). Binnen welke termijn dit moet
gebeuren is niet aangegeven. Ons inziens is het aangewezen dit zo snel mogelijk
na de gunning mee te delen.
Wenst de afgewezen inschrijver de motivering voor zijn afwijzing te kennen dan
moet hij een schriftelijk verzoek indienen. Het is niet noodzakelijk dat hij wacht
tot hij officieel verneemt dat de opdracht hem niet gegund werd. De aanbestedende
overheid is binnen een periode van 15 dagen na ontvangst van het verzoek
verplicht de redenen mee te delen waarom de inschrijver niet gekozen werd.
Deze motieven kunnen zijn:
- De inschrijver wordt uitgesloten op basis van de uitsluitingsgronden.
- De inschrijver wordt niet geselecteer d (hij voldoet niet aan de minimumselectiecriteria,
of hij voldoet er wel aan maar behoorde niet tot de beste
kandidaten).
- De offerte is onregelmatig .
- De regelmatige offerte is niet de laagste (aanbesteding) of is niet de
voordeligste (offerteaanvraag).
De gemotiveerde beslissing
De redenen waarom een offerte niet als de voordeligste of de laagste beschouwd
wordt, zijn vervat in ‘de gemotiveerde beslissing’.
Voor een aanbesteding is deze motivering vrij eenvoudig: de laagste - re g e l m a t i g eofferte
wint.
Bij een offerteaanvraag liggen de zaken moeilijker. Hier moet duidelijk gemotiveerd
worden waarom een bepaalde offerte boven de andere offertes gekozen
werd in het licht van de gunningscriteria en hun relatieve waarde. Stijlformules
zijn dus uit den boze. Ook het eenvoudig meedelen van een puntentabel volstaat
niet, vermits de inschrijver de motieven voor de puntentoekenning uit een
dergelijk overzicht niet kan afleiden. Deze motivering bevat ook een prijsvergelijking.
We zien niet in waarom de prijsofferte voor één bepaalde opdracht tot
de bedrijfsgeheimen zou behoren. Er bestaat dan ook geen bezwaar tegen om
deze prijzen in alle openheid mee te delen aan geselecteerde inschrijvers die een
regelmatige offerte ingediend hebben. De aanbestedende overheid is niet verplicht
de gemotiveerde beslissing mee te delen aan een inschrijver wiens offerte
niet regelmatig was. Uiteraard moet hem wel medegedeeld worden waarom zijn
offerte onregelmatig is.

Het is aanbevolen voor deze gemotiveerde beslissing een apart document op te
maken dat door de opdrachtgever kan ondertekend worden. In feite is dit een
synthese van het meer uitgebreide evaluatieverslag over de vergelijking van de
intrinsieke kwaliteiten van de regelmatige offertes. Het is echter ook toegestaan
in de beslissing naar een gemotiveerd advies te verwijzen indien duidelijk blijkt
dat de opdrachtgever akkoord gaat met deze motieven en op voorwaarde dat dit
advies ook integraal aan de verzoeker meegedeeld wordt.
Evaluatieverslag
II Beperkte pro c e d u re en onderh a n d e l i n g s p ro c e d u re met bekendmaking
Bij deze procedures zijn de selectiefase en de gunningsfase duidelijk chronologisch
gescheiden. Indien een bepaalde kandidaat niet geselecteerd is, moet hij
onverwijld, en ten laatste wanneer de uitnodiging tot het indienen va de offerte
verstuurd wordt, van dit feit op de hoogte gebracht worden.
De aanbestedende overheid is echter wel verplicht de motieven voor de nietselectie
kenbaar te maken aan de kandidaat die hierom schriftelijk verzoekt.
De aanbestedende overheid moet dit binnen een termijn van 15 kalenderdagen
na ontvangst van dit verzoek meedelen (art. 25, §2 en §3).
Ten aanzien van de kandidaten die wel geselecteerd werden en een offerte ingediend
hebben, gelden dezelfde verplichtingen zoals hiernaast bij de openbare
procedure beschreven is. Na de selectiefase volgt immers de gunningsfase.
De aanbestedende overheid moet de inschrijvers op de hoogte brengen van het
feit dat hun offerte niet gekozen werd of - bij een onderhandelingsprocedure -
dat de onderhandelingen niet tot een overeenkomst zullen leiden.
III onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking
Ook bij deze procedure is in de regel het beroep op de mededinging verplicht.
Het precieze aantal te raadplegen inschrijvers moet beoordeeld worden in het
licht van de aard van de opdracht.
Voor opdrachten van werken met een geraamd bedrag hoger dan 216 mio
(excl. BTW) is de aanbestedende overheid verplicht de niet-gekozen inschrijver
op de hoogte te brengen van het feit dat hij niet geselecteerd werd (bij formalisering
van de selectie) of dat zijn voorstel niet gekozen werd.
Anderzijds moet de aanbestedende overheid, op verzoek van een niet-gekozen
inschrijver en binnen een termijn van 15 dagen, de motieven meedelen waarom
zijn offerte niet gekozen werd (art.25, §3).
IV Het stopzetten en eventueel herbeginnen van de gunningsprocedure
Wanneer de aanbestedende overheid besluit af te zien van de gunning in het
kader van de lopende gunningsprocedure, dan brengt ze de kandidaten of de
inschrijvers van dit feit onverwijld op de hoogte.
Anderzijds moet de aanbestedende overheid haar motieven kenbaar maken
zodra een kandidaat of een inschrijver hierom verzoekt (art.25, §4).
De beroepstermijn voor het indienen van een verzoek tot schorsing of annulatie
bij de Raad van State vangt aan bij de betekening van de kennisgeving aan
de kandidaten of de inschrijvers van de beslissing tot stopzetting van de procedure.
De aanbestedende overheid is verplicht in het document dat de beslissing bevat
om de procedure stop te zetten, de motieven voor deze beslissing op te nemen.
Deze motieven moeten niet alleen juist zijn maar ook afdoende om deze relatief
belangrijke beslissing te rechtvaardigen. Het is dit document dat aan de verzoekers
bezorgd moet worden.
KB 8 januari 1996
97

98
V De verjaring van de beroepstermijn bij de Raad van State
Stuiten
Schorsen
We zouden kunnen veronderstellen dat, zodra een kandidaat op de hoogte gebracht
is van de niet-selectie of zodra een inschrijver weet dat zijn offerte niet
gekozen werd, de beroepstermijn bij de Raad van State een aanvang neemt.
Het beroep kan betrekking hebben op een verzoek tot schorsing of vernietiging
van de beslissing van de aanbestedende overheid. De beroepstermijn bedraagt
60 dagen. Deze veronderstelling is echter niet altijd juist. Ze is slechts correct
indien er geen verplichting tot kennisgeving van de afwijzende beslissing in de
reglementering is opgenomen. Om zeker te zijn dat de beroepstermijn effectief
aanvangt, moet de aanbestedende overheid in de mededeling dat de offerte niet
gekozen werd - of dat de kandidaat niet geselecteerd werd - de volgende passage
of een soortgelijke tekst opnemen:
‘Overeenkomstig artikel 19 van de gecoördineerde wetten op de Raad van State
kan er tegen deze beslissing beroep worden ingesteld bij de Raad van State. Dit
beroep moet op straffe van onontvankelijkheid ingediend worden binnen 60 dagen
na de betekening die u hierbij gedaan wordt. Het beroep wordt ingeleid door een
gedagtekend verzoekschrift dat door u of door een advocaat ondertekend moet zijn.
Het verzoekschrift moet bij aangetekende brief gestuurd worden aan de heer Eerste
Voorzitter van de Raad van State, Wetenschapsstraat 33, 1040 Brussel.’
Vanaf het ogenblik dat een kandidaat of een inschrijver om een motivering verzoekt,
wordt de lopende beroepstermijn onderbroken tot op het tijdstip waarop
het gevraagde document bezorgd wordt. Indien de aanbestedende overheid
een document bezorgt dat ze beschouwt als ‘de gemotiveerde beslissing’, dan
wordt de onderbreking opgeheven, ook indien een dergelijk document inhoudelijk
niet zou voldoen aan een degelijke gemotiveerde beslissing.
Het is niet duidelijk of deze onderbreking leidt tot het stuiten dan wel het
schorsen van de verjaringstermijn. Het juridisch begrip ‘stuiten’ wijst op een
situatie waarbij de beroepstermijn integraal opnieuw begint te lopen. Het begrip
‘schorsen’ daarentegen wijst erop dat de beroepstermijn gedurende een bepaalde
periode niet verder loopt. Na de schorsingsperiode loopt de beroepstermijn
gewoon verder.

1)
2)
OPDRACHT V AN LEVERINGEN
I Berekening van de drempelwaarde
Een opdracht van leveringen moet Europees bekendgemaakt worden zodra de
geraamde waarde van de opdracht minstens 8.6 Mio bedraagt (art.27, §2). Het
gaat hier om een bedrag exclusief BTW dat om de twee jaar herzienbaar is bij
Besluit van de Eerste Minister. Dit bedrag is vastgesteld op 5.6 Mio voor de
federale aanbestedende overheden die vermeld worden in art.50, 2°, a).
Het KB bepaalt in een aantal specifieke gevallen de te volgen r a m i n g s m e t h o d e
(art.28). We lichten ze hierna verder toe.
De roerende goederen worden ter beschikking gesteld in de vorm van
huur, huurkoop of leasing.
Is de opdracht van bepaalde duur dan moet de aanbestedende overheid het
(geraamd) totaalbedrag over de gehele duurtijd van de opdracht als referentiewaarde
nemen. Bedraagt de duur meer dan 12 maanden dan moet ook de restwaarde
in rekening gebracht worden.
- De leasing van een fotocopiemachine
- De huur van een main-frame
Is de opdracht van onbepaalde duur dan moet een referentieperiode van 4 jaar
in rekening gebracht worden.
De opdracht heeft betrekking op roerende goederen die met een bepaalde
regelmaat gegund worden of die bestemd zijn om in een bepaalde periode
te worden vernieuwd.
Onder de passage ‘bestemd zijn om in een bepaalde periode te worden vernieuwd’
kan men de situatie verstaan waarbij de aanbestedende overheid weet
dat binnen een bepaalde periode van 12 maanden een soortgelijke opdracht
georganiseerd zal worden.
Voorbeeld
Afdeling II
WANNEER MOET EEN OPDRACHT V AN
LEVERINGEN EUROPEES BEKEND-
GEMAAKT WORDEN?
Hoofdstuk I
KB 8 januari 1996
99

100
Voorbeeld
3)
Voorbeelden van
homogene leveringen
4)
Optie
Indien de aanbestedende overheid reeds over ervaringsgegevens uit het verleden
beschikt, kan ze als referentie het werkelijke bedrag nemen van de opeenvolgende
soortgelijke opdrachten gegund tijdens de afgelopen 12 maanden, eventueel
gecorrigeerd als gevolg van de wijzigingen in prijs of hoeveelheid die zich
in de loop van de 12 maanden, volgend op de gunning van de opdracht, waarschijnlijk
zullen voordoen. Indien de looptijd van de overeenkomst meer dan 12
maanden bedraagt, dan moet de aanbestedende overheid ook een langere historische
reeks als referentieperiode nemen.
Beschikt de aanbestedende overheid niet over betrouwbare ervaringsgegevens,
dan dient ze als referentiewaarde de geraamde te bestellen hoeveelheid voor de
volgende 12 maanden te nemen, te beginnen vanaf de datum van de eerste
bestelling. Bedraagt de duur van de overeenkomst meer dan 12 maanden dan
moet ze het geraamde bedrag van de bestelling over de gehele looptijd van de
opdracht als referentie nemen.
- De levering van stookolie, papier en andere bureaubenodigdheden.
- De levering van PC’s, faxtoestellen en wagens voor een periode van drie jaar
(duur van de overeenkomst).
De opdracht bestaat uit homogene leveringen, gespreid over verschillende
percelen
Indien de aanbestedende overheid de opdracht - via één gunningsprocedure -
zou verdelen over percelen en de aard van deze verschillende percelen is vrij
homogeen, dan moet de geraamde waarde van de totaliteit van de percelen
opgeteld worden. Zelfs indien deze percelen niet homogeen zouden zijn, moet
de geraamde waarde van de verschillende percelen opgeteld worden.
Het is echter niet noodzakelijk dat alle homogene leveringen van alle besturen
van de Vlaamse Gemeenschap samengeteld moeten worden. Die leveringen
kunnen over verschillende opdrachten verdeeld worden. Anderzijds is het ongeoorloofd
splitsen van een opdracht niet toegestaan. Een splitsing is ongeoorloofd
indien de aanbestedende overheid via deze techniek doelbewust de
Europese bekendmakingsverplichtingen wenst te ontwijken.
- Percelen die betrekking hebben op wegsignalisatie
- Percelen m.b.t. kantoormeubilair (tafels, stoelen, kasten)
- Allerhande kantoormateriaal
De opdracht bepaalt de mogelijkheid tot het lichten van opties
Bij het bepalen van de drempelwaarde moet de geraamde waarde van de eventuele
effectieve bestelling van deze optie in aanmerking genomen worden.
Een optie is de éénzijdige mogelijkheid om al dan niet op een voorstel (voorwerp
en prijs) in te gaan. De inschrijver beschikt dus niet meer over de mogelijkheid
om in onderhandeling te treden indien de optie zou gelicht worden.
II Wie is er onderworpen aan de Europese bekendmakingsplicht?
De Europese bekendmaking is verplicht voor de aanbestedende overheden die
vermeld zijn in art.4, §1 en §2 (1° tot 8° en 10°).
Deze bekendmakingsverplichting geldt dus niet voor de gesubsidieerde opdrachten
van leveringen van de vrije universitaire instellingen, noch voor de
gesubsidieerde opdrachten van leveringen van privaatrechtelijke personen
(art.27, §1).

A)
B)
C)
III De aankondiging in het BDA en het PEG
In chronologische volgorde kunnen we drie soorten bekendmakingsverplich -
tingen onderscheiden.
De fase van de voor-informatie : dit is de aankondiging, zo mogelijk bij de aanvang
van het begrotingsjaar, van een programma van leveringen dat vermoedelijk
in de volgende 12 maanden uitgevoerd zal worden. De aanbestedende overheid
is door deze aankondiging niet verplicht voor deze leveringen ook daadwerkelijk
een gunningsprocedure te starten. Deze enuntiatieve aankondiging
hoeft niet noodzakelijk met het kalenderjaar samen te vallen. Voor een geïnteresseerde
opdrachtnemer is immers de voor-informatie belangrijk en niet het
begrotingsjaar waarop de uitgave aangerekend wordt. Deze voor-informatie
noemt men de ‘enuntiatieve aankondiging’.
De fase van de eigenlijke aankondiging heeft betrekking op de specifieke
opdracht die eventueel was aangekondigd bij de voor-informatie.
De informatie ex post heeft betrekking op informatie over de gegunde opdracht
na afloop van de procedure.
Elk van deze bekendmakingsvoorschriften moet zowel in het BDA als in het
PEG gepubliceerd wor d e n. De publicatie in het BDA mag niet plaatsvinden
vóór de datum van de verzending van de aankondiging naar het Bureau voor
O fficiële publicaties van de EG. Bovendien moet het bericht in het BDA de
datum van verzending naar het PEG vermelden. De publicatie in het BDA mag
geen andere inlichtingen bevatten dan deze die in het PEG gepubliceerd word e n .
A Voor-informatie: de enuntiatieve aankondiging
Met deze voor-informatie wenst een aanbestedende overheid de Europese
mededingers tijdig op de hoogte te brengen van belangrijke opdrachten zodat
deze beter voorbereid kunnen inspelen op de eigenlijke aankondiging van de
opdracht.
De voor-informatie is in beginsel verplicht voor elke individuele opdracht van
leveringen die 8.6 Mio (of 5.6 Mio voor de aanbestedende overheden vermeld in
art.50, §2, a) bereikt of overtreft en bovendien deel uitmaakt van een productgroep
waarvan de waarde 30.2 Mio bereikt of overtreft (art.29). Deze productgroepen
zijn terug te vinden in de CPA-classificatie die als bijlage bij deze leidraad
is gevoegd.
Leeft de aanbestedende overheid deze publicatieverplichting niet na, dan
leidt dit normaliter niet tot de onregelmatigheid van de procedure. Een
enuntiatieve aankondiging laat de aanbestedende overheid wel toe de minimumtermijnen
waarover de inschrijvers moeten beschikken, in te korten.
Bij deze enuntiatieve aankondiging moet de aanbestedende overheid het model
volgen dat in bijlage 3A van het KB is bepaald.
B De eigenlijke aankondiging van de opdracht
Bij de aankondiging van de specifieke opdracht gaat de aanbestedende overheid
over tot het in mededinging stellen van de opdracht. Bij het KB zijn een aantal
modellen gevoegd die verplicht nageleefd moeten worden (art.30).
Voor een openbare aanbesteding of een algemene offerteaanvraag is dit het
model beschreven in bijlage 3B.
Voor-informatie
(enuntiatieve aankondiging)
bijlage 3A
bijlage 3B
KB 8 januari 1996
101

102
bijlage 3C
bijlage 3D
bijlage 3E
zie blz. 84 en 85
Voor een beperkte procedure dient de aanbestedende overheid het model vermeld
in bijlage 3C te gebruiken en voor de onderhandelingsprocedure met
bekendmaking is dit het model van bijlage 3D.
Volgt de aanbestedende overheid deze modellen niet, dan is de kans reëel dat
het bureau voor Officiële publicaties van de EG weigert de aankondiging te
publiceren. Let er bovendien op dat het aantal woorden niet méér bedraagt dan
650, zoniet loopt men het risico dat de publicatie geweigerd wordt of dat het
Bureau naar eigen inzichten overgaat tot de inkorting van de aankondiging.
Enkel publiceren in het BDA en niet in het PEG (of omgekeerd) tast de
geldigheid van de procedure aa n! Het KB bepaalt immers uitdrukkelijk dat er
twee officiële media gebruikt moeten worden.
C De informatie ex post
Binnen een termijn van 48 dagen na de gunning van de opdracht moet de
gegunde opdracht gepubliceerd worden in het PEG en het BDA volgens het
model beschreven in bijlage 3E.
Deze verplichting geldt ook voor opdrachten die gegund zijn op basis van een
onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking, uiteraard voor zover zij het
drempelbedrag overschrijden (art.34).
Komt de aanbestedende overheid deze verplichting niet of laattijdig na,
dan tast dit de geldigheid van de procedure niet aan.
D Proces-verbaal
Van elke gegunde opdracht moet er een proces-verbaal opgesteld worden dat de
inlichtingen bevat die in art.9 van het KB beschreven zijn. Dit PV wordt aan de
Europese Commissie bezorgd indien ze hierom verzoekt.
IV De minimale ontvangsttermijnen
We moeten een onderscheid maken naargelang we te maken hebben met ofwel
een openbare aanbesteding en een algemene offerteaanvraag, ofwel een beperkte
procedure en een onderhandelingsprocedure met bekendmaking.
Voor de termijnbepaling speelt bovendien het feit dat de opdracht al dan niet
- tijdig en volledig - enuntiatief gepubliceerd werd een belangrijke rol.
De regels zijn dezelfde als voor een opdracht van werken (art.31 en art.32).
De aankondiging gebeurt volgens het hierboven vermeld model.
Bij een beperkte procedure en een onderhandelingsprocedure met bekendmaking
bevat de uitnodiging aan de geselecteerde kandidaten tot het indienen van
een offerte de gegevens die bepaald zijn in art.32, §4.
Een verlenging van de minimumtermijn is verplicht in de gevallen beschreven in
art.33.

WANNEER MOET EEN OPDRACHT V AN
LEVERINGEN ENKEL NATIONAAL
BEKENDGEMAAKT WORDEN?
I Belang van de drempelwaarde
Elke opdracht van leveringen die niet Europees gepubliceerd moet worden,
moet wel in het Bulletin der Aanbestedingen bekendgemaakt worden. Dit is het
geval zodra de geraamde waarde van de opdracht minder bedraagt dan het
Europees drempelbedrag en er geen beroep gedaan kan worden op de onderhandelingsprocedure
zonder bekendmaking.
Op deze regel is nochtans één uitzondering: de vrije universitaire instellingen
moeten een gesubsidieerde opdracht van leveringen uitsluitend in het Bulletin
der Aanbestedingen bekendmaken, ook al overschrijdt de geraamde waarde van
de opdracht de Europese drempelwaarde. Het gaat dan om een opdracht die
rechtstreeks gesubsidieerd wordt of onrechtstreeks via de werkingstoelagen gesubs
i d i e e rd wordt. De grootte van de subsidie speelt geen enkele rol ( a rt.37, 2° lid).
II Wie moet deze nationale bekendmakingsverplichting naleven?
Deze nationale bekendmakingsverplichting geldt voor de aanbestedende overheden
die vermeld zijn in art.4, §1 en §2 (1° tot 10°) van de wet.
Ze geldt dus niet voor de gesubsidieerde opdrachten van leveringen van
privaatrechtelijke personen (art.37).
III De bekendmaking in het BDA
Bij een openbare aanbesteding of een algemene offerteaanvraag moet de
aankondiging de gegevens bevatten die in art.38 zijn vermeld. Voor een nationale
bekendmaking bestaat er dus geen voorgeschreven aankondigingsmodel.
De aankondiging vermeldt onder meer:
- de wijze waarop het bestek kan verkregen worden;
- datum, uur en plaats van de opening van de offertes;
- gunningswijze;
- inlichtingen en documenten die nodig zijn voor de beoordeling van de
financiële, economische en technische minimumeisen met het oog op de
selectie.
Bij een beperkte aanbesteding, een beperkte offerteaanvraag of een onder -
handelingsprocedure met bekendmaking zijn er twee mogelijkheden om aan
de bekendmakingsverplichtingen te voldoen:
- de individuele aankondiging van een opdracht
- de samenstelling van een lijst van kandidaten
Hoofdstuk II
KB 8 januari 1996
103

104
1)
2)
blz. 89 en 90
De individuele aankondiging van de opdracht
De aankondiging in het BDA is een oproep tot kandidatuurstelling voor een
bepaalde opdracht . Een dergelijke aankondiging moet de gegevens bevatten
die in art.40, §1 vermeld zijn. Ook hier bestaat geen voorgeschreven aankondigingsmodel.
Deze aankondiging vermeldt onder meer:
- inlichtingen en documenten die nodig zijn voor de beoordeling van de
financiële, economische en technische minimumeisen met het oog op de
selectie van de kandidaten;
- de gunningswijze;
- de uiterste datum voor de ontvangst van de aanvragen tot deelneming.
De geselecteerde kandidaten worden gelijktijdig schriftelijk uitgenodigd om een
o ff e rte in te dienen. Deze uitnodiging bevat onder meer het volgende ( a rt.40, §3):
- het bestek of de wijze waarop het opgevraagd kan worden;
- de uiterste datum voor de ontvangst van de offertes;
- datum, plaats en uur van de opening van de offertes;
(niet voor de onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking).
De samenstelling van een lijst van geselecteerden
De aankondiging is een oproep tot kandidatuurstelling om op de lijst van kandidaten
te worden opgenomen. Deze oproep moet de gegevens bevatten die
zijn aangegeven in art.40, §2.
In de regel zal het hier gaan om soortgelijke opdrachten met een repetitief karakter,
hoewel ook andere opdrachten voor deze selectielijst in aanmerking kunnen
komen.
De geselecteerde leveranciers worden tijdens de geldigheidsduur van de lijst telkens
uitgenodigd voor het indienen van een offerte die betrekking moeten
hebben op dat type opdracht van leveringen waarvoor ze geselecteerd werden.
Deze uitnodiging bevat de gegevens die vermeld zijn in art.40, §3.
Een oproep tot kandidatuurstelling voor elke opdracht afzonderlijk is dan niet
meer nodig. Deze lijst heeft slechts een geldigheidsduur van 12 maanden, te
rekenen vanaf de datum van de opmaak van de lijst. Deze lijst moet bijgevolg
systematisch opnieuw samengesteld worden. Zelfs indien een dergelijke lijst
bestaat, kan de aanbestedende overheid toch kiezen voor de individuele aankondiging
van een opdracht.
IV Minimale ontvangsttermijnen
We moeten een onderscheid maken naargelang we te maken hebben met ofwel
een openbare aanbesteding en een algemene offerteaanvraag, ofwel een beperkte
procedure en een onderhandelingsprocedure met bekendmaking.
De regels zijn dezelfde als voor een opdracht van werken ( a rt.38 en art.40, §1).
Een verlenging van de minimumtermijn is verplicht in de gevallen beschreven in
art.41.

DE KWALITATIEVE SELECTIE
VAN LEVERANCIERS
De redenering is identiek aan deze die werd toegelicht voor een opdracht van
werken , uiteraard met uitzondering van de erkenningsreglementering die enkel
geldt voor een opdracht van werken (art.42, 1° en 2° lid).
De mogelijke uitsluitingsgronden worden vermeld in art.43. Een kandidaat of
een inschrijver moet het bewijs dat hij zich niet in een positie van uitsluiting
bevindt niet automatisch bijvoegen. Het is de aanbestedende overheid die
bepaalde documenten moet eisen. Zo kan de fiscale betrouwbaarheid aangetoond
worden aan de hand van een getuigschrift uitgereikt door de ontvanger
van de directe belastingen. Op dit getuigschrift zal de ontvanger het bedrag vermelden
(in de regel: nihil Bfr) dat de inschrijver op de datum van de uitreiking
van het attest verschuldigd is. Ook de ontvanger van het bevoegde BTW-kantoor
kan een dergelijk attest uitreiken. Om te bewijzen dat de kandidaat of de
inschrijver zich niet in staat van faillissement - of gelijkgestelde situatie -
bevindt, kan deze een verklaring laten uitreiken door de hoofdgriffier van de
bevoegde Rechtbank van Koophandel.
Indien deze stukken niet bij de kandidatuurstelling of bij de offerte gevoegd zijn
mag de aanbestedende overheid niet onmiddellijk tot de uitsluiting van de kandidaat
of de inschrijver overgaan. Dergelijke sanctie is immers zeer drastisch.
Er moet op zijn minst onderzocht worden waarom deze stukken ontbreken en
of ze binnen een redelijke termijn verwacht mogen worden.
De bewijsstukken die gevraagd kunnen worden om de financiële en economische
draagkracht te beoordelen, worden vermeld in art.44. De bewijsstukken
die kunnen gevraagd worden om de technische bekwaamheid te beoordelen,
worden vermeld in art.45. Er mogen geen andere bewijzen gevraagd worden
dan die welke in het KB uitdrukkelijk vermeld zijn.
De aanbestedende overheid bepaalt in de oproep tot kandidatuurstelling of in
de uitnodiging tot het indienen van een offerte welke bewijzen ze nodig vindt
om na te kunnen gaan of een leverancier over voldoende economische, financiële
en technische draagkracht beschikt.
Het schriftelijk opvragen van een waardering m.b.t. verrichte leveringen aan
degene naar wie de referentie verwijst, is toegestaan. De aanbestedende overheid
mag bij de beoordeling geen rekening houden met mondeling ingewonnen
informatie.
Referenties bij een overheid moeten bewezen worden door certificaten die door
de bevoegde overheid opgesteld of geviseerd zijn. Voor de leveringen aan privaatrechtelijke
personen verdient het de voorkeur eveneens dergelijke certificaten
te vragen, al is een verklaring vanwege de leverancier zelf ook toegelaten.
De aanbestedende overheid mag geen selectie doorvoeren op basis van een
geografisch criterium, bv. de hoofdzetel moet zich in Vlaanderen bevinden.
Ze mag ook geen specifiek geografische referenties eisen, bv. enkel referenties in
België.
blz. 90 en verder
Voorbeelden
Hoofdstuk III
KB 8 januari 1996
105

106
Hoofdstuk IV
blz. 96 en 97
De aanbestedende overheid mag geen specifieke referenties eisen bij deze aanbestedende
overheid zelf. De aanbestedende overheid mag uiteraard wel rekening
houden met dergelijke referenties bij de beoordeling van de geschiktheid.
Het vooropstellen, als minimum-selectievoorwaarde, van een bepaald bedrag
aan omzet in een bepaalde sector (technische bekwaamheid) is toegestaan.
Het vragen van bijkomende toelichtingen of aanvullingen bij de voorgelegde
bewijsstukken is toegestaan, voor zover zij verenigbaar zijn met het voorwerp
van de opdracht en de bescherming van de bedrijfsgeheimen.
Als er een officiële lijst bestaat in een andere Lidstaat van de EG, dan brengt
de inschrijving van de leverancier op deze lijst een vermoeden van geschiktheid
met zich mee wat betreft de vereisten gesteld in art.43 (1° tot 4° en 7°), art.44
(2° en 3°) en art.45, 1°. Bovendien volstaat dit tevens als bewijs voor een rechtsgeldige
inschrijving in het beroeps- en handelsregister. Het toevoegen van dergelijk
bewijs is noodzakelijk indien de inschrijving in een register verplicht is om
een beroep te mogen uitoefenen. Zo vereist de Belgische wetgeving een
inschrijving in het handelsregister wanneer een handelsbedrijvigheid uitgeoefend
wordt (wet van 20 juli 1964).
TE VERSTREKKEN INFORMATIE
NA DE GUNNING
De regels zijn dezelfde als voor een opdracht van werken (art.51).

OPDRACHT V AN DIENSTEN
WANNEER MOET EEN OPDRACHT
VAN DIENSTEN EUROPEES
BEKENDGEMAAKT WORDEN?
I Berekening van de drempelwaarde
Een opdracht van diensten moet Europees gepubliceerd worden zodra de geraamde
waarde van de opdracht minstens 8.6 Mio bedraagt (art.53, §3). Dit is
een bedrag exclusief BTW dat om de twee jaar herzienbaar is bij Besluit van de
Eerste Minister. Dat bedrag wordt vastgesteld op 5.6 Mio voor de federale aanbestedende
overheden die vermeld worden in art.79, 2°, a.
De Europese publicatieverplichting geldt enkel voor de opdrachten van diensten
die in bijlage 2A van de wet vermeld zijn. Voor de diensten vermeld in bijlage
2B van de wet geldt de nationale aankondigingsverplichting en de verplichting
toegelicht bij de na-informatie, en dit ongeacht de geraamde waarde
van de opdracht (art.60).
De ramingsmethode wordt hierna toegelicht (art.54).
A De opdracht vermeldt een totale prijs
Bij een opdracht die een totale prijs vermeldt, moet de totale vergoeding aan de
dienstverlener in aanmerking genomen worden. Zijn de diensten verdeeld in
percelen dan moet het geraamd samengevoegd bedrag als referentiewaarde
genomen worden. Wordt de drempelwaarde als gevolg van deze samenvoeging
overschreden, dan geldt de Europese publicatieverplichting voor elk perceel van
de opdracht, ongeacht de individuele waarde van het perceel.
Het KB bepaalt echter één uitzondering: indien het perceel een geraamde waarde
heeft die kleiner is dan 3.2Mio, dan is Europese bekendmaking voor dit perceel
niet noodzakelijk. Voor dat perceel mag de aanbestedende overheid een
aparte gunningsprocedure organiseren waarbij er enkel in het BDA bekendgemaakt
wordt. Deze uitzondering kan niet meer ingeroepen worden indien het
samengevoegd bedrag van de percelen, die op deze wijze aan de Europese
mededinging onttrokken werden, 20% overschrijdt van het samengevoegde
bedrag van alle percelen.
Afdeling III
Hoofdstuk I
KB 8 januari 1996
107

108
Totale prijs
Voorbeeld
1)
2)
3)
Voorbeeld
Een gemengde opdracht
Een totale prijs mag niet verward worden met een globale prijs (KB art.86).
Onder een opdracht die een totale prijs vermeldt, wordt een opdracht verstaan
waarbij er geen bijkomende berekeningen moeten gemaakt worden om de totale
prijs van de opdracht te kennen. Men kan de totale prijs van een opdracht
kennen, ook indien er met vermoedelijke hoeveelheden gewerkt wordt. Het is
dus niet de bedoeling dat men de definitieve totale prijs van een opdracht kent.
Dagprijs V.H. Totale prijs
consultancy aantal dagen
45.000 Bfr 20 900.000 Bfr
B De opdracht vermeldt geen totale prijs
Als een opdracht geen totale prijs vermeldt, in de zin zoals hierboven toegelicht,
kunnen er zich drie mogelijke situaties voordoen:
Het betreft een opdracht van bepaalde duur met een looptijd korter dan 4 jaar.
Als referentiewaarde moet het totaal bedrag van de opdracht genomen worden
over de gehele looptijd van de overeenkomst. Hier moet de aanbestedende
overheid dus een - vrij summiere - berekening maken om de geraamde totaalprijs
te kennen.
Het betreft een opdracht van onbepaalde duur of een opdracht met een
looptijd langer dan 4 jaar .
De referentiewaarde moet hier vastgesteld worden op de geraamde prestaties tijdens
een periode van 4 jaar, hetgeen normaliter een - beperkte - berekening
vergt.
Het betreft een opdracht die betrekking heeft op prestaties die met een
zekere regelmaat gegund worden of die bestemd zijn om gedurende een
bepaalde periode te worden vernieuwd.
Indien de aanbestedende overheid reeds over ervaringsgegevens uit het verleden
beschikt, kan ze als referentie het werkelijke bedrag nemen van de opeenvolgende
soortgelijke opdrachten gegund tijdens de vorige 12 maanden, eventueel
gecorrigeerd door de wijzigingen in de prijs of hoeveelheid die zich in de loop
van de 12 maanden, volgend op de gunning van de opdracht, waarschijnlijk zullen
voordoen.
Beschikt de aanbestedende overheid niet over betrouwbare gegevens uit het verleden,
dan dient ze als referentiewaarde de geraamde te bestellen hoeveelheid
voor de volgende 12 maanden te nemen, te beginnen vanaf de datum van de
eerste bestelling.
Een onderhoudscontract met een prijs per oproep
C Wat te doen met gemengde opdrachten?
Een opdracht is gemengd als ze zowel diensten van bijlage 2A als van bijlage 2B
van de wet bevat. Indien blijkt dat de opdracht voor meer dan de helft van de
geraamde waarde uit prestaties bestaat die vermeld zijn in bijlage 2B van de wet,
is Europese publicatie niet verplicht.
De opdracht is ook gemengd als ze bv. zowel uit werken als uit diensten is
samengesteld. Indien blijkt dat de geraamde waarde van de werken (volgens de
ramingsregels van de werken) meer dan de helft van de totale geraamde waarde
van de opdracht bedraagt, moet de aanbestedende overheid de bekendmakingsregels
voor de opdrachten van werken volgen.

