Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar - Samenlevingsopbouw

Evolutie in het denken over participatie
De verschillende participatiepraktijken zijn historisch te plaatsen en te begrijpen. Veranderingen in de
manier waarop de samenleving, de burger, de politiek en het bestuur eruitzien, bepalen immers mee
welke vorm participatiepraktijken aannemen.
In de jaren ’60 startten de eerste adviesraden, hoorzittingen, inspraakmomenten in ruimtelijke
ordening enz. 21 De politiek nam het initiatief, mensen mochten hun mening zeggen.
In de jaren ’90 ontwikkelde zich een zogezegde ‘tweede-generatieburgerparticipatie’ met nog meer
zeggenschap. Er was een zekere vorm van interactieve beleidsvoering. Maar nog steeds hield de
politiek het initiatief in handen. Het was m.a.w. nog steeds een top-down gebeuren.
In de ‘derde-generatieburgerparticiaptie’, sinds het eerste decennium van de 21 ste eeuw, neemt de
burger het voortouw, terwijl de overheid de burgerinitiatieven faciliteert. Het gaat hier meer om een
dialoog, een open proces. De overheid ondersteunt en laat de nodige speelruimte en er is een
gedifferentieerde aanpak voor alle burgers. In plattelandsgemeenten zou dit kunnen betekenen dat
een deel van de taken gedelegeerd wordt naar dorps- of wijkraden.
In de praktijk echter zien we dat deze drie participatiegeneraties en dus ook de verschillende
praktijken naast elkaar blijven bestaan. En dat hoort ook zo. Het is geen of/of, maar een en/en
verhaal. Belangrijker is immers te kijken naar de kwaliteit van de participatie en naar de kijk van politici
op burgers. Is de overheid zo georganiseerd dat mensen echt gehoord worden? Wordt er constructief
samengewerkt? Gaat het niet om schijnparticipatie? Mogen ook minderheidsgroepen hun standpunt
naar voor brengen? …
WAAROM ZOU JE ALS BELEID KIEZEN VOOR PARTICIPATIE?
Een instrumentele invulling van participatie
Als je grasduint in literatuur over participatie kom je gegarandeerd allerlei goede redenen tegen om als
beleid te kiezen voor participatie: door bewoners te laten participeren, sluiten beslissingen beter aan
bij de noden van de betrokkenen, er ontstaat dan een ruimer draagvlak, men stuit minder op
weerstand. Als mensen mee het beleid kunnen maken, gaan ze er meer in geloven en krijgen ze meer
vertrouwen in het beleid. Over sommige zaken hebben bewoners meer voeling omdat ze er dichter bij
staan. Als het beleid beslissingen neemt die daar bij aansluiten, vermijden ze dat er tijd en geld in
dingen wordt gestoken die hun doel niet bereiken.
Als je op die manier kijkt naar participatie, vul je participatie in op een instrumentele manier. 22 Je
beschouwt het dan als een instrument in handen van beleidsmakers om het beleid vorm te geven.
Participatie is op die manier geen basisvoorwaarde, maar slechts een middel. Voor lokale besturen
praten we dan o.m. over interactieve beleidsinstrumenten om de kwaliteit, de efficiëntie en de
effectiviteit van hun beleid te verhogen. Instrumentele participatie is dus gericht op het resultaat. Hier
krijgt participatie de betekenis van inspraak: bepaalde plannen worden ter toets voorgelegd aan de
bewoners, waarbij het niet vaststaat of men iets zal doen met de geformuleerde adviezen. Het gaat
een stuk om legitimatie van te nemen of genomen beslissingen. Participatie wordt dan iets dat men op
gezette tiidstippen organiseert en wat een vaste vorm of procedure krijgt.
21
Van Roy, W. (2009). Uit het burger-ei: perpectieven op lokale burgerparticipatie. In: Ter zake, februari 2009.
22
Jacobs, M. (2009). Denkkader participatie voor sector samenlevingsopbouw. Brussel, Samenlevingsopbouw
Vlaanderen, onuitgegeven werktekst.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 34