Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar - Samenlevingsopbouw

WERKEN AAN
LEEFBAARHEID EN
COMMUNICATIE TUSSEN
LOKAAL BELEID EN
BEWONERS OP HET
PLATTELAND
LIMBURG
BUNDELT KRACHTEN, VERBINDT MENSEN
DORPSBEWONERS EN
BELEID VINDEN ELKAAR
VERSLAG VAN HET OPBOUWWERKPROJECT IN BOMMERSHOVEN - HAREN
DORPSKERN VAN BORGLOON • FEBRUARI 2010

1. dorpsgezicht met bieten (kunstproject)
2. eerste bewonersvergadering
3. ontbijt met de bewoners
4. de soldaat mét hoofd
5. bezoek aan Mechelen met de burgemeester
6. aan de schoolpoort (kunstproject).

Dorpsbewoners en beleid
vinden elkaar
Werken aan leefbaarheid en
communicatie tussen lokaal beleid en
bewoners op het platteland
Verslag van het opbouwwerkproject in
Bommershoven-Haren, dorpskern van Borgloon

Bommershoven en Haren zijn twee kleine Haspengouwse dorpskernen
die een rustig bestaan leiden.
De twee dorpen maken deel uit van de stad Borgloon.
Opbouwwerksters Greetje Swerts en Chantal Poncelet slaagden erin de
voorbije jaren een nieuwe dynamiek op gang te brengen, zowel bij de
bewoners als bij het gemeentebestuur.
“De gemeente luistert toch niet naar ons” was aanvankelijk een
veelgehoorde klacht.
Maar intussen is er een constructieve relatie gegroeid tussen het
stadsbestuur en de bewonersgroep.
De opbouwwerkers laten met een gerust en warm hart ‘hun’ dorp achter.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 2

Inhoud
Inleiding
1. Welzijn in Zuid-Limburg: een algemene schets
5
7
1.1. De streek Zuid-Limburg 7
1.2. De bevolkingsstructuur 8
1.3. Huisvesting 8
1.4. Tewerkstelling 9
1.5. Inkomen 9
1.6. Sociale cohesie 10
1.7. Mobiliteit 10
1.8. Plattelandsaandachtsbuurten 10
1.9. Leefbaarheidsprojecten van RIMO Limburg 11
2. Het verhaal van Bommershoven-Haren 13
2.1. Het verhaal van 2005 tot 2009 13
2.2. De lens op het kunstproject 23
2.3. De bewonerskern als participatief instrument 25
3. Theoretische achtergrond: wat is leefbaarheid? Wat verstaan we 29
onder beleidsparticipatie
3.1. Werken aan leefbaarheid 29
3.2. Beleidsparticipatie en participatief beleid 31
3.3. Conclusie 38
4. Andere Vlaamse samenlevingsopbouwprojecten rond leefbaarheid en participatie 39
4.1. Dorpsspiegels in het Pajottenland 39
4.2. West-Vlaanderen: bewonersplatforms in de dorpen van de Westhoek 42
4.3. DORP inZICHT stilaan een vaste waarde bij participatieve dorpsontwikkeling 44
in Oost-Vlaanderen
Bijlagen 47
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 3

Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 4

Inleiding
In de eerste helft van 2005 verkent RIMO Limburg de leefbaarheidsproblemen in de kleine
dorpskernen van de Zuid-Limburgse gemeenten Borgloon, Tongeren en Riemst. Onze organisatie
bevraagt sleutelfiguren en besluit uiteindelijk in Haren-Bommershoven bij Borgloon aan de slag te
gaan.
In juli 2005 doen opbouwwerkers Greetje Swerts en Chantal Poncelet er hun intrede. Ze zijn
vastberaden om samen met de dorpsbewoners uit te zoeken hoe in de kleine dorpskern Haren-
Bommershoven de leefbaarheid kan verhogen. Daarbij willen ze de bewoners activeren om zelf
verantwoordelijkheid voor hun dorpsgemeenschap op te nemen en op die manier een positieve
dynamiek op gang te brengen.
In de eerste plaats willen de opbouwwerkers van de bewoners horen wat in hun eigen ogen de
leefbaarheid van hun dorp bedreigt. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een schriftelijke enquête die
gebaseerd is op de methode DORP inZicht. De enquête leert dat de noden vooral te maken hebben
met dorpsverfraaiing, verkeersveiligheid en wrevels tussen Haren en Bommershoven. Bovendien
voelen de bewoners zich niet gehoord door het gemeentebestuur, dat zijn zetel een aantal kilometers
verder in het centrum van Borgloon heeft. De letterlijke, maar vooral figuurlijke afstand ervaart de
meerderheid van de bewoners als ‘te groot’.
De resultaten van de enquête plaatsen de opbouwwerkers dus voor twee soorten uitdagingen: één
soort binnen het dorp zelf en één in de communicatie tussen het dorp en het lokaal bestuur. Samen
met de bewoners, het gemeentebestuur en vele andere actoren zoekt RIMO Limburg gedurende vier
jaar naar antwoorden. Zo groeien - met vallen en opstaan – modellen voor bewonersbevraging, voor
groepsmatig werken aan leefbaarheid en voor communicatie tussen dorpsraden en lokale besturen.
Deze modellen hebben in Haren-Bommershoven hun nut bewezen en kunnen anderen inspiratie
bieden.
De volgende jaren zal RIMO Limburg zelf de opgedane ervaring ten dienste stellen van één of twee
andere Zuid-Limburgse dorpskernen. Uiteraard zal dat opnieuw maatwerk vragen én overleg met de
betrokkenen – het lokale bestuur en de sleutelfiguren in de dorpskern - om één en ander in een
concreet stappenplan te gieten.
In deze publicatie kan je terecht voor antwoorden op twee vragen:
Hoe kan je de leefbaarheid van een dorp aanpakken in al zijn facetten: verkeer, samenleven,
toerisme, dorpsverfraaiing, …?
Hoe werk je aan structurele communicatie en beleidsparticipatie van een dorp met zijn
gemeentelijke overheid?
In het eerste hoofdstuk schetsen we de globale leefbaarheidsproblemen in de Zuid-Limburgse dorpen.
In hoofdstuk twee focussen we op de concrete RIMO-ervaringen in Haren-Bommershoven en
formuleren we een aantal concrete tips voor lokaal beleid en bewoners die met dorpsraden aan de
slag willen. In het derde hoofdstuk plaatsen we onze ervaringen binnen ons theoretisch denkkader
rond participatie. In het laatste hoofdstuk beschrijven we enkele inspirerende projecten rond
leefbaarheid op het platteland van andere instituten voor Samenlevingsopbouw in Vlaanderen.
Liesbeth Smeyers, Projectleider leefbaarheid
RIMO Limburg
9 februari 2010
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 5

Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 6

1. Welzijn in Zuid-Limburg: een algemene schets
1.1. De streek Zuid-Limburg
Zuid-Limburg telt 14 gemeenten (zie figuur 1) en valt grotendeels samen met de landelijke fruitstreek
Haspengouw. Regelmatig komt deze regio in de media aan bod. De impact van de succesvolle TVserie
Katarakt zorgde ervoor dat Haspengouw één van de peilers werd van het toerisme in Limburg.
Als toerist is Haspengouw immers een zeer aantrekkelijke streek: de heerlijk geurende fruitbloesems
in de lente, de rijke appelbomen in de zomer, de mooie herehoeves, de lieflijke vakantiewoningen, ...
Deze medaille heeft echter ook een keerzijde. De socio-economische leefbaarheid van de vele kleine
Zuid-Limburgse dorpskernen blijft een probleem. De leefbaarheidsproblemen hebben te maken met
de bevolkingsstructuur, huisvesting, tewerkstelling en inkomen, sociale cohesie en mobiliteit.
Figuur 1: de Belgische provincie Limburg met de 14 Zuid-Limburgse gemeenten: 1.Alken 2. Bilzen
3. Borgloon 4. Gingelom 5. Heers 6. Herstappe 7. Hoeselt 8. Kortessem 9. Nieuwerkerken
10. Riemst 11. Sint-Truiden 12.Tongeren 13. Voeren 14. Wellen.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 7

1.2. Bevolkingsstructuur
Zuid-Limburg heeft de oudste bevolkingsstructuur van Limburg. De streek kent méér 60-plussers dan
de rest van Limburg en de verhouding tussen deze 60-plussers en de leeftijdsklasse 20-59 jaar ligt er
beduidend hoger. Een gevolg daarvan is een geringere bevolkingsgroei, die op zijn beurt een
hypotheek legt op de leefbaarheid van voorzieningen (zie verder). Daarnaast wordt van de 65plussers
in Zuid-Limburg een groter percentage geconfronteerd met verminderde zelfredzaamheid.
Je vindt enkele significante cijfers in onderstaande tabel.
Bevolkingsstructuur Zuid-Limburg
Gans Limburg of
andere streken in
Limburg
Percentage 60-plussers 23% rond 20,5%
Verhouding 60-plussers – leeftijdsklasse 20-59 jaar 40,4% Nergens meer dan 37%
Prognoses bevolkingsaantal 2018 + 0,3% 2,8%
Percentage 65-plussers met verminderde zelfredzaamheid 15,5% 11,4%
Tabel 1: enkele significante cijfers over de bevolkingsstructuur in Zuid-Limburg in vergelijking met die in de rest
van de provincie 1 .
1.3. Huisvesting
Wat de woonkwaliteit betreft, zien we dat Zuid-Limburg t.o.v. van zowel gans Limburg als gans het
Vlaamse gewest het grootste aantal woningen zonder hedendaags comfort telt. De verouderde
woningen zijn dan wel relatief laag geprijsd, maar daardoor zijn ze juist aantrekkelijk voor mensen met
een laag inkomen die niet de middelen hebben om de woning structureel te verbeteren.
Met 4,4 % sociale huurwoningen zit Zuid-Limburg een percent onder het cijfer voor Limburg en het
Vlaams gewest. Eind 2007 waren er in Zuid-Limburg 3.914 kandidaat-huurders. Ook het globale Zuid-
Limburgs huuraanbod is kleiner dan het globale huuraanbod in gans Limburg of in het ganse Vlaams
gewest. Een specifiek Zuid-Limburgs woonprobleem is de huisvesting van seizoensarbeiders,
asielzoekers en vluchtelingen die werk zoeken in de landbouw- en fruitsector. In onderstaande tabel
geven we u de opvallendste cijfers.
Huisvesting Zuid-Limburg
Gans Limburg
Percentage woningen zonder bad of WC binnenshuis 4,4% 3,2%
Percentage woningen gebouwd vóór 1945 27,8% 18,4%
Percentage huurwoningen op het totaal aantal woningen 16,8% 18,4%
Percentage sociale huurwoningen op het totaal aantal woningen 4,4% 5,5%
Tabel 2: enkele significantie huisvestings cijfers in Zuid-Limburg in vergelijking met die van de ganse provincie.
1 Deze en volgende cijfers komen uit:
- Provincie Limburg, 2de directie Welzijn, Studiecel. Welzijnsmonitor 2008 en cijferkorven 2009.
- POM-ERSV Limburg (2009). Economisch Rapport POM-ERSV Limburg, zie website www.pomlimburg.be, publicaties
- Bosmans, M. & Engelen, M. (2008). Werken aan welzijn, uitdagingen voor Limburg. Provincie Limburg en RIMO
Limburg.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 8

1.4. Tewerkstelling
De fruitteelt is één van de motors van de Zuid-Limburgse economie door de tewerkstelling bij telers,
veilingen en toeleveringsbedrijven. Het vinden van de nodige plukkers blijft een hele opgave. Slechts
een fractie van de seizoensarbeid wordt gedaan door Vlamingen (bvb. studenten). Voor werklozen zijn
de lonen niet aantrekkelijk. De velden worden daarom de laatste jaren massaal bevolkt door Polen en
andere inwoners van het Oostblok. Ze zijn bereid te werken onder bedenkelijke
arbeidsomstandigheden en aan relatief lage lonen.
Het grootste probleem is de huisvesting van deze duizenden. Dat gebeurt vaak in containers,
caravans en tijdelijke constructies of met velen samen in één huis. Het Kataraktdecreet 2 treedt in
werking op 6 juli 2008, maar om de sector de nodige tijd te geven zich aan te passen aan de nieuwe
regels, wordt tot en met 31 december 2010 een meer flexibel regime gehanteerd.Dit decreet
versoepelt de normen van het Kamerdecreet, maar waakt er door de opgelegde normen toch over dat
de seizoenarbeiders op een degelijke manier gehuisvest worden.
De werkloosheidsgraad in Zuid-Limburg ligt lager dan die in de ganse provincie Limburg. Maar tegelijk
zijn er toch meer werkloze risicogroepen dan in de rest van Limburg: meer werkzoekenden 50 jaar of
ouder en meer werkzoekenden twee jaar of langer werkloos. Zowel in Zuid-Limburg als in de gehele
provincie is bijna de helft van de werkzoekenden laaggeschoold.
Tewerkstelling Zuid-Limburg
Gans Limburg
Werkloosheidsgraad 7,3 % 8,3%
Percentage werklozen 50 jaar of ouder 25,3% 22,5%
Percentage werklozen 2 jaar of meer werkloos 23,6% 21,1%
Tabel 3: enkele significantie cijfers i.v.m. tewerkstelling in Zuid-Limburg in vergelijking met die van de ganse
provincie.
1.5. Inkomen
In Zuid-Limburg moeten 8.607 personen of 5,5 % van de volwassen bevolking rondkomen met een
inkomen dat niet hoger ligt dan het leefloon. Dit percentage ligt hoger dan dat van gans Limburg (3%)
én dan dat van Vlaanderen (4%). Tot de personen met een beperkt inkomen in Zuid-limburg behoren
o.a. leefloners( 757), ouderen met inkomensgarantie (1.692), ouderen met tegemoetkoming hulp
bejaarden (4.456) en personen met een handicap met recht op een inkomensvervangende
tegemoetkoming (1.702).
Inkomen Zuid-Limburg
Percentage van de volwassen inwoners dat moet rondkomen met een
inkomen dat niet hoger ligt dan een leefloon.
Gans Limburg
5,5% 3%
Tabel 4: Percentage inkomens dat niet hoger ligt dan een leefloon in Zuid-Limburg in vergelijking met dat van de
ganse provincie.
2 http://www.agripress.be/start/artikel/319891/nl
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 9

1.6. Sociale cohesie
Wonen in Zuid-Limburg werd decennialang bepaald door het landbouwkarakter van de streek.
Bewoning werd geconcentreerd om de vruchtbare grond zo weinig mogelijk aan te snijden voor
bebouwing. Die tijd is ver voorbij. Lintbebouwing en verkavelingen zijn niet alleen nefast voor het
uitzicht, ze tasten ook het karakter van de streek aan. Het wordt voor bewoners moeilijker om zich te
identificeren met hun woonplaats. Zuid-Limburg telt nu 14 gemeenten, maar oorspronkelijk waren er
meer dan 110 dorpen. Die oude basisstructuur die door zijn kleinschaligheid zorgde voor
verbondenheid, staat meer en meer onder druk.
Het beperkt aantal inwoners in de dorpskernen vormt een tweede bedreiging voor de sociale cohesie.
Meer dan een kwart van de dorpskernen telt minder dan 1.000 inwoners. Hierdoor zijn allerhande
voorzieningen op gebied van onderwijs, cultuur, recreatie, handel, post, sociale voorzieningen, …
verdwenen omdat ze niet langer rendabel. Mensen hebben minder kansen om elkaar dicht bij huis te
ontmoeten.
Een derde factor die de sociale cohesie bedreigt, wordt gevormd door de migratiestromen.
Familieleden van autochtone dorpsbewoners zijn omwille van werk of bereikbaarheid uitgeweken naar
Midden- Limburg, Brabant, Antwerpen …. Anderen zijn in hun plaats gekomen. Maar met die anderen
is de band veel minder hecht. De typische sociale netwerken in dorpen dunnen uit. Het
verenigingsleven smeekt om verjonging.
1.7. Mobiliteit
Dit wegtrekken van voorzieningen geldt ook op het vlak van welzijn. De voormalige
welzijnsvoorzieningen in de dorpen zijn geïntegreerd in grootschaligere voorzieningen, vaak buiten de
regio. Slechts voor bepaalde voorzieningen kan je ook in Sint-Truiden of Tongeren terecht. Voor
ouderen, mensen met een handicap en mensen die zich geen eigen vervoer kunnen veroorloven,
vormen de verplaatsingen naar deze grootschalige voorzieningen een probleem, terwijl net bij hen de
behoeften zeer groot zijn.
1.8. Plattelandsaandachtsbuurten
De achterstelling in Zuid-Limburg komt duidelijk naar voor in de kansarmoede-atlas van Kesteloot 3 .
Hierin duidt Kesteloot op basis van een veelheid van indicatoren 113 buurten op het Limburgse
platteland als “plattelandsaandachtsbuurt” aan. Deze achtergestelde buurten zijn op de onderstaande
kaart in het grijs ingekleurd 4 . Zoals je kan vaststellen, situeert het merendeel van de aandachtsbuurten
- 62 met name - zich in Zuid-Limburg.
3 uit Kesteloot, C & Meys, S. (2007). Atlas van achtergestelde buurten in Vlaanderen en Brussel. Instituut voor
Sociale en Economische Geografie K.U.Leuven zie ook
http://www.limburg.be/webfiles/FILES_DIR02/Studiecel/Atlas%20achtergestelde%20buurten/Atlas_lay-out.pdf , p.
145 (uitleg) en p. 148.
4 Let op: Hasselt en Genk zijn op deze kaart volledig ingekleurd, omdat Kesteloot ze niet tot het platteland rekent.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 10