1)
2)
3)
A)
B)
C)
II Wie moet deze Europese bekendmakingsverplichting naleven?
De Europese bekendmaking moet uiteraard nageleefd worden door de aanbestedende
overheden vermeld in art.4, §1 en §2 (1° tot 8° en 10°) van de wet.
Ook de privaatrechtelijke personen - m.i.v. de vrije universitaire instellingen -
zijn aan deze Europese bekendmakingsverplichting onderworpen voor zover de
opdracht aan de volgende voorwaarden voldoet (art.53, §2):
De raming van de dienstenopdracht bedraagt meer dan 8 Mio (5.3Mio voor
de overheden vermeld in art.79, 2, a).
De opdracht wordt rechtstreeks voor meer dan 50% gesubsidieerd door één of
meerdere aanbestedende overheden.
De dienstenopdracht houdt verband met gesubsidieerde opdrachten van werken
(art.1, §2).
Uit de derde voorwaarde volgt dat een gesubsidieerde opdracht van diensten
niet Europees bekendgemaakt moet worden indien de gesubsidieerde opdracht
van werken niet Europees bekendgemaakt moet worden, zelfs indien de opdracht
van diensten bv. voor 100% gesubsidieerd zou worden.
Een VZW sluit een studieopdracht af met een architectenbureau voor het
opstellen van een ‘masterplan’ voor een ziekenhuis. De kostprijs van de studieopdracht
wordt op meer dan 8.6 bMio geraamd. De bouw van het ziekenhuiscomplex
wordt op meer dan 216Mio geraamd. De ruwbouw en de studieopdracht
worden voor meer dan 50% gesubsidieerd. De studieopdracht moet
Europees bekendgemaakt worden.
III De aankondiging in het BDA en het PEG
In chronologische volgorde kunnen we drie soorten bekenmakingsverplich -
tingen onderscheiden:
De fase van de voor-informatie : dit is de aankondiging, zo mogelijk bij de aanvang
van het begrotingsjaar, van een programma van diensten dat vermoedelijk
in de volgende 12 maanden zal uitgevoerd worden. De aanbestedende overheid
is door deze aankondiging niet verplicht voor deze diensten ook daadwerkelijk
een gunningsprocedure te starten. Deze voor-informatie noemt men de ‘enuntiatieve
aankondiging’
De fase van de eigenlijke aankondiging : deze aankondiging heeft betrekking
op de specifieke opdracht die eventueel was aangekondigd bij de voor-informatie.
De informatie ex post : heeft betrekking op informatie over de gegunde
opdracht na afloop van de procedure.
Elk van deze bekendmakingsvoorschriften moet zowel in het BDA als in
het PEG gepubliceerd worden. De publicatie in het BDA mag niet plaatsvinden
vóór de datum van de verzending van de aankondiging naar het Bureau voor
O fficiële publicaties van de EG. Bovendien moet het bericht in het BDA de
datum van verzending naar het PEG vermelden. De publicatie in het BDA mag
geen andere inlichtingen bevatten dan deze die gepubliceerd worden in het PEG.
Voorbeeld
KB 8 januari 1996
109

110
bijlage 4A
bijlage 4B
bijlage 4C
bijlage 4D
bijlage 4E
A Voor-informatie: de enuntiatieve aankondiging
Met deze vorm van publicatie wenst de aanbestedende overheid de Europese
mededingers tijdig op de hoogte te brengen van belangrijke opdrachten zodat
deze beter voorbereid kunnen inspelen op de eigenlijke aankondiging van de
opdracht.
Deze voor-informatie is in beginsel verplicht voor elke opdracht van diensten die
8.6Mio (of 5.6 Mio voor de aanbestedende overheden vermeld in art.79, 2°, a)
bereikt of overtreft en bovendien deel uitmaakt van een categorie van diensten
waarvan de waarde 30.2 Mio bereikt of overtreft (art.55). Deze categorieën van
diensten zijn terug te vinden in bijlage 2A van de wet , met een meer gedetailleerde
toelichting in de CPA-classificatie die als bijlage bij deze leidraad is
gevoegd.
Leeft de aanbestedende overheid deze publicatieverplichting niet na, dan
leidt dit normaliter niet tot de onregelmatigheid van de pr o c e d u re . De enuntiatieve
aankondiging laat de aanbestedende overheid wel toe de de minimumtermijnen
die ze moet naleven voor de ontvangst van een off e rte, in te kort e n .
Bij een enuntiatieve aankondiging moet de aanbestedende overheid het model
volgen dat in bijlage 4A van het KB is bepaald.
B De eigenlijke aankondiging van de opdracht
Bij de aankondiging van de specifieke opdracht gaat de aanbestedende overheid
wel degelijk over tot het in mededinging stellen van de opdracht. Bij het KB zijn
een aantal modellen gevoegd die verplicht moeten nageleefd worden (art.56).
Voor een openbare aanbesteding of een algemene offerteaanvraag is dit model
beschreven in bijlage 4B.
Voor een beperkte procedure dient de aanbestedende overheid het model vermeld
in bijlage 4C te gebruiken en voor de onderhandelingsprocedure met
bekendmaking is dit het model van bijlage 4D.
Volgt de aanbestedende overheid deze modellen niet, dan is de kans reëel dat
het Bureau voor Officiële publicaties van de EG weigert de aankondiging te
publiceren. Let er bovendien op dat het aantal woorden niet méér bedraagt dan
650. Anders loopt de aanbestedende overheid het risico dat de publicatie geweigerd
wordt of dat het Bureau naar eigen inzichten overgaat tot de inkorting van
de aankondiging.
Enkel publiceren in het BDA en niet in het PEG (of omgekeerd) tast de
geldigheid van de procedure aa n! Het KB bepaalt immers uitdrukkelijk dat er
twee officiële media moeten gebruikt worden.
C De informatie ex-post
Binnen een termijn van 48 dagen na de gunning van de opdracht, moet de
gegunde opdracht gepubliceerd worden in het PEG en het BDA volgens het
model beschreven in bijlage 4 E.
Deze verplichting geldt ook voor de opdrachten vermeld in bijlage 2B van de
wet en voor de opdrachten die gegund zijn op basis van een onderhandelingsprocedure
zonder bekendmaking, uiteraard voor zover ze het drempelbedrag
overschrijden (art.60).
Komt de aanbestedende overheid deze verplichting niet of laattijdig na, dan tast
dat de geldigheid van de procedure niet aan.

D Proces-verbaal
Van elke gegunde opdracht moet een proces-verbaal worden opgemaakt dat de
inlichtingen bevat, vermeld in art.61. Het PV wordt aan de Europese Commissie
bezorgd indien ze hierom verzoekt.
IV De minimale ontvangsttermijnen
We moeten een onderscheid maken naargelang we te maken hebben met ofwel
een openbare aanbesteding en een algemene offerteaanvraag, ofwel een beperkte
procedure en een onderhandelingsprocedure met bekendmaking. Voor de
termijnbepaling speelt bovendien het feit dat de opdracht al dan niet - tijdig en
volledig - enuntiatief gepubliceerd werd, een belangrijke rol.
De regels zijn dezelfde als voor een opdracht van werken (art.57 en art.58).
De aankondiging gebeurt volgens het hierboven vermeld model.
Bij een beperkte procedure en een onderhandelingsprocedure met bekendmaking
bevat de uitnodiging tot het indienen van een offerte de gegevens die
bepaald zijn in art.58, §4.
Een verlenging van de termijn is verplicht in de gevallen beschreven in art.59.
blz. 84 en 85
KB 8 januari 1996
111

112
Hoofdstuk II
WANNEER MOET EEN OPDRACHT
VAN DIENSTEN ENKEL NATIONAAL
BEKENDGEMAAKT WORDE N?
I Belang van de drempelwaarde
Elke opdracht van diensten vermeld in bijlage 2A van de wet die niet Europees
gepubliceerd moet worden, moet wel in het Bulletin der Aanbestedingen
bekend gemaakt worden, tenzij de aanbestedende overheid een beroep kan
doen op de onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking (art.62).
De diensten vermeld in bijlage 2B van de wet zijn altijd uitsluitend onderworpen
aan de nationale bekendmaking, ongeacht of ze de Europese drempelwaarde
overschrijden of niet.
II Wie is er onderworpen aan deze nationale bekendmaking?
1)
2)
3)
Noot:
De nationale bekendmaking geldt voor de aanbestedende overheden die vermeld
zijn in art.4, §1 en §2 (1° tot 10°) van de wet.
Ze geldt dus ook voor opdrachten van diensten van de vrije universitair e
instellingen voor zover de opdracht rechtstreeks of onrechtstreeks via de werkingstoelagen
gesubsidieerd wordt door voormelde aanbestedende overheden
(art.62, 4° lid).
Bovendien geldt deze bekendmakingsverplichting ook voor privaatrechtelijke
personen indien aan volgende voorwaarden is voldaan (art.63):
De dienstenopdracht moet door de aanbestedende overheden voor meer dan
50% gesubsidieerd worden.
De dienst moet betrekking hebben op een gesubsidieerde opdracht van werken
(KB art.11); het werk moet bijgevolg ook voor meer dan 50% gesubsidieerd
worden.
De opdracht moet 5Mio overschrijden.
Voor privaatrechtelijke personen is de reglementering niet volledig van toepassing.
Art.63 bepaalt dat de wet en het KB niet integraal van toepassing zijn op deze
gesubsidieerde opdrachten. De privaatrechtelijke personen moeten bijgevolg
enkel de volgende bepalingen naleven:
- Bepalingen van de wet: art.1 t.e.m. 22 (uitgezonderd art.1, §2 en §3; art.2, 3,
en 6): dit komt erop neer dat de belangrijkste bepalingen van de wet van
toepassing zijn.
- Bepalingen van het KB:
- art.10 t.e.m. 15 (nationale bekendmakingsregels - minimumtermijnen)
- art.16 t.e.m. 23 (o.m. selectievoorschriften)
- art.120, 121, 122 (onderhandelingsprocedure)

1)
Hieruit blijkt dat onder meer de regels i.v.m. de opmaak, de indiening, de opening
en het regelmatigheidsonderzoek van de offertes niet van toepassing zijn.
Er moet wel een openingszitting georganiseerd worden maar de procedureregels
van art.106 zijn niet van toepassing. De verplichte weigering van een
offerte omdat ze formeel of inhoudelijk onregelmatig is, bestaat evenmin.
Een VZW opgericht door enkele dynamische senioren uit de gemeente wenst
een moderne sporthal te bouwen. Voor de bouw van die sporthal kunnen ze
rekenen op 50% subsidie van de gemeentelijke overheid. De kost van de architectengroep
die alle plannen moet ontwerpen en instaat voor de algemene leiding
en coördinatie van de werf (inclusief afwerking en uitrusting) wordt op
meer dan 5Mio geraamd. De Vlaamse Gemeenschap is bereid deze dienstenopdracht
voor meer dan 50% te betoelagen. De VZW is dan ook verplicht bij de
keuze van haar arc h i t e c t e n g roep enkel die bepalingen van de wet en het KB na
te leven die hierboven werden aangehaald. De VZW moet a l l e bepalingen van de
wet en het KB naleven indien de subsidiereglementering of het specifieke subsidiebesluit
de naleving van de wet als een subsidiëringsvoorw a a rde zou opleggen.
III De aankondiging in het BDA
Bij een openbare aanbesteding of een algemene offerteaanvraag moet de
aankondiging de gegevens bevatten die in art.64 van het KB zijn bepaald. Voor
een louter nationale bekendmaking bestaat er dus geen voorgeschreven aankondigingsmodel.
De aankondiging vermeldt onder meer:
- de wijze waarop het bestek kan verkregen worden;
- datum, uur en de plaats van de opening van de offertes;
- gunningswijze;
- inlichtingen en documenten die nodig zijn voor de beoordeling van de
financiële, economische en technische minimumeisen met het oog op de
selectie.
Bij een beperkte aanbesteding, een beperkte offerteaanvraag of een onder -
handelingsprocedure met bekendmaking zijn er twee mogelijkheden om aan
de bekendmakingsverplichtingen te voldoen:
- de individuele aankondiging van een opdracht
- de samenstelling van een lijst van geselecteerde kandidaten
De individuele aankondiging van de opdracht
De aankondiging in het BDA is een oproep tot kandidatuurstelling voor een
bepaalde opdracht. Een dergelijke aankondiging moet de gegevens bevatten
die in art.66, §1 vermeld zijn. Ook hier bestaat geen voorgeschreven aankondigingsmodel.
Deze aankondiging vermeldt onder meer:
- inlichtingen en documenten die nodig zijn voor de beoordeling van de
financiële, economische en technische minimumeisen met het oog op de
selectie;
- de gunningswijze;
- de uiterste datum voor de ontvangst van de aanvragen tot deelneming.
De geselecteerde kandidaten worden gelijktijdig schriftelijk uitgenodigd om een
o ff e r te in te dienen. Deze uitnodiging bevat onder meer het volgende ( a rt.66, §3):
- het bestek of de wijze waarop het kan opgevraagd worden;
- de uiterste datum voor de ontvangst van de offertes (bij een beperkte
procedure valt deze samen met de openingszitting);
- datum, plaats en uur van de opening van de offertes (niet voor de onderhandelingsprocedure
met bekendmaking).
Voorbeeld
KB 8 januari 1996
113

114
2)
Voorbeeld
blz. 89 en 90
De samenstelling van een lijst van geselecteerden
De aankondiging is een oproep tot kandidatuurstelling om op een lijst van
geselecteerde kandidaten te worden opgenomen. Deze aankondiging moet de
gegevens bevatten die zijn aangegeven in art.66, §2.
In de regel zal het hier gaan om s o o rtgelijke opdrachten met een repetitief k a r a k t e r.
Drukkerijdiensten, vertaalopdrachten, schoonmaakdiensten
De geselecteerde dienstverleners worden tijdens de geldigheidsduur van de lijst
uitgenodigd voor het indienen van een offerte die betrekking moeten hebben
op dat type opdracht van diensten waarvoor ze geselecteerd werden.
Een oproep tot kandidatuurstelling voor elke opdracht afzonderlijk is dan niet
meer nodig. Deze lijst heeft slechts een geldigheidsduur van 12 maanden, te
rekenen vanaf de datum van de opmaak van de lijst. Deze lijst moet bijgevolg
systematisch opnieuw samengesteld worden. Zelfs indien een dergelijke lijst zou
bestaan, kan de aanbestedende overheid toch beslissen te kiezen voor de individuele
aankondiging van een opdracht.
IV Minimale ontvangsttermijnen
We moeten een onderscheid maken naargelang we te maken hebben met ofwel
een openbare aanbesteding en een algemene offerteaanvraag, ofwel een beperkte
procedure en een onderhandelingsprocedure met bekendmaking.
De regels zijn dezelfde als voor een opdracht van werken (art.64 en art.66).
Bij een beperkte procedure en bij een onderhandelingsprocedure met bekendmaking
bevat de uitnodiging tot het indienen van een offerte de gegevens die
bepaald zijn in art.66, §3.
Een verlenging van deze minimumtermijn is verplicht in de gevallen beschreven
in art.67.

DE KWALITATIEVE SELECTIE
VAN DIENSTVERLENERS
De kwalitatieve selectie van dienstverleners gebeurt op dezelfde manier als de
kwalitatieve selectie bij aannemers, uiteraard met uitzondering van de erkenningsreglementering
die enkel geldt voor een opdracht van werken.
De mogelijke uitsluitingsgronden worden vermeld in art.69.
De bewijsstukken die gevraagd kunnen worden om de financiële en economische
draagkracht te beoordelen, worden vermeld in art.70. De bewijsstukken
die gevraagd kunnen worden om de technische bekwaamheid te beoordelen,
worden vermeld in art.71.
Er mogen geen andere bewijzen gevraagd worden dan die welke in het KB
uitdrukkelijk vermeld zijn.
De aanbestedende overheid bepaalt in de oproep tot kandidatuurstelling of in
de uitnodiging tot het indienen van een offerte welke bewijzen ze nodig acht
om na te gaan of een dienstverlener over voldoende economische en financiële
draagkracht beschikt en voldoende bekwaam is.
Inzake referenties moeten de diensten die aan een overheid verstrekt werden,
bewezen worden door certificaten die door de bevoegde overheid opgesteld of
geviseerd zijn. Voor de diensten die aan privaatrechtelijke personen verstrekt
werden, verdient het de voorkeur eveneens dergelijke certificaten te vragen al is
een verklaring van de dienstverlener zelf ook toegelaten.
De aanbestedende overheid mag geen specifieke referenties eisen van uitgevoerde
diensten bij de aanbestedende overheid zelf. Ze mag uiteraard met dergelijke
referenties wel rekening houden.
De aankondiging kan strenge selectievoorschriften opleggen en bv. bepalen dat
enkel de kandidaten die aan alle selectiecriteria voldoen, geselecteerd worden.
Het vragen van bijkomende toelichtingen of aanvullingen bij de voorgelegde
bewijsstukken is toegestaan, voor zover ze verenigbaar zijn met het voorwerp
van de opdracht en de bescherming van de bedrijfsgeheimen.
Als er een officiële lijst bestaat in een andere Lid-staat van de EG, brengt de
inschrijving van de dienstverlener op deze lijst een vermoeden van geschiktheid
met zich mee wat betreft de vereisten gesteld in art.69 (1° tot 4° en 7°), art.70
(2° en 3°) en art.71, 1°. Bovendien volstaat dat tevens als bewijs voor een rechtsgeldige
inschrijving in het beroeps- of handelsregister.
Voor juridische diensten wordt de concurrentieplicht nagenoeg volledig uitgesloten
(art.68, 5° lid).
blz. 90 en verder
Voorbeeld
Hoofdstuk III
KB 8 januari 1996
115

116
Hoofdstuk IV
Noot:
blz. 96 en 97
Specfieke problemen bij een opdracht van diensten
Het is inherent aan sommige opdrachten van diensten dat de bekwaamheid van
de dienstverlener gedeeltelijk samenvalt met het voorwerp van de opdracht zelf.
Het is meer de kwaliteit van de ingezette middelen (de personen) die het resultaat
van de opdracht zal bepalen, dan de precieze beschrijving van het te verwachten
resultaat. Vandaar dat het niet eenvoudig is om selectie- en gunningscriteria
te scheiden. Hierna trachten we een onderscheid tussen beide criteria te
maken.
Selectiecriteria
- Voor de opdracht relevante referenties, m.i.v. de certificaten van waardering
door vroegere opdrachtgevers
- Voor de opdracht relevante omzet
- De kwaliteit van de in te zetten personen op basis van hun curriculum
vitae
- De methode die in de onderneming gebruikt wordt om de kwaliteitszorg
te garanderen
- De vervangbaarheid van het ter beschikking te stellen personeel
- Het beschikken over een ISO-certificaat
Gunningscriteria
- De prijs
- De specifieke kennis van een bepaalde persoon
- De resultaten van een gedragsgericht interview
- De voorgestelde methodologie en het organisatorisch actieplan bij de uitvoering
van de opdracht
- De voorgestelde voltooiingstermijn van de opdracht (tenzij die door het
bestek opgelegd is)
- De mate waarin de opdrachtnemer bereid is om een bepaald resultaat te
garanderen in combinatie met financiële sancties indien het vooropgesteld
resultaat niet gehaald wordt.
Daarnaast rijst de vraag in welke mate de opdrachtgever ook kan eisen dat
een bepaalde persoon (die bv. doorslaggevend was in de selectieprocedure)
ook de facto de opdracht uitvoert.
Hier zijn de besteksbepalingen determinerend. Zo zou de aanbestedende overheid
bv. kunnen bepalen dat de opdrachtgever zich het recht voorbehoudt de
opdracht, zonder enige schadeloosstelling, te verbreken indien de voorgestelde
ploeg de opdracht de facto niet uitvoert, zelfs in geval van overmacht (bv. ziekte,
ontslag). Het is ook mogelijk dat de opdrachtgever zich het recht voorbehoudt
- op welk ogenblik ook - vervanging te eisen van de ter beschikking
gestelde dienstverlener door een andere persoon die minstens over dezelfde
gelijkwaardige capaciteiten moet beschikken als degene die in de kandidatuurstelling
beschreven waren.
TE VERSTREKKEN INFORMATIE
NA DE GUNNING
Ook hier zijn de regels dezelfde als voor een opdracht van werken (art.80).

1)
2)
3)
DE OFFERTES EN DE GUNNING
BIJ AANBESTEDING EN
OFFERTEAANVRAAG
DE OPMAAK V AN EEN OFFERTE
I Vorm en inhoud van de offerte
In de regel bestaat een offerte, in de brede betekenis van het woord, uit drie
grote onderdelen:
De eigenlijke offerte:
de formele verbintenis van een bevoegd persoon om een bepaalde opdracht voor
een bepaalde prijs uit te voeren. Meestal wordt bij het bestek een zogenaamd
‘inschrijvingsbiljet’ gevoegd dat een aantal vaste rubrieken bevat: identiteit van
de inschrijver, woonplaats, totale prijs van de opdracht, rekeningnummer, RSZnummer.
De belangrijkste bijlage bij de offerte: een gedetailleerde beschrijving van
de verschillende onderdelen van de opdracht. De opdracht wordt onderverdeeld
in specifieke posten die aangeven of de te verwerken of de te leveren hoeveelheden
forfaitaire of vermoedelijke hoeveelheden zijn. Uit de vermenigvuldiging
van de hoeveelheden met de eenheidsprijs en uit de som van de subtotalen
kan het totale bedrag van de offerte afgeleid worden. Het is dit totale bedrag
dat op het inschrijvingsbiljet vermeld moet worden. Deze gedetailleerde staat
wordt meestal bij het bestek gevoegd. Voor een opdracht van werken wordt
deze staat aangeduid met de term ‘samenvattende opmetingsstaat’. Voor een
opdracht van leveringen of van diensten spreekt men van een ‘inventaris’.
Andere bijlagen: allerhande documenten die door de bepalingen van het bestek
of krachtens art.90 van het KB verplicht bijgevoegd moeten worden.
A De eigenlijke offerte
(art.89 en art.90)
Om te vermijden dat de onwetende inschrijver een ongeldige offerte zou indienen
is het wenselijk een model van inschrijvingsbiljet toe te voegen. De belangrijkste
gegevens van dit inschrijvingsbiljet hebben betrekking op de identificatie
Samenvattende opmetingsstaat
Inventaris
Inschrijvingsbiljet
Afdeling IV
Hoofdstuk I
KB 8 januari 1996
117

118
Conformiteitsverklaring
van de inschrijver en op de totale prijs van de opdracht. Nochtans kan de aanbestedende
overheid een inschrijver niet verplichten het bijgevoegde formulier
daadwerkelijk te gebruiken. Ze kan de inschrijver evenmin verplichten het bijgevoegde
model, als model, te volgen: de aanbestedende overheid zal enkel
kunnen nagaan of aan de vereisten van art.90 van het KB voldaan is.
Het inschrijvingsbiljet moet ondertekend zijn door een persoon die, op het
ogenblik van de ondertekening, bevoegd is zich te verbinden voor de rechtspersoon
voor wie hij tekent. Het bewijs van bevoegdheid moet bij de offerte
gevoegd zijn. Is het inschrijvingsbiljet niet ondertekend, dan moet de offerte
geweerd worden. De ondertekening van het inschrijvingsbiljet hoeft niet noodzakelijk
op de plaats die daarvoor op het formulier is aangegeven. Wel moet het
duidelijk zijn dat de inschrijver akkoord gaat met de besteksvoorwaarden, wat
zijn inhoudelijk aanbod is en voor welke prijs hij zijn offerte wil uitvoeren.
B De samenvattende opmetingsstaat en de inventaris
(art.89)
Indien een model van de samenvattende opmetingsstaat of van de inventaris is
bijgevoegd, moet de inschrijver dit model volgen. Doet hij dit niet, bv. omdat
hij gebruik maakt van een geïnformatiseerd model van de firma, dan moet hij
uitdrukkelijk vermelden dat zijn specifiek model overeenstemt met dat van de
aanbestedende overheid (conformiteitsverklaring).
Bestekclausules waarbij op straffe van nietigheid het bijgevoegde model of het
bijgevoegde formulier gebruikt moet worden, kunnen niet meer in het bestek
opgenomen worden vermits het gebruik van een ander model uitdrukkelijk toegelaten
is.
Indien de conformiteitsverklaring ontbreekt, heeft dat geen invloed op de regelmatigheid
van de offerte. Anderzijds zal het ontbreken ervan de verantwoordelijkheid
van de inschrijver vergroten bv. wanneer een bepaalde post ontbreekt als
die post in het bijgevoegde model wel opgenomen was.
De samenvattende opmetingsstaat of de inventaris moeten ondertekend zijn
door een bevoegd persoon. Is dat niet het geval, maar het inschrijvingsbiljet is
wel ondertekend en er kan bovendien geen twijfel bestaan over de verbintenis
die de inschrijver wil aangaan, dan mag de offerte niet geweigerd worden.
C Andere bijlagen
(art.90)
Detaillering van de inhoud van de offerte
Het is mogelijk dat het invullen van de samenvattende opmetingsstaat of de
inventaris niet volstaat om het aanbod van de inschrijver in voldoende mate te
definiëren. De inschrijver zal dan zijn concreet aanbod beschrijven in een apart
document, al dan niet aangevuld met allerhande documentatie. Het is niet
nodig dat deze documenten ondertekend of geparafeerd zijn.
Bewijs van erkenning en registratie
Voor de uitvoering van een opdracht van werken is, vanaf een bepaald bedrag,
een erkenning vereist. Het bewijs van erkenning kan geleverd worden door een
attest van inschrijving op de lijst van de erkende aannemers in België, of door
een attest van inschrijving op een gelijkwaardige lijst in een ander Lid-Staat of
door toevoeging van de nodige documenten waaruit blijkt dat de aannemer voldoet
aan de erkenningsvereisten.

1)
Voor het toekennen van de individuele erkenning is de Gewestregering bevoegd,
die beslist op advies van de federale erkenningscommissie. Deze erkenningscommissie
moet altijd geraadpleegd worden. Een erkenning houdt een
v e rmoeden in van financiële, technische en economische bekwaamheid.
Ze wordt in beginsel verleend voor een periode van 5 jaar, maar blijft gelden tot
de herziening ervan. De aannemer moet uiterlijk op het ogenblik van de gunning
erkend zijn.
Om een opdracht van werken geldig te kunnen betekenen moet de aannemer
ook geregistreerd zijn. Een registratienummer wordt toegekend door de
Registratiecommissie die in iedere provincie bij de directe belastingen is opgericht.
Een registratie houdt een vermoeden van fiscale en sociale betrouwbaarheid
in (bv. inzake betaling van bedrijfsvoorheffing en BTW). Het bewijs van
registratie moet uiterlijk op het ogenblik van de gunning geleverd zijn.
Attest van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid
Indien de opdracht niet tot stand is gekomen bij wijze van aangenomen factuur
(art 122) en de inschrijver werknemers- en patronale bijdragen moet betalen voor
het personeel dat hij in dienst heeft (arbeiders of bedienden), dan gelden
- naar gelang de nationaliteit van de inschrijver - volgende regels:
De inschrijver heeft een Belgische nationaliteit
Bij een openbare procedure voegt de inschrijver een RSZ-attest bij zijn offerte
of bezorgt dit attest aan de aanbestedende overheid ten laatste op de dag
die de dag van de opening van de offertes voorafgaat. Uit dit attest
moet blijken dat de inschrijver al de vereiste aangiften aan de Rijksdienst heeft
gedaan tot en met het voorlaatste afgelopen kalenderkwartaal te rekenen vanaf
de dag van de opening van de offertes. De RSZ-aangiften door de werkgevers
gebeurt op trimestriële basis.
Het is de stand van de rekening van de ingediende aangiften, zoals die blijkt
uiterlijk de dag vóór de opening van de offertes, die bedoeld wordt. Een regularisatie
van mogelijke achterstallen is dus nog mogelijk tot vóór de dag van de
opening van de offertes. Het RSZ-attest zelf kan van een latere datum dateren.
Uit de stand van de rekening moet blijken dat minstens de RSZ-aangifte tot en
met het voorlaatste kalenderkwartaal voldaan werd. Indien blijkt dat reeds de
aangiften m.b.t. het laatste afgelopen kalenderkwartaal voldaan werden, volstaat
dit uiteraard eveneens als afdoende bewijs.
Bovendien mag de inschrijver - blijkens dit attest - geen bijdragen verschuldigd
z i j n van meer dan 100.000B f r. Mocht dat het geval zijn, dan kan de off e rte toch
nog aanvaard worden indien aan één van de volgende voorw a a rden voldaan is:
- Ofwel heeft de inschrijver uitstel van betaling gekregen en neemt hij de
terugbetalingstermijnen strikt in acht.
- Ofwel heeft hij schuldvorderingen ten aanzien van één of meerdere aanbestedende
overheden die, op 100.000 Bfr na, de uitstaande schulden kunnen
compenseren. Deze schuldvorderingen moeten ‘zeker, opeisbaar en vrij’
zijn. Deze voorwaarden hebben onder meer tot gevolg dat de schuldvorderingen
niet betwist mogen worden door de schuldenaars ervan, dat er
geen termijn of opschortende voorwaarde aan verbonden is, dat ze niet het
voorwerp zijn van beslag, afstand of inpandgeving.
Indien - bij een beperkte procedure of bij een onderhandelingsprocedure met of zonder bekendmaking -
het RSZ attest bij de kandidaatstelling ontbreekt of niet werd bezorgd ten laatste de dag voor de uiterste
datum van ontvangst van de kandidaturen, kan de aanbestedende overheid - alvorens tot de selectieprocedure
over te gaan - zelf inlichtingen inwinnen bij de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid. Het gaat hier om een
mogelijkheid en niet om een verplichting van de aanbestedende overheid. Bovendien vervalt deze mogelijkheid
indien de aankondiging uitdrukkelijk bepaald heeft datÎop straffe van nietigheid het RSZ-attest bij de aanvraag
tot deelneming moest gevoegd worden.
KB 8 januari 1996
119

120
b)
T.V.=
tijdelijke vereniging
•
•
De inschrijver heeft een buitenlandse nationaliteit
Indien een inschrijver van buitenlandse nationaliteit personeel tewerkstelt dat
aan de Belgische sociale zekerheid is onderworpen, dan gelden uiteraard dezelfde
regels als voor een Belgische inschrijver.
Is dat niet het geval, dan bepaalt het recht van het land waar de buitenlandse
inschrijver gevestigd is hoe het bewijs geleverd kan worden dat deze inschrijver
aan zijn sociale zekerheidsverplichtingen voldaan heeft. Worden er door het
betrokken land geen attesten uitgereikt, dan kan dit bewijs vervangen worden
door: een verklaring onder eed, een plechtige verklaring voor een overheids- of
gerechtelijke instantie, voor een notaris of voor een bevoegde beroepsorganisatie
van dit land.
De documenten vermeld in art.92 van het KB
De documenten vermeld in art.92 kunnen door de aanbestedende overheid
steeds opgevraagd worden, vóór de gunning van de opdracht. Worden deze
documenten niet voor de gestelde datum bezorgd, dan kan dit - mits motivering
- leiden tot de weigering van de offerte. Een weigering kan bv. gewettigd
zijn indien bepaalde documenten (bv. inschrijving in een beroepsregister) verplicht
zijn in het land van vestiging van de inschrijver.
II Vereniging, volmacht en vervanging
A Vereniging
(art.93)
Het is mogelijk dat twee of meerdere inschrijvers zich tijdelijk verenigen om
samen een offerte in te dienen. Deze tijdelijke vereniging (hierna: T.V.) blijkt uit
de gezamenlijke ondertekening van het inschrijvingsbiljet. De eigenlijke overeenkomst
tussen de deelgenoten is een zaak van deze deelgenoten zelf, en niet
van de aanbestedende overheid. Door de ondertekening is overigens elke ondertekenaar
hoofdelijk gebonden ten aanzien van de aanbestedende overheid: elke
ondertekenaar kan eventueel verplicht worden de gehele opdracht uit te voeren.
Elke ondertekenaar moet kunnen bewijzen dat hij bevoegd is om de onderneming
te binden en dat de RSZ-verplichtingen werden nageleefd. Bij een opdracht
van werken volstaat het dat ofwel de T.V. geregistreerd is, ofwel de deelgenoten
geregistreerd zijn voor de werken die ze zullen uitvoeren. Wat de
erkenningsvereisten betreft volstaat het dat één van de deelgenoten erkend is
voor de vereiste categorie.
Bij elke ondertekenaar gaat de aanbestedende overheid na of hij niet om één of
andere reden uitgesloten moet worden.
Bij een beperkte procedure of bij een onderhandelingsprocedure met bekendmaking,
vindt er - voor de indiening van de offertes - een selectie van de kandidaten
plaats. Nadien mogen enkel de geselecteerde kandidaten een offerte indienen.
Indien het bestek het uitdrukkelijk toestaat, mag er nochtans een offerte
ingediend worden door een tijdelijke vereniging waarvan minstens één inschrijver
tijdens deze voorafgaande selectieprocedure geselecteerd werd.
Specifieke problemen bij een tijdelijke vereniging
Indien één van de ondertekenaars niet voldoet aan de verplichtingen waaraan
voldaan moet zijn om de opdracht regelmatig te kunnen gunnen (RSZ-verplichtingen,
bevoegdheid), dan moet de offerte van de T.V. geweigerd worden.
Indien één van de ondertekenaars op basis van de uitsluitingsgronden uitgesloten
zou kunnen worden, maar de aanbestedende overheid verkiest om dit niet
te doen, dan kan de opdracht eventueel aan de T.V. gegund worden.

•
•
Indien één van de ondertekenaars op basis van de uitsluitingsgronden effectief
wordt uitgesloten, dan kan de opdracht niet meer aan de T.V. gegund worden.
Een tijdelijke vereniging die is opgericht bij de kandidatuurstelling, en die
bestaat uit de rechtspersonen x, y en z is normaliter ook de T.V. die de offerte
indient. Een vervanging bij de indiening van de offerte van y en z door de
(rechts)personen a en b is enkel toegestaan indien het bestek deze vervanging
uitdrukkelijk toelaat (art.93, §2). Een uitbreiding van de T.V. is altijd toegestaan
vermits dit voor de aanbestedende overheid als een versterking beschouwd kan
worden.
B Volmacht
(art.94)
In de regel wordt een offerte ondertekend door een persoon die krachtens de
wet of de statuten bevoegd is om de rechtspersoon te verbinden. Het is echter
ook mogelijk dat iemand de offerte ondertekent die daartoe een volmacht heeft
gekregen. Die volmacht kan blijken uit een bijzondere bevoegdheid die in het
Belgisch Staatsblad is gepubliceerd. De volmacht kan ook blijken uit een akte
(notarieel of gewoon onderhands), bv. een mandaat van de raad van bestuur aan
een personeelslid om inschrijvingen tot een bepaald bedrag te ondertekenen.
Wordt er een kopie van dit origineel bijgevoegd dan moet er een document bij
de offerte worden gevoegd dat attesteert dat de kopie overeenstemt met het origineel:
het kan bv. gaan om een voor eensluidend verklaard afschrift.
De volmacht moet bestaan op het ogenblik van de ondertekening, hoewel een
vaste dagtekening als zodanig niet vereist is. Is het bewijs van volmacht niet bijgevoegd,
dan kan het nog altijd opgevraagd worden. De aanbestedende overheid
mag echter ook beslissen de offerte onmiddellijk te weigeren. Enkel het
voorleggen van het document is dus regulariseerbaar: een volmacht kan nooit
na de indiening van de offerte met terugwerkende kracht verleend worden.
Indien duidelijk blijkt dat dit gebeurd is, dan moet de offerte geweerd worden.
Een geantidateerde volmacht komt overigens neer op valsheid in geschrifte.
C Vervanging
(art.95)
De aanbestedende overheid kan, vóór de gunning van de opdracht, aanvaarden
dat een inschrijver, natuurlijke persoon, vervangen wordt door een rechtspersoon.
Die natuurlijke persoon moet zich dan wel verbinden tot hoofdelijke aansprakelijkheid
bij de uitvoering van de opdracht.
III Opdracht van werken: de samenvattende opmetingsstaat
Bij een opdracht van werken wordt een samenvattende opmetingsstaat gevoegd.
Deze staat vermeldt voor iedere post, of het een forfaitaire - d.i. een tijdens de
uitvoering niet wijzigbare - hoeveelheid, of een vermoedelijke hoeveelheid is.
Bij een vermoedelijke hoeveelheid wordt de afrekening gemaakt op basis van het
reële aantal geleverde hoeveelheden. Die gerealiseerde hoeveelheden worden
vermenigvuldigd met de opgegeven prijs voor één eenheid (de zgn. ‘eenheidsprijs’
per m3, per stuk, per lopende meter enz.)
Welke verplichtingen heeft de inschrijver t.a.v. deze samenvattende opmetingsstaat?
Van een inschrijver wordt verwacht dat hij de opgegeven hoeveelheid nakijkt op
basis van de bijgevoegde plannen en zijn beroepskennis. Hij moet de leemten
signaleren en mag de forfaitair e hoeveelheden verbeteren, mits het toevoegen
van een verantwoordingsnota voor de aangebrachte wijzigingen (art.96, §2).
KB 8 januari 1996
121

Na de opening van de offertes mogen niet-ontdekte fouten of leemten niet meer
door de inschrijver worden ingeroepen. Bovendien is het zo dat, indien er achteraf
een tegenstrijdigheid vastgesteld wordt tussen de samenvattende opmetingsstaat
en de besteksbepalingen of de goedgekeurde tekeningen, deze laatste documenten
voorrang hebben op de samenvattende opmetingsstaat ( a rt.96, §5).
Het verbeteren van v e rmoedelijke hoeveelheden is meestal niet opportuun: vandaar
dat de verbetering ervan slechts toegestaan is indien het bestek dat uitdru kkelijk
bepaalt. Bovendien moeten de voorgestelde wijzigingen minstens 10% van
de post bedragen, in meer of in min ( a rt.96, §2). Indien een inschrijver de vermoedelijke
hoeveelheden toch zou verbeteren, ondanks het feit dat niet voldaan
is aan de beide voorw a a rden, dan moet de off e rte in de regel geweerd word e n .
Dat is zeker het geval voor verbeteringen die bestaan in een vermindering van de
hoeveelheden, tenzij het om een onbeduidende vermindering gaat.
Van een inschrijver wordt dus niet alleen verwacht dat hij de eenheidsprijs of
globale prijs invult maar ook de samenvattende opmetingsstaat ondertekent, de
nodige rekenkundige bewerkingen maakt en het totale bedrag van de opmetingsstaat
vermeldt op het inschrijvingsbiljet (art.96, §3).
Voor de prijsopgave van de verschillende posten moet de aannemer volgende regels in acht nemen
(art.96, §4)
De prijzen moeten opgegeven zijn met inachtname van de betrekkelijke waarde
van iedere post in het geheel. Men mag m.a.w. de prijs van een bepaalde post
niet kunstmatig opdrijven door er ook een deel van de prijs van een andere post
in op te nemen. Een dergelijke prijsbepaling zou eventueel speculatie toelaten
bij posten met onderschatte vermoedelijke hoeveelheden, of ongeoorloofde prefinanciering
toelaten omdat bepaalde - belangrijke - posten chronologisch vroeger
uitgevoerd worden en in rekening gebracht worden. Bovendien moeten de
122
winst en de algemene onkosten over de onderscheiden posten verdeeld worden
in verhouding tot hun belangrijkheid. Door deze beperking op te leggen wenst
de aanbestedende overheid eveneens mogelijke prefinanciering te voorkomen.
Indien de aannemer deze regels niet naleeft is de offerte enkel aangetast door
een relatieve onregelmatigheid (cfr. toelichting bij abnormale eenheidsprijzen):
de aanbestedende overheid moet de offerte enkel weren indien ze van oordeel
is dat hierdoor de gelijke behandeling van de inschrijvers aangetast wordt. Dat
is het geval wanneer de offertes duidelijk niet meer vergelijkbaar zijn.
I V Opdracht van leveringen of diensten: de inventaris
Bij een opdracht van leveringen of van diensten is in de regel een inventaris
gevoegd. Deze inventaris bevat een overzicht van de aard van de levering of
prestatie en hun hoeveelheden. Meestal gaat het om vermoedelijke hoeveelheden,
waarbij het bestek eventueel kan bepalen dat de afname van een minimumhoeveelheid
gegarandeerd is.
Welke verplichtingen heeft de inschrijver t.a.v. deze inventaris?
Een inschrijver hoeft de hoeveelheden niet na te kijken. Verbetering van de aangegeven,
forfaitaire of vermoedelijke, hoeveelheden is dan ook verboden, tenzij
het bestek dat uitdrukkelijk toestaat.
Van een inschrijver wordt verwacht dat hij de eenheidsprijs (of totale prijs) in de
inventaris invult, de inventaris ondertekent, de nodige rekenkundige bewerkingen
maakt en het totale bedrag van de inventaris opneemt in zijn inschrijvingsbiljet
(art.97, §1, 2° lid). Is er geen inventaris bij het bestek gevoegd, dan moet
de offerte de gegevens bevatten die in art.97, §1, 1° lid zijn opgesomd.

Bijzonder vraagstuk: mogen vermoedelijke hoeveelheden onbeperkt besteld worden
tijdens de duur van de overeenkomst?
De wet of het KB legt geen beperking op inzake de maximaal toegelaten te
bestellen hoeveelheid: een vermoedelijke hoeveelheid is per definitie een
raming. Anderzijds werd de forfaitaire eenheidsprijs bepaald op basis van een
vermoedelijke hoeveelheid die minstens in orde van grootte een betrouwbare
aanduiding moet geven van de toekomstige bestellingen. De besteksbepalingen
kunnen overigens meer gegevens bevatten over de precieze draagwijdte: bv. het
al dan niet garanderen van een minimumhoeveelheid, een procentuele afwijkingsmarge
vooropstellen ten aanzien van de geraamde hoeveelheid e.d.m.
Bovendien moet de gelijkheid van de inschrijvers gewaarborgd blijven. Zo zal
een verdubbeling of verdrievoudiging van de in de inventaris opgegeven hoeveelheid
slechts aanvaardbaar zijn indien redelijkerwijze aangenomen mag worden
dat de mededinging niet fundamenteel gewijzigd zou worden wanneer de
aanbestedende overheid deze gewijzigde hoeveelheden reeds in de inventaris
opgegeven zou hebben. In bijkomende orde kan ook gesteld worden dat de
aanbestedende overheid de inschrijvers aan wie de initiële opdracht niet gegund
werd ernstige kansen op een nieuwe opdracht ontzegt. De aanbestedende overheid
spreidt haar behoeften immers niet langer over verschillende opdrachten
maar bestelt ze bij de opdrachtnemer van de initiële opdracht die op het ogenblik
van de marktraadpleging van een veel bescheidener omvang was.
V Prijsopgave, opdrachten in percelen en gebruik van talen
A Prijsopgave
Alle - reeds ingevoerde - heffingen, met uitzondering van de BTW, worden verondersteld
reeds begrepen te zijn in de eenheidsprijzen of globale prijzen van de
opdracht ( a rt.100, §1). Die heffingen kunnen bv. betrekking hebben op douanerechten,
accijnzen, milieutaksen e.d.m.
Art.25, §1, art.49 en art.67 van het KB van 26 september 1996 bevatten een
beschrijving van de componenten die in de regel in de prijs vervat zijn.
De prijzen moeten opgegeven zijn in Bfr, zoniet is de offerte substantieel onregelmatig
(art.100, §2). De prijsopgave in een andere munteenheid tast immers
de vergelijkbaarheid van de offertes aan (wisselkoersrisico). Indien de aanbestedende
overheid geconfronteerd wordt met een monopoliesituatie en de opdrachtnemer
weigert het wisselkoersrisico te nemen, dan is de offerte opgemaakt
in een vreemde munteenheid toch aanvaardbaar.
De eenheidsprijzen en het totale bedrag van de offerte worden voluit geschreven.
Als dat niet gebeurd is, is de offerte relatief onregelmatig: de offerte moet
niet geweerd worden indien de verbintenis van de inschrijver duidelijk is. Indien
de aanbestedende overheid een verschil vaststelt tussen de opgaven in cijfers en
de voluitgeschreven prijzen, dan hebben deze laatste de voorrang, tenzij de
bedoeling van de inschrijver achterhaald kan worden. Dat kan onder meer door
de ontleding van de gehele offerte en door een vergelijking met andere offertes
en de gangbare prijzen (art.100, §2).
B Meerdere percelen
Het is mogelijk dat een bestek van één gunningsprocedure meerdere opdrachten
(‘loten’, ‘percelen’) bevat. Het staat de inschrijver vrij een offerte in te dienen
voor één of meerdere percelen. Voor elk perceel waarvoor hij inschrijft moet
een aparte offerte ingediend worden, tenzij het bestek de opname in één document
uitdrukkelijk zou toelaten (art.101). Indien dit vormvoorschrift niet nageleefd
wordt, dan is de offerte enkel relatief onregelmatig.
KB 8 januari 1996
123

124
Verbeteringsvoorstellen
1)
2)
3)
Indien het bestek het toestaat kan de inschrijver, indien hem meerdere percelen
gegund zouden worden, kortingen toestaan, of mag hij bijkomende voordelen
(‘verbeteringsvoorstellen’) aanbieden (art.101, 2° lid).
Indien het bestek deze toelating niet uitdrukkelijk bepaalt, dan moet een offerte
die toch kortingen of verbeteringsvoorstellen bij samenvoeging van percelen
aanbiedt, niet noodzakelijk geweerd worden. Men mag dan echter met de aangeboden
kortingen geen rekening houden en de prijs van de offerte - zonder
korting - moet duidelijk uit de offerte afgeleid kunnen worden.
C Taal van de offerte
Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen drie mogelijke situaties:
Het bestek kan uitdrukkelijk bepalen dat, op straffe van nietigheid, de offerte in
het Nederlands opgesteld moet zijn. In dat geval moet de offerte die in een
andere taal opgesteld is, geweerd worden. Het gaat immers om een formele
vormvoorwaarde waarvan de niet-naleving met de nietigheid van de offerte
bestraft wordt. Het is daarentegen wel toegelaten aanvullende technische documentatie
in een andere taal bij de offerte te voegen, op voorwaarde dat die
informatie niet strikt noodzakelijk is om het technisch aanbod van de inschrijver
te kunnen beoordelen.
Het bestek kan ook bepalen dat een offerte die niet in het Nederlands is opgesteld,
geweerd kan worden of de aankondiging kan enkel de vermelding bevatten:
‘taal van de offerte: Nederlands’. In dat geval kan een offerte slechts uitgesloten
worden indien de aanbestedende overheid dit ten gronde kan motiveren.
Daarbij denken we aan problemen inzake verlengde tijdsduur en extra kosten als
gevolg van de vertaling, of ernstige risico’s op een verkeerde interpretatie door
de techniciteit van de materie.
Tot slot kan het bestek niets bepalen inzake het taalgebruik van de in te dienen
offerte. Bijgevolg wordt het gebruik van het Nederlands niet als een na te leven
vormvoorschrift opgelegd. In dat geval moet de aanbestedende overheid zeer
ernstige motieven kunnen aanhalen om een offerte te weigeren die in een andere
taal dan het Nederlands opgesteld is.
Voorzichtigheid is nochtans geboden wanneer een offerte wordt ingediend door
een landgenoot uit het Waalse landsgedeelte in de Franse taal. In dat geval is
het niet uitgesloten dat het grondwettelijk principe van de vrijheid van
taalgebruik (art.30 van de gecoördineerde Grondwet) verbiedt dat de
offerte geweerd zou worden omdat ze in de andere landstaal is opgemaakt.

HET INDIENEN V AN EEN OFFERTE
De inschrijver die een offerte wil indienen, wijzigen of intrekken moet rekening
houden met een aantal voorschriften.
A Eén offerte per opdracht
Per opdracht mag de inschrijver maar één offerte indienen: d.w.z. inhoudelijk
mag er maar één aanbod per opdracht gedaan worden (art.103). Van een
inschrijver wordt dus verwacht dat hij steeds zijn ‘beste’ offerte indient en niet
dat hij een keuze tussen meerdere mogelijkheden aanbiedt.
Het indienen van twee offertes voor dezelfde opdracht leidt tot de substantiële
onregelmatigheid van de beide offertes. Art.103 is echter niet van toepassing op
de onderhandelingsprocedure.
Varianten (gewone varianten bij een aanbesteding of vrije varianten bij een offerteaanvraag)
mogen daarentegen wel ingediend worden, voor zover ze beantwoorden
aan de vereisten van het bestek. Varianten wijken per definitie af van
de oplossing die in het bestek als de basisoplossing beschreven is.
B Gesloten omslag
De offerte moet zich in een definitief gesloten omslag bevinden (art.104): dat
betekent onder meer dat een inschrijver geen zelfklevende omslag mag gebruiken
omdat die zonder zichtbare beschadiging geopend kan worden. Het gaat
hier om een substantiële onregelmatigheid. De offerte van een inschrijver die
dergelijke zelfklevende omslagen gebruikt, moet dus geweigerd worden omdat
de geheimhouding van de procedure in het gedrang is kunnen komen. Iemand
zou een ingediende offerte reeds vóór de openingszitting geopend kunnen hebben
en de resultaten ervan meegedeeld kunnen hebben aan een mededinger.
Op deze omslag wordt de datum van de opening van de off e rtes vermeld alsook
de verwijzing naar het bestek en eventueel het nummer van het betrokken perc e e l .
Indien de offerte over de post wordt ingezonden - gewoon of aangetekend -
dan wordt de eerste gesloten omslag in een tweede gesloten omslag geschoven.
Op deze tweede omslag wordt het adres vermeld dat in het bestek is aangegeven,
alsook de vermelding ‘offerte’.
Een inschrijver mag echter niet gestraft worden voor een fout die door de aanbestedende
overheid is begaan. Een offerte die bij toeval door een ijverige
dienstbode geopend werd, moet onmiddellijk opnieuw gesloten worden. Dat
incident kan dus niet tot gevolg hebben dat deze offerte geweigerd wordt.
Gewone varianten en
Vrije varianten:
zie blz. 35, 38 en 39
Definitief gesloten omslag
Hoofdstuk II
KB 8 januari 1996
125

126
C De offerte moet toekomen alvorens de voorzitter de zitting open verklaart
Iedere offerte moet bij de voorzitter van de openingszitting van de offertes
toekomen, alvorens hij de zitting open verklaar t. Een offerte die tegen ontvangstbewijs
werd afgegeven of via spoedbestelling afgeleverd werd maar toch
niet vóór de opening van de zitting bij de voorzitter toekomt, mag niet meer in
aanmerking genomen worden.
Deze uitsluiting op basis van laattijdige indiening geldt eveneens voor aangetekende
zendingen tenzij voldaan is aan de volgende twee voorwaarden (art.104,
2° en 3° lid):
- De aanbestedende overheid heeft de opdracht nog niet gegund (via betekening
van de gunningsbeslissing).
- Er moeten minstens 4 kalenderdagen begrepen zijn tussen de dag van de
aangetekende zending (die mag meegerekend worden) en de dag vastgesteld
voor de ontvangst van de offertes (die niet mag meegerekend worden
voor het bepalen van deze minimumperiode van 4 kalenderdagen).
Deze laattijdige inschrijvingen moeten bovendien geopend worden door twee
afgevaardigden van de aanbestedende overheid. Op deze zitting worden alle
inschrijvers uitgenodigd (art.108).
Een offerte kan steeds tijdig op de openingszitting afgegeven worden, voor
zover de voorzitter de zitting nog niet open verklaard heeft. Het is dus niet
toegestaan in het bestek een clausule op te nemen die de inschrijvers zou
verplichten hun offerte in te dienen op een datum die voorafgaat aan die
van de openingszitting.
D De offerte wijzigen of intrekken
Indien de inschrijver een reeds ingediende offerte wil wijzigen of intrekken, dan
kan dat slechts als hij de voorwaarden naleeft die in art.105 vermeld zijn.

1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
DE OPENING V AN DE OFFERTES
De offertes mogen enkel geopend worden op de plaats, datum en het uur
zoals in het bestek of de aankondiging vermeld is.
Met deze openbare zitting wil de aanbestedende overheid bewijzen dat de omslagen
tijdens de zitting voor de eerste maal geopend worden. Op die wijze kan
de aanbestedende overheid aantonen dat de gunningsprocedure geheim en
onpartijdig is verlopen. Indien de aanbestedende overheid plaats, datum of uur
wijzigt en één of meerdere inschrijvers hiervan niet tijdig op de hoogte brengt,
dan mag deze verplaatste openingszitting niet plaatsvinden op straffe van absolute
onregelmatigheid van de procedure en de gunning die er op volgt.
Bij een onderhandelingsprocedure is een openingszitting nutteloos: het is niet
noodzakelijk zo dat de voordeligste ingediende offerte zal gekozen worden vermits
er nog onderhandelingen mogelijk zijn. Het is bovendien toegestaan tijdens
de onderhandelingsprocedure gebruik te maken van de verworven kennis
die blijkt uit de vergelijking van de verschillende offertes. Indien het bestek een
uiterste datum voor de indiening van de offertes bepaalt, dan moet die uiterste
datum voor de indiening van een offerte echter wel gerespecteerd worden.
De gelijke behandeling van de inschrijvers vereist bovendien dat in de fase die
de indiening van de offertes voorafgaat geen gegevens worden verstrekt afkomstig
van reeds ingediende offertes van andere inschrijvers.
Chronologisch kunnen we het verloop van een zitting als volgt schetsen:
(art.106).
De voorzitter plaatst de bus met de reeds ingediende offertes in het aangeduide lokaal.
De voorzitter staat de inschrijvers - bij een beperkte procedure - of het publiek - bij een openbare
procedure - toe het lokaal te betreden.
De meegebrachte offertes worden aan de voorzitter overhandigd.
De voorzitter opent de zitting: vanaf dat ogenblik mag geen enkele offerte nog aanvaard worden.
De offertes worden geopend.
Het inschrijvingsbiljet, de samenvattende opmetingsstaat of de inventaris, de overige documenten
die het aanbod toelichten, de op straffe van nietigheid bij te voegen documenten, de documenten
i.v.m. wijziging of intrekking van de offerte worden blad per blad door de voorzitter of de bijzitter
geparafeerd.
De voorzitter leest de naam van de inschrijvers, hun woonplaats en intrekkingen voor.
Bij een aanbesteding - en dus niet bij een offerteaanvraag - leest de voorzitter eveneens de aangeboden
prijzen voor, alsook de prijzen van de (gewone) varianten en van de prijswijzigingen. Heeft
de aanbesteding betrekking op een groot aantal percelen, dan kan de voorlezing van de prijzen op
een andere wijze kenbaar gemaakt worden. Deze wijze wordt in het bestek omschreven.
Hoofdstuk III
KB 8 januari 1996
127

128
Hoofdstuk IV
Substantieel onregelmatig
Relatief onregelmatig
De gegevens die door de voorzitter werden voorgelezen (zie punt 7 en 8) worden
in een proces-verbaal opgenomen, te ondertekenen door de voorzitter en
een bijzitter en eventueel door de aanwezigen die dit wensen (art.107). Een
inschrijver die afwezig was op de openingszitting moet, na schriftelijke aanvraag,
een kopie van dit proces-verbaal krijgen (art.109).
DE REGELMATIGHEID V AN DE
OFFERTES EN DE PRIJZEN
I Inleiding
Om de gelijkheid onder de mededingers en om de vergelijkbaarheid van de
offertes te waarborgen werd het principe van de regelmatigheid van de offertes
en van de gunningsprocedure ingevoerd. Krachtens art.15 en art.16 van de wet
mag een opdracht dan ook enkel gegund worden aan een inschrijver die een
regelmatige offerte ingediend heeft. Een offerte is regelmatig wanneer ze naar
vorm en inhoud overeenstemt met de door de opdrachtgever en de reglementering
gestelde voorwaarden.
Chronologisch vindt het onderzoek van de regelmatigheid van een offerte plaats
na de selectieprocedure en vóór de eigenlijke beoordeling van de kwaliteit van
de offerte aan de hand van de gunningscriteria (art.110, §1).
Art.110, §2 van het KB maakt een onderscheid tussen enerzijds de verplichting
een offerte te weigeren en anderzijds de mogelijkheid een offerte te weigeren.
Indien de offerte geweigerd moet worden, kwalificeert men ze als substantieel
onregelmatig of aangetast door een absolute nietigheid. Indien de offerte geweigerd
kan worden, kwalificeert men ze als relatief onregelmatig of aangetast door
een relatieve nietigheid.
Krachtens art.110, §2 moet een offerte geweigerd worden indien ze afwijkt van
de essentiële bepalingen zoals vermeld in art.89, laatste lid: afwijkende bepalingen
inzake prijzen, termijnen en technische specificaties.
Een offerte kan geweigerd worden indien ze afwijkingen bevat t.a.v. de bepalingen
van titel VI, of een voorbehoud of bestanddelen bevat die niet met de
werkelijkheid overeenstemmen. Deze bepaling geeft aanleiding tot talrijke interpretatieproblemen.
Hierna wordt dan ook getracht enige systematiek te brengen
in de complexe problematiek van de regelmatigheid van de offertes.

I I P recisering substantiële en relatieve onre g e l m a t i g h e i d
A Substantiële onregelmatigheid
Niet elke afwijking inzake de wijze van prijsopgave of inzake de gevraagde technische
specificaties leidt noodzakelijk tot het weigeren van de offerte. Indien het
om afwijkingen gaat die slechts een zeer beperkte invloed op de offerte hebben,
tast dit immers de vergelijkbaarheid van de offertes niet aan. Anderzijds zijn de
gronden voor een verplichte weigering van een offerte evenmin louter beperkt
tot deze die in art.110 opgesomd zijn. Elk gebrek waardoor een offerte niet
ernstig beoordeeld en vergeleken kan worden met de andere offertes moet
verplicht geweigerd worden.
De procesrisico’s zijn ernstig. Een benadeelde inschrijver kan de aanbestedende
overheid verwijten dat ze de verplichte sanctie van weigering van de offerte van
zijn concurrent niet heeft toegepast. Anderzijds kan een inschrijver wiens offerte
om deze reden werd geweigerd de aanbestedende overheid verwijten dat het
gebrek niet substantieel van aard was en dat bijgevolg de offerte ten onrechte
werd geweigerd.
B Relatieve onregelmatigheid
Een off e rte die een niet-substantieel gebrek vertoont, mag door de aanbestedende
overheid geweigerd worden indien de volgende voorw a a rden vervuld zijn:
- De sanctie, nl. de weigering van de off e rte, mag niet buiten verh o u d i n g
staan tot het gebrek (bv. weigering van de off e rte op grond van abnormaal
lage eenheidsprijzen die van gering belang zijn in het geheel van de
opdracht)
- De aanbestedende overheid gebruikt voor alle off e rtes dezelfde maatstaven.
- Het gebrek in de offerte mag niet het gevolg zijn van de onvolledigheid
of de onduidelijkheid van de besteksbepalingen;
- Zoals voor elke beslissing dient er een in rechte en in feite juist en aanneembaar
motief te zijn voor de weigering.
Als de offerte op basis van het vastgestelde gebrek niet uitgesloten wordt, dan
wordt dit gebrek geregulariseerd. Die regularisatie kan bestaan in de aanvaarding
van de afwijking (bv. een kleine technische afwijking) of in de correctie ervan na
de indiening van de offerte (bv. het opvragen van het RSZ-attest). Het gebrek
kan eveneens een fout zijn die door de aanbestedende overheid ambtshalve niet
verbeterd mag worden. Indien die fout de vergelijkbaarheid van de offertes niet
wezenlijk beïnvloedt, dan kan de aanbestedende overheid de offerte niet weigeren
en zal ze de fout aanvaarden.
De procesrisico’s zijn de volgende: een inschrijver die meent dat de sanctie van
de weigering van de offerte ten onrechte werd toegepast, kan dit voor de Raad
van State betwisten. Een inschrijver die meent dat de aanbestedende overheid
de sanctie van de weigering van de offerte van een concurrent ten onrechte niet
toegepast heeft, kan dit eveneens aanklagen.
III De vormelijke regelmatigheid
In een eerste fase van het onderzoek van de regelmatigheid van de offerte gaat
de aanbestedende overheid na of de offerte van de inschrijver voldoet aan een
reeks vormvoorschriften. Pas in een tweede fase zal de inhoudelijke regelmatigheid
onderzocht worden.
Regularisatie
KB 8 januari 1996
129

130
a)
Voorbeeld
b)
Het onderzoek naar de vormelijke regelmatigheid van een offerte heeft o.m.
betrekking op volgende aspecten: zijn bepaalde documenten toegevoegd, werden
bepaalde stukken behoorlijk ingevuld en ondertekend, is de inschrijver wel
degelijk bevoegd om de onderneming te binden?
In wat volgt lichten we per rubriek deze vormvoorschriften uitgebreid toe.
A Ontbreken er bepaalde documenten?
Zelfs indien het bestek uitdrukkelijk voorschrijft dat bepaalde stukken op straffe
van nietigheid bij de offerte gevoegd moeten worden, dan mag de aanbestedende
overheid niet onmiddellijk tot de weigering van de offerte besluiten wanneer die
stukken blijken te ontbreken. Die drastische besteksbepaling is alleen aanvaardbaar
als de vereiste documenten werkelijk noodzakelijk zijn om de offerte op
haar technische conformiteit te beoordelen. Of - om het breder te stellen -
indien documenten ontbreken waardoor het inhoudelijke aanbod van de
offerte niet ernstig kan onderzocht worden , zal het ontbreken van deze
documenten leiden tot de verplichte weigering van de offerte, zelfs indien het
bestek niet uitdrukkelijk bepaalt dat deze documenten op straffe van nietigheid
toegevoegd moeten worden.
Bij de offerte kunnen nog een aantal andere dan de strikt noodzakelijke
stukken ontbreken . De vraag rijst dan welke houding de aanbestedende overheid
moet aannemen. We kunnen volgende situaties onderscheiden:
Documenten die in het bestek gevraagd werden en het aanbod niet kunnen
wijzigen
Dergelijke documenten kunnen na de opening van de offertes nog opgevraagd
worden. De aanbestedende overheid is niet verplicht ze op te vragen. Indien de
aanbestedende overheid ze toch opvraagt, dan moet ze de ingediende documenten
beoordelen. Indien de aanbestedende overheid ze niet opvraagt, dan
wordt het ontbreken van die documenten eventueel bestraft met een lagere
quotering bij het relevante gunningscriterium.
- Technische documentatie bij een ingevulde vragenlijst
- Detailtoelichting bij de opbouw van een prijs
- Beschrijving van de organisatie van de onderneming
Mocht nu blijken, n.a.v. het opvragen van technische documentatie, dat de
offerte niet conform is met wat de aanbestedende overheid gevraagd heeft, dan
moet de offerte vooralsnog geweigerd worden.
Bovendien kan het ontbreken van talrijke documenten toch aanleiding geven
tot het toepassen van de sanctie van de relatieve onregelmatigheid, indien de
aanbestedende overheid dit op een gepaste wijze kan motiveren. Zo zou de aanbestedende
overheid kunnen stellen dat de inschrijver met onvoldoende ernst en
zorg aan de mededingingsprocedure heeft deelgenomen en niet het nodige
gedaan heeft om de aanbestedende overheid toe te laten zich een gepast oordeel
te vormen over het aangeboden materiaal of de aangeboden diensten. De aanbestedende
overheid zou ook kunnen opwerpen dat door het opvragen van al
de ontbrekende documenten er heel wat tijd verloren kan gaan, zeker indien het
om meerdere offertes zou gaan en de toewijzing vrij dringend is.
Documenten die in het bestek gevraagd werden en die noodzakelijker w i j z e
in het bezit van de aanbestedende overheid moeten zijn voor ze de opdracht
mag gunnen
Sommige ontbrekende documenten moeten toch door de aanbestedende overheid
opgevraagd worden indien ze de opdracht aan de inschrijver van de - bij de
indiening onvolledige - offerte wil gunnen.

c)
d)
a)
b)
- Het bewijs van erkenning en registratie van aannemers
- Het RSZ-attest bij tewerkstelling van werknemers
- Documenten waaruit de bevoegdheid van de ondertekenaar van de off e rte blijkt
Op basis van de beginselen van behoorlijk bestuur is de aanbestedende overheid
eerder verplicht deze documenten op te vragen, indien bij gebreke hieraan de
voordeligste of de laagste offerte verloren zou gaan.
Documenten die op basis van art.92 opgevraagd kunnen worden
Documenten die vermeld worden in art.92 zijn documenten die de aanbestedende
overheid te allen tijde kan opvragen, zelfs indien het bestek de toevoeging
ervan niet uitdrukkelijk heeft voorgeschreven. Indien de inschrijver deze
documenten, na een uitdrukkelijk verzoek daartoe, niet wil of kan bezorgen dan
is de offerte aangetast door een relatieve onregelmatigheid. Dat impliceert dat
de aanbestedende overheid de offerte slechts kan weigeren indien ze deze sanctie
kan motiveren.
Het ontbreken van een lijst van de namen van de onderaannemers
Het ontbreken van deze lijst leidt normaliter niet tot de weigering van de off e rt e .
Een dergelijke lijst wijzigt immers het inhoudelijke aanbod niet. Indien de off e rt e
evenwel de toevoeging ervan op straffe van nietigheid voorgeschreven heeft
omdat een belangrijk aandeel van de opdracht enkel door zeer gespecialiseerde
aannemers uitgevoerd kan worden, en de aanbestedende overheid wil zekerheid
over de contractuele relaties met deze onderaannemers, dan zal het ontbreken
van deze lijst wél leiden tot de weigering van de offerte.
B Zijn de documenten volledig en juist ingevuld?
een technische vragenlijst
In het bestek kan een bepaling opgenomen zijn dat de bijgevoegde technische
vragenlijst op straffe van nietigheid punt voor punt ingevuld moet worden.
Indien de aanbestedende overheid vaststelt dat de invulling onvolledig is, dan
mag zij niet onmiddellijk tot de weigering van de offerte besluiten. Zij is echter
verplicht de offerte te weigeren indien de onvolledigheid voor gevolg heeft dat
de technische conformiteit met de minimale technische vereisten niet kan geverifieerd
worden of indien de onvolledigheid er toe leidt dat het aanbod van de
inschrijver niet ernstig met de overige offertes vergeleken kan worden.
De prijsopgave
Bij de prijsopgave kan de inschrijver verschillende fouten maken.
De inschrijver heeft voor een bepaalde post geen prijs opgegeven
De aanbestedende overheid moet chronologisch de volgende stappen zetten.
Eerst gaat ze na of het niet-invullen van een bepaalde prijs al dan niet het gevolg
is van de verbetering van de samenvattende opmetingsstaat of de inventaris.
Deze verbetering kan door de aanbestedende overheid aanvaard worden of integendeel
opnieuw gecorrigeerd worden. Bij het opnieuw corrigeren van een
onterechte verbetering gaat de aanbestedende overheid na of de prijs niet uit de
offerte afgeleid kan worden, ook indien het om een belangrijke post gaat. Kan
dit niet, en gaat het om een belangrijke post, dan moet de offerte geweerd worden.
Theoretisch is het ook niet uitgesloten dat de opdrachtnemer voor die post
geen prijs vraagt: dit moet duidelijk uit de offerte blijken en realistisch zijn.
Indien het niet om een verbetering gaat - wat meestal het geval is - onderzoekt
de aanbestedende overheid of de ontbrekende prijs uit de offerte zelf achterhaald
kan worden. Op die wijze kan ze dus een vergetelheid of een misvatting
corrigeren. Indien de ontbrekende prijs niet op deze wijze kan achterhaald worden
rijst de vraag naar de regelmatigheid van de offerte.
KB 8 januari 1996
131

132
Een belangrijke post
Formule van de leemte
a)
Gaat het om een belangrijke post dan moet noodzakelijkerwijze tot de substantiële
onregelmatigheid van de offerte besloten worden. Er is sprake van een
belangrijke post wanneer uit de overige offertes blijkt dat het om een groot
bedrag gaat in absolute cijfers (bv. miljoenen Bfr.) of om een belangrijk bedrag
in relatieve cijfers (bv. 20% van de totale prijs van de opdracht), of dat het gaat
om een post die betrekking heeft op een belangrijk technisch onderdeel.
Gaat het niet om een belangrijke post dan kan de offerte gecorrigeerd worden
door de toepassing van de formule van de leemte (art.112, §4 en art.114, §3).
Het is op basis van deze gecorrigeerde versie dat de offerte met de andere offertes
zal vergeleken worden. Mocht de aldus gecorrigeerde offerte de laagste/
voordeligste blijken te zijn, dan is de prijs die door middel van de formule van
de leemte bepaald werd, de definitieve prijs die de aanbestedende overheid zal
betalen.
De voornoemde bepalingen van het KB hebben enkel betrekking hebben op een
opdracht van werken. Ze kunnen dan ook niet naar analogie toegepast worden
bij een opdracht van leveringen of van diensten. In de regel zal dan ook tot de
onregelmatigheid van de offerte moeten besloten worden, tenzij het om posten
van zeer gering belang zou gaan.
De prijzen worden enkel in cijfers opgegeven en worden niet voluit geschreven
De eenheidsprijzen en het totale bedrag van iedere post moeten voluit geschreven
worden (art.100, §2). Indien de offerte niet aan dit voorschrift blijkt te voldoen,
dan hoeft de offerte niet noodzakelijkerwijze geweigerd te worden.
Wanneer er geen enkele twijfel bestaat over de formele verbintenis van de
inschrijver, mag de offerte zelfs niet geweigerd worden.
Samenvoeging van twee of meer posten
Wanneer voor twee of meer posten van de samenvattende opmetingsstaat één
prijs opgegeven wordt, dan leidt dit niet noodzakelijkerwijze tot de weigering
van de offerte. Er moet dan wel aan volgende voorwaarden voldaan zijn:
- Het bestek verbiedt de samenvoeging van posten niet uitdrukkelijk.
- De posten betreffen geen vermoedelijke hoeveelheden.
- Uit de omschrijving van de posten blijkt dat ze deel uitmaken van een
eenheid.
C Het verbeteren van hoeveelheden in de samenvattende
opmetingsstaat of de inventaris
Bij het verbeteren van de hoeveelheden in de samenvattende opmetingsstaat of
de inventaris moeten we een onderscheid maken naargelang we te maken hebben
enerzijds met een opdracht van werken (art.96, §2) of anderzijds met een
opdracht van leveringen of van diensten (art.97, §1).
Opdracht van werken
Het verbeteren van forfaitaire (vaste) hoeveelheden is toegestaan. Bij de verbetering
in de opmetingsstaat moet een verantwoordingsnota gevoegd zijn. Bij het
ontbreken van de verantwoordingsnota kan de aanbestedende overheid twee
houdingen aannemen. Ofwel kan ze de verantwoordingsnota vooralsnog opvragen,
ofwel houdt ze geen rekening met de voorgestelde verbeteringen bij het
bepalen van de rangschikking.
De verbetering van vermoedelijke hoeveelheden is in principe verboden, tenzij
het bestek het uitdrukkelijk toestaat. Het overtreden van dit verbod geeft in de
regel aanleiding tot de weigering van de offerte, tenzij het werkelijk om een zeer
minimale verbetering zou gaan.

)
a)
b)
a)
Een opdracht van leveringen of van diensten
De verbetering van forfaitaire en vermoedelijke hoeveelheden is verboden, tenzij
het bestek het uitdrukkelijk toestaat.
D Het niet volgen van het model van inschrijvingsbiljet of het
model van de samenvattende opmetingsstaat of inventaris
Het model van inschrijvingsbiljet
Nergens wordt uitdrukkelijk bepaald dat het model van inschrijvingsbiljet, dat
meestal is bijgevoegd, gevolgd moet worden. De verplichting opleggen het
model te volgen, of zelfs het doen invullen van het bijgevoegde formulier van
inschrijvingsbiljet op straffe van nietigheid, is niet aanvaardbaar. Bijgevolg kan
er ook geen sanctie toegepast worden.
Het model van samenvattende opmetingsstaat of inventaris
Uit art.89 blijkt dat van de inschrijver verwacht wordt dat hij zijn prijzen vermeldt
op het formulier dat bij het bestek is gevoegd. Hij is daartoe echter niet
verplicht. Indien de inschrijver een alternatieve voorstellingswijze gebruikt
(bv. computerbladen) dan moet hij uitdrukkelijk bevestigen dat deze voorstellingswijze
het model volgt van het bijgevoegde formulier. Mocht deze bevesti -
ging van conformiteit ontbreken, dan geeft dat geen aanleiding tot de nietigheid
van de offerte. De aanbestedende overheid is altijd verplicht de conformiteit
van de offerte met de besteksbepalingen te onderzoeken.
Als de aanbestedende overheid, als gevolg van het ontbreken van een conformiteitsverklaring,
verplicht wordt regel per regel te verifiëren of de ingediende
computerbladen overeenstemmen met het - omvangrijke - toegevoegde model,
dan kan ze deze sterk verzwaarde werklast inroepen om de sanctie van onregelmatigheid
toch toe te passen.
Veronderstellen we nu dat het bestek uitdrukkelijk bepaald heeft dat het bijgevoegde
formulier moet worden ingevuld op straffe van nietigheid, dan kan het
niet-invullen ervan geen aanleiding geven tot de weigering van de offerte, vermits
art.89 uitdrukkelijk bepaalt dat een alternatieve voorstellingswijze is toegestaan.
E Het vermelden van het totale bedrag van de offerte
Het vermelden van het totale bedrag van de offerte op het inschrijvingsbiljet is
op grond van art.96, §3 verplicht. Toch zal de aanbestedende overheid de offerte
niet kunnen weigeren indien het totaalbedrag ondubbelzinnig uit de offerte
afgeleid kan worden.
F Het aantal offertes
Eén offerte per opdracht (art.103)
De indiening van meerdere offertes door dezelfde inschrijver leidt tot de verplichte
weigering van alle offertes: er mag immers maar één offerte onderzocht
worden en de aanbestedende overheid weet niet welke offerte ze moet onderzoeken.
Wel moet de aanbestedende overheid rekening houden met de mogelijkheid
of de verplichting tot het indienen van varianten. De offertes voor de
varianten hoeven niet noodzakelijkerwijze onder de vorm van een aparte offerte
ingediend te worden.
Als het bestek een verplichte variante oplegt, dan moet de inschrijver - op straffe van onregelmatigheid
van zijn gehele offerte - zowel een verplichte variante als een basisofferte indienen.
Legt het bestek geen verplichte variante op, maar wordt enkel in de facultatieve
mogelijkheid tot het indienen van een (naar aard en draagwijdte beschreven) variante
KB 8 januari 1996
133