Figuur 2: achterstandsbuurten op het Limburgse platteland.
1.9. Leefbaarheidsprojecten van RIMO Limburg
Omwille van de hierboven geschetste problematieken kiest RIMO Limburg ervoor om, naast dit project
aangaande leefbaarheid, een aantal projecten op te zetten in Zuid-Limburg. Momenteel zijn dat de
volgende: In Bilzen staan het zinvol activeren van kwetsbare bewoners en het versterken van de
sociale samenhang centraal. Zo zijn er nu groenwachters, die zorgen voor het onderhoud van de
eigen woonbuurt. In de dorpen waar er een dorpsrestaurant actief is (Mopertingen, Schoonbeek (2
keer per week), Waltwilder, Beverst, Munsterbilzen en Hees), worden tweemaandelijks
dorpspamfletten huis aan huis bezorgd én is er computerinitiatie via @atLAS (Lokaal Activeren van
het Samenleven door ICT). Met het project BiZoN (Bilzerse ZorgNetwerken) wordt vanuit de
bestaande werkingen getracht om een zorgnetwerk op te starten, waardoor oudere mensen beter en
langer in de eigen omgeving kunnen blijven wonen.
Sinds 2005 bouwen we een project rond armoede en achterstelling in Sint Truiden uit. Naast een
vrijwilligerswerkgroep die praktische zaken van bvb bijeenkomsten op zich neemt, zijn er drie
inhoudelijke werkgroepen: OBOS (Ondernemende Bewuste Ouders St-Truiden) werkt rond onderwijs.
Ons Optrekje werkt rond de problematiek van collectieve schuldbemiddeling en de Keukenbabbel is
een groepje dat zich buigt over het voedselpakket en de voedselbedeling.
En ten derde zijn we een project aan het opstarten aangaande private huisvestingsmarkt. Deze
werking wordt aangevat in de regio Sint-Truiden. De bedoeling is het organiseren en versterken van
de zwakste huurders op de private huurmarkt.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 11

Zicht op Bommershoven
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 12

2. Het verhaal van Bommershoven-Haren
2.1. Het verhaal van 2005 tot 2009
In de eerste helft van 2005 verkent RIMO Limburg de leefbaarheidsproblemen in de kleine
dorpskernen van Borgloon, Tongeren en Riemst. Na een bevraging van sleutelfiguren en na overleg in
de RIMO-stuurgroep die de keuze moet ondersteunen, besluit RIMO Limburg van start te gaan in
Bommershoven-Haren bij Borgloon, een dorp met 885 inwoners. Dit gebeurt op vraag van
burgemeester Eric Awouters. Hij ziet in die dorpskern een paar uitdagingen en vragen voor het
opbouwwerk. Daarbij denkt hij o.a. aan de aparte cultuur en soms rivaliteit van de twee deelkernen,
aan het ontbreken van één centrum met dorpsplein en aan de mogelijke overlast van het cultureel
centrum en van een grote dancing.
In juli 2005 nemen twee RIMO-opbouwwerkers, Chantal Poncelet en Greetje Swerts, hun intrek in het
Gemeenschapscentrum te Bommershoven. Met de ondersteuning van hun projecteider, Liesbeth
Smeyers, zullen ze er elk vanut een halftijdse functie, vier jaar werken aan het verhogen van de
leefbaarheid.
2005: HOE ZIJN DE RIMO-OPBOUWWERKERS BEGONNEN?
Tussen augustus en oktober bezoeken de opbouwwerkers een twaalftal sleutelfiguren die hen meer
kunnen vertellen over de dorpskernen. Samen met hun projecteider hebben de opbouwwerkers ook
een gesprek met de burgemeester om te polsen naar diens verwachtingen. Duidelijk wordt dat hij blij
is met de uitgebreide bevraging van de bewoners. Zo kan het gemeentebestuur immers te weten
komen welke noden er echt bij de bewoners leven. “Er komen immers steeds minder mensen naar de
tweejaarlijkse hoorzittingen,” zo zegt hij, “en er is dus minder contact tussen beleid en bewoners.”
De opbouwwerkers krijgen een gemeentelijke contactpersoon toegewezen, nl het diensthoofd sociale
zaken van de gemeente, Dirk Vandersmissen. Voor cijfergegevens in het kader van de analyse
kunnen ze steeds bij hem terecht.
Methode DORP inZicht
Er wordt gekozen om met de methodiek DORP inZicht te werken om de leefbaarheid in
Bommershoven-Haren te onderzoeken en in kaart te brengen. DORP inZicht is ontwikkeld aan de
universiteit van Gloucester, Engeland, en heet daar ‘Village Appraisals’. Samenlevingsopbouw Oost-
Vlaanderen heeft daarvan een Vlaamse variant ontwikkeld, die experimenteel vooral toegepast werd
in het Meetjesland 5 en nadien ook in West-Vlaanderen. Het is een instrument om samen met
bewoners de leefbaarheid van hun woongebied in kaart te brengen. Dit kan het best in dorpskernen
van 150 tot 3.000 inwoners. DORP inZicht moet enerzijds bewoners activeren om zelf
verantwoordelijkheid op te nemen voor hun dorpsgemeenschap en op die manier een positieve
dynamiek op gang te brengen. Anderzijds wil het ook een instrument zijn voor meer participatie van
bewoners bij gemeentekijk beleid voor hun dorp. Voor de realisatie van de belangrijkste maatregelen
doet men een beroep op het gemeentebestuur en werkt men samen met andere actoren. In eerste
instantie is het de bedoeling om te vertrekken vanuit de inzichten en het potentieel dat bij de bewoners
zelf aanwezig is. De methode bestaat uit 4 stappen:
5 zie meer in hoofdstuk 4, zie ook www.dorpinzicht.be
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 13

1. Samenstellen van de vragenlijst op maat van het dorp door een initiatiefgroep van bewoners
2. Verdelen en na 14 dagen ophalen van de vragenlijsten door de vrijwilligers
3. Verwerken van de antwoorden op computer tot overzichtelijke tabellen en resultaten
4. Rapporteren
De enquête bevat een huishoudelijk deel en een persoonlijk deel. Het huishoudelijk deel, objectieve
vragen over de gezins- en woonsituatie, wordt door één persoon van het gezin ingevuld, meestal het
gezinshoofd. Het persoonlijk deel bevat het gros van de vragen en wordt door iedereen van het
huishouden ouder dan 11 jaar ingevuld. Deze vragen gaan over thema’s die leven in het dorp, zoals
de woonsituatie en -wensen, onderwijs, verenigingsleven, woonomgeving, landschap, veiligheid en
infrastructuur.
Oprichting van de initiatiefgroep
In oktober nodigen de RIMO-opbouwwerkers de gecontacteerde sleutelfiguren uit voor een eerste
vergadering. Ze lichten het project toe en vragen verdere medewerking. 12 mensen zijn bereid om
samen de ‘initiatiefgroep’ te vormen die de inhoudelijke invulling van het project mee vorm geeft. Deze
groep bestaat uit twee twintigers, vier veertigers en zeven vijftigplussers. Later zal deze initiatiefgroep
overgaan in de bewonerskern.
Eerste bewonersvergadering
Om thema’s af te bakenen waarover alle inwoners zullen bevraagd worden, organiseren de
opbouwwerkers samen met de initiatiefgroep een eerste bewonersvergadering in november 2005.
Hierop wordt het ganse dorp uitgenodigd via een flyer en de nieuwsbrief van de gemeente. Op de
vergadering stellen de opbouwwerkers zichzelf en hun project voor. Nadien trachten ze via de
metaplan-techniek 6 de meest ‘levende’ thema’s te achterhalen.
Op de muur hangen 15 flappen met op elke flap een thema:
woningmarkt en-woonsituatie
landschap
landbouw en milieu
transport en mobiliteit
onderwijs en werk
sociaal leefklimaat
vrije tijd
sport en verenigingsleven
veiligheid
informatievoorziening
lokaal bestuur
toerisme
openbare voorzieningen
De thema’s worden toegelicht met behulp van een powerpointpresentatie met foto’s van het dorp. De
dertig aanwezig bewoners krijgen elk 12 kleefbriefjes waarop ze knelpunten én gewenste
ontwikkelingen per thema mogen noteren.
6 Metaplan is een visualiseringstechniek die vaak gebruikt wordt in workshops. Het is een interactieve manier van
besluitvorming, waarbij de deelnemers op een speelse en ongedwongen wijze uitgenodigd worden hun bijdrage
te leveren. Doordat mensen hun keuze maken via post-its, vermijdt men dat dominante deelnemers een te grote
stempel drukken op de discussie.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 14

Initiatiefgroep aan het werk
De initiatiefgroep krijgt de opdracht om uit de 328 ‘standaardvragen’ van DORP inZicht een vragenlijst
samen te stellen van een zestigtal vragen aangepast aan de situatie van Bommershoven-Haren.
Hierbij moeten ze vooral vragen formuleren over die thema’s die in de vergadering jet meest naar
voren sprongen. Drie werkgroepen werken elk een aantal thema’s uit. Het resultaat is een vragenlijst
met 23 ‘huishoudelijke’ vragen en 68 persoonlijke.
2006: HET RAPPORT IS AF, PRIORITAIRE WERKDOMEINEN WORDEN GEKOZEN
Vragenlijst ingeven, ronddelen en verwerken
Zodra de nieuwe digitale Nederlandstalige versie van Dorp inZicht klaar is, wordt ze aangekocht. Hulp
bij de het gebruik van het software-pakket krijgen de RIMO-opbouwwerkers van een opbouwwerker
van Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen 7 . De opbouwwerkers geven de aangepaste vragen
digitaal in. Aangezien ze ook willen nagaan of er een verschil is tussen Haren en Bommershoven
wordt een verwerking van de gegevens voor elke dorpskern apart mogelijk gemaakt. Ook de
burgemeester is erg benieuwd naar deze eventuele verschillen. Er worden 780 vragenlijsten
gekopieerd.
In maart worden de vragenlijsten huis aan huis bedeeld door de leden van de initiatiefgroep. Alle
bewoners vanaf 16 8 jaar krijgen de kans hun antwoord neer te schrijven. Na twee weken worden de
enquêtes persoonlijk opgehaald. Zestig procent van de vragenlijsten blijkt ingevuld, een mooi
resultaat. Vervolgens geven de opbouwwerkers de ingevulde antwoorden digitaal in. De centrale zetel
van RIMO Limburg verwerkt de resultaten tot een uitgebreid rapport.
Tweede bewonersvergadering
De tweede bewonersvergadering vindt plaats in juni 2006. Het rapport wordt bekendgemaakt aan de
31 aanwezigen: per beleidsthema worden de resultaten voorgesteld. De bedoeling van de
bijeenkomst is om daaruit prioritaire werkdomeinen te kiezen. Hiervoor gebruiken de opbouwwerkers
een ‘beslissingsmatrix’. Op verschillende criteria (bv. haalbaarheid op korte termijn, belangrijkheid
voor het dorp, ...) wordt een score van 1 tot 7 gegeven. Scores worden opgeteld, wat resulteert in vier
prioritaire werkdomeinen:
sociaal leefklimaat
verkeer en veiligheid
wonen
communicatie en inspraak in het gemeentelijk beleid
7
zie verder in hoofdstuk 4
8
in de oorspronkelijke methodiek is dit 11 jaar, maar wij kozen voor 16 vanuit het idee dat jongeren van 11 jaar
minder bezig zijn met leefbaarheidsthema’s.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 15

Thema’s Ideeën Criteria
WONEN
(Woonomgeving,
landbouw en
landschap)
VEILIGHEID
(Sociale veiligheid,
verkeer)
COMMUNICATIIE
tussen bewoners en
gemeente
Bebloemings-
Wedstrijd
Vuil opruimen
Verfraaiing
Snelheidsbeperking
School
Wijkagent
Voetpaden
Realiseerbaar
door en met
bewoners
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 16
Resultaten op
korte termijn
Belangrijkheid
Hieraan wil ik
aan
meewerken:
naam en adres
6 4 6 Jules
Piet
3 5 5 Jenny
5 2 7 Chantal
...
Figuur 3: bij wijze van voorbeeld: stukje van de belissingsmatrix om de prioritaire werkdomeinen te
kiezen
Twee versies van het onderzoeksrapport
In juli 2006 verspreiden de opbouwwerkers twee versies van het onderzoeksrapport. De eerste,
uitgebreide versie is bestemd voor de initiatiefgroep en wordt besproken met het schepencollege. Dit
luistert aandachtig naar de resultaten. De burgemeester en schepenen zijn verbaasd dat de
verschillen tussen Haren en Bommershoven weinig opvallend zijn. Tegelijkertijd zijn ze enigszins
verrast over het lage vertrouwen van de bewoners in de communicatie met het gemeentebestuur.
Onveilige verkeerssituaties, de niet herstelde beschadiging van een oorlogsmonument en de
onbekendheid van de wijkagent zijn andere problemen die in het oog springen.
De tweede, beknopte versie van het rapport komt in alle brievenbussen van Bommershoven-Haren
terecht. In dit rapport zit ook een oproep met inschrijvingsstrook om bewoners de kans te geven zich
aan te sluiten bij de dorpswerking. Maar geen enkele nieuwe bewoner sluit zich aan.
Bijkomende vrijwilligers zoeken
De initiatiefgroep gaat op werkbezoek bij een opbouwwerkproject in Houthalen-Oost. Ze leren er over
het belang van persoonlijke communicatie met bewoners en met het beleid. Dit motiveert de
opbouwwerkers om samen met een lid van de initiatiefgroep opnieuw huisbezoeken af te leggen. Ook
bussen de opbouwwerkers een zelfgetekend stripverhaal met fotootjes over het project om de werking
meer bekendheid te geven. Tegelijkertijd organiseren ze een ontbijt voor alle bewoners van
Bommershoven-Haren. De opbouwwerkers hebben ook de wijkagent uitgenodigd, zodat iedereen de
kans heeft om met hem in gesprek te treden. Hier komen een zeventigtal bewoners op af. Voor de
inmiddels 20 leden tellende initiatiefgroep is dit een steuntje in de rug.
Intussen wordt een eerste concreet resultaat behaald. Uit het onderzoek blijkt dat er nood is aan de
vernieuwing van de petanquebaan langs het gemeenschapscentrum. De vraag wordt overgemaakt
aan het gemeentebestuur en krijgt vrij snel een positief gevolg.
Som
16
13
14