134
b)
a)
b)
c)
voorzien, ook dan is het indienen van een basisofferte verplicht.
Ontbreekt de basisofferte, dan mag de facultatieve variant niet in aanmerking
genomen worden.
Indeling van de opdracht in percelen (‘loten’)
Indien het bestek niets afwijkends bepaalt, is de inschrijver niet verplicht een
offerte in te dienen voor alle percelen. Hij is ook niet verplicht om voor elk perceel
waarvoor hij inschrijft, een aparte offerte in te dienen.
Bepaalt het bestek uitdrukkelijk dat de inschrijver een offerte moet indienen
voor alle percelen, dan zal het ontbreken van een offerte voor één van de percelen
leiden tot de verplichte weigering van de offertes voor de overige percelen,
zelfs indien deze verplichting niet uitdrukkelijk op straffe van nietigheid is
opgelegd.
G Identiteit van de inschrijver en bevoegdheidsproblematiek
Identiteit van de inschrijver
Het ontbreken van de vermeldingen zoals bedoeld in art.90, §1, 1° leidt niet
noodzakelijk tot de weigering van de offerte, op voorwaarde dat de aanbestedende
overheid met voldoende zekerheid de identiteit van de inschrijver kan
vaststellen.
Bevoegdheidsproblematiek
Een offerte die niet door de bevoegde persoon is ondertekend, moet verplicht
geweigerd worden. De bevoegdheid moet bestaan op het ogenblik van de
ondertekening van de offerte. Het bewijs van deze bevoegdheid moet bij de
offerte gevoegd zijn. Wanneer de offerte echter geen documenten bevat waaruit
de aanbestedende overheid kan afleiden of de ondertekenaar bevoegd is om
de rechtspersoon te verbinden, dan heeft ze het recht - dus zonder daartoe verplicht
te zijn - de offerte zonder bijkomende motivering te weigeren.
De aanbestedende overheid kan de opdracht echter ook gunnen op voorwaarde
dat ze de zekerheid heeft dat de ondertekenaar bevoegd was tot het verbinden
van de rechtspersoon namens wie hij optreedt. Ze kan dan de nodige bewijsstukken
opvragen na de indiening van de offerte. Bij een volmacht kan het
bewijs geleverd worden door middel van een authentieke akte (een akte met een
onbetwistbare vaste datum), maar ook door een onderhandse akte. Indien duidelijk
blijkt dat de volmacht met terugwerkende kracht werd toegekend, dan
moet de offerte geweigerd worden. Kan het bewijs van bevoegdheid op het
ogenblik van de ondertekening niet geleverd worden, dan moet de offerte eveneens
geweigerd worden.
Het onderzoek inzake de bevoegdheidskwestie is niet altijd even eenvoudig.
Eerst moet de aanbestedende overheid nagaan of de inschrijver een NV dan wel
een BVBA is, hoewel een andere vennootschapsvorm ook mogelijk is.
De inschrijver is een NV
Het orgaan - d.w.z. de fysische persoon die de rechtspersoon t.a.v. derden kan
vertegenwoordigen - is bij een NV het college van bestuurders, de raad van
bestuur. Bijgevolg moeten alle bestuurders de akte waarbij een vennootschap
partij is, ondertekenen. De statuten kennen de vertegenwoordigingsbevoegdheid
echter meestal toe aan één (of meerdere) bestuurder(s). Is de offerte
ondertekend door één bestuurder dan wordt het bevoegdheidsbewijs geleverd
door toevoeging van de volgende documenten:

d)
- De statuten met de clausule i.v.m. de toekenning van vert e g e n w o o rd i -
gingsbevoegdheid
- De akte houdende benoeming van de bestuurder, gepubliceerd in het
Belgisch Staatsblad, of zoals blijkt uit de notulen van de algemene vergadering
Vanuit praktisch oogpunt kunnen we uit deze regels o.m. het volgende afleiden:
- De statuten zijn niet bij de offerte gevoegd maar wel een aparte publicatie met
de bevoegdheden van de bestuurders. In dit geval zal de aanbestedende overheid
toch de statuten moeten opvragen om na te gaan of deze bevoegdheden
overeenstemmen met de statuten.
- De statuten zijn bijgevoegd maar bevatten slechts een algemene omschrijving
van de bevoegdheden, bv. die van de gedelegeerd bestuurder. De aanbestedende
overheid zal een tweede document moeten opvragen waarop de namen vermeld
staan die de omschreven functies uitoefenen.
- De statuten zijn bijgevoegd maar zonder beschrijving van de bevoegdheden
voor bepaalde functies. De aanbestedende overheid heeft een tweede document
nodig waarop én de bevoegdheden én de namen vermeld zijn.
Het is echter ook mogelijk dat de raad van bestuur iemand (een ‘lasthebber’)
uitdrukkelijk volmacht gegeven heeft om de vennootschap te vertegenwoordigen.
Indien dit bewijs van volmacht is toegevoegd, dan is de bevoegdheid eveneens
bewezen. Het is echter ook mogelijk dat een bestuurder de bevoegdheid
heeft gekregen om zijn vertegenwoordigingsbevoegdheid, via volmacht, aan een
andere persoon door te geven.
De inschrijver is een BVBA
Het orgaan is hier de zaakvoerder. Indien er één zaakvoerder tekent, dan is de
vennootschap gebonden. Het overleggen van het benoemingsbesluit van de
zaakvoerder volstaat dus om het bevoegdheidsbewijs te leveren.
Een statutaire ‘meerh a n d t e k e n i n g s c l a u s u l e ’- krachtens de statuten moeten meerdere
zaakvoerders tekenen - kan wel terecht opgeworpen worden door de aanbestedende
overheid indien ze betrekking heeft op de algemene vertegenwoordigingsbevoegdheid,
zonder enige kwalitatieve of kwantitatieve beperking. Een
clausule die bv. zou bepalen dat elke verbintenis van een BVBA door alle zaakvoerders
getekend moet worden, is een geldige clausule. Een offerte die in dergelijk
geval slechts door één zaakvoerder ondertekend is, moet geweigerd worden.
H De ondertekeningsplicht
De eigenlijke offerte - bv. het ‘inschrijvingsbiljet’ - moet ondertekend zijn. Is
dat niet het geval, dan moet de offerte verplicht geweigerd worden (art.89).
De samenvattende opmetingsstaat of inventaris moet ondertekend zijn. Is dat
niet het geval, dan moet de offerte enkel geweigerd worden indien het inschrijvingsbiljet
niet ondertekend is.
D o o rhalingen (bv. door middel van correctievloeistof), overschrijvingen,
aanvullingen of schrappingen in de eigenlijke of f e rte of in de samenvattende
opmetingsstaat of inventaris die betrekking hebben op de essentiële voorw
a a rden van de opdracht (prijzen en technische voor w a a rden) moeten van
een handtekening voorzien zijn: parafering volstaat dus niet ( a rt.89, 3° lid).
KB 8 januari 1996
135

136
A)
B)
C)
Hierdoor wordt het mogelijk deze handtekening te vergelijken met de handtekening
die op het inschrijvingsbiljet aangebracht is. Zo kunnen mogelijke manipulaties
na de indiening van de offerte vermeden worden.
Dezelfde regel geldt voor de bijlagen (bv. technisch draaiboek, termijnplanning)
voor zover de wijziging in een dergelijke bijlage als een wijziging van een
essentiële voorwaarde beschouwd kan worden. Verbeteringen van hoeveelheden
in de samenvattende opmetingsstaat hoeven niet noodzakelijk gehandtekend te
zijn. Een verbetering van een hoeveelheid is immers te beschouwen als een door
de aanbestedende overheid te onderzoeken voorstel in plaats van een definitief
aanbod vanwege de inschrijver.
De Raad van State is m.b.t. dit vormvoorschrift zeer streng: indien de gewijzigde
eenheidsprijs (hoe klein ook) of totaalprijs niet gehandtekend is, moet de
offerte geweigerd worden, zelfs indien de offerte geen enkele rekenfout bevat
en het totaal van de eenheidsprijzen overeenstemt met de totale inschrijvingssom
(arrest nr. 41.590). Ook een machinale overschrijving (bv. door gebruik te
maken van een correctielint) waarbij de oorspronkelijke eenheidsprijs of totaalprijs
nog waarneembaar is, moet gehandtekend worden (arrest nr. 42.111). Het
KB bepaalt immers uitdrukkelijk dat er gehandtekend moet worden, waar krachtens
een vroegere regeling parafering volstond.
Ook kortingen moeten ondertekend zijn, al is één handtekening voldoende
(bv. in de samenvattende opmetingsstaat). Is de korting niet ondertekend, dan
moet de gehele offerte geweigerd worden (arrest nr. 26741). De aanbestedende
overheid mag dus - indien ze de lijn volgt van de rechtspraak van de Raad van
State die tot op heden gevolgd wordt - niet stellen dat bij de niet-ondertekening
van de korting, de basisprijs van de offerte nog dienstig kan zijn in de vergelijking
met de andere offertes. De vraag rijst of een wijziging van deze rechtspraak
niet gewenst is. Het is immers in elke situatie duidelijk dat er geen betwisting
inzake de prijs kan zijn. Ofwel is de korting ondertekend en dan geldt de prijs
minus de korting, ofwel is de korting niet ondertekend en dan geldt de -
gehandtekende - prijs van de offerte zonder korting. Het aanbod is bijgevolg in
beide gevallen ondubbelzinnig.
IV De inhoudelijke regelmatigheid
Nadat de aanbestedende overheid de vormelijke regelmatigheid heeft onderzocht,
volgt het onderzoek van de inhoudelijke regelmatigheid. Stemt het aanbod
van de inschrijver overeen met de vraag van de aanbestedende overheid
zoals die in het bestek geformuleerd is? Het aanbod, m.a.w. de offerte, moet een
ondubbelzinnige verbintenis inhouden. De loutere aanvaarding ervan door
de aanbestedende overheid zou moeten volstaan om de aard en de draag -
wijdte van de wederzijds aangegane verbintenissen te definiëren . Ook een
variante moet aan de voorwaarde van ondubbelzinnig aanbod voldoen, anders
kan de variante niet in overweging genomen worden.
Het is mogelijk dat een inschrijver in zijn offerte een clausule toevoegt die stelt
dat de inschrijver de opdracht volledig conform de besteksbepalingen zal uitvoeren.
Een dergelijke clausule ontslaat de aanbestedende overheid echter niet
van haar verplichting om de inhoudelijke regelmatigheid van de offerte te
onderzoeken.
De inhoudelijke aspecten van een offerte moeten onderzocht worden vanuit
drie invalshoeken:
de administratieve voorwaarden,
de technische voorwaarden en
het al dan niet abnormaal karakter van de prijzen.

a)
A De administratieve voorwaarden
De aanbestedende overheid neemt in haar bestek bepalingen op die betrekking
hebben op o.m. dwingende uitvoeringstermijnen, prijsherzieningsclausules,
boetes, betalingsmodaliteiten, borgsom en geldigheidsduur van de offerte.
Iedere afwijking op of weigering van deze voorschriften leidt tot de verplichte
weigering van de offerte.
- Het opgeven van een andere uitvoeringstermijn.
- Het vermelden van een prijsherzieningsclausule die niet was toegestaan door
het bestek.
- Het uitdrukkelijk niet akkoord gaan met de boeteclausules.
- Het eisen van voorschotten.
- De weigering een borgsom te storten.
- Het opgeven van een beperktere geldigheidsduur van de offerte.
Als de inschrijver een aantal beschouwingen maakt over bovengenoemde elementen
die als een voorbehoud geïnterpreteerd kunnen worden, en dit voorbehoud
niet als een uitdrukkelijke weigering of afwijking beschouwd kan worden,
dan mag de offerte niet geweigerd worden. Een voorbehoud betreffende de
wettigheid van bepaalde clausules in het bestek kan evenmin leiden tot de weigering
van de offerte.
B Technische voorwaarden
Niet elke afwijking of onvolledigheid leidt tot de verplichte weigering van de
o ff e rte. Het moet gaan om een gebrek dat essentieel is in het licht van het geheel
van de opdracht. Dat is het geval wanneer de afwijking of onvolledigheid de gelijke
behandeling van de inschrijvers in het gedrang brengt, of wanneer hierdoor de
o ff e rte niet meer ernstig met de andere off e rtes vergeleken kan worden. Over het
essentiële karakter kunnen de besteksbepalingen een aanduiding geven. Wa n n e e r
het bestek bv. bepaalt dat ‘producten die niet voldoen aan de hiernavolgende specificaties
van verd e re evaluatie uitgesloten worden’, dan zal het niet-voldoen aan
slechts één specificatie leiden tot de verplichte weigering van de off e rt e .
De aanbestedende overheid mag de verplicht bij te voegen documentatie gebru iken
om na te gaan of een eventuele afwijking die uit de documentatie blijkt,
b e t rekking heeft op een essentieel bestanddeel van de opdracht. De in de off e rt e
aangegane verbintenis om de opdracht uit te voeren conform de besteksbepalingen
vervangt het onderzoek naar de technische conformiteit dus niet. Indien de
inschrijver een voorbehoud maakt ten aanzien van een bepaalde uitvoeringswijze,
dan moet de off e rte enkel verplicht geweerd worden indien de inschrijver duidelijk
weigert het opgelegde uitvoeringsprocédé te volgen. Het is zelfs zo dat de
inschrijver vanuit zijn ervaring als vakman bepaalde opmerkingen moet maken.
Bij de formulering van het technisch aanbod moeten we tevens rekening houden
met de mogelijkheid varianten in te dienen. Hierbij moeten we een onderscheid
maken naargelang we te maken hebben met een aanbesteding of met een
offerteaanvraag.
Varianten bij een aanbesteding
‘Gewone’ varianten kunnen uitsluitend betrekking hebben op een uitvoeringsprocédé
dat afwijkt van de basisoplossing.
De omschrijving van het alternatief gaat steeds uit van de aanbestedende
overheid. Het indienen van een ‘vrije variant’ is dus niet toegelaten. Gebeurt
dat toch dan leidt dit niet tot de verplichte weigering van de gehele offerte. De
aanbestedende overheid houdt dan eenvoudig geen rekening met de vrije
variante.
Voorbeelden van substantiële
onregelmatigheden
KB 8 januari 1996
137

138
Verplichte variant
Facultatieve variant
b)
a)
Abnormaal lage eenheidsprijs
Voorbeeld
Het bestek zal tevens bepalen of er verplicht een prijs voor de variante opgegeven
moet worden (verplichte variant) of dat enkel de mogelijkheid daartoe
bestaat (facultatieve variant).
Varianten bij een offerteaanvraag
Bij een offerteaanvraag zijn ‘vrije’ varianten altijd toegelaten, voor zover het
bestek ze niet uitdrukkelijk verbiedt. Worden ze ondanks het verbod toch ingediend,
dan zal de aanbestedende overheid de gehele offerte niet nietig verklaren.
Ze zal eenvoudig geen rekening houden met de varianten.
De omschrijving van het alternatief gaat hier altijd uit van de inschrijver .
Een vrije variante moet altijd voldoen aan de minimumvereisten die in het
bestek beschreven zijn. Zijn er geen minimumvereisten beschreven, dan kun -
nen er ook geen vrije varianten ingediend worden.
C Abnormale prijzen
Is de aanbestedende overheid verplicht het al dan niet abnormaal karaker
van alle eenheidsprijzen te onderzoeke n? (art.110, §3)
Het is de aanbestedende overheid die zal oordelen of zij bepaalde eenheidsprijzen
of totale prijzen al dan niet als abnormaal zal beschouwen (een abnormaal lage eenheidsprijs
is een prijs waarvan vermoed wordt dat hij de kostprijs van de pre s t a t i e
niet kan dekken). Doet ze dit niet, dan zal er ook geen verantwoording door de
inschrijver volgen en kan de aanbestedende overheid uiteraard de off e rte ook niet
w e i g e ren op grond van abnormale prijzen. Beschouwt de aanbestedende overh e i d
bepaalde prijzen niet als abnormaal, dan kan dit enkel tot een vernietiging van de
gunningsbeslissing aanleiding geven indien haar houding manifest onredelijk is.
Voor belangrijke abnormaal lage eenheidsprijzen moet de aanbestedende overh e i d
o v e rgaan tot verder onderzoek. Dergelijke lage eenheidsprijzen kunnen immers de
c o n c u rrentie vervalsen en zodoende de gelijke behandeling van de inschrijvers in
het gedrang brengen. De aanbestedende overheid is uiteraard steeds verplicht ten
aanzien van alle inschrijvers dezelfde houding aan te nemen.
De aanbestedende overheid dient een verantwoording te vragen voor bepaalde
belangrijke eenheidsprijzen of totale prijzen, indien het vermoeden rijst dat deze
prijzen artificieel werden verhoogd (meestal in combinatie met een verlaging
van andere prijzen) waardoor deze inschrijver de facto over prefinancieringsfaciliteiten
beschikt. Art.96, §4 bepaalt immers dat de eenheidsprijzen en de totale
prijzen voor iedere post van de samenvattende opmetingsstaat moeten opgegeven
worden met inachtneming van de betrekkelijke waarde van die post t.o.v.
het totale bedrag van de offerte. De betaling van bepaalde hoge prijzen, in de
regel voor posten waarvan de uitvoering zich in de beginfase van de opdracht
situeert, staat buiten verhouding tot de werkelijke waarde van die werken. Een
dergelijk vermoeden van prefinanciering kan bv. gewettigd zijn, indien er een
sterke afwijking wordt vastgesteld in vergelijking met de eenheidsprijzen van de
raming.
Blijken de opgegeven prijzen na de verstrekte toelichting, abnormaal hoog of
abnormaal laag te zijn, dan is weigering of aanvaarding van de offerte moge -
lijk mits een gepaste motivering. Indien de prijzen werkelijk concurrentievervalsend
zijn, is de aanbestedende overheid verplicht de offerte te weigeren.
Een opdracht van werken heeft betrekking op de restauratie van een gebouw
met een belangrijke cultuurhistorische waarde. Aannemer X blijkt, na rekenkundige
controle door de aanbestedende overheidt, de laagste offerte ingediend
te hebben t.b.v. circa 86Mio (inclusief BTW). De tweede laagste offerte heeft
een kostenplaatje van 89Mio.

)
c)
Bij de post ‘binnenluiken’ stelt de aanbestedende overheid een eigenaardigheid
vast. De totaalprijs bedraagt 2.4Mio terwijl de gemiddelde kost bij de overige
inschrijvers 0.2Mio bedraagt. Deze eenheidsprijs is duidelijk abnormaal. De verantwoording
van de inschrijver komt er op neer dat deze post allicht veel te
hoog is ingeschat, maar dat hij voor de uitvoering van de globale opdracht toch
een scherpe prijs heeft opgegeven zodat deze post niet verminderd kan worden.
Dat zou overigens niet toegelaten zijn vermits het noch om een rekenfout noch
om een materiële fout gaat en offertes na de opening ervan niet meer gewijzigd
mogen worden.
Indien de aanbestedende overheid tot de wering van deze offerte zou willen
overgaan moet ze dit kunnen motiveren. Art.110, §2 maakt immers een onderscheid
tussen offertes die substantieel onregelmatig zijn en offertes die zijn aangetast
door een relatieve onregelmatigheid. Een onregelmatigheid op grond van
een abnormale eenheidsprijs is een relatieve onregelmatigheid. De aanbestedende
overheid kan dus de offerte weigeren omdat ze relatief onregelmatig is, maar
ze kan dit enkel op basis van deugdelijke motieven doen. Een goede reden zou
bv. kunnen zijn dat de eenheidsprijs speculatief hoog werd ingeschat (bv. bij
mogelijke onderschatting van de in de samenvattende opmetingsstaat opgegeven
vermoedelijke hoeveelheden). In casu is dit niet het geval vermits het om
forfaitaire hoeveelheden gaat. Een andere reden zou bv. kunnen zijn: ongeoorloofde
prefinanciering doordat deze werken in de uitvoeringscyclus van het
geheel eerder aan bod komen: hierdoor worden aan de aannemer ongeoorloofde
kredietfaciliteiten verstrekt waardoor de vergelijking tussen de totaalprijzen
van de offertes wordt scheefgetrokken. Maar een dergelijke reden blijkt evenmin
op te gaan vermits de prefinancieringswinst (bij veronderstelling 10% van het
verschil tussen 2.4Mio en 0.2Mio) circa 240.000Bfr bedraagt daar waar het
verschil tussen de laagste en de tweede laagste offerte 3Mio bedraagt.
De aanbestedende overheid mag de offerte niet zonder vraag tot verant -
woording uitsluiten
Indien de aanbestedende overheid van mening is dat bepaalde eenheidsprijzen
abnormaal hoog of laag zijn, dan mag ze de offerte niet onmiddellijk weigeren.
Ze is altijd verplicht om aan de inschrijver prijsverantwoording te vragen indien
ze de offerte op deze grond wil weren (art.110, §3, 1°lid en art.110, §4, 3° lid).
De vraag tot verantwoording mag in één of meerdere keren gebeuren.
De inschrijver kan dan één van de verantwoordingsgronden inroepen die in
art.110, §3, 2° lid zijn opgenomen, maar iedere redelijke verantwoording is aanvaardbaar.
Zelfs indien deze verantwoording eerder bescheiden is en de aanbestedende
overheid besluit dat het om een abnormale eenheidsprijs gaat, dan nog
is zij niet verplicht om de offerte te weigeren. Art.110, §2 heeft het immers over
de mogelijkheid om offertes als onregelmatig te beschouwen indien ze bestanddelen
bevatten die niet met de werkelijkheid overeenstemmen. In elk geval moet
iedere verantwoording door de aanbestedende overheid grondig onderzocht
worden, alvorens eventueel tot de weigering van de offerte over te gaan.
Bijzonder geval:
de inschrijver antwoordt dat hij zich vergist heeft in de prijsopgave
Het is mogelijk dat, naar aanleiding van een vraag tot verantwoording van de
prijzen, de inschrijver antwoordt dat hij zich vergist heeft. Wat moet de houding
van de aanbestedende overheid zijn?
We veronderstellen dat de aanbestedende overheid enkel een verzoek tot verantwoording
van vermoedelijk abnormale lage eenheidsprijzen aan de inschrijver
richt indien het om relatief belangrijke posten gaat. Wanneer de inschrijver
in een dergelijk geval meldt dat hij zich inderdaad vergist heeft en bijgevolg
geen redelijke verantwoording voor dergelijke belangrijke abnormale eenheidsprijzen
kan verstrekken, is de aanbestedende overheid verplicht de offerte te
KB 8 januari 1996
139

140
d)
e)
f)
weren. Een dergelijke eenheidsprijs vervalst ten dele de concurrentie en brengt
bijgevolg de gelijke behandeling van de inschrijvers in het gevaar. Deze sanctie
moet overigens ook toegepast worden omdat er betwisting mogelijk is bij de
uitvoering van de opdracht: de opdrachtnemer zou immers kunnen opwerpen
dat er geen akkoord is over de prijzen en zodoende na de uitvoering een hogere
prijs eisen.
Meldingsplicht
De aanbestedende overheid is niet langer verplicht aan de inschrijver te melden
welke prijzen ze, na onderzoek van de verantwoording, nog als abnormaal
beschouwt.
Ze is wel verplicht tot het verstrekken van de informatie die in art.25, art.51 en
art.80 van het KB opgenomen is.
Abnormale totaalprijs bij een opdracht van werken
We moeten een onderscheid maken tussen enerzijds het onderzoek van de eenheidsprijzen
en/of totale prijzen van een post bij een aanbesteding of offerteaanvraag
van werken , en anderzijds het onderzoek van de totale prijs van een
opdracht en dit enkel bij een aanbesteding van werken .
Op grond van art.110, §4 is de aanbestedende overheid verplicht, bij een aanbesteding
van werken, een onderzoek te doen naar het al dan niet abnormaal
karakter van de totaalprijs van een offerte indien die 15% lager ligt dan het
- volgens art.110, §4 te berekenen - gemiddelde van de ingediende offertes, voor
zover er minstens vier offertes ingediend werden.
De aanbestedende overheid zal dan normaliter overgaan tot het vragen van een
verantwoording aan de inschrijver, hoewel ze ook zelf een prijsonderzoek mag
doen. Een onderzoek dat uitsluitend door de aanbestedende overheid uitgevoerd
wordt, kan nooit leiden tot de weigering van de offerte. Een dergelijk
onderzoek kan enkel leiden tot de (gemotiveerde) aanvaarding ervan.
Indien de aanbestedende overheid om verantwoording verzoekt en indien op
basis van deze verantwoording blijkt dat de prijs van de offerte abnormaal is, dan
moet de offerte geweigerd worden. Bij een abnormale totaalprijs van werken
gegund via een procedure van aanbesteding, heeft de aanbestedende over -
heid dus - in tegenstelling tot het geval van een abnormale eenheidsprijs -
geen beoordelingsvrijheid meer inzake het weigeren van de offerte.
De aanbestedende overheid moet eveneens tot de weigering van de off e rte besluiten
wanneer de inschrijver niet antwoordt op de vraag tot verantwoording van de
prijzen. Indien de inschrijver toch antwoordt, maar niet binnen de gestelde term i j n ,
dan moet de aanbestedende overheid met deze laattijdige verantwoording geen
rekening houden en kan ze de off e rte weigeren. Houdt ze daarentegen wel re k ening
met de verantwoording, en blijkt de totaalprijs niet abnormaal laag te zijn, dan
mag de off e rte niet geweigerd word e n .
Toelichting bij art.110, §4
Art.110, §4 is niet van toepassing indien er minder dan 4 offertes zijn. Zodra er
minstens vier offertes zijn - ongeacht of ze regelmatig zijn of niet en voor zover
de inschrijver niet wordt uitgesloten op basis van de uitsluitingsgronden of
geweerd wordt omdat hij niet aan de minimum-selectiecriteria voldoet - maakt
de bepaling een onderscheid naargelang het aantal offertes lager is dan zeven,
dan wel gelijk aan of groter is dan zeven.

1)
2)
Het aantal offertes is gelijk aan of groter dan zeven
Veronderstel 9 offertes met volgende totaalbedragen, geordend van laag naar
hoog (in Mio): 60, 75, 80, 90, 100, 105, 115, 120 en 122.
• Eerst moeten een aantal offertes uit de berekening van het gemiddelde verwijderd
worden:
- de laagste offerte: 60Mio
- van de hoogste offertes: 1/4 van het totaal aantal offertes, afgerond naar
de hogere eenheid: 1/4 van 9 offertes = 2.3, afgerond naar 3; te verwijderen:
122, 120 en 115Mio.
• Vervolgens moet (van de restererende offertes) het rekenkundig gemiddelde
berekend worden:
- (75+80+90+100+105): 5 = 90Mio
• Tot slot wordt de 15%-grens bepaald:
- 90Mio x 0.15 = 13.5Mio
- grens: 90Mio - 13.5Mio = 76.5Mio
Besluit: 60 < 76.5: verantwoording vragen alvorens eventueel uit te sluiten.
75 < 76.5: verantwoording vragen alvorens eventueel uit te sluiten.
Het aantal offertes ligt lager dan zeven
Veronderstel 5 offertes met volgende totaalbedragen, geordend van laag naar
hoog (in Mio): 60, 75, 80, 100 en 105.
• Vooreerst moeten een aantal offertes uit de berekening van het gemiddelde
verwijderd worden:
- de laagste offerte: 60Mio
- de hoogste offerte: 105Mio
• Vervolgens moet (van de resterende offertes) het rekenkundig gemiddelde
berekend worden:
- (75+80+100): 3 = 85Mio
• Tenslotte wordt de 15%-grens bepaald:
- 85Mio x 0.15 = 12.75Mio
- grens: 85Mio - 12.75 = 72.25Mio
Besluit: 60 < 72.25: verantwoording vragen alvorens eventueel uit te sluiten.
Voorbeeld
KB 8 januari 1996
141

142
Hoofdstuk V
plaats en tijdstip
minimumtermijn
inkorting wegens
hoogdringendheid
gelijktijdige uitgenodiging
HET REGELMATIG VERLOOP V AN
DE GUNNINGSPROCEDURE
afkondiging
offerte na de opening
van de zitting
Hierboven hebben we de problemen onderzocht die te maken hebben met de
regelmatigheid van de offertes. Een opdracht kan enkel gegund worden aan de
laagste of de voordeligste offerte voor zover deze offerte regelmatig is naar
vorm en inhoud.
Iedere inschrijver moet echter de kans gekregen hebben zijn offerte in te dienen
binnen de context van de procedurevoorschriften die in het kader van een gelijke
en transparante behandeling van de inschrijvers werden uitgewerkt. Concreet
betekent dat het volgende:
De opening van de offertes moet plaatsvinden op de plaats en het tijdstip zoals
in het bestek bepaald is. De opening op een andere plaats of op een ander tijdstip
leidt tot de absolute onregelmatigheid van de procedure. Er kan dus niet
regelmatig gegund worden. Dergelijke wijzigingen zijn slechts toegestaan indien
ze tijdig en aan iedereen werden gemeld.
Er is een wettelijke minimumtermijn bepaald voor de ontvangst van de offertes.
De niet-naleving van deze minimumtermijn leidt tot de onregelmatigheid van
de gehele procedure. De aanklager moet wel ‘een belang’ kunnen aantonen (zie
blz. 86)
Indien deze wettelijke minimumtermijnen worden ingekort omwille van de
hoogdringendheid, dan moet de aanbestedende overheid ook bewijzen dat deze
spoedeisende voorwaarden voor de uitvoering van de opdracht aanwezig zijn.
Dit betekent dat de uitvoering van de opdracht geen verder uitstel duldt. Het is
niet noodzakelijk dat er bewezen wordt dat deze spoed niet het gevolg is van
het gedrag van de aanbestedende overheid zelf. De vraag of de uitvoering van
de opdracht voorzienbaar was of niet, doet evenmin ter zake in de bewijsvoering
van de spoedeisende omstandigheden.
In een beperkte procedure en in een onderhandelingsprocedure met bekendmaking,
moeten de geselecteerde kandidaten gelijktijdig schriftelijk uitgenodigd
worden om een offerte in te dienen. Iedere inschrijver moet immers theoretisch
over dezelfde tijd beschikken om zijn offerte te kunnen voorbereiden.
De afkondiging van de prijzen in een offerteprocedure leidt niet tot de onregelmatigheid
van de procedure vermits dit geen gevolgen heeft voor de beoordeling
van de reeds ingediende offertes.
Een procedure waarbij de opdracht wordt gegund aan een inschrijver wiens
offerte na de opening van de zitting door de voorzitter nog aanvaard wordt is
onregelmatig.

DE KEUZE V AN DE AANNEMER
BIJ EEN AANBESTEDING
Een offerte van een inschrijver wordt niet zonder enig nazicht aangenomen
door de aanbestedende overheid. Het beginsel van de gelijke behandeling van
de inschrijvers verplicht de aanbestedende overheid de offertes na te kijken
zodat er op een geverifieerde basis vergeleken kan worden. Zo zal de aanbestedende
overheid in het bijzonder nagaan of de offerte geen rekenfouten of materiële
fouten bevat. Ze zal nakijken of eventueel verbeterde hoeveelheden al dan
niet terecht werden verbeterd. Tevens zal ze de door de inschrijver opgemerkte
leemten in het bestek onderzoeken en zal ze eventueel bij de overige offertes
deze leemte aanvullen.
I Rekenfouten en materiële fouten
Alvorens de aanbestedende overheid de rangschikking bepaalt, ziet ze de offerte
na op rekenfouten en materiële fouten (art.111). We lichten hierna deze
begrippen verder toe.
A Rekenfout
De inschrijver begaat een rekenfout wanneer hij een verkeerde bewerking doet,
bv. verkeerd optellen of verkeerd vermenigvuldigen. Bij een rekenfout wordt er
verondersteld dat de hoeveelheden en de eenheidsprijzen correct zijn.
Uit deze redenenering kunnen we tevens afleiden dat - zodra de aanbested e n d e
o v e rheid beschikt over de componenten om een bewerking te corr i g e re n - deze
herberekening gemaakt mag worden zodat de offerte opnieuw vergelijkbaar
wordt.
B Materiële fout
De inschrijver begaat een materiële fout indien zijn bedoeling duidelijk verschilt
van hetgeen hij op papier kenbaar heeft gemaakt. Zo is het mogelijk dat er bv. een
nul te veel of te weinig werd getijpt, of ten onrechte een ‘1’ voor het cijfer of een
komma verkeerd geplaatst werd. Indien de aanbestedende overheid een derg e l i jke
fout verbetert moet de berekening correct zijn: de berekening moet m.a.w. niet
w o rden overgedaan. Door het verbeteren van de materiële fout (bv. de komma
verplaatsen, een ‘2’ i.p.v. een ‘1’ tijpen) is de berekening normaliter automatisch
c o rre c t .
Om een (echte) materiële fout te kunnen verbeteren, richt de aanbestedende
overheid zich naar de werkelijke bedoeling van de inschrijver. Deze bedoeling
kan o.m. blijken uit een onderzoek van de offerte zelf, bv. de opgegeven prijs
voor een soortgelijke post, een vergelijking met de prijs van de overige inschrijvers
of met de gangbare prijzen. Bovendien heeft het voluit geschreven bedrag
voorrang op de in cijfers uitgedrukte prijs, behalve indien dat klaarblijkelijk strijdig
is met de werkelijke bedoeling van de inschrijver.
Hoofdstuk VI
KB 8 januari 1996
143

144
Voorbeeld
Voorbeeld
Aangezien de aanbestedende overheid de bedoeling van de inschrijver ‘met alle middelen’
mag nagaan, kan ze ook toelichtingen vragen aan de inschrijver. Indien deze
toelichting redelijk aanvaardbaar is, d.w.z. ze bevestigt een interpretatie die op basis
van de off e rte reeds mogelijk was, dan kan de toelichting aanvaard worden. Indien
de inschrijver geen redelijke toelichting kan geven of hij geeft toe dat hij zich vergist
heeft in de prijs, dan kan de aanbestedende overheid de ‘werkelijke bedoeling
van de inschrijver niet achterhalen’. Op grond van a rt.111, laatste lid heeft de aanbestedende
overheid dan twee mogelijkheden:
- de off e rte verwerpen of
- de eenheidsprijzen ongewijzigd overnemen in de vergelijking met de overige
o ff e rt e s .
N o rmaliter volgt de verwerping van de off e rte tenzij het om een prijs zou gaan die
veeleer marginaal is en waarbij speculatie uitgesloten is. Een dergelijke prijs kan
immers de gelijke behandeling van de inschrijvers niet aantasten vermits hij niet van
doorslaggevend belang is in de vergelijking van de off e rtes. Deze eenheidsprijs moet
dan wel ongewijzigd overgenomen worden vermits een toelichting nooit tot gevolg
kan hebben dat een off e rte inhoudelijk, na de opening ervan, wordt gewijzigd.
We zullen hierna trachten één en ander te illustreren aan de hand van concrete
voorbeelden:
Forfaitaire hoeveelheid van een bepaalde post: 712 m3 met een eenheidsprijs van
1.655Bfr. Volgens de offerte volgt hieruit een totaalprijs van 1.890.652Bfr.
De vermenigvuldiging van hoeveelheid met de prijs geeft ons echter
1.178.360Bfr als resultaat.
Een eenvoudige deling van de (correcte) totaalprijs door de (correcte) hoeveelheid:
(1.1890.652: 712 m3 = 2.655 Bfr) leert ons dat het om een materiële vergissing
gaat. Er werd inderdaad verkeerdelijk een ‘1’ in plaats van een ‘2’ getijpt
bij de opgave van de eenheidsprijs.
Nemen we dezelfde forfaitaire hoeveelheid en eenheidsprijs als in het eerste
voorbeeld. De totaalprijs bedraagt nu echter 1.515.370Bfr. Ook hier blijkt dat
de vermenigvuldiging niet correct is. De delingsoefening wijst echter niet op
een materiële fout: 1.515.370: 712 = 2.128Bfr. Dit bedrag stemt in geen enkel
opzicht overeen met de opgegeven eenheidprijs (1.655Bfr).
Het kan hier om een rekenfout gaan: bv. indien de eenheidsprijs aanvaardbaar is
omdat bij vergelijkbaar is met de prijs van de overige offertes.
Maar wat te doen indien de eenheidsprijs helemaal niet te vergelijken is met die
van de andere inschrijvers, noch met soortgelijke posten uit de offerte? De
inschrijver kan, na het vragen van toelichtingen, meedelen dat dit wel degelijk
zijn eenheidsprijs is. De aanbestedende overheid zal dan de vermenigvuldiging
aanpassen en de aldus gecorrigeerde offerte aanvaarden (712 x 1.655Bfr =
1.178.360Bfr). Eventueel volgt de verwerping van de offerte omdat het om een
belangrijke abnormale eenheidsprijs gaat.
De inschrijver kan ook toegeven dat hij zich vergist heeft bij de invulling van de
eenheidsprijs. In dit geval kan de aanbestedende overheid de vermenigvuldiging
niet corrigeren, maar moet ze wel degelijk de eenheidsprijs corrigeren (de eenheidsprijs
wordt 2.128Bfr). Ook hier kan nog de verwerping van de offerte volgen
omdat het om een abnormale eenheidsprijs gaat.

Een bepaalde post bevat een omschrijving ‘PVC-buizen van 200mm’ met een vermoedelijke
hoeveelheid van 20 stuks. In de off e rte is het volgende opgenomen:
VH: 20; Eenheidsprijs: 8.000Bfr; Totaalprijs: 16.000Bfr.
De aanbestedende overheid verbetert als volgt: 20 x 8.000= 160.000Bfr.
De laagste offerte blijkt, na deze verbetering, niet langer de laagste offerte te
zijn. De opdracht wordt gegund aan een andere inschrijver. De aanvankelijk
laagste inschrijver voelt zich benadeeld en stapt naar de rechtbank. De rechtbank
veroordeelt de aanbestedende overheid. Uit de analyse van de offerte bleek
immers dat er nog eenheidsprijzen waren opgegeven: voor buizen met diameter
van 120mm voor 650Bfr per stuk en voor buizen met diameter van 160mm
voor 700Bfr per stuk. Bijgevolg kon aan de werkelijke bedoeling van de inschrijver
niet getwijfeld worden: de eenheidsprijs bedroeg wel degelijk 800Bfr in
plaats van 8.000Bfr.
II Ve r b e t e rde hoeveelheden bij een opdracht van werken
Verbeteringen aan hoeveelheden bij opdrachten van leveringen en diensten
zijn verboden, tenzij het bestek het uitdrukkelijk zou toelaten. Wat hierna volgt
heeft dus enkel betrekking op een opdracht van werken (art.112).
De inschrijvers hebben de plicht de forfaitaire hoeveelheden die in het bestek
zijn opgenomen na te kijken. Na de gunning kunnen ze zich niet meer beroepen
op eventuele fouten in het bestek. De verbetering van vermoedelijke hoeveelheden
is enkel mogelijk indien het bestek dit uitdrukkelijk toestaat en voor
zover de wijziging in de hoeveelheden minstens 10% meer of minder bedraagt
dan de voorziene hoeveelheid. Staat het bestek deze verbetering niet toe - en er
is toch verbeterd - dan is de offerte in de regel substantieel onregelmatig.
De verbeteringen worden aangebracht in de samenvattende opmetingsstaat
samen met de toevoeging van een verantwoordingsnota. Is aan één van beide
voorwaarden niet voldaan (bv. enkel een verbetering in de samenvattende
opmetingsstaat) dan is de aanbestedende overheid niet verplicht om bij het
bepalen van de rangschikking van de offertes met deze verbetering rekening te
houden. Deze verantwoordingsnota kan echter steeds na de opening van de
offertes nog opgevraagd worden.
De aanbestedende overheid zal de aangebrachte verbeteringen verifiëren en op
haar beurt eventueel opnieuw corr i g e ren mocht blijken dat de inschrijver zich vergist
heeft. De verbeteringen die door de aanbestedende overheid aanvaard word e n
zullen op twee verschillende wijzen in rekening gebracht worden. Het is immers
de bedoeling inschrijvers die terecht een lagere for f a i t a i re hoeveelheid voorstellen
hiervoor te belonen. D a a rom maken we een onderscheid tussen de gevolgen
van de verbetering op het definitieve gunningsbedrag en de gevolgen erv a n
op het bedrag dat gebruikt wordt om de rangschikking te bepalen.
A Het definitieve gunningsbedrag
(art.112, §1, 1°)
Elke offerte wordt verbeterd op grond van de juist bevonden voorgestelde verbeteringen.
Het kan zowel een verhoging, als een verlaging betreffen. Ook de
verbeteringen van de hoeveelheden die werden gesignaleerd in onregelmatige
offertes worden in aanmerking genomen. Vermits de totaalprijs van de post in
de offerte is vermeld, wordt de totaalprijs als gevolg van de gewijzigde hoeveelheid
volgens de evenredigheidsregel aangepast.
Voorbeeld
KB 8 januari 1996
145

146
Voorbeeld
Voorbeeld
B Het rangschikkingsbedrag
(art.112, §1, 2°)
Indien de verbetering niet aanvaard wordt, dan blijft de oorspronkelijke hoeveelheid
van de opmeting behouden. De hoeveelheden die terecht verminderd
werden, komen enkel de inschrijver ten goede die deze vermindering heeft vermeld
en dit slechts tot beloop van de door de inschrijver voorgestelde - en door
de aanbestedende overheid aanvaarde - vermindering.
De door de aanbestedende overheid aanvaarde hoeveelheden die groter (of gelijk)
zijn aan de hoeveelheden van de oorspronkelijke opmetingsstaat, worden
naar alle opmetingsstaten overgebracht.
Hierna zullen we aan de hand van enkele voorbeelden trachten deze regels te
verduidelijken.
De samenvattende opmetingsstaat bepaalt een forfaitaire post van 100m2.
Er zijn 5 inschrijvers die in hun offerte de volgende hoeveelheden voorstellen:
A verbetert de hoeveelheid tot 50m2, B verbetert tot 75m2, C verbetert tot
99m2 en D verbetert de hoeveelheid tot 125m2. Inschrijver E neemt de hoeveelheid
van de samenvattende opmetingsstaat over.
Na grondig onderzoek aanvaardt de aanbestedende overheid 60m2 als correcte
hoeveelheid.
Voor het definitieve gunningsbedrag zal 60 m2 aangehouden worden. Voor het
bepalen van het rangschikkingsbedrag leidt de toepassing van bovenvermelde
regels tot de volgende situatie: A: 60m2, B: 75m2, C: 99m2, D: 100m2 en
E: 100m2. Het is dus best mogelijk dat er gegund wordt aan een inschrijver die
op basis van de ex post gekende correcte hoeveelheden niet de laagste offerte
heeft. Die situatie doet zich voor indien zijn concurrent - die een lagere eenheidsprijs
had - de fout niet gezien heeft.
De samenvattende opmetingsstaat bepaalt voor een post een forfaitaire hoeveelheid
van 100m2. Inschrijver A verbetert de hoeveelheid tot 110m2. Inschrijver
B verbetert niet. De aanbestedende overheid aanvaardt 110m2 als de correcte
hoeveelheid.
Voor het bepalen van de rangschikking worden de hoeveelheden in de offertes
van A en B verhoogd tot 110m2. Voor het bepalen van het gunningsbedrag
wordt de hoeveelheid in de offertes van A en B verhoogd tot 110m2.
I I I Een inschrijver meldt een leemte in de samenvattende opmetingsstaat
Leemte
Een leemte is een post die in de samenvattende opmetingsstaat ontbreekt en duidelijk
niet in een andere post van de samenvattende opmetingsstaat vervat is. De
uitvoering van de werken die in deze post hadden moeten opgenomen zijn, is
nochtans noodzakelijk om de in het bestek beschreven opdracht te kunnen uitvoeren.
De aanbestedende overheid zal de gegrondheid van deze leemte onderzoeken
en eventueel zelfs opnieuw verbeteren bij de inschrijver die deze leemte
ten onrechte heeft gemeld (art.112, §2).
Indien de leemte terecht werd opgemerkt, dan zal de aanbestedende overheid
bij de inschrijvers die voor deze ontbrekende post geen prijs hebben opgegeven
de offerte aanvullen. Met het oog op de bepaling van de rangschikking en het
definitieve bedrag van de gunning, wordt de formule gehanteerd die is vermeld
in art.112, §2, 1°:

L x Y
S = ————
X
met:
S = de ontbrekende post bij de overige inschrijvers
L = de prijs van de leemte opgegeven door de inschrijver die de leemte
opgemerkt heeft
Y = totaalbedrag van de offerte van de inschrijver die de leemte niet
opgemerkt heeft
X = totaalbedrag - exclusief de prijs van de leemte - van de offerte van de
inschrijver die de leemte wel opgemerkt heeft.
Het is mogelijk dat L, X of Y eerst verbeterd moeten worden, bv. omdat de hoeveelheden
niet correct waren. De eenheidsprijs van de ontbrekende post wordt
verkregen door het bedrag S te delen door de overeenstemmende hoeveelheid
(art.112, §2, 3°).
Indien meerdere inschrijvers een prijs voor de leemte hebben opgegeven, dan
dient men gebruik te maken van het rekenkundig gemiddelde voor het bepalen
van L en X in de formule (art.112, §2, 2°). Het is toegestaan abnormale eenheidsprijzen
of abnormale forfaitaire prijzen buiten beschouwing te laten.
Wanneer voor een ontbrekende post enkel een abnormale prijs opgegeven werd,
dan zal de aanbestedende overheid de rangschikking maken zonder rekening te
houden met deze abnormale prijs en met de voorgestelde aannemer een onderhandse
prijs bedingen voor de ontbrekende post vóór hij de opdracht gunt
(art.112, §2, 4°).
De prijs voor een leemte die wordt opgemerkt door een inschrijver wiens offerte
werd geweigerd omdat ze onregelmatig was, wordt niet in aanmerking genomen
voor de aanvulling van de overige offertes. Een - terechte - verbetering van
hoeveelheden door een inschrijver wiens offerte onregelmatig blijkt te zijn,
wordt daarentegen wel in aanmerking genomen (art.112, §3).
IV Enkele specifieke onderwerpen
A De rangschikking bij gewone varianten in een aanbestedingsprocedure
Bij een aanbesteding moet de rangschikking altijd gebeuren op basis van één
enkele rangschikking van - regelmatige - basisoffertes en - regelmatige - varianten,
ongeacht of het bestek de variante verplicht oplegt of enkel toestaat
(art.113, 1° lid). Zodoende wordt de opdracht altijd gegund aan de inschrijver
met de laagste offerte, ongeacht de wijze van uitvoering (die van de basisoplossing
of die van de variante).
B Prijsvermindering bij samenvoeging van percelen
Indien de inschrijver een prijsvermindering aanbiedt indien hem beide percelen
gegund zouden worden, dan moet de aanbestedende overheid de laagste prijs
kiezen, ongeacht de combinatie. Indien de groepering met korting leidt tot een
hogere prijs dan een gunning aan afzonderlijke bieders zonder korting, dan
moet de aanbestedende overheid voor de afzonderlijke biedingen kiezen
(art.113, 2° lid).
KB 8 januari 1996
147

148
verificatieplicht
C Leemten of vergissingen in de hoeveelheden van het bestek
die door de aanbestedende overheid ontdekt worden
Hier gaat het om een situatie waarbij vergissingen in de hoeveelheden of leemten
door de aanbestedende overheid ontdekt worden na de indiening van de
offertes maar vóór de gunning van de opdracht. Er mag dan van de aanbestedende
overheid verwacht worden dat ze deze correcties van hoeveelheden bij
alle offertes doorvoert. Op basis van deze rangschikking - dus exclusief de leemte
- wordt een offerte gekozen. Vóór de gunning van de opdracht zal dan met
de inschrijver van de gekozen offerte onderhandeld worden over een prijs voor
de leemte. Zijn deze vergissingen of leemten echter belangrijk, dan is het stopzetten
en herbeginnen van de procedure aanbevolen.
Indien de aanbestedende overheid deze fouten of leemten niet vóór de gunning
van de opdracht opmerkt, dan komen deze leemten of vergissingen in de hoeveelheden
ten laste van de opdrachtnemer. In dergelijk geval gaat men ervan uit
dat de kosten gespreid zijn over al de overige posten. Indien dat echter tot een
onevenwicht zou leiden in de wederzijdse prestaties van de contracterende partijen,
dan is het wenselijk in onderling overleg over een aanpassing van de reeds
tot stand gekomen overeenkomst te onderhandelen.
D Aansprakelijkheid voor niet-ontdekte fouten
De aanbestedende overheid heeft een verificatieplicht: van haar mag verwacht
worden dat ze de offerte controleert op rekenfouten en materiële fouten. De
aanbestedende overheid is echter in de regel niet aansprakelijk voor niet-ontdekte
fouten (art.111). Door de betekening van de niet-verbeterde offerte zijn
alle fouten gedekt door het forfaitaire karakter van de overeenkomst.
Indien de aanbestedende overheid een opvallende fout over het hoofd ziet,
die ze zelfs bij een oppervlakkige controle had moeten vaststellen, dan is het toch
v e rdedigbaar deze fout na de gunning recht te zetten. De aannemer zal bijgevolg
tijdens de uitvoeringsfase de gevolgen van een dergelijke manifeste vergissing niet
moeten dragen. Dit standpunt is gegrond op de huidige re c h t s p r a a k .
Zoals gesteld is de aanbestedende overheid in de regel niet aansprakelijk voor
niet-ontdekte fouten. Anderzijds heeft ze ook een verificatieplicht. Hieruit kan
men volgende stellingen afleiden:
- Een inschrijver kan de aanbestedende overheid niet verwijten een rekenfout of
een materiële fout van een concurrerende inschrijver te verbeteren, waardoor
deze offerte goedkoper blijkt te zijn.
- Een inschrijver kan de aanbestedende overheid niet verwijten een - voor deze
inschrijver nadelige - fout niet verbeterd te hebben waardoor uiteindelijk de
opdracht niet aan hem gegund wordt, tenzij het om manifeste fout zou gaan.
- Een inschrijver kan de aanbestedende overheid niet verwijten een fout in de
offerte van zijn concurrent - die in het voordeel van de concurrent speelt bij het
bepalen van de rangschikking - niet verbeterd te hebben, tenzij het om een
manifeste fout zou gaan.

E De aanbestedende overheid mag enkel een bepaalde categorie
fouten ambtshalve verbeteren
De aanbestedende overheid mag enkel rekenfouten of materiële fouten ver -
beteren, naast uiteraard ook de verbetering van gewijzigde hoeveelheden of van
gesignaleerde leemten.
Vergissingen van een ander type mogen dus niet ambtshalve door de aanbestedende
overheid rechtgezet worden. Toch zal een dergelijke vergissing (bv. de
verkeerde interpretatie van een besteksbepaling) niet noodzakelijk moeten leiden
tot de weigering van de offerte. Indien, ondanks de vergissing, een objectieve
vergelijking tussen de offertes nog mogelijk blijkt dan kan de offerte aanvaard
worden. Heeft deze vergissing betrekking op de prijs, dan wordt de prijs
aanvaard zoals hij in de offerte voorkomt. De regularisatie van deze onregelmatigheid
gebeurt hier dus door de aanvaarding van de prijs zoals hij in de offerte
voorkomt en niet zoals deze volgens de besteksbepalingen correct berekend had
moeten worden.
DE KEUZE V AN DE OPDRACHTNEMER
BIJ EEN OFFERTEAANVRAAG
Voor de hiernavolgende onderwerpen verwijzen we de lezer naar de toelichting
bij de overeenkomstige rubrieken vermeld bij de aanbestedingsprocedure.
- Rekenfouten en materiële fouten (art.114)
- De opmerking van leemten (art.114, §2)
- De aansprakelijkheid van de aanbestedende overheid voor niet-ontdekte fouten
(art.114, §1, laatste lid)
- Het ontbreken van een prijs (art.114, §3)
Hierna bespreken we nog enkele aspecten die typisch zijn voor de procedure
van de offerteaanvraag.
A Verbeteringen van de hoeveelheid bij een opdracht van werken
De beloning, bij het bepalen van de rangschikking, voor het opmerken van een
vermindering van forfaitaire hoeveelheden wordt bij een offerteaanvraag niet
toegepast.
B Rangschikking bij vrije varianten
De zgn. énige rangschikking, die geldt bij de aanbestedingsprocedure, bestaat
hier niet. Het gaat hier immers niet om één en hetzelfde concept dat in mededinging
wordt gesteld. (art.115, 3° lid).
blz. 143
blz. 146
blz. 148
blz. 131, 132
Hoofdstuk VI
KB 8 januari 1996
149

150
C Verbeteringsvoorstellen van een offerte bij samenvoeging van percelen
Preciseren
Aanvullen
Het is de inschrijvers toegestaan de aanbestedende overheid een kwalitatief betere
offerte voor te stellen indien haar meerdere percelen gegund zouden worden.
Een eventuele prijsvermindering voorstellen is ook bij een offerteaanvraag toegestaan.
De aanbestedende overheid zal de voordeligste combinatie kiezen
(art.115, 1° lid). Het is dus best mogelijk dat ieder perceel toch aan een andere
inschrijver wordt gegund (dus zonder rekening te houden met de verbeteringsvoorstellen)
indien zou blijken dat dit de voordeligste combinatie zou zijn.
D Gunningscriteria
De gunningscriteria moeten uitdrukkelijk in het bestek of de aankondiging
opgenomen zijn. Indien de relatieve belangrijkheid ervan niet wordt aangegeven
- bv. door te vermelden dat ze in volgorde van afnemend belang worden
weergegeven of door het toekennen van een gewichtsfactor - dan wordt er verondersteld
dat alle criteria even belangrijk zijn (art.115, 2° lid).
E De inhoud van de offerte preciseren of aanvullen
Deze mogelijkheid bestaat niet bij een aanbestedingsprocedure.
Onder ‘preciseren’ verstaat men het vragen van een toelichting met de bedoeling
bevestiging te krijgen van wat redelijkerwijze bedoeld kan zijn. Een toelichting
die niet overeenstemt met wat redelijkerwijze bedoeld kan zijn met de bewoordingen
van de offerte heeft tot gevolg dat de offerte gewijzigd wordt, waardoor
ze substantieel onregelmatig wordt.
Onder ‘aanvullen’ verstaat men het vragen van bijkomende gegevens die onvolledig
ingevuld waren op de reeds overlegde documenten. Een aanvulling kan
nooit betrekking hebben op essentiële gegevens die ontbreken. M.a.w. indien
op basis van de ontbrekende gegevens reeds blijkt dat de offerte met de andere
offertes niet op een redelijke basis kan vergeleken worden, moet de offerte
geweigerd worden. Een latere aanvulling van dergelijke gegevens komt immers
neer op een wijziging van de offerte. Dit geldt a fortiori indien n.a.v. het verstrekken
van aanvullende gegevens zou blijken dat de initiële offerte gewijzigd
wordt.

DE GESTANDDOENINGSTERMIJN
De gestanddoeningstermijn geeft aan gedurende welke periode een inschrijver
gebonden is door zijn offerte. Men mag deze periode dus niet verwarren met Gestanddoeningstermijn
de duur van een overeenkomst die aanvangt na de gunning van de opdracht.
Indien het bestek terzake niets bepaald heeft, dan bedraagt de gestanddoeningstermijn
automatisch 60 kalenderdagen (art.116). Deze periode gaat in de
dag na de openingszitting van de offertes. Voor een opdracht van leveringen of
van diensten kan,indien het bestek het uitdrukkelijk toestaat, de inschrijver zelf
de geldigheidsduur van zijn offerte bepalen.
I Wanneer is de opdracht gegund?
Een opdracht is gegund zodra aan de inschrijver kennis is gegeven van de ‘goed- Goedkeuring
keuring’ van zijn offerte (art.117). ‘Goedkeuring’ moet hier begrepen worden
als ‘de uiteindelijke keuze’ van de aanbestedende overheid. Deze kennisgeving
moet wel voldoen aan de volgende voorwaarden. Het moet gaan om een kennisgeving
zonder voorbehoud: clausules als ‘mits goedkeuring van de toezichthoudende
overheid’ of ‘mits het verkrijgen van de door het Vlaamse Gewest
beloofde toelagen’ zijn dus in de kennisgeving niet toegestaan. Indien dit toch
zou gebeuren, dan is de kennisgeving niet rechtsgeldig gebeurd. Bijgevolg is er
geen overeenkomst tot stand gekomen.
Bovendien moet de kennisgeving bij aangetekende brief gebeuren. Gebeurt de
kennisgeving per telefax (telex of telegram) dan moet dit per aangetekende brief
bevestigd worden binnen vijf dagen na deze kennisgeving. Het is in het algemeen,
en zeker voor belangrijke opdrachten, sterk aanbevolen dit vormvoorschrift
na te leven: het kan immers niet de bedoeling zijn vormvoorschriften op
te leggen om ze dan in de praktijk volkomen te negeren.
A n d e rzijds mag er re d e l i j k e rwijze van uitgegaan worden dat een laattijdig vers
t u u rde aangetekende brief er niet kan toe leiden een tot stand gekomen overeenkomst
teniet te doen. De kennisgeving wordt immers geacht gebeurd te zijn
op datum van de verzending van de telefax, tenminste indien deze verzending is
g e b e u rd binnen de gestanddoeningstermijn ( a rt.117, laatste lid).
II Wat te doen als de gestanddoeningstermijn verstreken is
(art.118 en art.119)
Indien de gestanddoeningstermijn is verstreken, is de laagste/voordeligste inschrijver
niet langer verplicht de opdracht, volgens de voorwaarden bepaald in
zijn offerte, uit te voeren. De vaststelling dat de gestanddoeningstermijn is verstreken,
betekent niet automatisch dat de opdracht niet uitgevoerd zal worden,
of dat de aanbestedende overheid het recht zou hebben een nieuwe opdracht te
organiseren zonder daartoe over een gepaste motivering te beschikken. De
reglementering is er integendeel op gericht de procedure niet te moeten herbeginnen.
Zo zal de aanbestedende overheid, na het verstrijken van de geldigheidsduur
van de offerte aan de laagste/voordeligste vragen om de opdracht
vooralsnog uit te voeren. Naar aanleiding van deze aanvraag kunnen zich volgende
situaties voordoen:
Hoofdstuk VIII
KB 8 januari 1996
151

152
a)
b)
1)
2)
3)
4)
De inschrijver gaat zonder voorbehoud akkoord met de uitvoering van zijn
offerte.
Als de inschrijver schriftelijk en zonder voorbehoud akkoord gaat met de uitvoering
van de offerte, is de overeenkomst tot stand gekomen.
De inschrijver wijzigt zijn initiële offerte.
Bij een aanbestedingsprocedure gaan we ervan uit dat de wijziging betrekking
heeft op een prijsverhoging.
Bij een offerteaanvraag daarentegen kan het om een prijsverhoging gaan, al zijn
andere wijzigingen van de offerte ook mogelijk.
We kunnen dan volgende scenario’s onderscheiden:
De gewijzigde offerte blijft de laagste/voordeligste offerte.
De aanbestedende overheid zal de verhoging en/of de wijziging aanvaarden
indien de inschrijver kan aantonen dat deze wijziging is verantwoord door
omstandigheden die zich na de opening van de offerte hebben voorgedaan en
die de inschrijver niet kon voorzien.
De gewijzigde offerte blijft de laagste/voordeligste offerte maar de verantwoording
wordt door de aanbestedende overheid niet aanvaard.
In een dergelijk geval mag er verondersteld worden dat de inschrijver niet meer
bereid is de offerte tegen de initiële voorwaarden uit te oefenen. Dit komt neer
op een verzaking aan de offerte. Bijgevolg zal de aanbestedende overheid zich
kunnen richten tot de andere inschrijvers in de volgorde van hun rangschikking.
Er anders over oordelen zou betekenen dat de inschrijver, die nu op de hoogte
kan zijn van de prijzen van zijn mededingers, van zijn comfortabele positie misbruik
maakt om de aanbestedende overheid een gewijzigde offerte te doen aanvaarden,
zelfs indien deze gewijzigde offerte nog steeds de laagste/ voordeligste
blijkt.
De gewijzigde offerte blijft niet de laagste/voordeligste en de verantwoording
wordt door de aanbestedende overheid niet aanvaard.
De aanbestedende overheid zal zich richten tot de andere inschrijvers in de volgorde
van hun rangschikking. Deze inschrijvers kunnen dan eventueel ook een
prijsverhoging voorstellen - of een andere wijziging - die dan door de aanbestedende
overheid op dezelfde wijze onderzocht wordt als bij de initieel goedkoopste/voordeligste
offerte is gebeurd.
De gewijzigde offerte blijft niet de laagste/voordeligste en de verantwoording
wordt door de aanbestedende overheid aanvaard.
In dat geval zal de aanbestedende overheid - via een eenvoudig aanschrijven -
aan de overige inschrijvers de mogelijkheid bieden hun initiële offerte te wijzigen.
Het is immers niet de bedoeling dat de procedure herbegonnen wordt.
De aanvankelijk eerst geraadpleegde inschrijver mag zijn offerte niet opnieuw
wijzigen. De opdracht zal gegund worden op basis van de nieuwe rangschikking.
Vermelden we ten slotte dat het theoretisch bij een aanbestedingsprocedure
mogelijk is dat de inschrijver zijn offerte toch op een andere manier wijzigt dan
door middel van een prijsverhoging (bv. voorstel tot technische afwijking maar
met behoud van de initiële prijs). In dat geval zal de aanbestedende overheid
zich tot de andere inschrijvers moeten richten in de volgorde van hun rangschikking.

c)
a)
b)
c)
De inschrijver wenst de opdracht niet langer uit te voeren
De laagste/voordeligste inschrijver is niet langer bereid om de opdracht uit te
voeren: hij verzaakt m.a.w. aan de opdracht. In dat geval zal de aanbestedende
overheid zich tot de andere inschrijvers richten in de volgorde van hun rangschikking.
III De verlenging van de gestanddoeningstermijn
Indien de aanbestedende overheid vaststelt dat de opdracht niet binnen de geldigheidsduur
van de offerte betekend zal worden, dan zal ze vrij vaak aan de
inschrijvers uitdrukkelijk vragen om de geldigheidsduur van hun offerte te verlengen.
Het maakt geen verschil uit of ze dit doet tijdens of na het verstrijken
van de periode van de aanvankelijke gestanddoeningstermijn, al lijkt het aanbevolen
dit te doen tijdens de aanvankelijke gestanddoeningstermijn.
Deze praktijk wordt door het KB niet geregeld. Ons inziens is deze handelswijze
toegestaan mits het naleven van volgende voorwaarden.
Kan een aanbod n.a.v. een verzoek tot verlenging gewijzigd worde n?
Een inschrijver verlengt zijn aanbod of hij verlengt zijn aanbod niet. Het is dus
niet toegestaan naar aanleiding van een aanvraag tot verlenging een gewijzigde
offerte in te dienen, zelfs indien dit voor de aanbestedende overheid voordeliger
zou zijn. Dit zou immers het geheime verloop van de procedure kunnen
schenden. Het is immers niet uitgesloten dat een inschrijver de prijs van de concurrent
al kent. Een dergelijke gewijzigde offerte is dus niet ontvankelijk. De
initiële offerte blijft echter in principe uitvoerbaar aangezien de aanbestedende
overheid nog geen concreet verzoek tot de effectieve uitvoering ervan aan de
inschrijver heeft gericht.
De inschrijver verlengt zijn aanbod
Indien de inschrijver bereid is de duur van zijn opdracht te verlengen, impliceert
dit dat hij akkoord is om de opdracht uit te voeren volgens de voorwaarden die
in zijn offerte beschreven waren. Het is aanbevolen dat de aanbestedende overheid
in haar aanvraag uitdrukkelijk vermeldt met welke periode ze wenst dat het
aanbod verlengd zou worden. U kunt dit akkoord tot verlenging best schriftelijk
laten bevestigen. De aanvaarding kan echter ook blijken uit de feitelijke uitvoering
van het contract zonder dat de inschrijver vooraf de uitvoering afhankelijk
heeft gemaakt van de instemming van de aanbestedende overheid met de
gewijzigde voorwaarden.
De goedkoopste/voordeligste inschrijver verlengt zijn aanbod niet,
maar verzaakt ook niet uitdrukkelijk aan de opdracht
Indien de aanbestedende overheid de opdracht wenst te gunnen is ze in elk
geval nog steeds verplicht aan deze inschrijver een uitdrukkelijk verzoek tot uitvoering
aan de opdracht te richten . De houding van de aanbestedende overheid
is dan afhankelijk van de mogelijke reacties van de inschrijvers die hierboven
werden geschetst. Uiteraard kent men dan reeds de voorwaarden van de
inschrijvers die hun offerte, op verzoek van de aanbestedende overheid, wel verlengd
zouden hebben.
KB 8 januari 1996
153

154
Afdeling V
DE
O N D E R H A N D E L I N G S P R O C E D U R E :
BIJZONDERE BEPALINGEN
H i e rna lichten we enkele bijzonderheden toe over de onderh a n d e l i n g s p ro c e d u re
die in het KB geregeld worden.
I De onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking
Bij een onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking is de aanbestedende
overheid aan geen enkele vorm van voorafgaande publiciteit onderworpen. Wel
moet de onmogelijkheid om meerdere kandidaten te raadplegen gemotiveerd
worden. Raadpleging van de concurrentie is dus ook in deze procedure verplicht.
De aanbestedende overheid kiest volledig vrij diegenen die worden uitgenodigd
om een offerte in te dienen. Uit de beslissing moet wel de redenen blijken waarom
die bepaalde kandidaten gekozen werden. Men moet m.a.w niet motiveren
waarom andere potentiële kandidaten niet gekozen werden.
De gevallen waarin er op deze wijze onderhandeld mag worden, zijn limitatief
opgesomd in de wet. Hierna beperken we ons tot een aantal specifieke gevallen.
A Het gunningsbedrag is kleiner dan 2.5Mio (exclusief BTW)
Eén van de gevallen waarbij een onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking
is toegestaan heeft betrekking op opdrachten waarvan het gunningsbedrag
2.5Mio niet overschrijdt. Bovendien wordt dat bedrag voor bijzondere opdrachten
van diensten zelfs verhoogd tot 8.6 Mio. Deze verhoogde drempel is
echter beperkt tot 5.6 Mio indien het om - federale - diensten gaat die vermeld
worden in art.79, 2°. De bijzondere opdrachten betreffen financiële diensten
en juridische diensten. Voor diensten inzake onderzoek en ontwikkeling
bedraagt het drempelbedrag 8 Mio BEF (art.120).
Bij het bepalen van het bedrag is het feitelijke gunningsbedrag relevant. Indien
de opdracht, na het afronden van de onderhandelingen, meer dan 2.5mio
bedraagt dan mag men niet onderhands gunnen op basis van deze uitzonderingsgrond
en moet de opdracht via een andere procedure gegund worden.

Om beroep te mogen doen op de onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking
moet de aanbestedende overheid evenwel eerst de ramingsmethode toepassen die
beschreven is in art. 2 (werken : p. 79), art. 28 (leveringen p. 99) of art.54
(diensten p.107) van het KB. De ramingsmethode moet hier dus gebruikt worden
om te bepalen of de drempel van 2.5Mio al dan niet is overschreden.
Onder dit bedrag van 2.5Mio is de aanbestedende overheid niet verplicht een
bestek op te maken en is ze evenmin verplicht vooraf selectiecriteria voorop te
stellen.
H i e rna volgt een verd e re toelichting bij de hogergenoemde b i j z o n d e r diensten :
Financiële diensten
Bijlage 2A van de wet verwijst naar de CPC-indeling nr.81 (zie p.105 en p.106
van de CPA-indeling die bij de documentatiebundel is gevoegd). De reglementering
op de overheidsopdrachten is van toepassing voor zover bepaalde financiële
diensten niet uitdrukkelijk via de verwijzingen in de bijlage 2 van de wet zijn
uitgesloten (zie voetnoot 3 bij deze bijlage).
Voor verdere interpretatie kunnen we verwijzen naar het Verslag aan de Koning
(lees de toelichting bij art.120 van het KB ). Zo zouden leningen verbonden aan
de financiering van overheidsschuld - ook die van bv. gemeentelijke overheden
- niet onder de reglementering op de overheidsopdrachten vallen. Een lening
die een gemeentelijke overheid aangaat om een werk te financieren is daarentegen
wel onderworpen aan deze reglementering. De keuze van een financiële
instelling om het dagelijks beheer van de schatkist uit te voeren, is eveneens
onderworpen aan de reglementering op de overheidsopdrachten. Deze keuze
kan dan bv. gemaakt worden op basis van een bestek dat betrekking heeft op een
meerjarenovereenkomst.
Diensten van juridische aar d
Bijlage 2B van de wet verwijst naar de CPC-indeling nr.861 (zie p.110 en p.111
van de CPA-classificatie). Zowel de loutere adviesopdrachten als de vertegenwoordiging
in gerechtelijke procedures zijn in deze diensten van juridische aard
vervat. Een studieopdracht die van juridische aard is, kan niet met een adviesopdracht
gelijkgesteld worden De aanbestedende overheid kan dus op deze uitzonderingsgrond
geen beroep doen om, zonder enige vorm van publiciteit, een
dergelijke studieopdracht te gunnen.
Het onderscheid tussen een advies- of een studieopdracht is niet evident. Allicht
zijn de tijdsduur en de abstractie van de probleemstelling criteria die bij dit
onderscheid behulpzaam kunnen zijn. Zo wordt het resultaat van een studieop -
dracht in de regel niet binnen enkele dagen of enkele weken verwacht. Bij een
studieopdracht zal het te bestuderen onderwerp eerder algemeen beschreven
zijn, terwijl bij een adviesopdracht in de regel een concreet vraagstuk voorgelegd
zal worden.
Voor adviesopdrachten en voor de keuze van advocaten in gerechtelijke procedures
beschikt de aanbestedende overheid bijgevolg over een zeer grote vrijheid.
Er mag immers, beneden het bedrag van 8.2Mio, vrij gekozen worden via
de onderhandelingsprocedure en bovendien moet de aanbestedende overheid
niet motiveren waarom het raadplegen van meerdere potentiële kandidaten niet
mogelijk is (art.68, 5° lid).
Diensten voor onderzoek en ontwikkeling
Bijlage 2A van de wet verwijst naar de CPC-indeling nr.85 (zie p.110 van de
CPA-classificatie). Dergelijke opdrachten zijn onderworpen voor zover ze niet
uitdrukkelijk worden uitgesloten via de verwijzing in bijlage 2A van de wet (zie
CPC-indeling nr.81
CPC-indeling nr.861
Studieopdracht
Adviesopdracht
CPC-indeling nr.85
KB 8 januari 1996
155

156
voetnoot 4). Deze voetnoot in de bijlage 2A bevestigt dat de reglementering op
de overheidsopdrachten niet van toepassing is, indien de aanbestedende overheid
een overeenkomst zou sluiten met de bedoeling het onderzoek in een
bepaald domein aan te moedigen omdat ze van mening is dat dit op termijn het
algemeen belang kan dienen. De aanbestedende overheid plaatst immers in een
dergelijk geval geen opdracht om de resultaten ervan op korte termijn in haar
beleid toe te passen.
B De raming overschrijdt de Europese drempelwaarden
De onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking is toegestaan indien de
raming de Europese drempelwaarden overschrijdt, tenminste indien de aanbestedende
overheid één van de uitzonderingsgronden die in art.17, §2 van de wet
zijn bepaald, kan aanhalen.
Het overschrijden van deze Europese drempelwaarden heeft wel tot gevolg dat
de aanbestedende overheid een bestek moet opstellen, dat eventueel gunningsen
selectiecriteria bevat, naast de andere gegevens die in art.121 vermeld zijn.
De kandidaten die de aanbestedende overheid vrij heeft gekozen, worden
gelijktijdig en schriftelijk uitgenodigd om een offerte in te dienen. Een
inschrijver die niet voldoet aan de minimum-selectievoorwaarden kan dus om
die redenen, na de indiening van een offerte, vooralsnog uitgesloten worden.
Zijn offerte zal m.a.w. niet onderzocht worden.
Bij het overschrijden van de Europese drempelwaarden moet het bestek een
uiterste datum voor de indiening van de offertes vermelden (art.121, 3°). Die
termijn moet door elke inschrijver gerespecteerd worden. Laattijdige offertes
komen bijgevolg niet meer in aanmerking: laattijdigheid kan ook in een onderhandelingsprocedure
niet geregulariseerd worden omdat dit de gelijke behandeling
van de inschrijvers kan schenden.
II Vormen waarin een onderhandse overeenkomst tot stand kan komen
1)
2)
3)
4)
Een onderhandse overeenkomst kan op verschillende manieren tot stand komen
(art.122):
Ze kan tot stand komen door aan de inschrijver te betekenen dat zijn, al dan niet
gewijzigde offerte, wordt gekozen (‘betekening van de goedkeuring van de
offerte’).
Beide partijen kunnen een overeenkomst ondertekenen zoals dit het geval zou
zijn tussen twee particuliere contractpartijen.
Ook eenvoudige briefwisseling tussen de partijen - waaruit duidelijk een akkoord
blijkt over prijs en voorwerp van de opdracht - volstaat, voor zover het
bedrag kleiner is dan 206Mio (opdrachten van werken) of 8.2Mio (opdrachten
van leveringen of diensten), 5.3Mio voor federale instellingen. Al deze bedragen
zijn exclusief BTW.
Voor zover het bedrag 200.000Bfr (excl. BTW) niet overtreft, kan zelfs een
eenvoudige factuur volstaan als bewijs van een onderhandse overeenkomst,
bv. in uitvoering van een telefonische bestelling.