Verhaal van het Ruimtelijk Uitvoeringsplan cluster Panishof, MacQueen en de basisschool: van
participatie weinig sprake
Intussen vernemen de opbouwwerkers dat er een RUP of Ruimtelijk Uitvoeringsplan wordt opgesteld
om de verkeerssituatie rond het Panishof, de school en de dancing Macqueen te verbeteren. “Dit is
een ideale gelegenheid om bewonersparticipatie toe te passen,” denken de opbouwwerkers. Ze
stuiten echter op een muur: het lokaal beleid wenst geen inspraak. Het beleid gaat ervan uit dat het
zelf eerst met voorstellen en plannen moeten komen om het proces niet te vertragen en om kosten te
besparen. Na aandringen en na overleg tussen de opbouwwerkers en de burgemeester wordt een
afvaardiging van de initiatiefgroep toegelaten om met het diensthoofd van ruimtelijke ordening een
gesprek te hebben en om vragen te stellen inzake het RUP.
2007: WERKGROEPEN AAN DE SLAG
Drie bewonerswerkgroepen gaan eind 2006, begin 2007 onder begeleiding van de opbouwwerkers
van start:
werkgroep verkeersveiligheid
werkgroep dorpsverfraaiing
werkgroep sociaal leefklimaat
Elke werkgroep legt de te bereiken doelen en acties op korte en op lange termijn vast in een actieplan.
Werkgroep verkeer
Een van de doelen van de werkgroep verkeer is gevaarlijke verkeerspunten te verbeteren. Ze passen
hierbij ideeën uit de methodiek ‘dorpsspiegels’ toe. Een aantal bewoners trekken samen met
opbouwwerker Chantal met een fototoestel in de gemeente rond. De foto’s van knelpunten worden op
een vergroot stratenplan gekleefd. Vervolgens formuleren de leden van de werkgroep mogelijke
oplossingen. Later bespreken ze deze met de wijkagent tijdens een tocht langs de verschillende
knelpunten. Een afvaardiging van de werkgroep gaat vervolgens in gesprek met de bevoegde
schepen en ambtenaar. Beiden zijn blij verrast met de manier van werken. Dit overleg resulteert in
snelheidsbeperkingen van 50 en 70 km per uur. De verkeersborden kwamen er wel pas begin 2009.
Werkgroep sociaal leefklimaat
In 2007 organiseert de werkgroep driemaal een ontbijt. Tijdens het ontbijt gebeurt er telkens een
terugkoppeling over het project en de stand van zaken. Het blijft een succes met gemiddeld een
opkomst van 70 bewoners. De opbouwwerkers stellen een draaiboek op zodat de leden meer en
meer zelf taken kunnen opnemen.
De werkdoelen van de werkgroep ‘sociaal leefklimaat’ bestaan erin om tweemaal per jaar een ontbijt
te organiseren voor alle bewoners. Daarnaast organiseert hij een ceremonie rond het
herdenkingsmonument van de oud-strijders en is er een voorstel om het cafetaria in het GC Panishof
één maal per week open te houden om gezellig samen te komen en om te petanquen. Dit laatste
realiseert de werkgroep echter niet owv te weinig interesse.
Werkgroep dorpsverfraaiing
Verhaal van de glasbollen, april 2007
De opbouwwerkers krijgen een klacht over de glascontainers vlakbij de kerk te Haren. Omdat ze zo
dicht bij de kerk staan, sieren de bollen steevast alle trouwfoto’s die aan de kerk worden genomen. Dit
wordt als storend ervaren. De klacht wordt overgemaakt aan het gemeentebestuur. De burgemeester
vraagt de opbouwwerkers om in Haren een enquête over de glasbollen te houden.
De opbouwwerkers stellen een kleine vragenlijst op. 31 ingevulde enquêtes (16%) komen binnen.
Hiervan wil de helft dat de glasbollen weggehaald worden, de andere helft vindt dat ze moeten blijven
staan. Na enkele weken beslist de gemeente om de glasbollen te verwijderen. Inwoners van Haren
gaan nu naar de glascontainers aan het cultureel centrum.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 17

De soldaat zonder hoofd
Een heikel punt in de ogen van de bewoners is het verdwenen hoofd van de soldaat aan het
monument op het dorpsplein aan de Tramstatie. Het monument is in 1919 opgericht ter nagedachtenis
van de gesneuvelde soldaten uit de Eerste Wereldoorlog. De werkgroep dorspsverfraaiing ijvert voor
het herstel van dit hoofd. Tegelijkertijd wordt een ad hoc werkgroep ‘11 november’ opgericht om de
feestelijkheden n.a.v. 11 november vorm te geven. Een aantal dagen voor die datum is de herstelling
van het oorlogsmoment een feit. 9 Het wordt op 11 november feestelijk ingehuldigd in aanwezigheid
van een tweehonderdtal mensen, de Koninklijke Muziekvereniging De Ware Vrienden en de
Boogschuttersvereniging Sint-Sebastiaansgilde Bommershoven. De Schepen van wijkbeleid en de
voorzitter van de oud-strijdersbond houden een toespraak, waarna de burgemeester de aanwezigen
uitnodigt voor een drink in het lokale café. De pers publiceert artikels over de herstelling. Dit is een
belangrijke stap in het project: het bestuur willigt een vraag van de bewoners in. Een positief en
betekenisvol resultaat wordt behaald.
Bommershoven en Haren samenbrengen?
Bij Chantal en Greet groeit het idee om twee doelstellingen tegelijk aan te pakken, nl de
dorpsverfraaiing en een groter samenhorigheidsgevoel tussen Haren en Bommershoven. Een project
met als invalshoek kunst zou hieraan wel eens een bijdrage kunnen leveren. Contacten met mogelijke
partners worden gelegd en in juni heeft een gesprek plaats met het diensthoofd cultuur, enkele
ambtenaren van de technische dienst en van ruimtelijke ordening, een medewerker van Vormingplus
vzw en kunstenaar van Art-Gallery Colline-Verte om het kunstproject gestalte te geven. 10
Een andere vraag die positief beantwoord wordt door de gemeente is de het leggen van nieuwe kiezel
op het voetpad ter hoogte van het kasteel.
Weer wordt het ontbijt in november gebruikt om doelen van andere werkgroepen te bereiken: de
opbouwwerkers doen er een oproep tot deelname aan het sociaal-artistiek project en de plannen van
de Tramstatie liggen ter inzage.
Thema ‘communicatie en inspraak in het beleid’
Na lang wikken en wegen kiezen de bewoners ervoor het meest naar voren springende en meest
heikele werkdomein niet via een werkgroep aan te pakken. ‘Communicatie en inspraak in het beleid’
zien ze meer als een rode draad doorheen al het andere werk. Via de andere werkgroepen treden de
bewoners immers sowieso in communicatie met het gemeentebestuur. Deze communicatie kan
aangewend worden om stilaan te komen tot een structurele samenwerking.
Om het thema te verkennen doen bewoners en opbouwwerkers inspiratie op uit de publicatie ‘Van
schietstand tot denktank’, over de oprichting van bewonersplatforms in West-Vlaanderen.’ 11
Contacten met de gemeente: geven en nemen
In april organiseert het gemeentebestuur haar tweejaarlijkse hoorzitting. Meestal is dit een gebeuren
waarop weinig bewoners aanwezig zijn. De burgemeester vraagt de opbouwwerkers om zoveel
mogelijk bewoners op te roepen. Vijftig bewoners (!) dagen op. De sfeer is zeer positief en de
burgemeester lanceert een oproep aan de opbouwwerkers en bewoners om een dossier op te stellen
omtrent de Tramstatie in Bommershoven. Dit is een plein in het hart van Bommershoven dat –
gelijktijdig met werken van Aquafin – een andere inrichting kan krijgen. Deze vraag van de
burgemeester geeft een extra stimulans aan de leden van de werkgroepen.
9
zie foto op de achterzijde van de cover
10
we weiden over het kunstproject meer uit in hoofdstuk 3.2.
11
Germonpré,S., Goubin, E. & Rubben, M. Van schietstand tot denktank, bewonersplatforms als inspirerend
model voor steden en gemeenten. Riso West-Vlaanderen
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 18

In mei nemen enkele leden van de werkgroepen op vraag van de cultuurbeleidscoördinator, Emmy
Vandersmissen deel aan de vergadering omtrent invulling van het gemeentelijk cultuurbeleid.
Ad hoc werkgroep tramstatie
In de schoot van de werkgroep dorpsverfraaiing wordt een ad hoc werkgroep Tramstatie opgericht
met zoveel mogelijk bewoners van de onmiddellijke omgeving. Bewoners maken een eerste schets
van het plan. In november bespreken de werkgroepen dorpsverfraaiing, verkeersveiligheid en
Tramstatie dit dossier met de schepen van ruimtelijke ordening, de schepen van wijkbeleid en het
diensthoofd van de technische dienst. Men vindt het een mooie basis om op verder te werken. Op het
ontbijt van december wordt het verder uitgewerkte plan voorgelegd aan de andere bewoners.
Niet alleen ‘werken’
De opbouwwerkers hebben ook oog voor de ‘mensen’ achter de leden van de werkgroep. Zo nemen
ze met zes leden deel aan de studiedag ‘Dorp leeft’ in Alden Biesen om te kunnen leren van anderen.
Op vergaderingen onthalen ze de leden altijd met koffie en frisdrank, af en toe met Limburgse vlaai.
En aan het eind van elk werkjaar trakteren ze hen op een etentje.
2008: DE BEWONERSKERN GAAT VAN START
Werkgroepen
Een chronologisch overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen:
In het voorjaar is de schepen van mobiliteit aanwezig op het ontbijt, georganiseerd door de
werkgroep sociaal leefklimaat. Hij uit zich positief over de werking van het project.
De werkgroep sociaal leefklimaat en dorpsverfraaiing smelten samen tot één werkgroep die het
kunstproject vorm geeft.
De opbouwwerkers lanceren, op aangeven van een paar bewoners, in de werkgroep kunstproject
het voorstel om per straat een kerststal te maken en een kerstsfeerwandeling te organiseren. De
leden en bewoners zijn niet gemotiveerd om er tijd in te steken. Het idee wordt afgevoerd.
Ook komt de ad hoc werkgroep oud-strijders opnieuw samen. Omwille van de beperkte interesse,
wordt er niets speciaals gedaan rond het gebeuren van 11 november.
Op vraag van de bewonerskern wordt in november het Ruimtelijk Uitvoeringsplan rond de school,
dancing Mac Queen en het CC Panishof toegelicht door de burgemeester, de bevoegde schepen
en de ambtenaar. Het opbouwwerk treedt op als een soort ‘bemiddelaar’ tussen boze bewoners
en het beleid. Dit maakt van het overleg een constructiever gebeuren.
Beleid en bewoners samen op leerbezoek
Een betere communicatie met het beleid realiseren blijft de grootste uitdaging voor het
opbouwwerkproject. De opbouwwerkers dromen ervan om de burgemeester mee te nemen naar en te
laten inspireren door een goed draaiende dorpsraad. Via internet komen ze uit in Mechelen. Daar kent
men al langer een werking van dorpsraden als onderdeel van het wijkgericht werken. De
opbouwwerkers leggen contact met de contactambtenaar van de dorpsraad in Leest en nodigen de
burgemeester van Borgloon uit om mee te gaan. In juni trekken ze naar ginds samen met twee
bewoners, de burgemeester, het afdelingshoofd sociale zaken en de RIMO-projectleider. De schepen
van sociale zaken van Mechelen en twee medewerkers geven een boeiende, visueel ondersteunde
uitleg. In de auto wordt duchtig nagepraat.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 19

Groei bewonerskern
In opvolging van het leerbezoek komen een paar weken later alle geïnteresseerde leden van de
werkgroepen samen met de opbouwwerkers en de burgemeester. Ze bespreken wat ze leerden uit
het bezoek aan Mechelen en wat ze willen meenemen naar de eigen dorpskern. Ze leggen heel wat
dingen vast. Zo willen ze een ‘bewonerskern’ oprichten die twee doelen vooropstelt: werken aan het
sociaal weefsel in het dorp en adviezen en knelpunten doorgeven aan het lokaal beleid. Iedereen die
wil mag tot deze bewonerskern toetreden. De bewonerskern mag niet in de plaats treden van
bestaande verenigingen en moet beschikken over een werkingsbudget, een afsprakennota en gratis
kopies, een gratis vergaderruimte en drank. Het belang van een contactambtenaar, die af en toe kan
deelnemen aan avondvergaderingen, wordt nog eens benadrukt. De burgemeester neemt deze en
andere vragen mee naar het schepencollege. Alleen een geschikte naam is moeilijk te vinden ...
Tijdens de grote vakantie gaan de opbouwwerkers nogmaals op huisbezoek. Deze keer sluiten twee
leden zich aan. In september richten de opbouwwerkers een schrijven aan de verenigingen om zich
namens hun vereniging aan te sluiten bij de op te richten bewonerskern. Twee afgevaardigden nemen
deel aan een volgende vergadering maar sluiten zich niet aan.
In oktober wordt het bestuur van de kern gekozen. Ook de naam is rond: bewonerskern BO-HA, met
een eigen logo. Er wordt bewust gekozen om beide namen te verwerken in de naam van de
bewonerskern, ook al noemt het dorp officieel ‘Bommershoven’. Vanaf dan gaan alle werkgroepen op
in de bewonerskern.
Initiatiefgroep
Werkgroep
Werkgroep Bewonerskern
Werkgroep
Opbouwwerk als tijdelijke ondersteuner
Figuur 4: De groei van de bewonerswerking schematisch voorgesteld
Op leer- en uitwisselingsbezoek in Binderveld
Enkele leden van de bewonerskern trekken samen met de opbouwwerkers in november naar de
dorpsraad in Binderveld (Nieuwerkerken) om ervaringen uit te wisselen. Daar horen ze dat twee
jongeren van 16 en 18 jaar deelnemen aan de dorpsraad, die uit twaalf leden bestaat. De dorpsraad
organiseert vooral ontspannende activiteiten voor de dorpsgenoten. Ze hebben geen huishoudelijk
reglement, “want hoe meer zaken je op papier zet, hoe sneller mensen afhaken”. De dorpsraad is
aangesloten bij de cultuurraad.
... en een tweede droom ...
De opbouwwerkers hebben een tweede droom: als we de bewoners én de burgemeester en
secretaris nu eens samen vorming laten volgen over communicatie met het beleid en over
adviesraden ... Ze leggen contacten met de Wakkere Burger en spreken data af voor een vorming van
drie halve dagen.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 20

2009: VERZELFSTANDIGING
Beleid en bewoners samen op cursus
In februari is het zover: de cursus ‘Hoe werkt een gemeentebestuur. Inspraak en communicatie met
het beleid.’ gaat met negen bewoners van start. Een eerste vormingssessie focust op hoe een
gemeente werkt. Er wordt dieper ingegaan op het functioneren van het gemeentelijk apparaat.
De volgende vormingssessie gaat over hoe je een efficiënte dorpsraad opzet. Beleidsbeïnvloeding en
communicatie komen hier aan bod. Er wordt naar antwoorden gezocht op vragen als:‘Wat kan de
invulling van een dorpsraad zijn? Wat zijn de communicatiekanalen? Welke afspraken maak je best
om tot een goede samenwerking te komen?’ Tijdens deze tweede sessie zijn zowel de burgemeester
als de secretaris aanwezig om de lokale situatie toe te lichten. Ook Ingrid Vanhees, medewerkster
van de dienst cultuur, is erbij omdat zij intussen aangesteld is als contactpersoon tussen de
bewonerskern en het beleid. Belangrijk binnen de cursus is het feit dat men samen rond de tafel zit,
met een neutrale begeleider. Men krijgt er concrete handvatten om een afsprakennota en
huishoudelijk reglement op te maken.
Afsprakennota en huishoudelijk reglement
De bewonerskern gaat meteen aan de slag om een afsprakennota en een huishoudelijk reglement op
te stellen. Wat later worden deze twee documenten overgemaakt aan de gemeentelijke
contactambtenaar. Het gemeentebestuur maakt op zijn beurt een startkapitaal van € 2.000 over aan
de bewonerskern BO-HA. De leden van de dorpsraad worden verzekerd via de vrijwilligersverzekering
van de gemeente.
In september vindt een overleg met de burgemeester, de contactambtenaar, Ingrid Van Hees, de
opbouwwerkers en de bewonerskern BO-HA plaats. ‘Communicatie en inspraak in het gemeentelijk
beleid’ is het gespreksonderwerp. De afsprakennota wordt besproken. De aangepaste versie wordt in
oktober overgemaakt aan het gemeentebestuur. Er volgt een tweede bespreking met de
opbouwwerkers, de voorzitter en de secretaris van de kern, de burgemeester en de
contactambtenaar. Meer details over de bewonerskern vind je in hoofdstuk 2.3. verder in dit rapport.
Flyer aan de bewoners
De bewonerskern BO-HA maakt in november zijn bestuur en zijn doelstellingen bekend via een flyer
die hij huis aan huis bedeelt samen met de uitnodiging voor het ontbijt. Op 1 december bespreekt de
bewonerskern het huishoudelijk reglement en de afsprakennota opnieuw met de burgemeester en de
contactambtenaar. Op 22 december worden beide 12 goedgekeurd door de gemeenteraad.
Andere activiteiten
Ondertussen lopen de activiteiten verder:
De gemeentelijke dienst gaat in het voorjaar over tot het plaatsen van de verkeersborden 50 en 70
km per uur in de kern Bommershoven-Haren.
In april vindt het ontbijt plaats en ter gelegenheid van moedersdag levert de bewonerskern een
ontbijtkorf aan huis. Een nieuw, erg gesmaakt initiatief.
De meeste tijd gaat in 2009 naar het kunstproject, met het pinksterweekend als openingsweekend
van de fototentoonstelling en het vrijgeven van de zeildoeken in het landschap. Hierover kan je
uitgebreider lezen in hoofdstuk 2.2.
Het gemeentebestuur houdt opnieuw een hoorzitting. Bewoners zijn boos omdat ze niet
geïnformeerd zijn over de uitbreiding van een varkensstal. De bewonerskern neemt hier geen
standpunt in omdat het over een privé-dossier gaat.
12 in bijlage
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 21