KONINKLIJK BESLUIT VAN 26 SEPTEMBER 1996
tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels van
de overheidsopdrachten en van de concessies
voor openbare werken
(B.S. 18 oktober 1996)
Toelichting
157

158
TOELICHTING BIJ DE ALGEMENE
UITVOERINGSREGELS
TOEPASSINGSGEBIED EN OPBOUW VAN HET KB
DE RECHTEN EN DE VERPLICHTINGEN VAN
DE CONTRACTERENDE PARTIJEN
I De algemene aannemingsvoorwaarden
II Het bestek
A Het administratief gedeelte
B Het technisch gedeelte
TOEPASSELIJKHEID VAN DE ALGEMENE
AANNEMINGSVOOR WAARDEN
I Volledige toepassing van de AAV
II Gedeeltelijke toepassing van de AAV
III AAV niet van toepassing
DE BETALINGEN
WIJZIGINGEN VAN DE OPDRACHT
I Wijzigingen opgelegd door de aanbestedende overheid
II Wijzigingen op verzoek van één van beide partijen
Noot: wijzigingen in het voordeel van de opdrachtnemer
Afdeling I
Hoofdstuk I
165
Hoofdstuk II
166
166
166
170
Hoofdstuk III
171
172
172
Hoofdstuk IV
173
Hoofdstuk V
174
174

DE ALGEMENE
AANNEMINGSVOOR WAARDEN
GEMEENSCHAPPELIJKE BEPALINGEN VOOR
OPDRACHTEN VAN WERKEN, VAN LEVERINGEN
EN VAN DIENSTEN
DE LEIDEND AMBTENAAR
DE BORGTOCHT
I Bedrag van de borgtocht
II Vormen van borgtochtstelling
Noot: gelijkaardige openbare instelling
III Termijn voor het leveren van het bewijs van borgtochtstelling
A Straf
B Andere sancties
IV Aanpassing van het bedrag van de borgtocht
V Inhouding van de borgtocht
VI Vrijgave van de borgtocht
Noot: onderscheid tussen keuring en oplevering
PRIJSHERZIENING
I Prijsherzieningsformule
II Wijzigingen van heffingen en retributies
Afdeling II
Deel I
Hoofdstuk I
176
Hoofdstuk II
177
177
179
179
179
180
180
180
Hoofdstuk III
182
182
Inhoud - KB 26 september 1996
159

160
BETALINGEN
I Betaling bij een opdracht van werken
Noot: afwijking van de betalingstermijnen
II Betaling bij een opdracht van leveringen of van diensten
III Verschuldigde interesten bij achterstallige betalingen
IV Betaling van reeds geleverde prestaties bij onderbreking van de
uitvoering
V De betaling is niet verricht na verloop van 30 kalenderdagen na
de uiterste betalingstermijn
FEITEN TEN LASTE VAN DE
AANBESTEDENDE OVERHEID OF DE OPDRACHTNEMER
ONVOORZIENBARE OMSTANDIGHEDEN
I Verlenging van de uitvoeringstermijn
II Herziening of verbreking van de overeenkomst
A Een zeer belangrijk nadeel lijden
B Vergoeding van het geleden nadeel
C Een zeer belangrijk voordeel genieten
Hoofdstuk IV
183
184
184
185
185
Hoofdstuk V
186
Hoofdstuk VI
187
187
188
188
188

III Vervaltermijnen
A Vervaltermijn voor de mededeling van de feiten en de omstandigheden
B Vervaltermijn voor de aanvraag tot het verkrijgen van compenserende
maatregelen
C Vervaltermijn voor het instellen van een rechtsvordering
OPLEVERING EN WAARBORG
I Het begrip oplevering
II De waarborgperiode
MIDDELEN VAN OPTREDEN DOOR DE
AANBESTEDENDE OVERHEID
I Straffen
II Boetes wegens laattijdige uitvoering
III Maatregelen van ambtswege
A Verbreking van de opdracht
B Uitvoering in eigen beheer
C Sluiten van een overeenkomst met derden voor rekening van de in
gebreke gebleven opdrachtnemer
IV Uitsluiting
189
189
189
190
Hoofdstuk VII
191
192
Hoofdstuk VIII
193
194
194
194
194
195
195
Inhoud - KB 26 september 1996
161

162
SPECIFIEKE BEPALINGEN VOOR
EEN OPDRACHT VAN WERKEN
I Aanvang van de werken
a) Werken van klasse 1 t.e.m. 5
b) Werken van klasse 6 of hoger, of werken van een lagere klasse dan klasse 5 voor
zover bijzondere technieken en materialen aangewend moeten worden
II Rechten van de aannemer bij laattijdige kennisgeving
III Bijsturingen tijdens de uitvoering van de opdracht
A Definitie
B Verplichting tot uitvoering
C Bepaling van de prijzen
D Forfaitaire schadevergoeding
III De oplevering van de werken
A De voorlopige oplevering
B De definitieve oplevering
Deel II
196
197
197
197
197
198
198
198
198
199

SPECIFIEKE BEPALINGEN VOOR
EEN OPDRACHT VAN LEVERINGEN
I Leveringstermijnen
II Leveringsplaats
III Leveringslijst of factuur
IV Controle van de levering en voorlopige oplevering
A Algemene regeling
B Afwijkende regeling
a) De dubbele voorlopige oplevering
b) Volledige voorlopige oplevering op de plaats van de levering
V Definitieve oplevering
VI Verweermiddelen van de aanbestedende overheid
A Boetes wegens laattijdige uitvoering
B Maatregelen van ambtswege
SPECIFIEKE BEPALINGEN VOOR EEN OPDRACHT VAN
DIENSTEN
I Minimale hoeveelheden
II Uitvoeringstermijnen
III Plaats van de dienstverlening
IV Oplevering
V Verweermiddelen van de aanbestedende overheid
A Boetes wegens laattijdige uitvoering
B Maatregelen van ambtswege
Deel III
200
200
200
200
202
201
202
202
202
202
Deel IV
203
203
203
203
204
204
204
Inhoud - KB 26 september 1996
163

164

1)
2)
TOELICHTING BIJ DE ALGEMENE
UITVOERINGSREGELS
TOEPASSINGSGEBIED EN
OPBOUW V AN HET KB
Het KB bestaat uit twee grote delen.
Enerzijds is er het eigenlijke KB (art.1 t.e.m. 42): hierna becommentarieerd als
de ‘algemene uitvoeringsregels ’ (‘AUR ’). Dit gedeelte bestaat uit vier titels
waarbij vooral titel I van belang is. Titel I van het KB heeft betrekking op de
algemene bepalingen die gelden voor alle overheidsopdrachten . In dit deel
van de leidraad gaan we nader in op Titel I. De overige titels van het KB hebben
betrekking op promotieovereenkomsten, concessies van openbare werken
en op de slotbepalingen. Deze onderwerpen komen in deze handleiding niet
aan bod.
Anderzijds is er de bijlage bij het KB (art.1 t.e.m.75): de zgn. ‘algemene aan -
nemingsvoorwaarden ’ (‘AAV’). U kunt vaststellen dat de nummering van de
artikels niet doorloopt: de artikelen 1 t.e.m. artikel 42 komen dus tweemaal
voor. Indien een artikel uit de bijlage bedoeld wordt, zal er verder naar verwezen
worden onder de vorm ‘art. ... AAV’. De algemene aannemingsvoorwaarden
zijn een beperkte herwerking en aanvulling van het MB van 10 augustus
1977 houdende vaststelling van de algemene aannemingsvoorwaarden van de
overheidsopdrachten van werken, leveringen en diensten. Er werd overigens
getracht om de nummering van de artikelen uit het MB van 10 augustus 1977
in de mate van het mogelijke te behouden.
Het KB is van toepassing op overheidsopdrachten die geregeld worden door
boek I, titel I t.e.m. IV van de wet (art.1).
Afdeling I
Hoofdstuk I
AUR=
algemene uitvoeringsregels
AAV=
algemene aannemingsvoorwaarden
KB 26 september 1996 - AUR
165

166
DE RECHTEN EN DE VERPLICHTINGEN
VAN DE CONTRACTERENDE PARTIJEN
Hoofdstuk II
A)
B)
De rechten en plichten van de opdrachtgever en de opdrachtnemer worden
bepaald door de algemene aannemingsvoorwaarden, het bestek en de offerte
(art.2). De overeenkomst komt in de regel tot stand door de betekening van de
gunningsbeslissing: m.a.w. door de melding aan de inschrijver dat zijn offerte
door de aanbestedende overheid gekozen werd.
Bij een onderhandelingsprocedure kan de overeenkomst ook tot stand komen
door een overeenkomst op te stellen die door de beide contractpartijen ondertekend
wordt.
I De algemene aannemingsvoorwaarden
De uitvoering van een opdracht wordt geregeld door enerzijds het bestek en de
documenten waarnaar het bestek verwijst en anderzijds de offerte van de
inschrijver.
Daarnaast zijn ook de AAV automatisch van toepassing, dus zonder dat het
bestek er uitdrukkelijk naar verwijst (art.2). Slechts in uitzonderlijke gevallen
zijn deze AAV niet of slechts gedeeltelijk van toepassing. Afwijkingen van de
A AV - d . w.z. bepaalde artikelen niet toepasselijk verklaren of anders omschrijven -
zijn slechts mogelijk mits afdoende motivering. Het opleggen van een bijkomende
voorwaarde is daarentegen geen afwijking indien er terzake in de AAV
geen regeling bepaald is.
Van sommige bepalingen kan men echter nooit afwijken, bv. art.15, §1, laatste
lid, AAV. De algemene aannemingsvoorwaarden worden verder in afdeling II
uitgebreider toegelicht.
II Het bestek
Het bestek bevat de specifieke beschrijving van de opdracht die door de aanbestedende
overheid georganiseerd wordt.
Een bestek mag men niet verwarren met de aankondiging van een opdracht. Een
aankondiging is een oproep tot de potentiële opdrachtnemers om hun kandidatuur
in te dienen (beperkte procedure en onderhandelingsprocedure met
bekendmaking) of om het bestek op te vragen (algemene procedure).
In het bestek kunnen we twee grote gehelen onderscheiden (art.2, 2°):
een administratief gedeelte
een technisch gedeelte
A Het administratief gedeelte
De rubrieken die hierna vermeld worden komen niet noodzakelijk altijd voor in
een bestek. Anderzijds kan een bestek nog andere rubrieken bevatten dan de
hiernavolgende.

1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
Afwijkingen van de AA V
Vooraan in het bestek moet vermeld worden van welke artikelen van de AAV het
bestek afwijkt.
Indien de afwijking bovendien betrekking heeft op fundamentele bepalingen,
dan moet tevens de motivering voor deze afwijking vooraan in het bestek vermeld
worden.
Identificatiegegevens van de aanbestedende overheid:
- opdrachtgevend bestuur
- leidend ambtenaar
- plaats van uitvoering van de opdracht
- a d res (en persoon) waar de off e rte ingediend moet word e n
- eventueel: bij wie kunnen er telefonische of schriftelijke inlichtingen ingewonnen
worden
Identificatiegegevens van de inschrijver
Het bestek kan er de aandacht op vestigen dat de offerte door een bevoegd persoon
ondertekend moet zijn en dat het bewijs van bevoegdheid toegevoegd
moet worden.
Informatievergadering
Er wordt aangegeven of er een informatievergadering zal plaatsvinden waar
eventuele inhoudelijke vragen van de inschrijvers over het bestek zullen beantwoord
worden. Datum en plaats worden vermeld, alsook de procedure (bv.
schriftelijk vragen stellen met schriftelijke of mondelinge toelichting).
Termijnen
Bij termijnen denken we onder meer aan:
- de geldigheidsduur van de offerte
- de uiterste datum voor de indiening van de offerte: indien er een openingszitting
is valt deze uiterste datum voor indiening samen met de openingszitting
- de duur van de overeenkomst (bv. meerjarige overeenkomst)
- de uitvoeringstermijn of de leveringstermijn (uitgedrukt in kalender- of
werkdagen), tenzij de uitvoeringstermijn een gunningscriterium zou zijn
Borgtocht
Het bestek kan de aandacht vestigen op de volgende aspecten:
- Is het stellen van een borgtocht verplicht?
- Op welke wijze wordt het verschuldigde bedrag berekend?
- Hoe kan de borgtocht gesteld worden en hoe moet het bewijs geleverd
worden?
Aangezien de AAV automatisch van toepassing zijn, wordt van de inschrijver wel
verwacht dat hij deze verplichtingen kent (zie art.5 AAV).
Aantal exemplaren
Het bestek geeft aan hoeveel exemplaren er van de offerte ingediend moeten
worden, bv. één origineel en vier kopieën. Het indienen van meerdere exemplaren
is meestal noodzakelijk omdat meerdere evaluatoren tijdens dezelfde periode
de offerte willen bestuderen.
Taalgebruik
De taal die de inschrijver moet gebruiken wordt normaliter reeds in de aankondiging
vermeld.
KB 26 september 1996 - AUR
167

168
9)
10)
11)
Bij de offerte te voegen documenten
In het bestek kan ook aangegeven worden dat bepaalde documenten aan de
offerte toegevoegd moeten worden. We denken daarbij aan:
- het RSZ-attest
- het registratie- en erkenningsbewijs voor aannemers
- het bewijs van inschrijving in het beroeps- of handelsregister
Daarnaast is het ook mogelijk dat bv. een technische vragenlijst ingevuld moet
worden.
Het bestek kan eventueel bepalen dat bepaalde stukken op straffe van nietigheid
moeten toegevoegd worden. Deze sanctie kan nochtans niet blindelings toegepast
worden. U leest hierover meer in het hoofdstuk over de regelmatigheid van
een offerte (zie deel II).
Prijsherzieningsformule
De prijs voor een opdracht wordt in de regel niet herzien: een opdracht wordt
gegund voor een forfaitaire prijs. Prijzen kunnen zodoende maar herzien worden
indien er in het bestek een prijsherzieningsformule is opgenomen of indien
het bestek de inschrijver toelaat zelf een prijsherzieningsformule voor te stellen.
Het bestek moet ook aanduidingen geven over het tijdstip en de frequentie van
herziening van de prijzen, bv. éénmaal per jaar, telkens op 1 januari van het
betrokken jaar.
Bovendien moet ook duidelijk blijken op basis van welke bronnen de re f e re n t i eparameters
zullen geverifieerd worden.
Prijsbepaling
- De bijlage bij het bestek (de samenvattende opmetingsstaat of de inventaris)
geeft per post aan of het om forfaitaire totaalprijzen (ongeacht de werkelijk uitgevoerde
hoeveelheid) of om eenheidsprijzen gaat (bij een post met geraamde
vermoedelijke hoeveelheden). In dit laatste geval wordt ook de betrokken eenheid
(m3, stuk, uur, enz.) vermeld waarmee de eenheidsprijzen moeten vermenigvuldigd
worden om de totaalprijs van de offerte te kennen.
- Het bestek kan er de aandacht op vestigen dat wijzigingen, toevoegingen of
schrappingen van de essentiële voorwaarden van de offerte (bv. inzake prijzen,
termijnen, technische voorwaarden), op straffe van nietigheid van de offerte
gehandtekend moeten zijn door de persoon die de offerte ondertekend heeft
(parafering volstaat dus nie t!).
- De prijzen moeten uitgedrukt worden in Bfr om de vergelijkbaarheid mogelijk
te maken.
- Eventueel kan het bestek verwijzen naar de AAV om de aandacht te vestigen
op de componenten die automatisch in de prijs vervat zijn, eventueel aangevuld
met een toelichting indien de AAV’s in casu niet voldoende duidelijk blijken te
zijn. De AAV geven meer aanduidingen over wat er in de prijs minstens vervat
is: voor een opdracht van werken (art.25 AAV), voor een opdracht van leveringen
(art.49 AAV) en voor een opdracht van diensten (art.67 AAV).
- Indien er bijzondere keurings- of opleveringskosten te verwachten zijn, dan
moet het bestek de berekeningswijze ervan aangeven zodat de inschrijver er
rekening mee kan houden in de prijsbepaling van zijn offerte. Zo kan er bepaald
worden dat x-aantal personen y-aantal verplaatsingen zullen doen: de inschrijver
kan dan de verblijf- en verplaatsingskosten berekenen.
Indien de aanbestedende overheid nalaat dit te doen, moet ze deze specifieke
keurings- en opleveringskosten zelf dragen.

12)
13)
14)
15)
16)
17)
Plaats en tijdstip van uitvoering van de opdracht
- Waar moeten bv. de leveringen verricht worden en volgens welke modaliteiten
(bv. moeten de PC’s gebruiksklaar geïnstalleerd worden of volstaat het afzetten
van de dozen met de bestelde PC’s?). Art.49, 2° lid, 4° AAV heeft het over ‘het
monteren en bedrijfsklaarmaken’: een dergelijke algemene term verdient allicht
een verdere toelichting in functie van de specifieke opdracht.
- Worden de bestellingen integraal geplaatst bij de gunning van de opdracht of
is de bestelling afhankelijk van het opsturen van bestelbons: in het laatste geval
zijn gunning en bestelling gescheiden verrichtingen.
Betalingswijze
- Wanneer mag er betaling gevraagd worden van de geleverde prestaties?
- Hoe en bij wie moet de betaling aangevraagd worden?
- Indien de betaling van voorschotten toegestaan is, worden de betalingsmodaliteiten
ervan in het bestek bepaald.
- Het aantal exemplaren van de in te dienen facturen, de bijhorende documenten
en het adres van indiening moeten in het bestek vermeld zijn.
Alleen de originele factuur mag echter dienen als basis voor betaling.
Wijze en plaats van indiening van de offertes
Degenen die hun offerte wensen in te dienen vóór de openingszitting moeten
weten naar waar en naar wie ze hun offerte moeten sturen.
Indien de offerte over de post ingezonden wordt, moet ze in een dubbele
omslag geschoven worden. Op de beide omslagen moeten een aantal vermeldingen
voorkomen (KB 8 januari 1996 art.104).
Openingszitting van de offertes
- Een openingszitting is niet verplicht en ook niet nuttig bij een onderhandelingsprocedure.
- Bij een procedure van offerteaanvraag en aanbesteding bepaalt het bestek
waar en wanneer de openingszitting zal doorgaan.
- Bij een openbare procedure mag iedere belangstellende de openingszitting
bijwonen. Bij een beperkte procedure mag deze alleen bijgewoond
worden door degenen die een offerte ingediend hebben.
Kwalificatie van de opdracht en wijze van gunning
De aard van de opdracht en de gunningswijze blijken normaliter reeds uit de
aankondiging van de opdracht.
Uit het bestek zal blijken of de aard van de opdracht (een opdracht van werken,
van leveringen of van diensten) in de aankondiging juist gekwalificeerd werd.
Bij een opdracht van werken wordt de opdrachtnemer aangeduid met de term
‘a a n n e m e r’, bij een opdracht van leveringen gaat het om een ‘l e v e r a n c i e r’, bij een
opdracht van diensten spreekt men over een ‘d i e n s t v e r l e n e r’. Om de opdrachtnemer
aan te duiden wordt in het KB echter de algemene term ‘aannemer’
g e b ruikt, zelfs indien het een opdracht van leveringen of van diensten betre f t .
Gunningscriteria
Bij een offerteaanvraag moeten de gunningscriteria aangegeven worden, bij
voorkeur met aanduiding van hun onderling belang. Gebeurt dit niet, dan worden
alle criteria geacht evenwaardig te zijn.
Eventueel worden er nadere toelichtingen over de evaluatiemethode gegeven.
Aannemer
Leverancier
Dienstverlener
KB 26 september 1996 - AUR
169

170
18)
19)
Waarborgperiode
Indien de waarborgperiode meer bedraagt dan één jaar, te rekenen vanaf de
datum van de voorlopige oplevering, dan moet dit in het bestek vermeld word e n .
De waarborgperiode kan echter ook een gunningscriterium zijn.
Oplevering
Onder oplevering verstaan we de controle van het eindresultaat: stemt dit overeen
met de besteksbepalingen, met de door de opdrachtgever aanvaarde offerte
en met een uitvoering volgens de regels van de kunst?
In het bestek wordt er aangegeven of er een voorlopige en een definitieve oplevering
is en of er bepaalde keuringsverrichtingen zijn tijdens de uitvoering van
de opdracht.
B Het technisch gedeelte
In het technisch gedeelte omschrijft de aanbestedende overheid wat ze wenst.
Ze beschrijft m.a.w. de vraagzijde: hieruit kan men afleiden of het inderdaad
om een opdracht van werken, van leveringen of van diensten gaat.
De technische beschrijving van de behoefte kan vereenvoudigd worden door te
verwijzen naar een typebestek, zoals gebruikelijk is bij een opdracht van werken
(bv. Vlaamse Gemeenschap: standaardbestek 250). De aanbestedende overheid
hoeft dus niet alles integraal over te nemen in het bestek. Het bestek kan bovendien
ook verwijzen naar technische bijlagen, bv. reeds ontworpen plannen.
Anderzijds bevat het bestek ook bepalingen die het de inschrijver mogelijk moeten
maken zijn offerte (m.a.w. het aanbod ) op een éénduidige wijze te formuleren.
Zodoende kan de aanbestedende overheid de offertes op een vrij gestandaardiseerde
basis vergelijken. Het bestek verwijst naar de in te vullen samenvattende
opmetingsstaat of inventaris, het inschrijvingsbiljet, de documentatie of
de technische beschrijving die moet toegevoegd worden.
Bij een offerteaanvraag moet het bestek ook de minimumvoorwaarden bevatten
waar de vrije varianten niet mogen van afwijken.
Bij een aanbesteding zal het bestek eventueel een ‘gewone’ variant vermelden. In
dat geval wordt het alternatief, dat afwijkt van de basisoplossing, volledig door de
aanbestedende overheid beschreven. Ze zal tevens vermelden of de inschrijver al
dan niet verplicht is om voor deze variant een prijsopgave in te dienen.

TOEPASSELIJKHEID V AN DE ALGEMENE
AANNEMINGSVOOR WAARDEN
Het KB bepaalt wanneer de AAV volledig, gedeeltelijk of niet van toepassing
zijn (art.3). De toepasselijkheid hangt ondermeer samen met de waarde van de
opdracht. Alle bedragen die hierna vermeld worden, zijn bedragen exclusief
BTW.
I Volledige toepassing van de AAV
De AAV zijn volledig van toepassing voor opdrachten met een geraamde
waarde die groter is dan 800.00 0 Bfr (art.3, §1). Afwijkingen van de AAV
zijn slechts mogelijk als bepaalde inhoudelijke en vormelijke voorwaarden nageleefd
worden. Op inhoudelijk vlak moet er duidelijk gemotiveerd worden waarom,
op grond van de bijzondere eisen van de opdracht, een afwijking nodig is.
Het bestek legt boetes voor laattijdige uitvoering op die hoger zijn dan deze
bepaald in de AAV’s. De afwijking wordt verantwoord door de hoogdringendheid
waarmee bepaalde wegenwerken moeten uitgevoerd worden.
De termijn waarbinnen een verrichte levering moet opgeleverd zijn is langer dan
deze bepaald in de AAV. De afwijking wordt verantwoord door de lange testcyclus
die de levering moet doorlopen.
Het bestek legt een bijkomende borgstelling (bv. bankwaarborg) op, naast de
reeds verschuldigde borgtocht. Deze bijkomende zekerheid wordt verantwoord
omdat de aanbestedende overheid een opdracht besteld heeft waarvan ze niet
met zekerheid weet dat ze volledig naar haar wensen kan uitgevoerd worden.
Formeel moet er aan volgende voorwaarden voldaan zijn:
- Betreft het een afwijking van fundamentele bepalingen, dan moet de motivering
uitdrukkelijk in het bestek vermeld zijn. Fundamentele afwijkingen zijn
afwijkingen van de volgende artikelen: art.5, 6,7, 10 §2, 15 t.e.m. 18, 20 t.e.m.
22, 30 §2, 36 en 41.
- Betreft het afwijkingen van niet-fundamentele bepalingen, dan moet de motivering
in het administratief dossier terug te vinden zijn.
De lijst van alle afwijkingen moet vooraan in het bestek vermeld worden. Deze
verplichting geldt eveneens voor de type-bestekken waarnaar eventueel verwezen
wordt.
Indien het KB zelf de mogelijkheid tot afwijking in het bestek toelaat, dan is uitdrukkelijke
motivering niet noodzakelijk (bv. art.9, §2 AAV: vrijgave van borgtocht).
Het KB bepaalt geen uitdrukkelijke sanctie indien aan de inhoudelijke of formele
voorwaarden, gesteld voor een afwijking van de AAV, niet voldaan is. Bij
betwisting voor de burgerlijke rechter is het risico reëel dat een afwijking van de
AAV nietig verklaard wordt - ondanks de instemming van de opdrachtnemer -
indien er in het bestek of in het administratief dossier geen motivering is opgenomen
waaruit blijkt dat die afwijking onontbeerlijk is op grond van de bijzondere
eisen van de opdracht.
Voorbeelden
Hoofdstuk III
KB 26 september 1996 - AUR
171

172
Algemene Verkoopsvoorwaarden
II Gedeeltelijke toepassing van de AAV
De AAV zijn gedeeltelijk van toepassing voor opdrachten met een geraamde
w a a rde die kleiner is dan 800.000Bfr en groter dan 200.000 B f r ( a rt.3, §2).
Concreet betekent dit dat alle fundamentele bepalingen van toepassing zijn met
uitzondering van art.5,6 en 7. De aanbestedende overheid kan van deze fundamentele
bepalingen afwijken mits het naleven van hogervermelde inhoudelijke
en formele voorwaarden.
Het toepasselijk maken van alle bepalingen van de AAV is mogelijk indien deze
uitbreiding tot alle bepalingen uitdrukkelijk in het bestek bepaald is.
Indien de AAV niet in hun geheel toepasselijk gemaakt zijn en indien zou blijken
dat het feitelijke gunningsbedrag gelijk aan of groter is dan 800.000B f r, dan mag
de opdracht niet gegund worden indien het verschil tussen het gunningsbedrag
en de raming groter is dan 10% van het bedrag van de raming ( a rt.3, §2, 3° lid).
III AAV niet van toepassing
De AAV zijn niet van toepassing op opdrachten waarvan het gunningsbedrag
kleiner is dan 200.000 Bfr .
In dit geval zullen dan - bij gebrek aan andersluidende bepalingen in het bestek,
in de overeenkomst of in de bestelbon van de aanbestedende overheid - de zgn.
‘Algemene Verkoopsvoorwaarden’, vermeld op de factuur van de opdrachtnemer,
de wederzijdse rechten en plichten mee bepalen.

DE BETALINGEN
Een opdrachtnemer kan slechts betaald worden indien hij een schuldvordering
voorlegt (art.4, §2, 2°lid).
In principe is betaling alleen mogelijk na de volledige uitvoering en goedkeuring
van de opdracht.
Gedeeltelijke betalingen tijdens de uitvoering van de opdracht zijn eveneens
mogelijk naargelang van de vordering van de uitvoering van de opdracht en volgens
de modaliteiten van het bestek (art.4, §2). Iedere uitvoeringsfase die recht
geeft op een betaling moet het voorwerp uitmaken van een proces-verbaal van
aanvaarding, tenzij het zou gaan om een opdracht met aangenomen factuur
(opdracht < 200.000Bfr). De terminologie ‘aangenomen’ factuur wijst erop dat
er in de regel geen voorafgaandelijke schriftelijke overeenkomst is tot stand
gekomen: de aangenomen factuur volstaat als bewijs. In dat geval wordt er door
degene die de levering ontvangt of de prestatie moet goedkeuren op de factuur
vermeld ‘gezien voor ontvangst’, met vermelding van naam, datum en handtekening.
Degene die bevoegd is om de opdracht tot betaling te geven, de zgn.
‘ordonnateur’, vermeldt dan op deze factuur ‘goed voor betaling’, met vermelding
van naam, datum en handtekening.
De betaling van voorschotten is in de regel verboden. Slechts in zeer uitzonderlijke
gevallen en volgens de modaliteiten vastgesteld in het bestek, is de betaling
van voorschotten toegestaan. Het kan dan gaan om een specifieke
opdracht van werken, van leveringen of van diensten (art.5, §1, 1°), die ten aanzien
van het totale bedrag van de offerte omvangrijke voorafgaande investerin -
gen vergt die uitsluitend voor de uitvoering van de betreffende opdracht gedaan
worden. In dit geval mag het bedrag van de voorschotten 50% van de oorspronkelijke
aannemingssom niet overschrijden.
In een ander geval (art.5, §1, 2°) betreft het een opdracht van leveringen of van
diensten die aan een bijzondere opdrachtnemer gegund moet worden. In deze
hypothese mag het bedrag van de voorschotten wel 50% van de oorspro n k e l i j k e
aannemingssom overschrijden.
Indien er voorschotten betaald worden, moet het bestek bovendien de waarborg
(bv. een bankwaarborg) vermelden die de opdrachtnemer moet verstrekken.
Een bedrijfseconomische analyse waaruit zou blijken dat de onderneming solvabel
is, volstaat niet, ook niet indien dit bv. door een bankinstelling zou bevestigd
worden.
Aangenomen factuur
Hoofdstuk IV
KB 26 september 1996 - AUR
173

174
Hoofdstuk V
WIJZIGINGEN V AN DE OPDRACHT
Noot :
We dienen een onderscheid te maken tussen enerzijds wijzigingen die zijn opgelegd
door de aanbestedende overheid en deze die op verzoek van één van beide
partijen uitgevoerd worden.
I Wijzigingen opgelegd door de aanbestedende overh e i d
De aanbestedende overheid mag, na de gunning van de opdracht, wijzigingen
in de uitvoering opleggen aan de opdrachtnemer (art.7). Ze legt deze wijzigingen
op in haar eigen belang. De opdrachtnemer is altijd verplicht deze wijzigingen
uit te voeren, tenzij het voorwerp zelf van de opdracht zou gewijzigd
worden. Zo is bv. het leveren van software niet hetzelfde als het leveren van
hardware. Dit artikel is enkel de bevestiging van het prerogatief van de openbare
macht.
Bij een opdracht van werken mag de kostprijs van de wijzigingen niet groter zijn
dan 50% van het oorspronkelijke gunningsbedrag (cfr. art.42 AAV).
De wijzigingen moeten door de opdrachtnemer uitgevoerd worden maar, zo
nodig, ‘mits een rechtmatige compensatie’. Deze compensatie heeft betrekking
op de betaling van de bijkomende prestaties en/of op een verlenging van de uitvoeringstermijn
en/of op een herziening van de prijzen.
Meestal worden deze wijzigingen betaald volgens de eenheidsprijzen opgenomen
in het bestek. Zijn er voor bepaalde wijzigingen geen eenheidsprijzen
opgenomen in het bestek, dan moet de aanbestedende overheid met de
opdrachtnemer tot een overeenkomst komen. Bereiken de partijen geen
akkoord, dan worden de prijzen ambtshalve en onder voorbehoud vastgelegd.
II Wijzigingen op verzoek van één van beide partijen
Ook deze vorm van wijziging in onderling overleg is mogelijk en misschien
zelfs aanbevolen.
Het komt er immers op aan dat de aanbestedende overheid maximaal kan genieten
van de pertinente suggesties van de opdrachtnemer en van de bijkomende
inzichten verworven tijdens de uitvoering van de opdracht. Zodoende kan een
oplossing gerealiseerd worden die het meest aan haar doelstellingen tegemoet
komt.
Wijzigingen na de gunning in het voordeel van de opdrachtnemer
Het is mogelijk, na de gunning, de bepalingen van de overeenkomst te wijzigen
in het voordeel van de opdrachtnemer. Indien de wijzigingen betrekking hebben
op essentiële bepalingen van de initiële opdracht, moet de aanbestedende
overheid deze wijzigingen motiveren (art.8). Het kan immers niet de bedoeling
zijn de gelijkheid tussen de inschrijvers na de gunning van de opdracht te doorbreken
door de facto een opdracht onder gunstiger voorwaarden te laten uit-

voeren, m.a.w. via gewijzigde besteksbepalingen waarvoor de mededinging niet
gespeeld heeft. Het zal dus moeten gaan om wijzigingen die de aanbestedende
overheid ook toegekend zou hebben indien een andere mededinger de opdracht
zou uitgevoerd hebben.
Zo zou de aanbestedende overheid kunnen toelaten dat er een andere prijsherzieningsfomule
toegepast wordt of dat een verlengde uitvoeringstermijn toegestaan
wordt. Beide gunstmaatregelen kunnen - mits motivering - door de aanbestedende
overheid toegestaan worden, ook al zijn de voorwaarden van art.16,
§2 AAV niet vervuld.
KB 26 september 1996 - AUR
175

176
Afdeling II
Deel I
Hoofdstuk I
DE ALGEMENE
AANNEMINGSVOOR WAARDEN
GEMEENSCHAPPELIJKE BEP A L I N G E N
VOOR OPDRACHTEN VAN WERKEN,
VAN LEVERINGEN EN VAN DIENSTEN
De algemene aannemingsvoorwaarden (‘AAV’) zijn opgenomen in de bijlage bij
het KB. Deze bijlage heeft een reglementair karakter en is ongetwijfeld het
belangrijkste deel van het KB.
De bijlage bestaat uit twee grote gehelen: ze bevat enerzijds een aantal bepalingen
die gemeenschappelijk zijn voor alle opdrachten en anderzijds een aantal
bepalingen die specifiek zijn voor een opdracht van werken, van leveringen of
van diensten.
DE LEIDEND AMBTENAAR
De leidend ambtenaar is de persoon die belast is met de leiding van de opdracht
en het toezicht op de uitvoering ervan. Hij is bijgevolg ook meestal verantwoordelijk
voor de goedkeuring of de afkeuring van de opdracht. Normaliter wordt
zijn naam vermeld in het bestek, maar zijn naam kan ook bij de betekening van
de opdracht meegedeeld worden of kan reeds in de aankondiging vermeld zijn
(art.1 AAV).
De leidend ‘ambtenaar’ hoeft niet noodzakelijk tot de aanbestedende overheid
te behoren (bv. een als leidend ambtenaar aangestelde architect). De draagwijdte
van zijn mandaat wordt in het bestek omschreven of wordt bij de betekening
van de opdracht kenbaar gemaakt.

1)
2)
DE BORGTOCHT
I Bedrag van de borgtocht
Een borgtocht dient als onderpand voor de aanbestedende overheid: ze kan dit
bedrag onder bepaalde voorwaarden inhouden indien de opdrachtnemer, of zijn
eventuele onderaannemer (de opdrachtnemer staat immers volledig in voor de
prestaties van zijn onderaannemer) zijn verplichtingen niet volledig nakomt.
Het bedrag wordt, ongeacht de aard en het bedrag van de opdracht, vast -
gesteld op 5 % van de oorspronkelijke aannemingssom.
Indien het bestek deelbestellingen vooropstelt, te bestellen tijdens de duur van
de overeenkomst door middel van afzonderlijke bestelbrieven, is de borgsom
telkens te bepalen op het bedrag van elke afzonderlijke deelbestelling.
Er is evenwel geen borgtocht verschuldigd, tenzij het bestek hier uitdrukkelijk
zou van afwijken, voor (art.5, §1, 5° lid AAV):
- een opdracht van leveringen of van diensten met een uitvoeringstermijn van
maximaal 30 kalenderdagen;
- een opdracht van diensten voor de categorieën 6 (financiële diensten), 21(
diensten van juridische aard), 24 (diensten voor onderwijs en beroepsonderwijs)
en 25 (gezondheids- en sociale diensten) zoals vermeld in bijlage 2 van de wet.
- Er is evenmin een borgtocht verschuldigd indien de AAV niet van toepassing
zijn (opdrachten met een geraamde waarde kleiner dan of gelijk aan
200.000Bfr) of indien de specifieke bepalingen van de AAV m.b.t. de borgtocht
niet automatisch van toepassing gemaakt worden (opdrachten met een geraamde
waarde die groter is dan 200.000Bfr maar kleiner dan 800.000Bfr).
II Vormen van borgtochtstelling
Er zijn vier verschillende manieren om een borgtocht te stellen (art.5 §2 en §3):
In speciën
De borgtocht wordt gesteld door de storting van het vereiste bedrag op de
Postchequerekening van de Deposito- en Consignatiekas (hierna D/C-kas ).
Het bewijs van de storting wordt geleverd door overlegging van een debetbericht
van de Postcheque of door overlegging van het ontvangstbewijs van de
D/C-kas.
In publieke fondsen
De borgtocht wordt gesteld door de neerlegging van publieke fondsen bij de
rijkskassier (in de zetel van de Nationale Bank te Brussel of bij één van de provinciale
agentschappen) voor rekening van de D/C-kas.
Het bewijs van de neerlegging wordt geleverd door het depositoattest van de
rijkskassier.
Hoofdstuk II
D/C-kas =
Deposito- en Consignatiekas
KB 26 september 1996 - AAV
177

178
3)
Door een gezamenlijke (solidaire, collectieve, gemeenschappelijke) bor g t o c h t :
Deze vorm van borgtochtstelling is de meest voorkomende vorm.
De borgtocht wordt gesteld door de neerlegging van een akte van solidaire borg
door een hiertoe erkende instelling bij de D/C-kas. De borgtocht wordt m.a.w.
door een derde gesteld.
Het bewijs wordt geleverd door overlegging van de originele akte van solidaire
borg, geviseerd door de D/C-kas.
Deze instellingen worden erkend door de Minister van Financiën. Anno 1997
gaat het om 80 erkende instellingen. Deze vennootschappen kunnen zowel
door banken, door verzekeringsmaatschappijen als door coöperatieven van aannemers
gevormd worden. Deze vennootschappen moeten zelf bij de D/C-kas
een borgtocht deponeren, in geld of in effecten.
Het totaal bedrag der verbintenissen van een erkende instelling mag het tienvoudige
van haar gedeponeerde borgtocht niet te boven gaan. Voor eenzelfde
opdrachtnemer mag de vennootschap zich tot niet méér verbinden dan het
bedrag van de door haar bij de D/C-kas gedeponeerde borgtocht.
Dergelijke vennootschap onderschrijft voor iedere opdracht een akte van borgstelling
(in drievoud) waarbij ze zich tegenover de aanbestedende overheid borg
stelt voor het bedrag dat krachtens de AAV of het bestek verschuldigd is.
De D/C-kas viseert deze akte (in drievoud) en schrijft ze in een register in.
Ze behoudt één exemplaar en zendt de overige twee exemplaren naar de erkende
instelling. Deze geeft één exemplaar door aan de opdrachtnemer die dit op
zijn beurt bezorgt aan de aanbestedende overheid.
Wanneer de opdrachtnemer aan zijn verplichtingen voldaan heeft, wordt de
borgtocht door de aanbestedende overheid geheel (bij de definitieve oplevering)
of gedeeltelijk (bij de voorlopige oplevering) via de D/C-kas vrijgegeven in
hoofde van de erkende vennootschap.
Indien de aanbestedende overheid daarentegen van mening is dat de borgtocht
geheel of gedeeltelijk moet ingehouden worden, dan brengt zij de D/C-kas
hiervan op de hoogte. De D/C-kas zal het op haar beurt aan de erkende instelling
bij aangetekend schrijven melden. Indien de deposito in speciën gebeurde,
dan kan de afname onmiddellijk verricht worden op de gestorte bedragen.
Gebeurde de deposito in effecten, dan vraagt de D/C-kas aan de erkende vennootschap
het bedrag van de afname in speciën over te schrijven. Indien de
D/C-kas het vereiste bedrag ontvangt, stort ze dit door aan de aanbestedende
overheid. Het deposito in effecten blijft dan intact. Ontvangt de D/C-kas het
gevraagde bedrag niet, dan verkoopt ze een deel van de neergelegde effecten,
tot een bedrag dat ongeveer overeenstemt met de noodzakelijke voorafname.
Ze betaalt de gevraagde voorafname aan de aanbestedende overheid en het saldo
van de opbrengst wordt betaald aan de erkende vennootschap.
Bij ernstige twijfel over de gegrondheid van de afname of over de omvang ervan,
kan de borgtocht bij de D/C-kas geblokkeerd blijven in afwachting van een
gerechtelijke uitspraak.