Op 11 november is er een misviering en optocht ter nagedachtenis van de gesneuvelde soldaten.
Twee schepenen zijn aanwezig en leggen een bloemenkrans neer aan het oorlogsmonument en
op het kerkhof te Haren.
Drie leden van de kunstwerkgroep sluiten zich aan bij de bewonerskern BO-HA.
Evaluatie van 4 jaar werking
Eind 2009 organiseert het opbouwwerk een evaluatievergadering met de hele bewonerskern. De
RIMO-projectleider leidt het gesprek. Er wordt besproken wat de sterke en minder sterke elementen in
het project zijn en wat eruit geleerd kan worden voor andere projecten en voor de toekomst. Ook
wordt afscheid genomen van de opbouwwerkster Greetje Swerts, die voltijds in Sint-Truiden gaat
werken.
Heel belangrijk voor de werking blijken de kleine positieve stappen die gezet zijn in de communicatie
en samenwerking met het gemeentebestuur: het herstel van het oorlogsmonument, de heropstarting
van de 11-novembervieringen, de eerste hoorzitting, de vraag tot samenwerking rond de Tramstatie,
het gezamenlijk bezoek aan Mechelen, de toewijzing van een contactambtenaar, ... Deze dingen
hebben de bewoners opnioeuw geloof gegeven in de communicatie met het bestuur!
Ook belangrijk vindt men de zesmaandelijkse ontbijten, waar jong en oud, families en alleenstaanden
samen aan tafel zitten. Nieuwe initiatieven die helemaal van onderuit gegroeid zijn, zoals de
ontbijtkorven met moederdag, wil men ook behouden.
Een andere sterke ‘schwung’ heeft het kunstproject gegeven. Dit kunstproject is vooral belangrijk
gebleken om Haren en Bommershoven dichter bij elkaar te brengen en de verschillende plaatselijke
verenigingen nauwer te laten samenwerken. Op de tentoonstelling en de daaropvolgende dagen
kwamen bijna alle bewoners opdagen, van Haren én van Bommershoven. De kern zoekt daarom naar
een vervolgproject voor de komende jaren. Een terugblik op het verenigingsleven van
Bommershoven-Haren misschien? Op de dienst cultuur van de gemeente is men alvast enthousiast.
Toch blijkt uit de evaluatievergadering dat de bewoners nog een zekere ondersteuning van het
opbouwwerk nodig achten, vooral in de contacten met de gemeente, als terugvalbasis wanneer iets
moeilijk loopt. Ze besluiten een vraag voor verdere ondersteuning aan RIMO Limburg te stellen.
2010: ondertekening van de afsprakennota, de bewonerskern alleen verder
Op 9 februari 2010 zal de officiële plechtige ondertekening van de afsprakennota en van het
huishoudelijk reglement plaatsvinden. Ook de pers wordt hierop uitgenodigd. Op dezelfde dag vindt
eveneens een studiedag plaats om de opgedane ervaringen uit te dragen. RIMO-opbouwwerker
Chantal Poncelet zal nadien de bewonerskern stilaan loslaten zodat de bewonerskern op eigen kracht
verder kan.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 22

2.2. De lens op het kunstproject
Omdat op de evaluatievergadering met de bewoners bleek dat het kunstproject voor heel wat impact
op het dorp had gezorgd, lichten we het in dit hoofdstukje meer in detail toe.
2007: VAN VAAG IDEE TOT CONCEPT
Het idee ...
De vaststelling dat er een zekere kloof blijft tussen de gemeenschap van Bommershoven en die van
Haren houdt de opbouwwerkers in 2007 bezig. Tevens lijkt het de opbouwwerkers goed mocht het
dorp op een positieve manier naar buiten kunnen komen. Het idee van een sociaal-artistiek project
groeit. Ideeën gaan van ‘een brug maken over de steenweg Sint Truiden-Tongeren om beide kernen
symbolisch met elkaar te verbinden’ over ‘foto’s van het dorp driedimensionaal bewerken’ tot een
‘fotoproject dat de leefbaarheid zoals bewoners ze ervaren in beeld brengt’. Dit laatste, meest
haalbare project wordt het.
Het concept van het kunstproject wordt besproken met een medewerker van Vormingplus, met de
galerijhouder van Art-Gallery Colline-Verte, Willy Ketelslagers en met Emmy Vandersmissen,
cultuurbeleidscoördinator van de gemeente. In september gaan de opbouwwerkers op huisbezoeken
en wordt de kunstwerkgroep samengesteld. Deze moet vorm geven aan het project, mee de stappen
uittekenen en beslissingen nemen.
Het concept
Het concept en de globale doelstellingen worden met de kunstwerkgroep vastgelegd. Daar het nemen
van foto’s iets is wat vrijwel iedereen kan, kiest men voor een fotoproject. Men wil zoveel mogelijk
bewoners warm maken om foto’s te trekken van ‘hun’ dorp zoals zij het ervaren. Bewoners leren zo op
een andere manier, nl. door een lens, naar hun dorp te kijken. En ze leren met elkaar te praten over
hun foto’s, over hun dorp. Wie geen toestel heeft, kan er één lenen. Sociale cohesie groeit. Uiteindelijk
zal dit resulteren in het ophangen van een tiental zeildoeken met de mooiste foto’s in het landschap
en in een tentoonstelling met meerdere foto’s van elke deelnemer. Zo brengt men het dorp op een
positieve manier onder de aandacht van de buitenwereld.
2008: STARTSCHOT VOOR HET NEMEN VAN DE FOTO’S
Start van de werkgroep
Er vindt een eerste bijeenkomst van de werkgroep plaats. Daarop worden de visie van de kunstenaar
en van de fotograaf gelegd naast de ideeën van de opbouwwerkers en bewoners. Ze formuleren
concrete werkdoelen en maken een stappenplan op.
De RIMO-medewerkers schrijven een paar subsidiedossiers waarin ze financiële steun voor het
project vragen. Uiteindelijk blijkt alleen het gemeentebestuur van Borgloon bereid om financieel en
logistieke steun te verlenen via de 1€-subsidies voor gemeenschapsvormende projecten van de
Vlaamse Gemeenschap. De begroting kan worden opgemaakt.
Op verzoek van de opbouwwerkers passen de leden de ‘+2-methode’ toe. Dit betekent dat elke
deelnemer twee bewoners/kennissen aanspreekt en motiveert om deel te nemen aan het
kunstproject. Dit lukt slechts gedeeltelijk. De groep telt een 25-tal deelnemers.
Lessen fotografie en startsein voor het trekken van foto’s
In maart vinden de initiatielessen fotografie en ‘leren kijken’ plaats. Hieraan mogen ook niet
Bommershovenaars deelnemen. De ene les wordt gegeven door een lokale fotograaf, René Dupont.
Ze is puur technisch van aard: hoe werkt mijn fototoestel, hoe trek ik foto’s?
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 23

De tweede les wordt gegeven door de kunstenaar Willy en gaat meer over vragen als: hoe kijk ik naar
mijn dorp, hoe breng ik leefbaarheid in beeld, wat spreekt de kijker aan? Het project wordt voorgesteld
aan de deelnemers en de bewoners worden erop uitgestuurd om zoveel mogelijk foto’s te trekken
vanaf dan tot eind februari 2009. Zo kunnen ze alle seizoenen in beeld brengen. De opbouwwerkers
vragen hen om tussentijds foto’s door te geven zodat ze een idee krijgen van de vorderingen.
Praktische uitwerking: de foto’s in het landschap en de tentoonstelling
De werkgroep tekent het vervolg uit. De locatie van de frames in het landschap wordt bepaald en
aangevraagd aan het gemeentebestuur. De bewoners van deze percelen worden gecontacteerd. De
tentoonstelling en de opening ervan worden verder uitgewerkt. Tijdens het ontbijt licht de werkgroep
het kunstproject toe en doet ze een laatste oproep om deel te nemen.
In het najaar vindt met alle deelnemers een bespreking van de tot dan toe binnengebrachte foto’s
plaats, onder leiding van de kunstenaar. Mensen krijgen concrete tips om de resultaten te verbeteren.
Zo vermijd je best elektriciteitskabels in het landschap, laat je een verkeersbord weg of gebruik je het
als onderwerp, stel je scherp op één object, moet je zorgen dat de foto ‘spreekt’ en moet je kunnen
zien wat en waar er iets gebeurt. Gewapend met de vele tips gaan de mensen opnieuw aan de slag.
Op geregelde basis is er onderling contact tussen de werkgroep kunst, de opbouwwerkers en de
dienst cultuur en de technische dienst .
2009: TENTOONSTELLING ALS ORGELPUNT
Keuze van de winnende en tentoongestelde foto’s
2.000 foto’s worden binnengebracht tegen eind februari! De selectie wordt moeilijk. Deze gebeurt op
twee manieren. De deelnemers van de kunstwerkgroep beslissen zelf over de honderd foto’s die op
de tentoonstelling zullen opgehangen worden. De Art-Commissie, een commissie van vrijwillige
juryleden die op een of ander manier met kunst te maken hebben, beslist over de tien foto’s die
uitvergroot op zeildoeken langs de wegen zullen hangen.
De honderd foto’s worden afgedrukt door de plaatselijke fotograaf. De deelnemers komen samen om
elk bij hun foto’s een tekstje te schrijven. .
“Vruchtbare bodem, natte voeten, nadien erg hard wroeten, gensterend
winterhout,, populierenhout” (José Bellefroid)
“Katarakt, van die kronkelende straten, smalle stegen en hobbelige veldwegen, ...”
(Benni Dermont)
De tentoonstelling, een bruisend gebeuren
De kunstwerkgroep en de leden van de bewonerskern BO-HA bespreken het concrete verloop van de
tentoonstelling en de bijhorende receptie. Door toeval leren de opbouwwerkers de voorzitter kennen
van twee fotoclubs. Hij zorgt ervoor dat alle foto’s in dezelfde passe-partouts worden ingekaderd en
helpt bij het opstellen van de tentoonstelling. Hierbij wordt ook beroep gedaan op de toneelvereniging
voor het plaatsen van zuilen en panelen. De fotoclub van Heers leent 100 kaders. De dames van de
KVLV versieren de zaal met bloemstukken. De samenwerking met al deze verenigingen is uniek. Het
gemeenschapscentrum bruist van bedrijvigheid.
Op de vrijdag voor Pinksteren wordt de tentoonstelling plechtig geopend door de voorzitter van RIMO
Limburg, de burgemeester, de schepen van cultuur en de voorzitter van de bewonerskern BO-HA.
Tweehonderd mensen zijn aanwezig. De toneelvereniging ‘Kip van Troye’ zorgt voor entertainment.
Het hoogtepunt is een rondrit in een treintje langsheen de 10 opgestelde fotodoeken met uitleg door
de winnende fotografen. De tentoonstelling blijft gedurende het hele Pinksterweekend open. De
bewonerskern en leden van de kunstwerkgroep ontvangen de 385 bezoekers met koffie en taart. Dit
initiatief is terecht succesvol te noemen.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 24

Evaluatie en vervolg
In juni evalueert de werkgroep het kunstproject. De leden beslissen om een fotoalbum en een
verjaardagskalender op te maken en die deur aan deur te verkopen. Het kunstproject krijgt in 2011
vermoedelijk een vervolg met het project ‘Verenigingen in de kijker’. De bewonerskern BO-HA zal dit
initiatief uitbouwen. Maar intussen getuigen de zeildoeken, als vaste ankers in het glooiende
landschap, van de hernieuwde dynamiek van het dorp. Via een mooie wandeling van ongeveer 7 km
kan je de zeildoeken nog bewonderen tot eind mei 2010!
2.3. De bewonerskern als participatief instrument
Het uitbouwen van de bewonerskern is een ander en meer structureel resultaat van het
opbouwwerkproject. Daarom zetten we ook dit even duidelijker in de schijnwerpers.
VAN KILLE AFSTAND TOT STRUCTURELE COMMUNICATIE
Een stukje historiek
In de jaren ‘80 is er reeds een dorpsraad actief in Bommershoven. De samenwerking met het
gemeentebestuur is nihil, wat demotiverend werkt voor de leden. Er komt een einde aan de
dorpsraad. De financiële middelen worden onder de lokale verenigingen verdeeld.
Op het moment dat de RIMO-opbouwwerkers in 2005 aan de slag gaan, is het geloof in het lokaal
beleid dan ook zeer klein. Men noemt de opbouwwerkers die in verandering geloven naïef. Toch
willen enkele bewoners, vnl. ex-leden van de dorpsraad, opnieuw mee hun schouders onder het
opbouwwerkproject zetten. Ze nemen deel aan de initiatiefgroep en de themagerichte werkgroepen.
Op initiatief van de opbouwwerkers hebben de werkgroepen besprekingen met de bevoegde
schepenen en ambtenaren over knelpunten en voorstellen. Het gemeentebestuur luistert effectief naar
de vragen van de bewoners en realiseert enkele positieve punten. Dit bevordert de samenwerking en
communicatie onderling en vooral het geloof in het beleid.
Het gezamenlijk bezoek aan Leest en de cursus door de Wakkere Burger blijken keerpunten. Men
voelt openheid bij het bestuur om opnieuw een structurele vorm van communicatie op te bouwen. De
bewoners kiezen ervoor om opnieuw een bewonerskern op te starten. De naam ‘dorpsraad’ vervangt
men door ‘bewonerskern’ vanwege de connotatie met vroeger. Het gemeentebestuur duidt van zijn
kant een contactambtenaar aan die optreedt tussen het beleid en de bewonerskern. Tot spijt van de
kern wordt duidelijk dat de bewonerskern geen officiële adviesraad kan worden. Dit zou de werking
doorkruisen van andere adviesraden die thematisch gericht zijn.
Doelen van de bewonerskern
Om de interne werking en doelen van de bewonerskern vast te leggen, werd een huishoudelijk
reglement opgesteld. De doelen worden daarin als volgt vastgelegd:
1) Participatie in het beleid: de Bewonerskern BO-HA geeft advies aan het gemeentebestuur omtrent
onderwerpen die de dorpskern Bommershoven-Haren specifiek aanbelangen.
2) Communicatie tussen beleid en bewoners: de Bewonerskern BO-HA bevordert de samenwerking
en het overleg tussen bewoners en gemeentebestuur.
3) Verbondenheid tussen dorpsbewoners en het dorpsgevoel: activiteiten organiseren activiteiten
zonder in concurrentie te treden met de andere plaatselijke verenigingen.
4) Kwaliteit van de leefomgeving bewaken: de bewonerskern stimuleert de aandacht hiervoor.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 25

Het tweede doel, ‘communicatie met het beleid’, van dichterbij
Om de samenwerking met het gemeentebestuur te garanderen, wordt een afsprakennota opgesteld
tussen bestuur en kern. Een stroomdiagram 13 dat de communicatie tussen kern en bestuur weergeeft
wordt bekeken en goedgekeurd. Belangrijk is de wederkerigheid en duidelijkheid over de
communicatie. De bewonerskern kan knelpunten doorgeven aan het bestuur via de
contactambtenaar. Op haar beurt kan het bestuur advies van de bewonerskern vragen en de
bewonerskern betrekken bij projecten die betrekking hebben op de dorpskern. Dit kan op
verschillende momenten van het beleidsproces: een vraag signaleren om een beleidsdossier op gang
te brengen, meedenken bij de beleidsontwikkeling, een opinie geven over een voorstel tot beslissing
of een evaluatie maken van de uitvoering van een bepaald plan.
In beide gevallen verbindt het beleid van Borgloon zich ertoe om een antwoord te formuleren binnen
de zes weken. Dit is een belangrijk gegeven. Ook wordt afgesproken dat één week voor de hoorzitting
de noden en knelpunten die de bewonerskern gebundeld hebben bij bewoners, schriftelijk
overgemaakt worden aan het schepencollege en dat er regelmatig tussentijds contact zal zijn.
13 stroomdiagram in bijlage
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 26

WAT LEREN WE HIERUIT? ENKELE TIPS VOOR STARTENDE DORPSRADEN EN VOOR HET
LOKAAL BELEID 14
Tips voor
dorpsraden 15
en opbouwwerkers
Ga voor een open werking van de dorpsraad en
investeer in goede communicatie met alle bewoners
in het dorp. Dit kan via persoonlijke contacten,
straatverantwoordelijken, flyers, uithangborden in
het dorp, ...
Probeer te achterhalen welke knelpunten en
noden leven bij bewoners en ga daarmee aan de
slag in werkgroepen of met de hele dorpsraad.
Niet alle taken moeten steeds door dezelfde leden
van de kern worden uitgevoerd. Betrek zoveel
mogelijk bewoners actief bij de werking. Je kan
werken met werkgroepen. Daarbij hoeft niet
iedereen uit de werkgroep lid te zijn van de
bewonerskern.
Maak duidelijke afspraken over de interne
communicatie.
Plan regelmatig vergaderingen, bereid ze goed voor
maak ze aangenaam met een drankje en koekjes.
Verlies je als dorpsraad niet in het organiseren van
concrete activiteiten. Afhankelijk van het feit of er
andere verenigingen werkzaam zijn, kan je daar
meer of minder tijd in steken. Zorg er altijd voor dat
je niet in het vaarwater van reeds bestaande
verenigingen treedt. Een belangrijke
bestaansreden van een dorpsraad lijkt ons immers
adviseren van het beleid.
Je bent verantwoordelijk voor de kwaliteit van je
adviezen en voor de communicatie met je
achterban. Zorg ervoor dat adviezen goed
onderbouwd zijn en voorkom dat je enkel lijstjes
met klachten en wensen overmaakt. Geef bij het
vermelden van een minderheidstandpunt ook kort
de achterliggende argumenten weer. Voor het
beleid is vaak meerdere goed onderbouwde opinies
interessanter dan één ‘flauwe’ consensus. De
essentiële taak van een adviesraad is immers om
zoveel mogelijk informatie door te geven aan het
beleid. Bindende adviezen bestaan immers niet.
Politieke beslissingen worden genomen door de
verkozen politici.
Het is beter het beleid naar jou te vragen of met
voldoende mensen naar de gemeente te stappen;
niet met een te kleine afvaardiging.
Ga na welke adviesraden en andere organisaties
in de gemeente werkzaam zijn en zoek
aanknopingspunten. Benut deze raden (sport,
cultuur, …) en organisaties als kanaal om de
belangen van het dorp aan de orde te stellen.
Tips voor
lokale besturen
en betrokken ambtenaren
Het lokaal bestuur ontwikkelt het beleid, voert
het uit en evalueert het. Tevens creëert het de
voorwaarden die beleidsadvisering mogelijk
maken: volledige en actuele informatie ter
beschikking stellen, verantwoordelijke schepen
aanduiden, met de bevolking communiceren,
procedures ontwikkelen, ondersteuning bieden,
...
De begeleidend ambtenaar of
contactambtenaar is een belangrijke
tussenpersoon of spilfiguur:
o Fungeert als informatieverstrekker tussen
het beleid en de dorpsraad; hij is als het
ware een gids in de stadsdiensten en is
idealiter procesbegeleider van de
dorpsraad
ondersteuning.
en biedt logistieke
o Om de dorpsraad goed te kunnen
ondersteunen, moet de ambtenaar over
voldoende tijd beschikken. Het is aan te
bevelen dat bestuur en ambtenaar met
elkaar bespreken hoeveel tijd de
ambtenaar hiervoor vrijgesteld wordt.
o Onderhoudt contacten met bevoegde
ambtenaren van andere diensten en
bespreekt wat hun beleidsdomein kan
betekenen voor het dorp. Je kan het ook
een ‘horizontale medewerker’ noemen.
Wees duidelijk over de adviesruimte en de
randvoorwaarden
o Welke trap op de participatieladder kiezen
we: informeren, raadplegen, adviseren,
mee besturen?
o In welke beleidsfase betrekken we de
dorpsraad?
o Hoe betrekken we de bewoners?
o Wat zijn de inhoudelijke en finan-ciële
krijtlijnen? Wat is de timing? …
o Tegen wanneer kan men een antwoord of
resultaat verwachten?
o Voorzien we bijkomende inspraak-vormen?
Een enquête ? Een hoorzitting …?
14
geïnspireerd op: onze projectervaringen en gesprekken met andere dorpsraden, de evaluatievergadering in
december 2009 met de bewonerskern HA-BO, documenten uit de cursus van de Wakkere burger en Van Roy, R.
(2009). Het lokale adviesradenlandschap: gewikt en gewogen. In: Ter Zake februari 2009.
15
We gebruiken hier het woord dorpsraad omdat dit beter gekend is dan ‘bewonerskern’, maar we bedoelen
hetzelfde.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 27

Communicatie is het sleutelwoord, niet alleen met
bewoners, ook met de gemeente: leg informele en
formele contacten met de burgemeester, de
gemeentescretaris, het hele schepencollege en de
ambtenaren. Ga na op welke wijze de gemeente
vorm geeft aan zijn communicatiebeleid. Hoe open
is het lokale bestuur? Doe dit via de aangewezen
contactambtenaar of via de communicatiedienst. Je
kan ook terugvallen op de bepalingen inzake
openbaarheid van bestuur: inzagerecht, recht op
uitleg en kopies.
Werk zo aan wederzijds vertrouwen, maar weet
dat je dit moet groeien.
Verdiep je enigszins in de werking van het
gemeentelijk apparaat. Zo krijg je een
realistissche kijk hierop.
Voor de verzekering verwijzen we naar de Wet
betreffende de rechten van vrijwilligers (BS 3 juli
2005).
Tips
Voor beiden
Een grote openheid en loyaliteit bij beide partners zijn belangrijke voorwaarden om een
vertrouwensrelatie op te bouwen. Bespreek beider bekommernissen en verwachtingen ten opzichte van
elkaar. Daarbij is het ook van belang de respectievelijke rollen in het proces van beleidsvoering te
verduidelijken.
Maak een schriftelijke overeenkomst waarin je dingen vastlegt, zoals de communicatie, het budget, de
verantwoordelijkheden, ... Werkingsmiddelen zijn o.a. nodig voor kosten in verband met:
o Briefwisseling, kopieer- en drukwerk (folders, affiches …) ..
o Informatie en vorming: deelname studiedag, inhuren gastspreker, begeleiding bewonerskern,
aanschaf documentatie, …
o Vergaderkosten: catering (koffie, ..), verplaatsing, ...
Het gemeentelijke beleidsplan is een goede basis om te bepalen over welke beleidsaangelegenheden
men in de komende legislatuur een actief participatieproces wil waarborgen.
Leg een regelmatig overleg tussen de bewonerskern en de burgemeester, de bevoegde schepen of
secretaris vast en bereid dit goed voor. Het biedt de gelegenheid om zowel de vorderingen in het beleid
als in de adviezen op gestructureerde wijze aan de orde te stellen. Evalueer ook samen de
samenwerking en maak indien nodig nieuwe afspraken.
Wanneer partijen tussentijds wensen af te wijken van een van de bepalingen in de overeenkomst,
wordt dit best tijdig schriftelijk weergegeven.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 28

3. Theoretische achtergrond: wat is leefbaarheid? Wat
verstaan we onder beleidsparticipatie?
3.1. Werken aan leefbaarheid
Verhogen van leefbaarheid moet op verschillende vlakken tegelijk
De leefbaarheid van een dorp is een complex gegeven. Om dit duidelijk te maken spreken we in de
sector Samenlevingsopbouw vaak over fysieke leefbaarheid en sociale leefbaarheid. Bij fysieke
leefbaarheid gaat het over de kwaliteit van de leef- en woonomgeving, de huisvesting,
verkeersveiligheid, groenvoorzieningen, zwerfvuil, speelruimte, ...
Sociale leefbaarheid gaat dan meer over de aanwezigheid van zowel alledaagse voorzieningen
zoals post, bank en winkels, als van sociale voorzieningen zoals OCMW en ziekenfonds en de
aanwezigheid van een sociaal netwerk waarbinnen men zich veilig voelt. Sociale cohesie is in dit
kader een belangrijk begrip. Een gevoel van verbondenheid is voor mensen belangrijk om zich goed
en veilig te weten in hun omgeving.
De aanpak van leefbaarheidsproblemen moet inspelen op die verschillende elementen tegelijk,
afhankelijk van de domeinen waarop zich in een bepaald dorp leefbaarheidsproblemen voordoen.
Verkeer voorzieningen
Mobiliteit tewerkstelling
Leefbaarheid
sociaal weefsel woonomgeving
vrije tijd inkomen
Figuur 5: leefbaarheid heeft verschillende facetten
Aansluiten bij informele krachten van bewoners
Als je wil werken aan leefbaarheidsproblemen, leg je vaak de klemtoon op de problemen die er in een
bepaald dorp zijn. Want het is precies op deze problemen dat je een antwoord wil geven. Maar bij je
oplossingsstrategie moet je ervoor zorgen dat je zoveel mogelijk aansluit bij de aanwezige informele,
vrijwillige sociale krachten die aanwezig zijn in dorpen. 16 Denk maar aan de vele vrijwilligers die zich
inzetten in allerhande verenigingen, op school, in de parochie, in het kermiscomité, ... Ze doen dit
vanuit maatschappelijke en persoonlijke motieven, vrijwillig, met inzet van eigen capaciteiten,
mogelijkheden en middelen. Op die manier kan je de sterke krachten en talenten van mensen op een
positieve manier inzetten en kunnen mensen deze talenten nog versterken.
RIMO-opbouwwerker Chantal: “Bij het fotoproject was het de uitdaging om op zoek te gaan naar
de aanwezige creatieve talenten in het dorp. Daarmee aan de slag gaan zou het dorp en de
mensen sterker maken en meer uitstraling geven.”
16 Vanschoren,J. Sociale kwaliteit en capaciteit in de lokale samenleving, in: Meeuwissen, P. & Franssen, K. Et al
(reds) (2006). Succesfactoren voor leefbare wijken. RIMO Limburg, p.14.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 29

RIMO-opbouwwerker Greetje: “Laagdrempelige activiteiten zoals het dorpsontbijt brengen mensen
samen in een gezellige sfeer. Dat is niet alleen goed voor de bewoners maar ook voor ons. Zo
ontmoeten wij immers mensen die we anders niet bereiken. Op zo’n ontbijt komen gemiddeld 70
bewoners. Daar kunnen we mensen persoonlijk aanspreken. Ook huisbezoeken blijven belangrijk
voor de verdere motivatie van de dorpsbewoners. Door persoonlijke contacten bewegen ze, een
algemene oproep raakt hen niet persoonlijk. Ondertussen hebben we een vertrouwensband
kunnen opbouwen. De bewoners noemen ons ‘de meisjes van RIMO’.” 17
Verbinding met de inzet van lokale overheid
De wereld van instituties zoals lokale en bovenlokale overheden, politiek, ambtelijke diensten en
publieke voorzieningen verschilt erg van de informele samenlevingsverbanden van bewoners. De
instituties worden gestuurd vanuit geformaliseerde regels en procedures en vanuit een centraal beleid.
Daarenboven kent de politiek een eigen politieke rationaliteit.
Als nu de capaciteiten en inzet van de bewoners verbonden worden met de inzet en middelen van de
lokale overheid en van andere instanties en overheden, kan duurzame sociale capaciteit ontwikkeld
worden en kan de leefbaarheid van dorpen verhogen. Het werken aan de leefbaarheid wordt dan een
gedeelde verantwoordelijkheid.
Interventies
vanuit lokale
overheid en
formele
instanties
Verhoging van
leefbaarheid in
dorpen en van
sociale capaciteit
van bewoners
Initiatieven van
Individuele
bewoners en
Verenigingen
Figuur 6: bewerking van een schema over ‘sociale capaciteiten’ van Johnny Vanschoren. 18
De uitdaging is dus om te komen tot een dynamische interactie tussen de informele leefwereld van de
bewoners enerzijds en de systeemwereld van overheid en diensten anderzijds om samen te werken
aan een meer leefbaar dorp. Om die interactie mogelijk te maken, moeten beide elkaars kennis en
ervaring respecteren en erkennen. Gesprek, dialoog en participatie zijn elementen die onontbeerlijk
zijn in zo’n dynamische relatie.
17 Deze en andere cursief gedrukte citaten komen uit interviews met de opbouwwerkers, twee bewoners, Willy
Dermont en Louis Vrancken en de burgemeester Awouters. Volledige interviews vind je in RIMO-magazine
jaargang 12, nr. 2 april-mei-juni 2009, p. 5 – 7.
18 Geïnspireerd op Vanschoren,J. (2006). idem, p.14.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 30

RIMO-opbouwwerker Chantal: “De bewoners willen geen dorpsraad die alleen maar een
ontmoetingsfunctie heeft. Ze willen aan beleidsparticipatie doen. In het begin kwamen sommige
mensen om hun individueel belang opgelost te zien. Die haakten af zodra ze snapten dat wij alleen
werken voor het algemeen belang. Resultaten boeken is ook heel belangrijk. Kleine successen
stuwen je verder. Dat was het geval met het verkeersplan en met het herstelde oorlogsmonument.
Door overleg met de gemeente hebben we samen oplossingen voor die problemen gevonden. Ze
werkten ook een concept uit voor de herinrichting van de tramstatie en checkten hun voorstellen
telkens af bij de ambtenaar van de gemeente. Zo kwamen ze tot een realistisch plan.”
3.2. Beleidsparticipatie en participatief beleid
Bewoners hebben het recht om invloed uit te oefenen en mee richting te geven aan de samenleving
en aan hun eigen woon- en leefomgeving. Tegelijk hebben ze ook een aantal plichten en
verantwoordelijkheden. Dit maakt hen tot burgers. Invloed oefenen mensen uit door
verantwoordelijkheden op te nemen in de samenleving, maar ook door op een of andere manier op
het beleid te wegen. In dit hoofdstukje gaat het over deze laatste vorm van beïnvloeding die we
aanduiden met de term beleidsparticipatie.
Met beleidsparticipatie bedoelen we dus de deelname van de burger aan het beleid. Dit kan op eigen
initiatief of op vraag van dat beleid. Deze participatie kan verschillende vormen aannemen afhankelijk
van de ruimte voor participatie die het bestuur aan de bewoners wil geven.
PARTICIPATIE IN VELE GRADATIES
De participatieladder
De participatieladder is een geschikt instrument om de mate van beleidsinvloed in te schatten en te
bepalen. Daarin zijn een aantal participatievarianten opgenomen, gerangschikt naar oplopende
gradatie van invloed en naar toenemende openheid vanuit de overheid 19 . Elke trede geeft weer hoe
burgerparticipatie ingevuld wordt.
ZELFBESTUUR
MEEBESLISSEN
COPRODUCEREN
MEDEBESTUUR
ADVISEREN
RAADPLEGEN
INFORMEREN
Figuur 7: Participatieladder
19 Pröpper, I. & Steenbeek, D. (2009, derde hernieuwde druk). De aanpak van Interactief beleid: elke situatie is
anders. Bossum, Coutinho.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 31