4)
Door een algemene borgtocht
De borgtocht wordt gesteld door de neerlegging door de opdrachtnemer van
een globale waarborg in effecten of in speciën die als borgtocht kan gelden voor
meerdere opdrachten van werken, leveringen of diensten.
De opdrachtnemer onderschrijft voor iedere opdracht een aparte akte van borgstelling
(de zgn. bestemmingsakte), in duplo. De akte geeft aan voor wie en
voor welke opdracht de borgtocht gesteld wordt.
Het bewijs van borgtocht wordt geleverd door de neerlegging van het origineel
van de bestemmingsakte geviseerd door de D/C-kas.
Gelijkaardige openbare instelling
In het KB wordt regelmatig verwezen naar ‘de D/C-kas of een gelijkaardige
openbare instelling’. Hiermee wordt gewezen op de mogelijkheid om op het
niveau van de Gewesten een soortgelijke instelling op te richten.
Het bewijs dat de borgtocht gesteld werd, door de opdrachtnemer of door een
derde, moet binnen de 30 kalenderdagen, volgend op de dag van de betekening
van de opdracht, door de opdrachtnemer geleverd zijn (art.5, §3, 1°lid AAV).
Schorsing van deze vervalperiode is mogelijk o.m. voor de periode van de jaarlijkse
sluiting van de onderneming. Het bestek kan de opdrachtnemer verplichten
deze periodes in zijn offerte te vermelden of mee te delen zodra deze periodes
bekend zijn.
A Straf
Bij het laattijdig overleggen van het bewijs van borgstelling (dus na de periode
van 30 kalenderdagen) is er, zonder ingebrekestelling, een strafbedrag verschuldigd
(art.6, §2, 1°lid AAV), zelfs indien uit het voorgelegde bewijs blijkt dat de
borgtocht zelf tijdig gesteld werd.
We vestigen er de aandacht op dat, ook indien de aanbestedende overheid talmt
met het bevel tot aanvang van de werken, deze vervaltermijn toch door de aannemer
nageleefd moet worden.
Deze straf wordt berekend naar rato van 0.07% op het bedrag van de opdracht
en dit per kalenderdag vertraging. Het maximum van deze straf is beperkt tot
2% van het bedrag van de oorspronkelijke aannemingssom (art.6, §1 AAV).
D e rgelijke straffen kunnen door de opdrachtnemer nooit w o rden teru g g e v o rd e rd
en kunnen evenmin door de aanbestedende overheid teruggegeven word e n .
B Andere sancties
Indien de aanbestedende overheid ander e sancties overweegt, dan moet de
opdrachtnemer eerst bij aangetekende brief in gebreke gesteld worden. Deze brief
vermeldt dat hem een laatste termijn van 15 kalenderdagen verleend wordt om
het bewijs van borgstelling te leveren (art.6,§1 AAV).
Indien deze termijn verstreken is, zonder overlegging van het bewijs van borg s t e lling,
dan beschikt de aanbestedende overheid over de volgende mogelijkheden:
Noot:
III Termijn voor het leveren van het bewijs van borgtochtstelling
KB 26 september 1996 - AAV
179

180
1)
2)
3)
Inhouding
Inhouding van de borgtocht en van een forfaitaire straf van 2% (berekend op
het bedrag van de opdracht) op de eerste aan de opdrachtnemer verschuldigde
betalingen (art.6, §2, 2° lid AAV). Deze forfaitaire straf is niet cumuleerbaar
met de hogervermelde straf per kalenderdag vertraging.
Het is dus wenselijk, naar aanleiding van de aanvraag tot het verrichten van de
eerste betaling, nogmaals te verifiëren of er aan de borgstellingsverplichting voldaan
is.
Verbreking van de opdracht
De verbreking mag niet leiden tot enige schadevergoeding aan de opdrachtnemer.
De aanbestedende overheid kan geen forfaitaire straf van 2%, noch een straf
voor het laattijdig stellen van de borgtocht toepassen. Het eisen van schadevergoeding
door de aanbestedende overheid is nochtans niet uitgesloten.
Maatregelen van ambtswege
Het toepassen van maatregelen van ambtswege (art.20, 48, 66, 75). Dat impliceert
dat de overeenkomst niet verbroken wordt en dat de in gebreke gebleven
opdrachtnemer de vertragingsboetes bij de uitvoering van de opdracht en de
eventuele meerkosten zal moeten dragen.
IV Aanpassing van het bedrag van de borgtocht
Het is mogelijk dat het bedrag van de borgtocht niet meer correct is, bv. als
gevolg van extra prestaties of van opgelegde wijzigingen.
Indien als gevolg van deze factoren het oorspronkelijk bedrag van de opdracht
(excl. BTW) met meer dan 20% toe- of afneemt, dan moet het bedrag van de
borgtocht in verhouding vermeerderd of verminderd worden. Indien de
opdrachtnemer zou nalaten een vermeerdering bij te passen, dan kan de
opdrachtgever deze vermeerdering ambtshalve inhouden op de verschuldigde
betalingen (art.5, §4 AAV). Deze inhoudingen moeten doorgestort worden
naar de D/C-kas.
V Inhouding van de borgtocht
In geval van vertraging in de uitvoering van de opdracht, de (gehele of gedeeltelijke)
niet-uitvoering van de opdracht, bij ontbinding of verbreking ervan,
houdt de aanbestedende overheid de haar verschuldigde sommen van ambtswege
in (art.7 AAV).
Hij is echter wel verplicht deze bedragen eerst in te houden op de aan de
opdrachtnemer verschuldigde betalingen (art.20, §7 AAV).
VI Vrijgave van de borgtocht
De opdrachtnemer moet altijd een verzoek tot (gehele of gedeeltelijke) vrijgave
van de borgtocht richten aan de aanbestedende overheid.
Indien er geen redenen zijn om de borgtocht in te houden geeft de leidend
ambtenaar, binnen 15 kalenderdagen na de dag van ontvangst van het verzoek
tot vrijgave, de toestemming aan de D/C-kas om de borgtocht vrij te geven.
Geeft de aanbestedende overheid deze toestemming niet binnen deze periode,
dan heeft de deponent automatisch recht op een interestvergoeding, berekend
overeenkomstig art.15, §4 AAV, voor zover de borgtocht in speciën werd
gesteld (art.9, §3 AAV). Aangezien ook de D/C-kas een interestvergoeding

a)
1)
2)
b)
toekent (voor het ogenblik circa 2.5%) op de bij haar gestorte bedragen, moet
deze vergoeding in mindering gebracht worden van de interestvergoedingen die
uit hoofde van de laattijdige vrijgave van de borgtocht toegekend worden.
De opdrachtnemer kan dit verzoek tot vrijgave maar indienen nadat de uitvoering
van de opdracht aanvaard werd (‘opgeleverd’). Het tijdstip van aanvaarding
valt niet noodzakelijk samen met het tijdstip van het opstellen van het PV van
oplevering.
Bij een opdracht van werken gebeurt deze oplevering in de regel in twee fasen.
De eerste fase heeft betrekking op de ‘voorlopige oplevering’ die plaatsvindt na de
voltooiing van het werk. Na deze fase kan 50% van de borgtocht worden vrijgegeven.
De tweede fase heeft betrekking op de ‘definitieve oplevering’. Die heeft plaats
na het verstrijken van de waarborgtermijn (art.9, §1 AAV). Tijdens deze termijn
kan de kwaliteit van het geleverde werk gecontroleerd worden door het effectieve
gebruik ervan. Meestal bedraagt deze waarborgtermijn één jaar vanaf de
datum van de voorlopige oplevering. Na deze definitieve oplevering kan de overige
50% worden vrijgegeven.
Indien er geen voorlopige oplevering in het bestek is bepaald, gebeurt de vrijgave
bij de definitieve oplevering. Deze vindt plaats na het verstrijken van de
waarborgtermijn zoals die in het bestek bepaald is (art.9, §1, 2° lid en art. 19,
§2 AAV).
Bij een opdracht van leveringen en diensten g e b e u rt de vrijgave van 100% in de
regel bij de voorlopige oplevering van alle gezamenlijke leveringen of diensten.
Het bestek kan hiervan echter afwijken (bv. een gefaseerde vrijgave per leveringsschijf,
een vrijgave van de resterende 50% van de borgtocht bij de definitieve
oplevering (art.9, §2 AAV).
Onderscheid tussen keuring en oplevering
De keuring vindt altijd plaats tijdens de uitvoering van de opdracht, volgens de
modaliteiten die in het bestek bepaald zijn. De keuring vindt dus plaats vóór de
voorlopige oplevering.
De keuring heeft tot doel voor specifieke posten of materialen na te gaan of ze
kwalitatief beantwoorden aan de technische normen die door het bestek toepasselijk
verklaard zijn.
De voorlopige oplevering heeft betrekking op het nazicht van het geheel van de
opdracht bij de beëindiging ervan. De al dan niet gekeurde materialen zijn op
dat ogenblik reeds verwerkt in het op te leveren eindresultaat.
Oplevering
Noot:
Keuring
KB 26 september 1996 - AAV
181

182
Hoofdstuk III
1)
2)
3)
4)
5)
I Prijsherzieningsformule
PRIJSHERZIENING
Art.7, §1 van de wet stelt dat een prijsherziening mogelijk is op voorwaarde dat
dit in het bestek of de overeenkomst voorzien is. Deze algemene beperking
geldt dus ook voor een opdracht van werken.
Bij een opdracht van werken moet een formule altijd een component bevatten
die rekening houdt met de evolutie van de loonkost van de op de bouwplaats
tewerkgestelde arbeiders (art.13, §1 AAV).
Bij een opdracht van leveringen of diensten kan het bestek een prijsherzieningsformule
bevatten die onder meer betrekking heeft op de evolutie van de
loonkost, van de grondstofprijzen en zelfs van de wisselkoersen (art.13, §2
AAV).
De prijsherzieningsformule kan automatisch toegepast worden bij het indienen
van de vorderingsstaat of de factuur en dit volgens de periodiciteit die in het
bestek is bepaald.
II Wijzigingen van heffingen en retributies
Indien zich wijzigingen van heffingen of retributies voordoen kunnen beide partijen
een prijsherziening aanvragen indien aan volgende cumulatieve voorwaarden
is voldaan (art.13, §3 AAV):
De wijziging is in het Belgisch Staatsblad bekendgemaakt na de tiende dag die
de uiterste dag voor het ontvangen van de offertes voorafgaat.
De wijziging moet een weerslag hebben op het bedrag van de opdracht en de
opdrachtnemer moet deze extra last ook effectief gedragen hebben, of effectief
van het voordeel van de daling genoten hebben.
De wijziging wordt niet door de prijsherzieningsformule opgevangen.
De aanvraag tot betaling, of terugbetaling, moet zonder verwijl gebeuren, op
straffe van verval van recht, uiterlijk 90 kalenderdagen na de dag van de voorlopige
oplevering.
De stijging van de loonkost als gevolg van bv. het invoeren van een sociale bijdrage
kan niet als een heffing beschouwd worden.

1)
2)
3)
4)
5)
6)
BETALINGEN
I Betaling bij een opdracht van werken
De betalingsprocedure ziet er chronologisch als volgt uit (art.15, §1 AAV):
Vorderingsstaat
De aannemer maakt, volgens de periodiciteit bepaald in het bestek, een gede -
tailleerd overzicht op van de uitgevoerde werken. Deze vorderingsstaat vermeldt
o.a. de gerealiseerde hoeveelheden i.p.v. de vermoedelijke hoeveelheden of de
op bevel van de aanbestedende overheid uitgevoerde bijwerken. De vordering
van de werken blijkt o.m. uit het dagboek der werken dat door de aanbestedende
overheid in de regel bijgehouden wordt (art.37, §1, 2° AAV).
Verklaring van schuldvordering
Op basis van dit overzicht dient de aannemer een verklaring van schuldvordering
in. Deze verklaring is ondertekend en gedagtekend. Het louter indienen van een
factuur volstaat dus niet als verklaring van schuldvordering.
Verificatie
De aanbestedende overheid verifieert de vorderingsstaat en de verklaring. Eventueel
brengt ze verbeteringen aan. De prijzen of hoeveelheden waarover geen
overeenstemming bereikt werd, worden ambtshalve vastgesteld.
Om verwijlinteresten te vermijden dient de aanbestedende overheid het onbetwistbaar
verschuldigde gedeelte onmiddellijk te vereffenen zonder dat ze een
akkoord over het geheel afwacht.
Proces-verbaal
De aanbestedende overheid maakt dan een proces-verbaal op waarin het bedrag
vermeld wordt dat volgens haar, na verificatie, verschuldigd is.
Opmaak factuur
Dit PV wordt naar de aannemer gestuurd met het verzoek binnen 5 kalenderdagen
een factuur in te dienen op basis van het bedrag vermeld in het PV.
Betaling
De betaling van het door de aanbestedende overheid verschuldigd bedrag moet
binnen 60 kalenderdagen vanaf de datum van ontvangst van de schuldvordering
gebeuren. Dit principe blijft gelden zelfs indien deze schuldvordering eventueel
fouten zou bevatten die ter verbetering aan de opdrachtnemer teruggestuurd
worden.
Het is de debitering van de rekening van de aanbestedende overheid die de tijdigheid
van de betaling bepaalt. De tijdigheid van de betaling wordt dus niet
bepaald door de datum van creditering van de rekening van de aannemer. Er
wordt immers niet opgelegd dat de aannemer het verschuldigde bedrag binnen
voornoemde periode effectief moet ontvangen hebben.
Tijdigheid van de betaling
Hoofdstuk IV
KB 26 september 1996 - AAV
183

184
Noot:
De betalingstermijn bedraagt 90 kalenderdagen bij de eindvereffening of
indien het een opdracht betreft die volledig in één maal betaald wordt (art.15,
§1, 3° AAV).
De betalingstermijn wordt met de periode van de overschrijding verlengd indien
de aannemer de periode van 5 dagen waarbinnen hij zijn factuur moet indienen,
overschrijdt.
Afwijking van de betalingstermijnen
Het bestek kan - voor een opdracht van werken - van deze betalingstermijnen
niet afwijken tenzij in het geval van de onderhandelingsprocedure (art.15, §1,
3°, laatste lid AAV).
Wijkt het bestek toch af, dan moet deze afwijking als niet geschreven beschouwd
worden: de aanbestedende overheid zal een besteksbepaling die een langere betalingstermijn
bepaalt dus niet kunnen inroepen om verwijlinteresten te vermijden.
II Betaling bij een opdracht van leveringen of van diensten
De betaling bij een opdracht van leveringen of van diensten gebeurt binnen de
50 kalenderdagen na beëindiging van de opleveringsformaliteiten (in de AAV
is er steeds sprake van ‘keuring’: in feite wordt telkens oplevering bedoeld) en
op voorwaarde dat de aanbestedende overheid reeds in het bezit is van een
regelmatig opgestelde factuur (art.15, §2 AAV).
Onder een regelmatig opgestelde factuur verstaan we een factuur die de vermeldingen
bevat die verplicht zijn op grond van art.55, §2 AAV.
Volgt de factuur pas na de oplevering - hetgeen de regel is -, dan vangt de betalingstermijn
aan vanaf de dag van de ontvangst van de regelmatig opgestelde
factuur. Indien de factuur ingediend wordt vóór het beëindigen van de oplevering,
dan neemt de betalingstermijn slechts een aanvang na de beëindiging van
de oplevering. De oplevering bestaat erin na te gaan of de gedane leveringen of
de verleende diensten beantwoorden aan de in het bestek en in de offerte overeengekomen
voorwaarden (art.19, §1 AAV).
Een keuring (≠ oplevering) moet door de opdrachtnemer schriftelijk aangevraagd
worden (art.12, §1 AAV). Stelt de aanbestedende overheid vast dat het
ter keuring aangeboden product niet kan nagekeken worden, of moet worden
afgekeurd, dan wordt het verzoek tot keuring van de opdrachtnemer als niet
bestaande beschouwd. Er moet dan een nieuwe aanvraag tot keuring ingediend
worden. Afgekeurde producten moeten vervangen worden.
Indien we te maken hebben met leveringen of prestaties in delen (bv. de bestelling
in verschillende schijven) wordt er betaald binnen 50 kalenderdagen vanaf
de beëindiging van de oplevering van elke laatste levering of prestatie in delen
van elke deellevering of -prestatie (art.15, §2, 2° lid AAV).
III Verschuldigde interesten bij achterstallige betalingen
Bij het overschrijden van de uiterste betalingstermijn heeft de opdrachtnemer
automatisch recht op verwijlinteresten berekend volgens het aantal kalenderdagen
vertraging. ‘Automatisch’ moet hier verstaan worden in die zin dat er geen
ingebrekestelling vereist is, noch een aparte schuldvordering moet ingediend
worden: het indienen van een factuur volstaat.
Als referentierentevoet wordt de ‘rentevoet op voorschotten boven plafond’,
vastgesteld door de Nationale Bank, in aanmerking genomen. Deze rentevoet

varieert maandelijks; hij wordt ook maandelijks, geldend voor de daaropvolgende
maand, in het Belgisch Staatsblad bekendgemaakt (art.15, §4 AAV).
Het interestbedrag moet dan wel minstens 2.000 Bfr bedragen per verschuldigde
(laattijdige) betaling.
Het risico bestaat dat de opdrachtnemer de betaling eerst toerekent op de verschuldigde
interesten en pas dan op de hoofdsom zodat de resterende onbetaalde
hoofdsom verder interest blijft opbrengen (art.1254 BW). Het is dan ook
aangewezen beide vorderingen gelijktijdig uit te betalen.
I V Betaling van reeds geleverde prestaties bij onderbreking van de uitvoering
Het is mogelijk dat, tijdens de contractuele uitvoeringstermijn, de uitvoering
van de opdracht op bevel van of door toedoen van de aanbestedende overheid
onderbroken wordt. Indien de uitvoering van de opdracht voor minstens 30
kalenderdagen onderbroken wordt en voor zover deze onderbreking niet vooraf
in het bestek was aangekondigd, mag de opdrachtnemer de betaling vragen
van reeds verrichte prestaties (art.15, §5 AAV). Het gaat hier om prestaties die
op basis van de besteksbepalingen normaliter nog niet kunnen betaald worden.
Bovendien kan de opdrachtnemer schadevergoeding vragen indien de cumulatieve
voorwaarden zijn vervuld die zijn vermeld in art.15, §5, 2° lid en art.16,
§4, 1° lid, 2° AAV.
V De betaling is niet verricht na verloop van 30 kalenderdagen
na de uiterste betalingstermijn
Wanneer, door de schuld van de aanbestedende overheid, de betaling van de
geleverde prestaties (dus niet de betaling van schadevergoeding of verwijlinteresten)
niet verricht is binnen 30 kalenderdagen na het verstrijken van de uiterste
betalingstermijn, kan de opdrachtnemer de uitvoering van de opdracht
vertragen of zelfs onderbreken (art.15, §6 AAV).
Deze uiterste betalingstermijn bedraagt 90 kalenderdagen vanaf de ontvangstdatum
van de schuldvordering bij een opdracht van werken (60d. + 30d.) en 80
kalenderdagen na beëindiging van de opleveringsformaliteiten bij een opdracht
van leveringen of van diensten (50d. + 30d.)
Wil hij van dit recht gebruik maken dan moet er wel aan volgende voorwaarden
voldaan zijn:
- Hij moet een aangetekende brief versturen ten laatste 15 kalenderdagen voor
de dag waarop hij zich voorneemt de uitvoering te vertragen of te onderbreken.
- Het belang van de achterstallige betalingen moet groot genoeg zijn om de toepassing
van deze sancties te rechtvaardigen (art.15, §6, laatste lid AAV).
In elk geval - ongeacht of de opdrachtnemer de uitvoering van de opdracht
daadwerkelijk vertraagd of onderbroken heeft - heeft de opdrachtnemer, vanaf
het ogenblik dat de hogergenoemde periode van 30 kalenderdagen verstreken
is, recht op een termijnsverlenging.
De termijnsverlenging is dan gelijk aan het aantal dagen dat nog verstrijkt na
deze periode van 30 kalenderdagen tot de effectieve betaaldatum. Hij moet
deze termijnsverlenging wel opeisen vóór het verstrijken van de contractuele uitvoeringstermijn.
Indien de betalingstermijn meerdere keren overschreden wordt, mag de overschrijding
slechts één keer in rekening gebracht worden.
KB 26 september 1996 - AAV
185

186
Hoofdstuk V
Voorbeeld
Factuur nr.1 en factuur nr.2 (ingediend 1 week na factuur nr.2) worden betaald
op 21 feb. 1997. Voor factuur nr.1 was de periode van overschrijding (aansluitend
op de periode van 90 kalenderdagen) reeds beginnen lopen op 1 feb. 1997.
Voor factuur nr.2 was die periode beginnen lopen op 8 feb. 1997.
Voor de periode 8 feb. tot 21 feb. overlappen de overschrijdingen elkaar: deze
overlappende overschrijding mag slechts één keer in rekening gebracht worden
bij de berekening van de termijnsverlenging. De termijnsverlenging bedraagt
dus 21 kalenderdagen i.p.v. 21 + 13 kalenderdagen (nl. resp. van 1 feb. tot 21
feb. en van 8 feb. tot 21 feb.).
Indien de opdrachtnemer, als gevolg van de belangrijke laattijdige betaling,
daadwerkelijk de uitvoering vertraagd heeft of de opdracht onderbroken heeft,
kan hij ook schadevergoeding eisen.
De eis tot schadevergoeding moet, op straffe van verval, ingediend worden binnen
de 90 kalenderdagen volgend op de datum van de betekening van het proces-verbaal
van voorlopige oplevering (art.16, §4, 1° lid, 2° AAV).
FEITEN TEN LASTE V AN
DE AANBESTEDENDE OVERHEID OF
DE OPDRACHTNEMER
Feiten
Omstandigheden
Verweermiddelen
Voorbeelden
van dergelijke feiten
Feiten zijn te onderscheiden van omstandigheden: feiten zijn aan één van beide
contractpartijen te wijten, omstandigheden daarentegen zijn aan geen van beide
contractpartijen te wijten.
Indien er als gevolg van om het even welk feit een vertraging in de uitvoering
van de opdracht optreedt, of een ander nadeel zich voordoet, dan beschikt de
benadeelde partij - de opdrachtgever of de opdrachtnemer - over een aantal ver -
weermiddelen.
Die verweermiddelen kunnen bestaan uit een verlenging van de uitvoeringstermijn
of een herziening of verbreking van de opdracht en/of het eisen van schadevergoeding
(art.16, §1 AAV). Wil één van beide partijen zich op deze rechten
beroepen dan moet ze in elk geval de vervaltermijnen naleven die hierna toegelicht
worden voor het inroepen van de omstandigheden bedoeld in art.16, §2
AAV.
De eventuele besprekingen die hierover tussen de aanbestedende overheid en de
opdrachtnemer gevoerd worden, mogen door deze laatste niet ingeroepen worden
om het uitvoeringstempo te vertragen of de uitvoering van de werken te
onderbreken (art.16, § 8 AAV).
- Een gebrekkige coördinatie van het werk door de aanbestedende overheid
- Het vermelden van onjuiste inlichtingen in het bestek
- Een vertraging in de onteigening van de noodzakelijke terreinen

1)
2)
3)
ONVOORZIENBARE
OMSTANDIGHEDEN
Indien er zich omstandigheden voordoen die helemaal niet aan de aanbestedende
overheid te wijten zijn, rijst de vraag wie de nadelige gevolgen die hieruit
kunnen voortvloeien moet dragen.
In beginsel worden de nadelige gevolgen van dergelijke omstandigheden gedragen
door de opdrachtnemer: een wijziging van het contract op deze gronden is
dus in de regel niet mogelijk.
I Verlenging van de uitvoeringstermijn
In bepaalde uitzonderlijke omstandigheden is een verlenging van de uitvoeringstermijn
toegestaan.
Hiervoor moet aan drie cumulatieve voorwaarden voldaan zijn (art.16, §2, 1°
AAV):
Onvoorzienbaar
Het moet gaan om omstandigheden die de opdrachtnemer bij het indienen van
zijn offerte redelijkerwijze niet kon voorzien hebben. Het gaat m.a.w. om
onvoorzienbare en dus eerder uitzonderlijke omstandigheden.
Niet te ontwijken omstandigheden
Bovendien kon de opdrachtnemer deze omstandigheden niet ontwijken. Hij kon
bijgevolg de oorzaak van het optreden van de schadelijke gevolgen niet vermijden.
Niet te ontwijken gevolgen
Hij kon evenmin de gevolgen van deze omstandigheden ontwijken of beperken,
hoewel hij al het nodige daartoe gedaan heeft. Er moet m.a.w. bewezen worden
dat er wel degelijk inspanningen geleverd werden om schade te vermijden, voor
zover die in de gegeven omstandigheden mogelijk waren.
II Herziening of verbreking van de overeenkomst
Indien al de hiervoor vermelde voorwaarden vervuld zijn, is een herziening of
verbreking van de opdracht mogelijk, ten minste voor zover de opdrachtnemer
bewijst dat hij een zeer belangrijk nadeel geleden heeft .
Hieruit volgt dat niet elk nadeel dat zich als gevolg van deze omstandigheden
heeft voorgedaan automatisch als een zeer belangrijk nadeel gekwalificeerd kan
worden. Zelfs indien het om een zeer belangrijk nadeel gaat, rijst de vraag of het
geleden nadeel al dan niet integraal vergoed moet worden.
Hoofdstuk VI
KB 26 september 1996 - AAV
187

188
Voorbeeld
A Een zeer belangrijk nadeel lijden
Soms wordt gesteld, uit naam van de gelijke behandeling van de opdrachtnemers,
dat een belangrijk nadeel lineair kan uitgedrukt worden in een percentage
van de algemene aannemingssom. Zo zou een geleden nadeel dat kleiner is
dan 2.5% van de algemene aannemingssom (excl. BTW) nooit als een zeer
belangrijk nadeel beschouwd kunnen worden.
Dit komt neer op een simplificatie van het probleem. Dergelijke stelling legt
bovendien een beperking op die als zodanig niet in de bewoordingen van
art.16, §2 terug te vinden is. De éne opdracht is immers de andere niet.
Bovendien kan een bedrag van 2.5% op de algemene aannemingssom in absolute
termen een aanzienlijk bedrag vertegenwoordigen.
Het is evenmin zo dat de aannemer zijn volledige winst op de opdracht moet
opofferen opdat er van een zeer belangrijk nadeel sprake zou kunnen zijn.
Overigens is die winst niet éénduidig te bepalen. Bovendien wordt de winst vaak
- bij gebrek aan concrete en betrouwbare analyse - op 10% van de aannemingssom
vastgelegd. Het is dan zeer de vraag of die winstmarge - in een concurrentiële
omgeving - wel degelijk nog zo hoog is.
B Vergoeding van het geleden nadeel
Het optreden van de rechter of het onderling akkoord tussen de partijen bestaat
erin een vergoeding vast te stellen waardoor het contractueel evenwicht tussen
de partijen hersteld wordt.
Van een integrale schadevergoeding kan er dus geen sprake zijn. De aannemer
moet immers de normale risico’s dragen die aan de uitvoering van een opdracht
verbonden zijn. Bovendien zou hij, krachtens het gemeen recht, zelfs de abnormale
risico’s moeten dragen.
Het is dan ook redelijk te stellen dat, voor het herstel van het contractueel evenwicht,
de schadeposten die naar voor geschoven worden geen enkele winstmarge
mogen bevatten.
Tijdens het uitvoeren van baggerwerken blijkt dat er zich granaten en springstoffen
bevinden op de plaats waar de baggerwerken moeten uitgevoerd worden.
Om het leven van de werknemers niet in gevaar te brengen moeten de werken
stilgelegd worden in afwachting van de opruiming van deze gevaarlijke
voorwerpen door de ontmijningsdienst van het leger. Bovendien moeten de verdere
baggerwerkzaamheden omzichtiger en dus trager uitgevoerd worden.
Als gevolg van deze onvoorzienbare en onontwijkbare omstandigheden leidt de
aannemer belangrijke schade die hij kan bewijzen.
C Een zeer belangrijk voordeel genieten
Het is mogelijk dat de opdrachtnemer als gevolg van bepaalde omstandigheden
een zeer belangrijk voordeel geniet. De aanbestedende overheid kan in dergelijk
geval ook een herziening van de overeenkomst vragen (art.16, §2, 4° AAV).

III Vervaltermijnen
Indien de opdrachtnemer of de opdrachtgever de rechten, bepaald in art.16, §1
en §2 AAV wil inroepen, is hij verplicht dit te doen binnen een bepaalde vervaltermijn.
Hierbij kunnen we een onderscheid maken tussen de vervaltermijn voor de
mededeling van de feiten, de vervaltermijn voor de aanvraag tot het verkrijgen
van compenserende maatregelen en ten slotte de vervaltermijn voor het indienen
van rechtsvorderingen.
A Vervaltermijn voor de mededeling van de feiten en omstandigheden
De opdrachtnemer moet de aanbestedende overheid ten spoedigste en schriftelijk
op de hoogte brengen. Hij geeft een beschrijving van de - mogelijke -
invloed op het verloop en de kostprijs van de opdracht. Zodoende wordt het
voor de aanbestedende overheid mogelijk deze feiten (art.16, §1 AAV) en deze
omstandigheden (art.16, §2 AAV) vast te stellen en de invloed ervan te verifiëren
(art.16, §3 AAV).
Indien de feiten en omstandigheden het gevolg zijn van een bevel van de aanbestedende
overheid, is de aannemer verplicht de aanbestedende overheid in te
lichten zodra hij de invloed van dit bevel op het verloop van de kostprijs van de
opdracht kent of zou kunnen kennen.
De mededeling van bepaalde feiten en omstandigheden is niet ontvankelijk
indien ze niet worden meegedeeld - bij voorkeur door middel van een aangetekend
schrijven - uiterlijk 30 kalenderdagen na de datum waarop ze zich hebben
voorgedaan of na de datum waarop de opdrachtnemer ze normaal had moeten
kennen. Indien de feiten het gevolg zijn van een bevel van de aanbestedende
overheid, begint de vervaltermijn te lopen zodra de aannemer de nadelige gevolgen
van het bevel op de uitvoering van de opdracht of op de kostprijs ervan,
kent of normaliter had moeten kennen.
De aanbestedende overheid kan het verstrijken van deze vervaltermijn niet
inroepen indien de opdrachtnemer kan aantonen dat de overheid wel degelijk
op de hoogte was van deze feiten en hun gevolgen.
B Vervaltermijn voor de aanvraag tot het verkrijgen van compenserende maatregelen
(art.16,§4 AAV)
Indien de opdrachtnemer verlenging van de uitvoeringstermijn of verbreking van
de overeenkomst wil bekomen, moet het verzoek hiertoe vóór het verstrijken van
de contractuele uitvoeringstermijn ingediend zijn.
Indien hij een herziening van de overeenkomst of een schadevergoeding wenst te
verkrijgen, dan moet het - behoorlijk becijferd en verantwoord - verzoek hiertoe,
op straffe van verval, 90 kalenderdagen na de betekening van het procesverbaal
van voorlopige oplevering ingediend zijn.
De aannemer mag de besprekingen die gevoerd worden n.a.v. deze omstandigheden
niet inroepen om het uitvoeringsritme te vertragen of om de opdracht te
onderbreken (art.16 §8 AAV).
KB 26 september 1996 - AAV
189

190
C Vervaltermijn voor het instellen van een rechtsvordering
Een rechtsvordering, gesteund op de feiten bedoeld in art.16 §1 AAV of op de
omstandigheden bedoeld in art.16 §2 AAV, zal maar ontvankelijk zijn in de
mate dat de aannemer de schriftelijke inlichtingen gegeven heeft en de verzoeken
gedaan heeft binnen de vervaltermijnen, respectievelijk vastgesteld in
art.16, §3 AAV en art.16, §4 AAV (art.18, §1 AAV).
Bovendien moet een dagvaarding, op straffe van verval, gebeuren uiterlijk 2 jaar
na de datum van de betekening van het proces-verbaal van definitieve oplevering.
Indien er geen proces-verbaal van definitieve oplevering opgelegd is,
neemt deze vervaltermijn een aanvang vanaf de datum van de feitelijke definitieve
oplevering.
De voornoemde termijn van 2 jaar kan in geen enkele omstandigheid gestuit of
geschorst worden. Deze termijn kan echter wel met ten hoogste 3 maanden verlengd
worden (tenzij het geschil voor het Hoog Comité van Toezicht gebracht
wordt). Dit is het geval indien er tussen de partijen besprekingen gevoerd werden
en de beslissing van de aanbestedende overheid werd minder dan 3 maanden,
of werd helemaal niet, vóór het verstrijken van deze periode van 2 jaar betekend.
Het bewijs van deze besprekingen moet door de aannemer geleverd worden.
Indien dergelijke situatie zich voordoet, wordt de vervaltermijn verlengd tot op
het einde van de derde maand die volgt op die van de maand van de betekening
van de beslissing. Bij gebrek aan betekening neemt de periode van drie maanden
een aanvang in de maand die volgt op de maand waarin de periode van
2 jaar verstreken is.

OPLEVERING EN W AARBORG
I Het begrip oplevering
De oplevering bestaat uit de controle van de overeenstemming van het eindresultaat
met de bepalingen van het bestek en van de offerte. Daarenboven wordt
ook onderzocht in welke mate de overeenkomst uitgevoerd werd volgens de
regels van de kunst (art.19, §1, 1° lid AAV).
De (voorlopige) oplevering gebeurt na afloop van de uitvoering van de
opdracht. De definitieve oplevering, m.a.w. de volledige beëindiging van de
opdracht, vindt plaats na het verstrijken van de - eventueel verlengde - waarborgperiode
(art.19, §1, 2°lid AAV).
De voorlopige oplevering vindt plaats als de opdracht volledig is uitgevoerd en
het resultaat ter beschikking van de opdrachtgever gesteld kan worden. Wordt
er een proces-verbaal van voorlopige oplevering gemaakt, dan neemt de waarborgperiode
een aanvang. De borgtocht kan dan geheel of gedeeltelijk worden
vrijgegeven. Na verloop van deze waarborgperiode vindt de definitieve oplevering
plaats.
Na de voorlopige oplevering kan de aanbestedende overheid beschikken over de
door de opdrachtnemer uitgevoerde opdracht. De looptijd voor de eventuele
vertragingsboetes wordt stopgezet. Vanaf de datum van het proces-verbaal van
voorlopige oplevering begint de waarborgtermijn te lopen, alsook - voor opdrachten
van werken - de termijn voor de tienjarige aansprakelijkheid van aannemers
en architecten (art.41, 2° lid AAV).
De opleveringskosten zijn ten laste van de opdrachtnemer, tenminste indien
het bestek bepaald heeft op welke wijze deze kosten berekend zullen worden.
Hiermee worden niet de normale kosten van een oplevering bedoeld die het
gevolg zijn van de loutere aanwezigheid van de opdrachtnemer (bv. verlies aan
tijd, normale verplaatsingskosten e.d.), maar specifieke kosten die de aanbestedende
overheid zou moeten maken en die ze door de opdrachtnemer wil laten
dragen (art.19, §1, 3°lid AAV).
De oplevering moet door de opdrachtnemer uitdrukkelijk aangevraagd worden
indien de opdracht vóór of na de in het bestek bepaalde uitvoeringstermijn voltooid
wordt. In dat geval richt hij zijn aanvraag tot degene die krachtens de
besteksbepalingen belast is met de oplevering van de opdracht.
Voorlopige oplevering
Definitieve oplevering
Waarborgperiode
Opleveringskosten
Hoofdstuk VII
KB 26 september 1996 - AAV
191

192
a)
b)
c)
Aanvaarding onder beding
van korting
II De waarborgperiode
De duur van de waarborgperiode bedraagt 1 jaar, tenzij het bestek een andere
termijn heeft bepaald of tenzij het bestek de waarborgtermijn als een gunningscriterium
(bij offerteaanvragen) heeft vooropgesteld. Het bestek kan deze waarborgverplichtingen
precieser omschrijven (art.19,§2,1° lid AAV).
Een waarborgperiode is nodig om de geleverde prestaties te kunnen testen:
is een normaal gebruik - en dat is onder meer te beoordelen in het licht van de
besteksbepalingen - mogelijk?
De opdrachtnemer moet de producten vervangen die gebreken vertonen waardoor
een normaal gebruik niet mogelijk is (art.19, §3 AAV).
Uiteraard kan de aanbestedende overheid ook toelaten dat de gebreken door de
opdrachtnemer hersteld worden (art.19, §7 AAV). De waarborgtermijn wordt
dan verlengd met de periode gedurende dewelke het product niet gebruikt kan
worden t.g.v. beschadiging, te wijten aan feiten waarvoor de opdrachtnemer verantwoordelijk
is (art.19,§2, 2° lid AAV). Kortom, de opdrachtnemer moet alle
maatregelen nemen die nodig zijn om het geleverde werk of de verrichte levering
in goede staat te behouden tijdens het gebruik ervan gedurende de waarborgperiode.
De vervangingsplicht geldt a fortiori voor producten die buiten dienst geraken.
Na vervanging begint er een nieuwe waarborgtermijn te lopen. Wordt er niet
vervangen, dan moet de opdrachtnemer de prijs die de opdrachtgever betaald
heeft (incl.BTW) terugbetalen (art.19, §6 AAV).
Van iedere beschadiging of buitendienststelling moet door de leidend ambtenaar
een gedagtekend en ondertekend proces-verbaal opgemaakt worden
(art.19, §4 AAV). Dit PV moet vóór het verstrijken van de waarborgtermijn
opgemaakt worden en binnen 30 kalenderdagen aan de opdrachtnemer worden
betekend. De opdrachtnemer moet echter zo snel mogelijk via een ter post aangetekende
brief in kennis gesteld worden van de buitendienststelling, zodat hij
de nodige vaststellingen kan doen.
Het is ook mogelijk dat de aanbestedende overheid de kleine gebreken toch
aanvaardt op voorwaarde dat de opdrachtnemer een korting toestaat. Deze aanvaarding
onder beding van korting is niet mogelijk voor een afwijking van de
essentiële eisen van het bestek (art.20, §9 AAV). In dergelijk geval zou immers
de gelijkheid van de inschrijvers ex post geschonden worden.