In de tabel op de volgende pagina 20 staat de relatie tussen de respectievelijke rollen, de mate van
invloed van de burger en het tijdstip van betrokkenheid van bewoners in het beleidsproces
schematisch weergegeven.
De eerste twee participatievormen, informeren en raadplegen, zijn de meer traditionele vormen van
inspraak. Vanaf trede drie kunnen we spreken van een meer interactief beleid: een beleid dat zelf
stappen zet naar de burger en de burger om diens mening vraagt. Deze treden vragen ook meer
engagement van de betrokkenen.
Belangrijk voor dorpsraden en beleid is dat alle partners hun verwachtingen ten opzichte van elkaar
bespreken en hun respectievelijke rollen in het proces van beleidsvoering aan elkaar verduidelijken.
Dit kan aan de hand van de partipatieladder of de tabel op de volgende pagina.
Burgemeester Awouters van Borgloon: “Vroeger was er zoals in alle kerkdorpen een
tweejaarlijkse hoorzitting. Wij dachten dat dit voldoende was. Maar blijkbaar is dat niet genoeg.
De bewoners moeten eens tot in het stadhuis kunnen komen om te overleggen met de schepen.
Dat wisten wij niet. Maar inderdaad, in Haren-Bommershoven was er geen platform zoals in de
andere dorpen, waar men een eigen dorpshuis heeft.”
RIMO-opbouwwerker Greetje: “Ik herinner mij de eerste hoorzitting nog heel goed. Vroeger was
er naar het schijnt altijd een vijandige sfeer op die bijeenkomsten. Er kwam ook maar weinig volk
op af. Op deze hoorzitting waren 50 mensen present omdat wij extra hadden opgeroepen om te
komen. De cafetaria van het cultureel centrum was te klein. We moesten uitwijken naar de grote
zaal. De sfeer was gemoedelijk. Er vlogen geen verwijten meer door de zaal. De burgemeester
zei dat hij voelde dat RIMO in het dorp was. Hij riep de bewoners zelfs op een plan te maken
voor de herinrichting van de tramstatie. Het wederzijds vertrouwen groeide.”
20 geïnspireerd op: Pröpper, I., & Steenbeek, D. (2009). Idem en De wakkere burger. Samenwerking tussen lokaal
bestuur en dorpsraad, toelichting en tips, bijlage 3: Inspraak en inspraak is twee.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 32

Participatiepraktijk
INFORMEREN
RAADPLEGEN
ADVISEREN
COPRODUCEREN
MEDEBESTUUR
MEEBESLISSEN
ZELFBESTUUR
Rol van de Burger Rol van de overheid
Toehoorder
weinig invloed
Gesprekspartner
Mee-denker
enige invloed
Ideeënleverancier:
bewoners doen voorstellen
Adviseur
Invloed
Coproducent
Partner van het beleid
Bepaalt mee de agenda
veel invloed
Bewoners bepalen mee de
agenda, de
besluitvorming. Ze
brengen belangen en
wensen in en beslissen
mee over de uit te voeren
maatregelen.
Medebeslisser
Zeer veel invloed
De burger organiseert
acties en projecten en
voert uit.
De burger beslist over de
te nemen beleidsmaatregelen.
De gemeente informeert de bewoners
over bepaalde beleidsbeslissingen, uitgewerkte
plannen, maatregelen en oplossingen.
Beleidsplannen liggen zo goed als vast.
De gemeente vraagt de mening van de
bewoners, op een manier die door het
bestuur is vastgelegd; het bestuur is vrij
om met de resultaten iets te doen.
Het bestuur vraagt gericht ideeën en
advies aan bewoners.
Het verbindt zich in principe aan de
resultaten, maar kan bij uiteindelijke
besluitvorming hiervan beargumenteerd
afwijken.
Het bestuur laat mee de agenda bepalen
en zoekt samen met de burgers naar
oplossingen.
Het bestuur toetst of de beleidsmaatregelen
kunnen worden uitgevoerd
en neemt hiervoor de verantwoordelijkheid
op zich.
Problemen en oplossingen komen van
burgers. De politiek neemt de resultaten
over na toetsing van vooraf gestelde
voorwaarden en beslist aan het eind..
Uitvoering door de gemeente
De politiek laat (deel)beslissingen over
aan de betrokkenen, waarbij het
ambtelijk apparaat een adviserende rol
vervult.
Het bestuur ondersteunt en faciliteert.
Open bestuur dat zich wil laten
corrigeren.
Tijdstip
van
betrokken
heid in
proces
erg laat
Voorbeelden
Informatieavond,
brochure,
website,
persconferentie
, …
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 33
laat
relatief
vroeg
Vroeg
(beleidsvoorbereiding)
vroeg
vroeg
hoorzitting,
enquête,
interview, …
adviesraden,
stuurgroep,
deskundigen,
…
(project-)
werkgroep,
medebeheer
van
cultuurcentrum
referendum
wijkbudget
Figuur 8: invulling van de participatieladder: de respectievelijke rollen, de mate van invloed van de burger, het
tijdstip van betrokkenheid in het beleidsproces en voorbeelden

Evolutie in het denken over participatie
De verschillende participatiepraktijken zijn historisch te plaatsen en te begrijpen. Veranderingen in de
manier waarop de samenleving, de burger, de politiek en het bestuur eruitzien, bepalen immers mee
welke vorm participatiepraktijken aannemen.
In de jaren ’60 startten de eerste adviesraden, hoorzittingen, inspraakmomenten in ruimtelijke
ordening enz. 21 De politiek nam het initiatief, mensen mochten hun mening zeggen.
In de jaren ’90 ontwikkelde zich een zogezegde ‘tweede-generatieburgerparticipatie’ met nog meer
zeggenschap. Er was een zekere vorm van interactieve beleidsvoering. Maar nog steeds hield de
politiek het initiatief in handen. Het was m.a.w. nog steeds een top-down gebeuren.
In de ‘derde-generatieburgerparticiaptie’, sinds het eerste decennium van de 21 ste eeuw, neemt de
burger het voortouw, terwijl de overheid de burgerinitiatieven faciliteert. Het gaat hier meer om een
dialoog, een open proces. De overheid ondersteunt en laat de nodige speelruimte en er is een
gedifferentieerde aanpak voor alle burgers. In plattelandsgemeenten zou dit kunnen betekenen dat
een deel van de taken gedelegeerd wordt naar dorps- of wijkraden.
In de praktijk echter zien we dat deze drie participatiegeneraties en dus ook de verschillende
praktijken naast elkaar blijven bestaan. En dat hoort ook zo. Het is geen of/of, maar een en/en
verhaal. Belangrijker is immers te kijken naar de kwaliteit van de participatie en naar de kijk van politici
op burgers. Is de overheid zo georganiseerd dat mensen echt gehoord worden? Wordt er constructief
samengewerkt? Gaat het niet om schijnparticipatie? Mogen ook minderheidsgroepen hun standpunt
naar voor brengen? …
WAAROM ZOU JE ALS BELEID KIEZEN VOOR PARTICIPATIE?
Een instrumentele invulling van participatie
Als je grasduint in literatuur over participatie kom je gegarandeerd allerlei goede redenen tegen om als
beleid te kiezen voor participatie: door bewoners te laten participeren, sluiten beslissingen beter aan
bij de noden van de betrokkenen, er ontstaat dan een ruimer draagvlak, men stuit minder op
weerstand. Als mensen mee het beleid kunnen maken, gaan ze er meer in geloven en krijgen ze meer
vertrouwen in het beleid. Over sommige zaken hebben bewoners meer voeling omdat ze er dichter bij
staan. Als het beleid beslissingen neemt die daar bij aansluiten, vermijden ze dat er tijd en geld in
dingen wordt gestoken die hun doel niet bereiken.
Als je op die manier kijkt naar participatie, vul je participatie in op een instrumentele manier. 22 Je
beschouwt het dan als een instrument in handen van beleidsmakers om het beleid vorm te geven.
Participatie is op die manier geen basisvoorwaarde, maar slechts een middel. Voor lokale besturen
praten we dan o.m. over interactieve beleidsinstrumenten om de kwaliteit, de efficiëntie en de
effectiviteit van hun beleid te verhogen. Instrumentele participatie is dus gericht op het resultaat. Hier
krijgt participatie de betekenis van inspraak: bepaalde plannen worden ter toets voorgelegd aan de
bewoners, waarbij het niet vaststaat of men iets zal doen met de geformuleerde adviezen. Het gaat
een stuk om legitimatie van te nemen of genomen beslissingen. Participatie wordt dan iets dat men op
gezette tiidstippen organiseert en wat een vaste vorm of procedure krijgt.
21
Van Roy, W. (2009). Uit het burger-ei: perpectieven op lokale burgerparticipatie. In: Ter zake, februari 2009.
22
Jacobs, M. (2009). Denkkader participatie voor sector samenlevingsopbouw. Brussel, Samenlevingsopbouw
Vlaanderen, onuitgegeven werktekst.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 34

“De commotie rond het standbeeld van de ‘soldaat zonder kop’ was een keerpunt in de
werking,” gaat Chantal verder. “Vandalen hadden dit oorlogsmonument 4 jaar geleden
vernield. Het hele dorp sprak er schande over. De reparatie van het monument was
dan ook één van de eerste actiepunten. De oorlog is hier een heel gevoelig punt,
vooral bij oud-strijders en familieleden van gesneuvelden. Toen het hoofd van de
soldaat er weer op stond hebben we het monument opnieuw laten inhuldigen door de
burgemeester. Er was veel volk. Dit betekende eerherstel voor Bommershoven-Haren
en herstel van het vertrouwen ten aanzien van het gemeentebestuur. Toch hebben we
het gemeentebestuur hard moeten overtuigen om het hoofd terug op zijn plaats te
zetten. Het was eerst niet evident. Het imago van het bestuur naar de bevolking kon er
alleen maar mee verbeteren, argumenteerden we. Het was een win-win situatie voor
bewoners en beleid.”
Een gemeente kan ook kiezen voor een participatief beleid
Als gemeente kan je ook expliciet kiezen voor een ‘participatief beleid’. Participatie wordt dan een deel
van een politieke cultuur. De gemeente stelt expliciet het participatievraagstuk aan de orde: wat is
onze ambitie als overheid aangaande de participatie van bewoners in de dorpskernen? Welke
middelen en energie investeren we in het betrekken van burgers? Welke rol willen we burgers geven
in het kader van participatie?
Dit vraagt vaak een verandering in visie, stijl, cultuur, communicatie en procedures. Het is een bestuur
dat de burger als een gelijkwaardige partner ziet bij het maken van het beleid. Samen met de lokale
besturen, verenigingen, groepen burgers, enz. denkt en werkt de burger mee aan de planning,
uitvoering en evaluatie van het beleid. Dit sluit het meest aan bij de derde generatie burgerparticipatie
en ook bij de visie vanuit samenlevingsopbouw.
Anders kijken: een principiële invulling van participatie
Een bewust kiezen voor een participatief beleid als deel van de politieke cultuur, sluit meer aan bij wat
wij een principiële invulling van participatie noemen. 23 Deze kunnen we plaatsen tegenover de
instrumentele invulling van participatie. De begrippen vormen de tegengestelde polen op het
continuüm van participatief beleid.
Principiële invulling
instrumentele invulling
Hiermee bedoelen we dat beleidsmakers participatie zien als een basisvoorwaarde voor het
vormgeven van de samenleving. Men is ervan overtuigd dat de kwaliteit van de samenleving wordt
bepaald door de mate waarin alle burgers mee die samenleving kunnen opbouwen. Alle burgers
worden gezien als volwaardige en betekenisvolle actoren wiens opvattingen en ervaringen belangrijk
zijn. Tegelijk wordt erkend dat ze allen verschillend zijn. Dé burger bestaat niet. Essentieel bij
principiële participatie is een oprechte tweezijdigheid.
23 Jacobs, M. (2009). Idem.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 35

Deze principiële participatie houdt een aantal voorwaarden in voor de praktijk:
Communicatie en open dialoog: Veel aandacht moet gaan naar communicatie en open dialoog.
Hierbij wordt ruimte gegeven aan tegengestelde opvattingen zodat men kan spreken van een
betekenisvolle en ingrijpende interactie. 24 Men ontwikkelt samen visies, meningen. Het is een
duidelijk tweerichtingsgesprek. Kwaliteitsvolle participatie heeft immers veel te maken met de
kwaliteit van de communicatie: is die eerlijk, open, tijdig, correct? Men spreekt in dat geval ook
over ‘intelligente participatie’. Wordt er geluisterd naar elkaar? Heeft elkeen niet meteen een
antwoord klaar, maar kan men echt luisteren naar de argumentatie van de ander?
RIMO-opbouwwerker Greetje: ”De communicatie zit nu echt goed. Nu pakken we de telefoon en
bellen naar de burgemeester. Als we naar hem toe gaan dan zien we een big smile. Dat was
vroeger ondenkbaar. De burgemeester is zelfs een hele dag met ons mee geweest naar Mechelen
om een bezoek te brengen aan de dorpsraden daar. Hij wil dit concept toepassen in Borgloon. We
hebben ondertussen al 12 bewoners voor onze dorpsraad. Wij zijn zogenaamd de voorlopers voor
de gemeente. Zo zal het dorp een communicatiekanaal hebben als het opbouwwerk er niet meer
is. Er is nog werk aan de winkel wat de houding van de bewoners betreft. Ze moeten leren om hun
individueel belang ondergeschikt te maken aan het algemeen belang. Zo hopen we stilaan te
komen tot een participatief beleid waarbij het gemeentebestuur nog meer rekening houdt met de
inbreng van bewoners.”
Daadwerkelijke erkenning van de participatie door het beleid: het is belangrijk dat lokale
besturen die kiezen voor participatie, kunnen aantonen dat de participatie gevaloriseerd zal
worden. Zulke besturen nemen de voorstellen en de knelpunten die de bewoners aandragen
ernstig en behandelen en onderzoeken deze als dusdanig. Ze doen iets met de uitkomst van het
participatieproces en bespreken dit in open dialoog. De gemeente koppelt altijd terug naar de
bewoners. Ook wanneer het antwoord negatief is wordt dit uitgelegd. Indien dit niet gebeurt,
geraken de bewoners ontgoocheld. Ze beoordelen dit dan immers als onverschilligheid van het
beleid. Het gevolg is dat bewoners afhaken of in de toekomst van participatie afzien.
RIMO-opbouwwerker Greetjel: “Als de mensen uitleg krijgen over de procedures en over waarom
sommige voorstellen niet uitvoerbaar zijn of lang duren, dan groeit er begrip.”
Burgemeester Awouters: “De RIMO-opbouwwerkers en de stad waren het niet altijd met elkaar
eens. Maar samen hebben we altijd naar oplossingen gezocht in het belang van de lokale
bevolking.”
Actieve bewoner Willy Dermont uit Haren-Bommershoven: “De hoorzittingen die hier vroeger
doorgingen waren vechtzittingen. De mensen waren heel verbitterd. De dorpsraad is kapot gegaan
omdat ze niets klaar kreeg. Er was een totale demotivatie. Nu krijgen we zelfs inspraak voor de
herinrichting van de oude tramstatie. Dat was vroeger ondenkbaar. We worden ook altijd goed
ontvangen op het stadhuis”
Louis Vrancken: “De burgemeester is nu heel ontvankelijk, maar we moeten blijven aan zijn mouw
trekken hoor!”
24 De Rynck, F. & Dezeure, K. (2009) Burgerparticipatie in Vlaamse steden. Naar een innoverend
participatiebeleid. Het verslag van de commissie Keulen. Brugge, Uitgeverij Vandenbroele.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 36

Maatwerk!!
o Dorpen verschillen, de context en noden verschillen.
o De mensen in de dorpen verschillen: hun vragen verschillen, maar ook de competenties en
ervaringen. Participatie is immers ook werken met competenties van mensen, met de
ervaringen van de bewoners en burgers, met de spontane inzet van die bewoners.
o Thema’s verschillen: over sommige thema’s hebben mensen veel te zeggen, over andere is
dat niet mogelijk.
o Politici en bestuurlijke organisatie verschillen qua cultuur, structuur, procedures, processen,
houding, …
Dit betekent ook dat participatie altijd opnieuw in te vullen valt en herbekeken moet worden.
Burgemeester Awouters van Borgloon: “De RIMO-opbouwwerkers zijn erin geslaagd bewoners te
vinden die zich willen inzetten voor hun dorp. Zij hebben bovendien mee een systeem ontwikkeld
waardoor de dorpen kunnen communiceren met het beleid. Vroeger was er een gevoel van
onbehagen. De mensen voelden zich niet serieus genomen. Dat negatieve gevoel is nu weg. De
bewoners begrijpen nu ook beter dat niet alles zomaar kan.”
Instrumenten voor een participatief beleid: een principiële invulling houdt niet alleen een
‘andere kijk’ in, maar ook een ‘anders organiseren’. Participatie is ingebed in een beleidsproces en
is een dynamisch gebeuren. Hiertoe kunnen een aantal instrumenten ingezet worden:
o Een waaier aan participatiemethoden (differentiële participatie). Immers, niet iedereen
participeert op dezelfde manier. Verschillende methoden laten verschillende soorten mensen
toe aan het participatieproces deel te nemen: bewonersoverleg, enquête, paneldiscussie,
adviesraden, hoorzittingen, geregeld overleg met bewonerskernen, feesten waarbij naar
meningen gevraagd wordt, een dorpswandeling waarbij knelpunten worden aangeduid, ...
Vormen van ‘praten’, maar ook van ‘doen’. Het is hierbij belangrijk dat bekwame
contactpersonen en procesbegeleiders van participatieprocessen kunnen ingeschakeld
worden in de verschillende fasen van beleidsvorming.
o Een participatieve begroting, bv. via een wijkbudget of via dorpsprojecten.
o Ondersteuning door experts. Sommige groepen bewoners vragen ondersteuning om hun
participatie waar te maken. Instanties zoals samenlevingsopbouw kunnen deze verzorgen.
RIMO-opbouwwerker Chantal: “Met de werkgroepen maakten we dossiertjes op en gingen die dan
samen met een groepje bewoners bespreken met de bevoegde schepen en de ambtenaar. We
praatten alleen over algemene problemen en niet over privé problemen. Stilaan werden we au
sérieux genomen. Door onze aanpak boekten we af en toe kleine successen en verbeterde de
relatie met het beleid. De werkgroep veiligheid is een goed voorbeeld. De groep deed samen met
de wijkagent een rondgang door het dorp en maakte foto’s van de knelpunten. Daarop volgde een
overleg met de bevoegde schepen over het mobiliteitsplan. Het stadsbestuur erkende de
stoorpunten en heeft alvast een snelheidsbeperking toegezegd. De schepen en de ambtenaar
zagen dat we er ons werk van hadden gemaakt. Ze waren enthousiast. Vanaf toen is het tij
gekeerd.”
Actieve bewoner Louis Vrancken uit Haren-Bommershoven: “Het is hoog tijd dat de bewonerskern
een eigen bestuur heeft. We moeten weten wie de kar gaat trekken. We hebben al twee
woordvoerders voor het dorp. Zij doen de meldingen naar de gemeente via e-mail naar ambtenaar
Ingrid Vanhees. Dat is onze vaste contactpersoon. Als die mail niets uithaalt, dan gaan we met
een delegatie naar de schepen. We hopen dat RIMO ons nog een tijdje kan blijven ondersteunen.”
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 37

3.3. Conclusie
Bewoners hebben het recht om hun woon- en leefomgeving mee vorm te geven. Ze doen dit vanuit
hun capaciteiten, noden en verantwoordelijkheidsgevoel. Een samenleving mag niet alleen van
bovenaf vorm worden gegeven, maar moet ook van onderuit mee opgebouwd worden. We geloven
dat vooral in een dialogale relatie tussen beleid en burger samen vorm gegeven wordt aan een
democratische samenleving en een leefbaar dorp.
Belangrijk hierin zijn de houding en visie aangaande participatie vanwege het beleid. Is participatie
een duidelijke keuze van het beleid? Wil men erin investeren? Gelooft men principieel in
burgerparticipatie? Maar naast visie en houding, vraagt participatie ook moed om de visie in daden om
te zetten, en vastberadenheid om er op een zorgzame maar aanstekelijke manier voor te gaan.
Eenmaal het participatieproces gestart is, moet je bereid zijn de nodige vaardigheden onder de knie te
krijgen om zo stilaan te komen tot een vanzelfsprekende ‘open’ houding naar bewoners.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 38

4. Andere Vlaamse samenlevingsopbouwprojecten rond
leefbaarheid en participatie
Ook andere instituten voor Samenlevingsopbouw in Vlaanderen hebben geslaagde projecten opgezet
rond leefbaarheid en beleidsparticipatie van kleine dorpskernen. We stellen er hier drie kort aan je
voor en bezorgen je de nodige contactgegevens: een project van RISO Vlaams-Brabant in het
Pajottenland, projecten van Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen in het Meetjesland en van
Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen in de Westhoek.
4.1. Dorpsspiegels in het Pajottenland
WAT IS EEN DORPSSPIEGEL?
Een Dorpsspiegel is een methodiek waarmee de leefbaarheid van een dorp aan de hand van cijfers,
woorden en beelden in kaart wordt gebracht. De methode dwingt betrokkenen op basis van de
beschikbare informatie kwesties zo precies mogelijk te benoemen en vervolgens plannen te maken
om er iets aan te doen.
Met een Dorpsspiegel kan een dorp zich letterlijk een spiegel voorhouden: Wat gaat goed? Wat gaat
niet goed? Welke ontwikkelingen zijn positief, welke negatief? Waar zitten de troeven en de ‘zwakke
plekken’?
Dorpsspiegels willen naast de objectieve informatie ook “de kwaliteit van het leven” in een dorp in
kaart brengen. Met een Dorpsspiegel hebben bewoners een instrument tot verbetering in handen en
kunnen ze periodiek nagaan in hoeverre het gevoerde beleid vruchten afwerpt. Het gemeentebestuur
heeft een instrument waarmee het beleid kan maken op maat van het dorp en signalen kan geven
naar hogere beleidsinstanties.
De methodiek bestaat uit 5 delen.
De vijf delen van de methodiek hoef je niet chronologisch te volgen. Je kan verschillende delen laten
overlappen of de delen in een andere volgorde doorlopen. Dat kiest elke gemeente voor zichzelf.
1. Dorp in Vragen
In het onderdeel ‘Dorp in Vragen’ staat het resultaat van een enquête die uitgevoerd wordt bij een
representatieve steekproef van bewoners. De enquête bevat vragen over zowel de fysieke als de
sociale aspecten van het wonen en leven in het dorp. Het merendeel van de vragen richt zich op
de persoonlijke meningen en gevoelens van de bewoners. In de rapportage wordt vooral gelet op
de verschillen tussen bepaalde groepen, zoals ouderen - jongeren, oorspronkelijke bewoners -
nieuwkomers, enz. De enquête wordt zo veel mogelijk uitgevoerd door bewoners en zo mogelijk
persoonlijk rondgebracht (hoge respons). In de analyse worden de meningen van de
dorpsbewoners in percentages uitgedrukt (zoveel bewoners zijn van mening dat…) Er is ook
feitelijke informatie opgenomen (zoveel respondenten zijn lid van …).
2. Dorp in Gesprek
In het onderdeel ‘Dorp in gesprek’ worden diepte-interviews met sleutelfiguren afgenomen.
Sleutelfiguren zijn mensen die met kennis over de gemeente kunnen praten omdat ze er bv. hun
hele leven gewoond hebben of omdat ze actief zijn in de gemeente, er veel contacten hebben, …
Maar het is ook belangrijk om met andere mensen te spreken die andere contacten hebben in de
gemeente zoals bijvoorbeeld nieuwe inwoners en anderstaligen.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 39

Mogelijke sleutelfiguren zijn de burgemeester, de schepenen, de OCMW voorzitter, de voorzitters
van adviesraden, de pastoor, maatschappelijk werkers van het OCMW, voorzitters van
verenigingen, leden van wijkcomités, leefloontrekkers, landbouwers, jongeren en senioren. De
resultaten die uit deze gesprekken vloeien worden mee opgenomen in de analyse.
Naast het voeren van diepte-interviews met sleutelfiguren, kan er binnen dit deel ook een
stuurgroep opgericht worden. Deze stuurgroep kan dan het project mee helpen vorm geven.
Indien de thema’s die uit de analyse komen zo specifiek zijn, kan er geopteerd worden om ook
themagroepen in het leven te roepen. Bij al deze groepen is het belangrijk om een zo goed
mogelijke weerspiegeling te hebben van de bevolking in de gemeente.
3. Dorp in Beeld
In het deel ‘Dorp in beeld’ gaan dorpsbewoners op stap met een fotocamera. Opdracht is hun
dorp in beeld te brengen. Wat belangrijk, waardevol, ergerlijk is, leggen ze op foto vast. De
resultaten die uit deze fotoreportages voortvloeien worden mee opgenomen in de analyse.
4. Dorp in structuur
In het onderdeel ‘Dorp in structuur’ is een set van gemeentelijke basisstatistieken ondergebracht
en een analyse van de gemeente op basis van objectieve informatie. Er worden statistieken
opgenomen over precieze bevolkingsaantallen, leeftijdscategorieën, huur en koopwoningen, in het
dorp aanwezige voorzieningen en verenigingen enz…Het statistische materiaal wordt grotendeels
beperkt tot de onderwerpen die ook in de enquête zijn opgenomen.
5. Analyse
Het deel ‘Analyse” bevat een analyse van de verschillende onderdelen van de Dorpsspiegel.
Welk verhaal vertellen de antwoorden op de diverse vragen, de statistieken, de beelden en de
interviews? Dit onderdeel wordt afgesloten met een aantal actievoorstellen en discussievragen,
gericht aan de bewoners en het beleid.
En dan aan de slag!
Nadat de analyse is gemaakt kunnen inwoners en beleid aan de slag. Welke thema’s komen
regelmatig terug? Welke thema’s verdienen (nog) meer aandacht in de gemeente? … De kerngroep
en eventuele themagroepen kunnen zich hierover buigen. Welke oplossingen of verbeteringen zien zij
voor de prioritaire thema’s in hun gemeente? Deze oplossingen worden dan besproken met beleid en
eventuele andere oplossingsactoren zoals de politie, het OCMW, … Het is de bedoeling dat bewoners
en oplossingsactoren samen tot compromissen komen betreffende oplossingen en verbeteringen. Zo
kan voor elke oplossing/verbetering een stappenplan worden opgemaakt om de doelen te bereiken.
Opendeurdag van de landbouwbedrijven in mei 2008
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 40

affiche van de actiedag in mei 2008 afronding van de actiedag met ‘boerenpensen’ en
optredens
AANDACHTSPUNTEN BIJ HET GEBRUIK VAN DE METHODIEK
Randvoorwaarden
Om het project te kunnen uitvoeren zijn er een aantal randvoorwaarden:
o Het project moet gedragen en ondersteund worden door zoveel mogelijk actoren (gemeente,
verenigingen, regionale of lokale welzijnsorganisaties, adviesraden, …).
o Verenigingen en adviesraden moeten betrokken zijn en deelnemen aan het project. Het zijn
voornamelijk zij die in staat zijn om mensen te mobiliseren.
o Er moet een communicatieve projectleider zijn die gedurende heel het proces het aanspreekpunt
en de vraagbaak is.
o Er moet een bereidheid zijn om op basis van de analyses van Dorpsspiegel beleidsmaatregelen te
nemen.
Sterke punten
o Sterke mobilisatie van inwoners.
o Opbouw van bewonersbetrokkenheid op het beleid in de gemeente.
o Gedifferentieerde mobilisatie van verschillende groepen (jongeren, ouderen, nieuwkomers, jonge
gezinnen, …) in een dorpsgemeenschap.
o Diversiteit van informatievormen via statistisch materiaal, interviews en foto’s.
o Geeft een “binnenperspectief” op een dorp.
o Geeft informatie over sociale aspecten van bewoners en gemeenschap.
o Win-win situatie voor zowel bewoners als het beleid.
o Positieve, niet – problematiserende benadering naar de bevolking en het beleid.
o De methodiek stimuleert het creatief omgaan met beleidsparticipatie.
MEER INFORMATIE
Riso Vlaams-Brabant, www.risovlb.be
Katrien Janssen, opbouwwerkster, 054/343263, katrien.janssen@risopajottenland.be
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 41

4.2. West-Vlaanderen: bewonersplatforms in de dorpen van de
Westhoek
VAN EXPERIMENT TOT BEWEZEN FORMULE
Geslaagd experiment in Veurne
Bijna 10 jaar geleden zet Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen in Veurne een experiment op. Het
doel hiervan is de ver afgelegen dorpsbewoners dichter bij het centrale lokale beleid te betrekken. Dat
experiment groeit al snel uit tot de succesformule van ‘bewonersplatforms’. In elk Veurns dorp en ook
in 3 stadwijken wordt een zelfstandig bewonersplatform opgericht. Deze platforms hebben aandacht
voor wat er leeft en beweegt in het dorp, kaarten bekommernissen aan en zoeken voorstellen tot
verbetering. Hierover gaan ze in dialoog met het bestuur. Het bestuur kan op zijn beurt inspelen op
reële noden uit het dorp. Bewonersplatforms bouwen dus een brug tussen bewoners en beleid.
Wederzijdse engagementen, respect en een open dialoog zijn de fundamenten van deze
samenwerkingsverbanden. De ervaringen van Veurne worden gebundeld in de brochure ‘Van
schietstand tot denktank: bewonersplatforms als inspirerend model voor steden en gemeenten’ 25 .
Succesformule ook in Poperinge
In 2007 neemt het stadsbestuur van Poperinge de Veurnse succesformule over. Ook hier zorgt
Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen voor de nodige ondersteuning. Uitdrukkelijke aandacht gaat
naar een transparant en participatief beleid. Transparant staat daarbij voor communicatie op maat van
het dorp. In een tijd waar informatie in overvloed aanwezig is, is de nood aan ‘klare taal’ en ‘informatie
op maat’ meer dan noodzakelijk. De schepen van inspraak stelt vast dat bewoners veel vragen stellen
over zaken waar het beleid ook mee bezig is. Poperinge maakt daarom werk van goede
informatievergaderingen. Hierop komt slechts één agendapunt aan bod. Zo is er voldoende ruimte
voor toelichting en vragen vanuit de bestuurders én de bewoners.
Meer dan informeren alleen
Maar het Poperingse initiatief gaat verder dan louter informeren en luisteren. Zo doen bewoners uit
Watou enkele voorstellen voor de herbestemming van een leegstaand rusthuis. Een studiebureau
neemt deze voorstellen onder de loep en stelt mogelijke scenario’s voor aan beleid en bewoners. Ook
de integrale aanpak van het verkeer, de renovatie van een ontmoetingscentrum, de nood aan nieuwe
speelruimte, de herinrichting van een braakliggend terrein rond de kerk, … zijn onderwerp van de
agenda. Bewonersvoorstellen worden gewikt en gewogen en het bestuur neemt op haar beurt een
gemotiveerde beslissing. “Het is belangrijk om met de bewoners in gesprek te gaan en om hun vragen
en voorstellen op een degelijke manier te bespreken en te behandelen. Op die manier kan je een
goede samenwerking creëren en vertrouwen opbouwen,” aldus de burgemeester.
Het Poperingse dorp Reningelst gaat nog een stap verder en maakt zich warm voor de opmaak van
een integraal dorpsontwikkelingsplan. 26 Dit plan is gebaseerd op de resultaten van de DORP
inZichtbevraging en geeft richting aan de toekomst van het dorp op verschillende domeinen, zoals
verkeer, open ruimte, sportrecreatie, toerisme, groenonderhoud, busverbindingen, sociale
infrastructuur en communicatie. Het plan dient o.a. als voorbereiding voor een geplande
dorpskernvernieuwing in 2012.
25
Van schietstand tot denktank: bewonersplatforms als inspirerend model voor steden en gemeenten. Te
downloaden via de website www.samenlevingsopbouwwvl.be
26
Het rapport over Reningelst vind je terug op www.dorpinzicht.be
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 42