1)
2)
3)
MIDDELEN V AN OPTREDEN DOOR
DE AANBESTEDENDE OVERHEID
De opdrachtnemer kan op verschillende wijzen in gebreke blijven (art.20, §1
AAV).
Niet geheel voltooid
Zo is het mogelijk dat de prestaties niet geheel voltooid zijn op de overeengekomen
data.
Trage vordering
Het is ook mogelijk dat de prestaties dermate traag vorderen dat ze niet volledig
voltooid zullen zijn op de overeengekomen einddata.
Niet naleving van de bevelen
De opdrachtnemer kan ook in gebreke blijven indien hij de (geldig gegeven)
schriftelijke bevelen niet naleeft of indien hij de opdracht niet uitvoert zoals
door het bestek en de offerte bepaald was.
Deze tekortkomingen moeten in een PV vastgesteld worden (art.20, §2, 1° lid
AAV). Een afschrift wordt onmiddellijk bij aangetekende brief aan de opdrachtnemer
verzonden.
De opdrachtnemer kan deze tekortkomingen onmiddellijk herstellen ofwel kan
hij binnen 15 kalenderdagen zijn verweermiddelen bij aangetekend schrijven te
kennen geven. Laat hij deze termijn verstrijken, dan wordt hij geacht de feiten
te erkennen (art.20, §2, 2° lid AAV).
Als de opdrachtnemer niet binnen deze termijn reageert of als zijn verweermiddelen,
naar de inzichten van de aanbestedende overheid, ontoereikend zijn, kan
de aanbestedende overheid volgende sancties opleggen:
I Straffen
Elke tekortkoming, waarvoor geen bijzondere straf is bepaald, wordt bestraft
met een éénmalige straf van 0.07% van het gunningsbedrag. De straf bedraagt
minstens 1.000Bfr en kan oplopen tot max. 10.000Bfr (art.20, §4, 1° lid AAV).
Indien de tekortkoming onmiddellijk hersteld moet worden, wordt een recurrente
straf opgelegd, vanaf de derde dag na datum van afgifte van de aangetekende
brief. Deze straf is vastgesteld op 0.02% van het bedrag van de opdracht
per kalenderdag van niet-uitvoering. Deze straf bedraagt minstens 500Bfr en
maximaal 5.000Bfr per kalenderdag vertraging.
Deze bedragen kunnen onmiddellijk ingehouden worden op de verschuldigde
sommen. Strafbedragen kunnen nooit van de aanbestedende overheid teruggevorderd
worden en mogen ook niet teruggegeven worden.
Hoofdstuk VIII
KB 26 september 1996 - AAV
193

194
Voorbeeld
- De ambtenaren van de aanbestedende overheid stellen vast dat er onvoldoende
signalisatie op de bouwplaats is aangebracht waardoor de veiligheid
niet voldoende gewaarborgd is.
- Een aannemer blijkt geen lijst bij te houden van het op de bouwplaats tewerkgesteld
personeel, hoewel dit verplicht is.
II Boetes wegens laattijdige uitvoering
Boetes wegens laattijdige uitvoering zijn verschuldigd per kalenderdag vertraging:
er is dus geen proces-verbaal noch een ingebrekestelling nodig (art.20, §5,
1° lid AAV).
Voor een opdracht van werken worden deze boetes berekend volgens de formule
die in art.48, §2 AAV is beschreven. Voor een opdracht van leveringen
worden de boetes bepaald in art.66, §1, 2°AAV en voor een opdracht van diensten
in art.75, §1, 2° AAV.
De opdrachtnemer is ook aansprakelijk voor eventuele schade die uit de vertraging
bij de uitvoering van de opdracht aan derden berokkend zou kunnen worden
(art.20, §5, 2° lid AAV).
De boetes wegens laattijdige uitvoering kunnen eventueel teruggevorderd of
teruggegeven worden (art.17 AAV). Ze zijn cumuleerbaar met de straffen
bepaald in art.20, §4 AAV.
III Maatregelen van ambtswege
De beslissing om tot maatregelen van ambtswege over te gaan, wordt bij aangetekende
brief aan de in gebreke gebleven opdrachtnemer gemeld. Vanaf de
ontvangst van deze brief mag de opdrachtnemer niet meer tussenkomen in de
uitvoering van de opdracht (art.20, §6, 4° en 5° lid AAV).
Bij de toepassing van maatregelen van ambtswege beschikt de aanbestedende
overheid over één van de volgende drie mogelijkheden:
A Verbreking van de opdracht
Indien de aanbestedende overheid beslist om de opdracht te verbreken, wordt
de borgtocht ingehouden als forfaitaire schadeloosstelling. Deze sanctie kan
zelfs toegepast worden indien de opdracht grotendeels voltooid werd en slechts
voor een gedeelte wordt verbroken.
Er kan geen boete voor laattijdige uitvoering in rekening gebracht worden voor
dat gedeelte van de opdracht dat betrekking heeft op de verbreking. De boete
wordt dus berekend op het gedeelte waarop de verbreking geen betrekking
heeft m.a.w. op hetgeen wel, maar eventueel laattijdig uitgevoerd werd.
B Uitvoering in eigen beheer
De aanbestedende overheid kan de opdracht ook in eigen beheer uitvoeren. Dit
betekent dat ze met behulp van haar personeel de opdracht zal voltooien.
Eventuele extra kosten komen ten laste van de in gebreke gebleven aannemer
(art.20, §6, 7° lid AAV).

C Sluiten van een overeenkomst met derden
voor rekening van de in gebreke gebleven opdrachtnemer
De aanbestedende overheid kan ook beslissen een overeenkomst met een andere
opdrachtnemer te sluiten voor rekening van de in gebreke gebleven opdrachtnemer.
Ook in dit geval kan de aanbestedende overheid slechts kiezen voor de
onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking indien de voorwaarden vermeld
in art.17, §2 van de wet vervuld zijn. In de regel zal het aangewezen zijn
de oorspronkelijke procedure te herbeginnen.
Eventuele extra kosten komen ten laste van de in gebreke gebleven opdrachtnemer.
Een eventueel batig verschil komt ten goede aan de aanbestedende overheid
(art.20, §6, 7° lid AAV).
Deze extra kosten worden bovendien verhoogd met administratiekosten. Ze
worden forfaitair vastgesteld ten belope van 1% van het oorspronkelijk gunningsbedrag.
Deze administratiekosten kunnen oplopen tot max. 400.000Bfr.
Dit geldt zowel voor een opdracht van werken (art.48, §3, 3°, laatste lid AAV),
van leveringen (art.66, §2, 4° AAV),als van diensten (art.75, §2, 3° AAV).
Ook de boetes voor laattijdige uitvoering blijven lopen ten laste van de in gebreke
gebleven opdrachtnemer tot op de datum van de uiterste termijn gesteld voor
de voorlopige oplevering bij de nieuwe opdrachtnemer of vroeger, indien de
voorlopige oplevering vroeger plaatsvindt. Dit geldt zowel voor een opdracht
van werken (art.48, §3, 3°, eerste lid AAV - dat zou moeten verwijzen naar §2
van art.48 i.p.v. naar §1), van leveringen (art.66, §2, 1°, 2° lid AAV) als van
diensten (art.75, §2, 1°, 2°lid AAV).
Het bedrag van de boetes, straffen en de geleden onkosten of schade ingevolge
de toepassing van de maatregelen van ambtswege wordt eerst ingehouden op de
door de opdrachtnemer opeisbare bedragen, en vervolgens op de borgtocht
(art.20, §7 AAV).
IV Uitsluiting
De aanbestedende overheid kan naast de genoemde sancties de opdrachtnemer
ook voor een bepaalde periode als aannemer, leverancier of dienstverlener uitsluiten.
Om dit te kunnen doen moet ze de betrokkene eerst horen in zijn verdediging.
Nadien wordt hem de beslissing betekend (art.20, §8 AAV).
KB 26 september 1996 - AAV
195

196
Deel II
Klasse
a)
b)
SPECIFIEKE BEPALINGEN VOOR
EEN OPDRACHT VAN WERKEN
De specifieke bepalingen voor een opdracht van werken worden uitvoerig
beschreven in art.24 t.e.m. 48 AAV. Deze artikelen bepalen onder meer welke
elementen er in de prijs begrepen zijn (art.25 AAV), wat er precies met keuring
bedoeld wordt (art.27 AAV) e.d.m. Hierna lichten we enkele belangrijke bepalingen
nader toe.
I Aanvang van de werken
Zodra de overeenkomst tussen de aanbestedende overheid en de aannemer tot
stand is gekomen - m.a.w. vanaf de betekening van de toewijzingsbeslissing -
moet de aanbestedende overheid de aanvangsdatum van de werken binnen een
bepaalde periode vaststellen. Binnen deze periode moet niet enkel de datum
van de aanvang van de werken meegedeeld worden, maar die meegedeelde
datum moet zich ook binnen deze periode situeren.
De periode verschilt naar gelang van de klasse van werken waarin de opdracht
ondergebracht wordt. Een ‘klasse’ is een begrip uit de erkenningsreglementering
(Wet van 20 maart 1991). Hoe hoger het bedrag van de uit te voeren
opdracht, hoe hoger de klasse.
De uitvoeringstermijn van de werken begint te lopen vanaf de meegedeelde aanvangsdatum.
Er wordt dan ook verondersteld dat de werken effectief op die dag
een aanvang nemen zodat de opdracht binnen de overeengekomen periode voltooid
kan worden (art.28, §1, laatste lid AAV).
Deze regels gelden niet voor werken die tijdens de winterperiode gegund worden
en die als gevolg daarvan moeten uitgesteld worden tot het meer geschikte
seizoen (art.28, §1, 1° lid AAV). Dit heeft voor gevolg dat de aannemer de aanbestedende
overheid niet kan verwijten geen aanvangsbevel te betekenen indien
de aanbestedende overheid dit op basis van weerkundige omstandigheden kan
verantwoorden.
Werken van klasse 1 t.e.m.5
De aanvang van de werken moet vastgesteld worden tussen de 15° en de 45°
kalenderdag volgend op de dag van de kennisgeving van de gunning (art.28,
§1, 1°, a, AAV).
Werken van klasse 6 of hoger, of werken van een lagere klasse dan klasse 5
voor zover krachtens het bestek, bijzondere technieken en materialen aangewend
moeten wor d e n.
De aanvang van de werken moet vastgesteld worden binnen de 30° en de 60°
kalenderdag volgend op de dag van de kennisgeving van de gunning.
Ongeacht de klasse waarin het werk wordt ingedeeld, moeten er in de regel minstens
15 kalenderdagen verlopen tussen de brief waarin de aanvang van de werken
vermeld wordt en de opgelegde aanvangsdatum (art.28, §1, 1°, 2° lid).
Deze ‘wachtperiode’ geldt niet in geval van - gemotiveerde - dringende noodzakelijkheid
of voor elke andere dan de eerste fase van eenzelfde opdracht.
Concreet betekent dit bv. voor werken van klasse 5 dat de aanvangsdatum van
de werken ten laatste de 30° kalenderdag na de kennisgeving van de gunning
moet betekend zijn en dat de effectieve aanvangsdatum 15 kalenderdagen na
deze betekening moet vastgesteld zijn.

II Rechten van de aannemer bij laattijdige kennisgeving
Indien de aanbestedende overheid de aanvang van de werken niet binnen 45
(klasse 5 en lager) respectievelijk 60 dagen (werken vanaf klasse 6) meegedeeld
heeft, of de aanvangsdatum buiten die periode vastgesteld heeft, heeft de aannemer
het recht de overeenkomst te verbreken en/of schadevergoeding te
eisen.
De aannemer moet in dat geval uiterlijk 30 kalenderdagen na de 45° (of 60°)
dag via een aangetekende brief aan de aanbestedende overheid melden dat de
overeenkomst wordt verbroken en/of dat hij schadevergoeding van de aanbestedende
overheid eist (art.28, §1, 1°, 3° lid AAV).
Een aanvangsbevel kan eventueel herroepen worden, maar de termijnen waarbinnen
de aanvang van de werken zich moet situeren blijven doorlopen.
De aanbestedende overheid kan altijd in onderling akkoord met de aannemer
afspreken dat de feitelijke aanvangsdatum buiten de in de AAV bepaalde periodes
vastgesteld wordt.
III Bijsturingen tijdens de uitvoering van de opdracht
A Definitie
De aanbestedende overheid kan tijdens de uitvoering van de opdracht beslissen
de opdracht te wijzigen. Het kan dan gaan om toevoegingen (bijkomende werken
t.g.v. wijzigingen), weglatingen (voorziene werken aan de aanneming onttrekken)
of wijzigingen (wijzigingen die geen toevoegingen zijn) (art.42, §1
AAV).
Deze bijsturingen geven aanleiding tot verrekeningen (art.44, §1 AAV).
De betaling van deze verrekeningen wordt op dezelfde wijze aangevraagd als
deze die geldt voor de voorziene uitgevoerde werken.
Theoretisch zijn prijsherzieningen en de afrekening van vermoedelijke hoeveelheden
geen verrekeningen. In beide gevallen gaat het immers om de loutere uitvoering
van de bestaande overeenkomst. Ze worden wel vaak ten aanzien van
de budgettaire controleorganen als zodanig voorgesteld als algemene noemer
om een bijkomende vastlegging op de in de begroting voorziene kredieten
mogelijk te maken.
Het bestek kan nochtans bepalen dat prijsherzieningen aanleiding geven tot verrekeningen
(art.44, §2 AAV). In dat geval geldt tevens de vervaltermijn bepaald
in art.44, §2 AAV.
B Verplichting tot uitvoering
De aanbestedende overheid geeft een schriftelijk bevel tot uitvoering van deze
bijsturingen. De opdrachtnemer is verplicht deze bijsturingen uit te voeren, tenminste
voor zover er een samenhang is met de oorspronkelijke opdracht.
Deze verplichting vervalt zodra de totale waarde van deze ‘bijwerken’ (toevoegingen
en wijzigingen) meer dan 50% van de oorspronkelijke aannemingssom
bereikt. Een geschreven ‘bevel’ kan ook geformaliseerd zijn door middel van
een bijakte, of - voor minder belangrijke wijzigingen - door een vermelding in
het dagboek der werken of in een brief afkomstig van de aannemer die een door
de aanbestedende overheid mondeling gegeven bevel bevestigt. In deze documenten
moet tevens bepaald worden of de uitvoeringstermijn voor de werken
al dan niet verlengd wordt.
Toevoegingen
Weglatingen
Wijzigingen
KB 26 september 1996 - AAV
197

198
C Bepaling van de prijzen
De toevoegingen, weglatingen of wijzigingen worden verrekend aan de hand
van de eenheidsprijzen die in de offerte bepaald zijn (art.42, §2, 1° lid AAV).
In uitzonderlijke gevallen kan zowel de aanbestedende overheid als de aannemer
een herziening van de oorspronkelijke eenheidsprijzen vragen (art.42, §2, 2° lid
en §3 AAV).
Indien er voor bepaalde toevoegingen of wijzigingen geen eenheidsprijzen in de
offerte opgenomen zijn, worden ze in onderling overleg bepaald. De aannemer
is echter altijd verplicht de werken zonder onderbreking voort te zetten, ook al
bereiken de partijen voorlopig geen akkoord over deze nieuwe eenheidsprijzen.
Om de betalingen niet in het gedrang te brengen kan de aanbestedende overheid
tot ambtshalve vaststelling van de prijzen overgaan, onder voorbehoud van
alle rechten van de aannemer (art.42, §3 AAV).
D Forfaitaire schadevergoeding
Indien op het einde van de opdracht blijkt dat al deze verrekeningen leiden tot
een vermindering van de oorspronkelijke aannemingssom, dan heeft de aannemer
recht op een forfaitaire schadevergoeding van 10% op het bedrag van deze
vermindering. Deze schadeloosstelling is niet automatisch verworven: ze moet
uitdrukkelijk aangevraagd worden (art.42, §4 AAV).
III De oplevering van de werken
A De voorlopige oplevering
Binnen de 15 kalenderdagen na de datum waarop het werk klaar moet zijn - volgens
de vooropgestelde uitvoeringstermijn en voor zover de resultaten van
bepaalde keuringen gekend zijn (cfr. art.12 en art.27 AAV) - moet de aanbestedende
overheid een proces-verbaal van voorlopige oplevering (of weigering
ervan) opmaken (art.43, §2, 1° lid AAV). De aannemer hoeft de voorlopige
oplevering dus niet uitdrukkelijk aan te vragen.
De aannemer moet bij het nazicht aanwezig zijn of moet ten minste 7 kalenderdagen
vóór de dag vastgesteld voor de opmaak van het PV van voorlopige
oplevering, opgeroepen worden (art.43, §4 AAV). Het nazicht gaat de oplevering
(d.i. de eenzijdig bepaalde eindconclusie van de aanbestedende overheid)
vooraf.
Bij het overschrijden van hogergenoemde termijn van 15 kalenderdagen, is de
aanbestedende overheid verplicht boetes te betalen, als de oorzaak van de overschrijding
aan haar te wijten is (art.43, §2, 4° lid AAV).
Indien het werk eerder voltooid is, is het de aannemer die het initiatief moet
nemen. Hij moet de aanbestedende overheid uitdrukkelijk vragen - via een aangetekend
schrijven - om over te gaan tot het opstellen van een PV van voorlopige
oplevering (art.43, §2, 2° lid AAV). De aannemer moet op dezelfde wijze
handelen indien het werk later dan op de datum die op grond van de uitvoeringstermijn
voorzien was, voltooid wordt.

1)
2)
3)
1)
2)
3)
Bij de voorlopige oplevering kunnen zich de volgende situaties voordoen:
Het werk wordt geweiger d
Er wordt een PV van verwerping van de voorlopige oplevering gemaakt. In
sommige gevallen zal de aannemer verplicht worden het werk geheel of gedeeltelijk
te slopen en herop te bouwen.
Het werk is grotendeels aanvaardbaar
In dat geval zijn er twee mogelijkheden:
a) De kleine gebreken zullen tijdens de waarborgperiode hersteld worden.
Er wordt dan een PV van aanvaarding opgesteld met vermelding van de
afspraken tot herstel van de kleine gebreken. T.a.v. dergelijke gebreken
wordt dus in het PV een voorbehoud geformuleerd.
b) De kleine gebreken worden niet hersteld. Er wordt een PV van aanvaarding
opgesteld waarbij de aanbestedende overheid beslist de oplevering te
aanvaarden onder beding van een korting wegens minderwaarde.
Het werk is volledig aanvaardbaar
Er wordt een PV van aanvaarding opgesteld.
B De definitieve oplevering
Binnen 15 kalenderdagen vóór de dag waarop de waarborg t e rmijn verstrijkt,
moet de aanbestedende overheid een PV van definitieve oplevering opstellen. De
aannemer is dus niet verplicht de aanbestedende overheid hierom te verz o e k e n .
Bij de definitieve oplevering kunnen zich de volgende situaties voordoen:
Het werk wordt geweiger d
De aanbestedende overheid is niet tevreden over het werk: er wordt een PV van
weigering opgesteld. De waarborgperiode blijft lopen en de aannemer moet
nadien uitdrukkelijk de definitieve oplevering aanvragen (art.43, §3, 2° lid
AAV).
Het werk is grotendeels aanvaardbaar
Er blijven nog enkele kleinere, niet te verhelpen gebreken over. Er wordt toch
een PV van definitieve oplevering opgesteld. De aanbestedende overheid beslist
dan de oplevering te aanvaarden onder beding van korting wegens minderwaarde.
Het werk is volledig aanvaardbaar
Het werk heeft de waarborgperiode bevredigend doorstaan. Er wordt een PV
van definitieve oplevering opgesteld.
KB 26 september 1996 - AAV
199

200
Deel III
SPECIFIEKE BEPALINGEN VOOR
EEN OPDRACHT VAN LEVERINGEN
I Leveringstermijnen
Een leveringstermijn wordt uitgedrukt in een aantal kalender- of werkdagen
(-weken, -maanden) of in een termijn van datum tot datum: de exacte begin- en
einddatum worden opgegeven (art.52, §3 AAV).
Wordt de termijn in werkdagen uitgedrukt, dan moet men rekening houden
met de dagen die niet als werkdagen worden beschouwd (art.52, §3, 1° lid
AAV). Ook voor een uitvoeringstermijn uitgedrukt in kalenderdagen mogen de
verlopen kalenderdagen tijdens de jaarlijkse sluiting niet meegerekend worden,
tenzij de uitvoeringstermijn een gunningscriterium is (art.52, §3, 1°, laatste lid
AAV).
De leveringstermijn vangt aan de dag na de betekening van de gunning indien
uit de betekening duidelijk blijkt dat samen met de betekening ook een bestelling
wordt geplaatst. ‘Betekenen’ van een gunning kan zowel via een telefaxbericht
als via een al dan niet aangetekend schrijven. De leveringstermijn kan ook
aanvangen op de dag van de bestelling indien het bestek afzonderlijke bestelbrieven
voorzien heeft (art.52, §3, 2° AAV).
II Leveringsplaats
De goederen worden op de in het bestek vermelde plaats geleverd (art.55, §1
AAV). Toch kan de aanbestedende overheid eisen dat ze op een andere plaats
geleverd worden. De extra vervoerkosten en de extra laad- en loskosten komen
ten laste van de aanbestedende overheid.
Ook de risico’s van het bijkomend transport (bv. beschadiging t.g.v. een ongeval)
moeten door de aanbestedende overheid gedragen worden.
III Leveringslijst of factuur
Bij iedere levering moet een lijst in vijfvoud opgemaakt worden met onder meer
volgende vermeldingen: specificatie en hoeveelheid van de goederen, nummer
van het bestek, datum van het sluiten van de overeenkomst of datum van de
bestelling, nummer van het perceel (art.55, §2, 1° lid AAV).
Deze lijst moet uiterlijk op de dag van de verzending (of levering) van de goederen
bezorgd worden aan de aanbestedende overheid. Deze leveringslijst mag
vervangen worden door een factuur met dezelfde vermeldingen (art.55, §2, 2°
lid AAV).
IV Controle van de levering en voorlopige oplevering
A Algemene regeling
De controle van de levering gebeurt op de plaats van de levering. De datum van
aankomst en de vaststellingen van eventuele beschadigingen worden in een PV
opgenomen of eventueel vermeld op de leveringslijst of de factuur (art.55, §4
AAV).

1)
2)
Het nazicht moet binnen een periode van 15 kalenderdagen gebeuren. Deze
termijn neemt een aanvang de dag volgend op de dag van de levering, voor
zover de aanbestedende overheid in het bezit is van een leveringslijst of factuur
(art.55, §4, 2° lid AAV). Binnen dezelfde periode moet de opdrachtnemer in
kennis gesteld worden van de resultaten van dit nazicht.
Uiterlijk 15 kalenderdagen na de levering wordt een PV van oplevering of weigering
van oplevering opgesteld (art.57, §1, 1°lid AAV). In de regel gebeurt dit
op de plaats van de levering. Bij het overschrijden van deze termijn van
15 kalenderdagen door de schuld van de aanbestedende overheid kan er toch
nog een PV van aanvaarding of weigering van oplevering opgesteld worden.
De aanbestedende overheid is dan wel een boete verschuldigd ten belope van
0 . 07% op de bedragen waarvan de betaling afhankelijk is van de voorlopige oplevering
(met een plafond van 5% berekend op deze bedragen) ( a rt.57, §2 AAV ).
B Afwijkende regeling
Het bestek kan één van de volgende afwijkende wijzen van oplevering bepalen
(art.57, §1, 2° lid AAV): enerzijds de procedure van de dubbele voorlopige
oplevering en anderzijds de procedure van de volledige voorlopige oplevering
op de plaats van de levering.
De dubbele voorlopige oplevering
De ‘dubbele’ voorlopige oplevering (art.58 t.e.m. art.60 AAV) geeft aan dat de
voorlopige oplevering in twee fazen gebeurt:
- een - gedeeltelijke - voorlopige oplevering op de plaats van de fabricage
- een - volledige - voorlopige oplevering op de plaats van de levering
Iedere gedeeltelijke voorlopige oplevering op de plaats van de fabricage moet
door de leverancier aangevraagd worden. Binnen 30 kalenderdagen na deze aanvraag
moet de aanbestedende overheid de gedeeltelijke voorlopige oplevering
op de plaats van de fabricage toestaan of weigeren (art.58, §2, 3° lid AAV).
Deze termijn bedraagt 60 kalenderdagen indien krachtens de besteksbepalingen
de tussenkomst van een laboratorium voorzien is.
De leveringen die op de plaats van de fabricage aanvaard zijn, mogen verzonden
worden naar de plaats van de levering. Dit moet gebeuren binnen 15 kalenderdagen
na de dag waarop het bericht van aanvaarding werd betekend (art.60, §3
AAV).
Een laatste nazicht gebeurt na de feitelijke levering. Binnen 15 kalenderdagen
volgend op de dag van de levering moet het PV van - volledige - voorlopige
oplevering opgesteld worden (art.58, §3 AAV).
Volledige voorlopige oplevering op de plaats van de levering
In dit geval is er geen keuring op de plaats van de fabricage; er is wel een keuring
op de plaats van de levering. Een keuring kan bv. bestaan in het uitvoeren
van specifieke proeven.
Indien de voorlopige oplevering geheel op de plaats van de levering plaatsvindt,
beschikt de aanbestedende overheid over 30 kalenderdagen voor haar onderzoek
en voor de mededeling van de aanvaarding of de verwerping van de levering
(art.61, §1 AAV). In die termijn zijn de 15 kalenderdagen begrepen die in
art.55, §4 AAV voorzien zijn. De termijn gaat in op de dag nà de dag waarop
de goederen geleverd werden, voor zover de aanbestedende overheid beschikt
over de leveringslijst of de factuur.
KB 26 september 1996 - AAV
201

202
zie blz. 194
V Definitieve oplevering
De definitieve oplevering heeft plaats na het verstrijken van de waarborgtermijn.
Deze termijn bedraagt één jaar, tenzij het bestek een andere termijn bepaald
heeft (art.64 AAV).
De definitieve oplevering gebeurt stilzwijgend indien de levering gedurende de
waarborgtermijn geen aanleiding tot klachten gegeven heeft. Is dit het geval
geweest, dan wordt er een PV van definitieve oplevering of weigering ervan
opgemaakt binnen de 15 kalenderdagen voorafgaand aan het verstrijken van de
waarborgtermijn. Indien de aanbestedende overheid de definitieve opleve -
ring wil weigeren dan moet ze het PV van weigering tijdig verstur en!
Ieder bezwaar tegen de beslissing van de aanbestedende overheid inzake oplevering
moet ingediend worden bij aangetekende brief uiterlijk de 15° kalenderdag
na de dag van de brief (de postdatum geldt als bewijs) die de kennisgeving
van de weigering, of van de aanvaarding tegen korting wegens minwaarde, bevat
(art.65 AAV).
VI Verweermiddelen van de aanbestedende overheid
A Boetes wegens laattijdige uitvoering
Wanneer de - eventueel verlengde - uitvoeringstermijn verstreken is, is de leverancier,
zonder ingebrekestelling, vertragingsboetes verschuldigd t.b.v. 0.07%
per kalenderdag vertraging. Die boete kan maximaal 5% bedragen van de waarde
van de te laat geleverde goederen.
Opdat de boete zou aangerekend worden moet ze wel minstens 2.000Bfr per
opdracht bedragen (art.66, §1, 1° en 2° AAV).
Bij een uitvoering van de opdracht in gedeelten wordt iedere gedeeltelijke levering
(bv. via bestelbon) als een afzonderlijke opdracht beschouwd. Voor elk van
deze opdrachten is er m.a.w. een aparte uitvoeringstermijn en een apart bedrag
waarop de boete eventueel berekend wordt (art.66, §1, 3° AAV).
B Maatregelen van ambtswege
Wat precies onder maatregelen van ambtswege verstaan moet worden, werd
reeds eerder toegelicht.
De meerkosten worden berekend op de leveringen die deze leverancier moest
uitvoeren en die in eigen beheer uitgevoerd werden of bij een derde besteld werden
en geleverd werden (art.66, §2, 1° AAV).
De boetes voor laattijdige uitvoering blijven ten laste van de in gebreke gestelde
leverancier lopen tot de datum van de levering en uiterlijk tot het verstrijken
van de termijn voor de uitvoering van ambtswege (art.66, §2, 2° lid).
Er worden administratieve kosten voor het organiseren van een opdracht voor
rekening aangerekend t.b.v. 1% van de oorspronkelijke aannemingssom. Die
kosten bedragen maximum 400.000Bfr (art.66, §2, 4° AAV).

SPECIFIEKE BEPALINGEN VOOR
EEN OPDRACHT VAN DIENSTEN
I Minimale hoeveelheden
Indien het bestek een forfaitaire hoeveelheid of een minimumafname vermeldt,
verwerft de dienstverlener het recht op deze diensten bij de betekening van de
gunning van de opdracht. De fasering van deze prestaties wordt in het bestek
bepaald (art.69, §1 AAV).
Indien het bestek één of meerdere gedeeltelijke bestellingen voorschrijft, zijn de
uitvoering en het recht op deze bestellingen afhankelijk van de betekening van
elk van deze bestellingen (art.69, §2 AAV).
II Uitvoeringstermijnen
Een uitvoeringstermijn kan uitgedrukt worden in een aantal kalender- of werkdagen
(-weken, -maanden) of in een termijn van datum tot datum: de exacte
begin- en einddatum wordt opgegeven (art.69, §3 AAV).
Is de termijn in werkdagen uitgedrukt dan moet men rekening houden met de
dagen die niet als werkdagen worden beschouwd (art.69, §3, 1° lid AAV). Ook
voor een uitvoeringstermijn uitgedrukt in kalenderdagen mogen de verlopen
kalenderdagen tijdens de jaarlijkse sluiting niet meegerekend worden, tenzij de
uitvoeringstermijn een gunningscriterium is (art.69, §3, laatste lid AAV).
De uitvoeringstermijn vangt aan de dag volgend op de betekening van de gunning
indien uit de betekening duidelijk blijkt dat samen met de betekening ook
een bestelling geplaatst wordt. De uitvoeringstermijn kan ook aanvangen op de
dag van de bestelling indien het bestek afzonderlijke bestelbrieven bepaald heeft
(art.69, §4 AAV). De datum van een telefaxbericht kan als bewijs voor de vertrekdatum
gelden voor zover dit bericht onverwijld bij aangetekend schrijven
bevestigd wordt.
III Plaats van de dienstverlening
In de regel zal het bestek bepalen waar de dienst verleend moet worden (art.70,
§1 AAV). Toch kan de aanbestedende overheid eisen dat de diensten op een
andere plaats geleverd worden. De bijkomende kosten die hieruit zouden voortvloeien
moeten dan wel door de aanbestedende overheid gedragen worden.
Bepaalt het bestek helemaal geen plaats voor de dienstverlening, dan laat de
dienstverlener uiterlijk 15 kalenderdagen na de betekening van de gunningsbeslissing
weten waar de diensten verleend zullen worden (art.70, §2 AAV).
IV Oplevering
Binnen 15 kalenderdagen volgend op de dag vastgesteld voor de afwerking van
het geheel van de diensten wordt er een PV van oplevering of van weigering van
oplevering opgesteld door de aanbestedende overheid (art.74, §2 AAV).
Indien de diensten worden beëindigd vóór of na deze datum, dan moet de
dienstverlener bij aangetekende brief zelf om de oplevering verzoeken (art.74,
§2, 2° lid AAV).
Deel IV
KB 26 september 1996 - AAV
203

204
zie blz. 194
Bij een oplevering van diensten vallen de voorlopige en definitieve oplevering
samen tenzij het bestek een afwijkende bepaling zou bevatten (art.74, §2, laat -
ste lid AAV).
De termijn van 15 kalenderdagen wordt vervangen door een termijn van
30 kalenderdagen indien de opdracht het opstellen van plannen, verslagen of
andere soortgelijke stukken behelst (art.74, §2, 3°lid AAV). Allicht worden
hiermee de diensten bedoeld die geformaliseerd worden in bepaalde documenten:
studierapporten, analyseverslagen, documentatie bij de ontwikkelde maatsoftware
e.d.m.
V Verweermiddelen van de aanbestedende overheid
A Boetes wegens laatijdige uitvoering
Wanneer de - eventueel verlengde - u i t v o e r i n g s t e rmijn verstreken is, is de dienstverlener,
zonder ingebrekestelling, vertragingsboetes verschuldigd t.b.v. 0.07%
per kalenderdag vertraging. Dit bedrag kan maximaal oplopen tot 5% van de
waarde van de te laat gepresteerde diensten.
Opdat de boete zou aangerekend worden moet ze wel minstens 2.000Bfr per
opdracht bedragen (art.75, §1, 1° en 2° AAV).
Bij een uitvoering van de opdracht in gedeelten wordt iedere gedeeltelijke prestatie
(bv. via bestelbon) als een afzonderlijke opdracht beschouwd. Voor elk van
deze opdrachten is er m.a.w. een aparte uitvoeringstermijn en een apart bedrag
waarop de boete eventueel zal berekend worden (art.75, §1, 3° en 4° AAV).
B Maatregelen van ambtswege
Wat precies onder maatregelen van ambtswege verstaan moet worden, werd
reeds vroeger toegelicht.
De meerkosten worden berekend op de diensten die deze dienstverstrekker
moest uitvoeren en die door de derde in zijn plaats werkelijk uitgevoerd worden
(art.75, §2, 1° AAV).
De boetes voor laattijdige uitvoering blijven ten laste van de ingebreke gestelde
dienstverlener tot de datum van de beëindiging van de opdracht of tot het verstrijken
van de termijn voor de uitvoering van ambtswege.
Er worden kosten voor het organiseren van een opdracht voor rekening aangerekend
t.b.v. 1% van de oorspronkelijke aannemingssom. Die kosten bedragen
maximum 400.000Bfr (art.75, §2, 3° AAV).

SCHEMATISCHE OVERZICHTEN
205

206
Toepassingsgebied van de wet

Chronologisch verloop van de gunningsprocedure
207

208

Aankondigingsverplichtingen - Werken
209

210
Aankondigingsverplichtingen - Leveringen

211

212

Aankondigingsverplichtingen - Diensten van Bijlage 2A Diensten van Bijlage 2B
213

214

Minimumtermijnen voor alle opdrachten
215

216

NUTTIGE ADRESSEN
217

218
•
•
•
Noot:
NUTTIGE ADRESSEN
Bulletin der Aanbestedingen (BDA)
Belgisch Staatsblad
Leuvensesteenweg 40-42
1000 Brussel
tel: 02/552 22 11
fax: 02/511 01 84
Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen (PEG)
Supplement op het Publicatieblad van de EG
Bureau voor officiële publicaties der Europese Gemeenschappen
2, Rue Mercier
L-2985 Luxemburg
tel: +352/29 29 420 10
fax: +352/29 29 426 70
Deposito- en consignatiekas
Wetstraat 71
1040 Brussel
centraal tel: 02/233 78 61
solidaire borg: 02/233 78 46
waarborg in speciën: 02/233 78 62
waarborg in effecten: 02/233 78 63
fax: 02/233 70 87
Een borgtocht in speciën moet altijd overgeschreven worden op de postrekening
van de Deposito- en Consignatiekas. Het heeft bijgevolg geen enkele zin
dat de deponent zich met een cheque of met contant geld aanmeldt bij de D/Ckas.

COLOFON
Samenstelling:
Werkgroep overheidsopdrachten:
Departement Coördinatie, Administratie Kanselarij en Voorlichting
Departement Algemene Zaken en Financiën, administratie Personeelsontwikkeling
Auteur:
Jan Vermander, inspecteur van Financiën
Verantwoordelijke uitgever:
Jos Van Rillaer, directeur-generaal a.i.
Grafische vormgeving:
Fabienne van Haelst
Signs & Structures, Antwerpen
Depotnummer:
Depotnummer: D/1997/3241/109
Druk:
Drukkerij Roels
© Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap
Jan Vermander, inspecteur van Financiën
“Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door
middel van druk, fotokopie, microfilm, elektronisch, op geluidsband of op welke
andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur”
Uitgave 1997
Prijs:
1.000 Bfr
Besteladres:
Departement Coördinatie, Administratie Kanselarij en Voorlichting,
Afdeling Communicatie en Ontvangst
Boudewijnlaan 30
1000 Brussel
Tel: 02/507 55 81
Fax: 02/507 55 79
ministerie van de Vlaamse Gemeenschap
departement Algemene Zaken en Financiën
administratie Personeelsontwikkeling
afdeling Vorming