Ook slaan het stadsbestuur en de bewoners de handen in elkaar om de agenda van andere diensten
te beïnvloeden. Zo zal de watermaatschappij eindelijk werk maken van nieuwe waterleidingen zodat
roest leidingwater voortaan tot het verlegen hoort.
Nieuwe initiatieven
Verder valt op dat de bewoners niet alleen vragen stellen, maar ook zelf het initiatief in handen
nemen. Zo is het kwartaalcafé een nieuwe formule voor een dorp zonder ontmoetingsruimte of café
waar je tussen pot en pint je buur kan leren kennen. Het initiatief ‘Dorp met Toekomst’ is de prikkel
voor twee grote dorpsfeesten die erg gesmaakt worden. Zwerfvuil wordt omgebouwd tot een
kunstwerk. Nieuwe bewoners worden weer uitdrukkelijk verwelkomd.
Resultaat: bewoners en lokaal bestuur sleutelen in 9 dorpen aan de leefbaarheid, ieder vanuit zijn
eigen verantwoordelijkheid.
Diksmuide van start
Heel recent is ook het stadsbestuur van Diksmuide van start gegaan. Met de steun van
Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen gaat het bestuur in 14 dorpen de boer op om beter
aansluiting te vinden bij wat er leeft en wat er nodig is. In een aantal van de dorpen bestaat nog een
goed functionerende dorpsraad waarmee het bestuur de band opnieuw wil aanhalen. Diksmuide gaat
ook op zoek naar de mogelijkheden van een dorpsbudget om bewoners te prikkelen tot creatieve
voorstellen om de woonomgeving te verfraaien of om het sociaal contact aan te zwengelen.
Dorpsfeest in Abele Zwerfvuilactie in Reningelst
SAMENLEVINGSOPBOUW WEST-VLAANDEREN MAAKT BILAN OP
Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen heeft rond bewonersparticipatie heel wat kunnen realiseren.
In 2010 maakt de organisatie een bilan op. Ze neemt de ervaringen vanuit bestuurskant en vanuit de
bewoners onder de loep. Wat brengen bewonersplatforms op voor het lokale beleid? Loont de
investering voldoende? Wat is er nodig om in de toekomst verder werk te maken van
bewonersparticipatie? Welke tips geef je aan collega-besturen die ook aan de slag willen?
Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen wil de eigen praktijkverhalen uitschrijven en zo de
vastgestelde do’s en don’ts inzake bewonersparticipatie delen met anderen.
MEER INFORMATIE
Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen, www.samenlevingsopbouwwvl.be
Joke Dekoninck – programmaverantwoordelijke leefbaarheid, 051/24 29 28,
joke.dekoninck@samenlevingsopbouw.be
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 43

4.3. DORP inZICHT stilaan een vaste waarde bij participatieve
dorpsontwikkeling in Oost-Vlaanderen
DE METHODIEK DORP INZICHT IN VLAANDEREN
Toepassingen van de methodiek in het verleden
De methodiek DORP inZICHT is voor het eerst ‘getest’ in het Meetjesland in 2001-2002. Een
uitgebreide beschrijving en voorbeelden van de methodiek vind je op de website www.dorpinzicht.be.
Sindsdien is het aantal toepassingen in Vlaanderen beperkt gebleven, nl. enkel op een paar plaatsen
in West-Vlaanderen. Dit was het gevolg van het ontbreken van financiële middelen voor de
ondersteuning van DORP inZICHT, een ondersteuning die nodig is voor een optimale uitvoering van
de methodiek. Door de financiële ondersteuning die Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen in de
daaropvolgende jaren kreeg via de VLM en het Minafonds van de minister bevoegd voor
plattelandsbeleid, kon de methodiek verder worden verfijnd, gepromoot en toegepast in Vlaanderen,
vooral dan in Oost- en West-Vlaanderen.
Daar hebben in de voorbije jaren al een 40-tal bewonersgroepen een DORP inZICHT-toepassing
doorlopen (of ze zijn daar nog mee bezig). In tal van dorpen heeft de bevraging geleid tot concrete
verbeteringen van de fysieke en sociale leefbaarheid in het dorp. Meer nog, in een groot aantal
dorpen is de initiatiefgroep als actieve bewonersgroep blijven bestaan en in heel wat dorpen is die
omgevormd tot een erkend bewonersplatform of dorpsraad.
Interesse van gemeentebesturen
Bovendien groeide er gaandeweg bij een aantal gemeentebesturen interesse om de
leefbaarheidproblematiek van hun dorpen op een systematische manier aan te pakken. In
Geraardsbergen heeft dat geleid tot het Leaderproject ‘Dorpsparticipatie. 5 voor 10’ dat in 10
verschillende dorpen een proces van bewonersparticipatie bij de verdere ontwikkeling van het eigen
dorp wil opzetten; daarbij wordt onder meer gebruik gemaakt van de methodiek DORP inZICHT.
Ook In Merelbeke, Middelkerke, Poperinge en Diksmuide hebben de gemeentebesturen beslist om te
investeren in een grotere participatie van de dorpsbewoners bij hun plattelandsbeleid. In elk van die
gemeenten lopen nu een aantal DORP inZICHT-toepassingen waarvoor men de expertise van
Samenlevingsopbouw inschakelt.
TOEPASSINGEN IN OOST-VLAANDEREN
Balgerhoeke (gehucht van Eeklo en Maldegem)
De bewonersgroep van Balgerhoeke – een gehucht dat te paard zit op twee gemeenten – doorliep het
DORP inZICHT-proces in 2009. De resultaten werden in juli tijdens een open bewonersbijeenkomst
voorgesteld aan de lokale besturen en aan de inwoners van Balgerhoeke. Belangrijke
bekommernissen zijn het snel en zwaar verkeer waar Balgerhoeke mee te kampen heeft, de
onzekerheid omtrent de eventuele verbreding van het Schipdonkkanaal en de mogelijke komst van
extra industrie. Anderzijds is de groep vragende partij voor de oprichting van een dorpshuis/jeugdhuis
en een bewonersplatform van waaruit men ondermeer zou betrokken worden bij de herinrichting van
de dorpskern. Inmiddels zijn er met die besturen constructieve gesprekken op gang gekomen voor de
realisatie van die twee prioriteiten.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 44

Beke (Waarschoot/Zomergem)
In mei 2008 werd DORP inZICHT in Beke afgerond. Sindsdien heeft de projectgroep niet stil gezeten.
De Beekse krant met allerlei nieuwtjes over het gebeuren in Beke, is reeds tweemaal uitgegeven en
de groep werkte inmiddels ook aan een toeristische brochure en fietskaart voor het dorp. Ook het
overleg met de beide gemeentebesturen verloopt vlot. De beide schepencolleges verklaarden zich al
principieel akkoord met een aantal voorstellen uit DORP inZICHT: de heraanleg van het kerkplein,
snelheidsremmende maatregelen, de herinrichting gevaarlijk kruispunt en de promotie van het
wandeltoerisme.
Oosteeklo (Assenede)
In Oosteeklo werd DORP inZICHT in 2007 toegepast. De resultaten van deze toepassing leidden tot
de oprichting van een bewonersplatform dat met het gemeentebestuur een geschreven overeenkomst
heeft om op een structurele manier samen te werken aan de verdere ontwikkeling van Oosteeklo. Het
bewonersplatform krijgt van de gemeente een jaarlijkse werkingssubsidie van 1000 euro en heeft
zowat om de drie maand een overleg met een vertegenwoordiging van het schepencollege. Vanuit het
bewonersplatform vertrekken geregeld adviezen naar de gemeente omtrent verkeer en veiligheid,
ruimtelijke ordening, milieu en sociaal leven. Het bewonersplatform organiseert jaarlijks een open
bewonersvergadering en neemt zelf ook initiatieven zoals een verenigingenmarkt of een zwerfvuilactie
en daaraan gekoppelde sensibiliseringsactie.
Ursel (Knesselare)
Ursel organiseerde in 2007 een DORP inZICHT-toepassing, waarna de bewonersgroep als
bewonersplatform met de resultaten aan de slag ging. Net als in Oosteeklo hebben ook zij geregeld
overleg met het schepencollege en krijgen zij een jaarlijkse werkingssubsidie. De toepassing van
DORP inZICHT leverde een hele werkagenda op voor het bewonersplatform, zoals de
bewonersinbreng bij de herinrichting van de dorpskern die inmiddels van start ging en de oprichting
van een ontmoetingsruimte voor jongeren. Het gebouw werd door het gemeentebestuur ter
beschikking gesteld en financiële middelen kreeg de groep van de Koning Boudewijnstichting. De
ontmoetingsruimte wordt beheerd door een groep jongeren uit Ursel.
De resultaten van DORP inZICHT waren voor het gemeentebestuur ook aanleiding om bij Leader
Meetjesland, Leie- en Schedestreek een subsidiedossier in te dienen voor de opmaak van een
dorpsontwikkelingsplan. Dit plan werd in de loop van 2009 door een projectmedewerker van de
gemeente opgemaakt middels een ruime bewonersinspraak en in nauwe samenspraak met het
bewonersplatform en andere (boven)lokale actoren.
BEWONERSGROEPEN SAMENBRENGEN EN ONDERSTEUNEN IN VLAANDEREN
Ontmoetingsdagen voor bewonersgroepen
Intussen gingen in 2009 twee ontmoetingsdagen door voor bewonersgroepen die DORP inZICHT
toepassen of hebben toegepast en als bewonersgroep nog verder blijven bestaan. Die
ontmoetingsdagen, die een hoge opkomst kenden, lieten de bewonersgroepen toe om ervaringen,
ideeën en tips uit te wisselen en van elkaar te leren. Zo kwamen onder andere thema’s naar voor als
de werking van de bewonersgroep, de relatie met het gemeentebestuur, draagvlak bij de bevolking en
hoe verder te werken met de resultaten van de bevraging. Alle aanwezigen spraken de wens uit om
dit initiatief te herhalen en mogelijks te komen tot een meer gestructureerd overleg. Ook werd de
vraag gesteld naar een soort helpdesk waar groepen terecht kunnen voor informatie over mogelijke
financiering en subsidiebronnen, de opmaak van goede voorstellen/dossiers en dat soort zaken. Op
www.dorpinzicht.be is meer informatie terug te vinden over deze ontmoetingsdagen.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 45

Brainstormsessie in Sint-Jan Vlaamse DORP inZICHT groepen verzamelen voor hun
eerste ontmoetingsdag in Poeke
Toekomstmuziek: ondersteuning van startende groepen
Door een recente beslissing van de Vlaamse minister bevoegd voor plattelandsbeleid, is
Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen in de mogelijkheid om ook in 2010 startende groepen te
begeleiden. Voor 2010 wordt daarbij de focus vooral gelegd op de provincies Antwerpen, Limburg en
Vlaams-Brabant. Groepen of gemeentebesturen die interesse hebben en meer informatie willen,
kunnen terecht bij Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen, afdeling Meetjesland.
MEER INFORMATIE
Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen, www.samenlevingsopbouw-oost-vlaanderen.be
Luc Joos, Beleidsmedewerker platteland, p/a afdeling Meetjesland (site De Meerling), Moeie 16A,
9900 Eeklo, Tel. 09/376 71 05, info@dorpinzicht.be
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 46

Bijlagen
1. Uitnodiging ontbijt
2. Tijdsbalk kunstproject
3. Affiche met oproep tot deelname aan kunstproject
4. Huishoudelijk reglement van de Bewonerskern Bommershoven-Haren
5. Afsprakennota tussen gemeentebestuur en dorpskern
6. Stroomdiagram over de communicatie tussen gemeente en kern
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 47

Bijlage 1: uitnodiging voor het ontbijt, georganiseerd door het
opbouwwerk, later door de bewonerskern
Alle bewoners van Haren-Bommershoven worden verwacht
vanaf 8u.
Om stipt 10u. wordt er een toelichting gegeven over het project
‘Haren-Bommershoven’ en over de stand van zaken in de
verschillende werkgroepen, die dit jaar van start gegaan zijn.
Het einde is voorzien om 11u.
Voor € 2,5 krijg je een ontbijtkoek en 2 broodjes met beleg,
fruitsap en koffie.
Kinderen tot 12 jaar eten gratis, maar…. moeten wel
inschrijven!
Ontbijt zondag 29.04.2007 van 8u. tot 11u. in het CC.
Panishof met om 10u. een toelichting over het project.
Inschrijven vóór 20.04.2007. Betaling gebeurt ter
plaatse.
NAAM……………………………………………………
…………..
ADRES……………………………………………………
…………………………...
TELNR……………………………………………………
…………………………..
EMAIL……………………………………………………
……………………………
AANTAL PERSONEN……………………….X € 2,5=
…………………………..
AANTAL KINDEREN ONDER DE 12 JAAR
………………………………………
INSCHRIJVINGSSTROOK indienen vóór 31 maart in de plaatselijke
handelszaken: De Klok, Bakkerij Thielen, het pompstation Pipelers, Aveve, de
Supra
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 48

Bijlage 2: tijdsbalk kunstproject
2007
Juli : uitwerking concept ism
Vorming Plus, Art-Gallery en
gesprekken met bewoners
September : samenstellen van
de kunstwerkgroep
+huisbezoeken
2008 2009
Januari : eerste samenkomst
visie Willy en René
Formuleren concrete
werkdoelen en fasering
Februari : Aanvraag subsidies
versturen naar verschillende
instanties door OW
Maart :
initiatieles fotografie
Initiatieles ‘leren kijken’
Vergadering : evaluatie
initiatieles en locatie frames
bepalen
April : oproep aan bewoners om
deel te nemen aan het
kunstproject
Oktober : eerste fotobespreking
door Willy
November : overleg met dienst
cultuur en technische dienst en
leden kunstwerkgroep en OW
Januari : 3 nieuwe locaties voor
frames aanduiden
Voorbereiding organisatie van de
fototentoonstelling en opening
Begroting
Laatste fotoselectie door Willy
Februari : selectie voor de
zeildoeken door de Art-commissie
Overleg met Emmy Vandersmissen :
bespreking financiële situatie en
sponsordossier – organisatie van de
tentoonstelling en de opening
Maart : tweemaal fotoselectie door
bewonerskern en deelnemers
kunstwerkgroep voor foto’s van de
fototentoonstelling
Gesprek met Dupont ivm afdrukken
foto’s
Mei : kunstwerkgroep en
bewonerscomité bespreken de
tentoonstelling en receptie
Deelnemers kunstproject schrijven
een tekstje bij de foto’s
Zaal opstellen – foto’s inlijsten en
ophangen
Verschillende verenigingen werken
hiervoor samen
Juni : evaluatie fototentoonstelling
Juli : opstellen fotoalbum met de 100
foto’s van de deelnemers en
verjaardagskalender
November : de fotoalbum en
verjaardagskalender huis aan huis
aanbieden
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 49

Bijlage 3: oproep tot deelname aan het kunstproject via flyer en affiche
“in the picture”
MEGA FOTOPROJECT
JOUW FOTO’S
UITVERGROOT EN
TENTOONGESTELD
DE 10 BESTE FOTO’S
IN HET LANDSCHAP
VAN ONS DORP
Meedoen kan tot
februari 2009
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 50

Voor meer info kan je
terecht bij
de opbouwwerkers van
RIMO Limburg in het
Panishof – 012/74.48.13
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 51

BENAMING
Bijlage 4: huishoudelijk reglement van de
bewonerskern
Artikel 1
De adviesraad draagt de naam Bewonerskern Bommershoven-Haren, afgekort BO-HA. De Bewonerskern
BO-HA heeft een adviserende en sensibiliserende taak naar de bewoners en beleid toe omtrent maatschappelijke
thema’s die Bommershoven-Haren aanbelangen.
ZETEL
Artikel 2
De zetel van de Bewonerskern BO-HA is gevestigd in het Gemeenschapscentrum Panishof te Bommershoven.
Correspondentie wordt gericht aan de secretaris van de bewonerskern.
JURIDISCH STATUUT
Artikel 3
De Bewonerskern BO-HA is een feitelijke vereniging.
DOELSTELLINGEN
De bewonerskern BO-HA heeft als opdracht de leefbaarheid te verhogen.
Artikel 4
1.Participatie in beleid.
De Bewonerskern BO-HA geeft advies aan het gemeentebestuur omtrent onderwerpen die de dorpskern
Bommershoven-Haren specifiek aanbelangen.
Een vertegenwoordiging van de bewonerskern BO-HA kan op eigen vraag deelnemen aan overlegmomenten
inzake aangelegenheden van de dorpskern of op verzoek van het beleid.
De Bewonerskern BO-HA verdedigt de algemene dorpsbelangen.
2. Communicatie tussen beleid en bewoners.
De Bewonerskern BO-HA bevordert de samenwerking en het overleg tussen bewoners en gemeentebestuur.
De Bewonerskern BO-HA is een klankbord voor de bewoners naar het beleid toe, en omgekeerd, en brengt
signalen in beide richtingen over.
De Bewonerskern BO-HA houdt het gemeentebestuur op de hoogte van zijn werking.
3. Verbondenheid tussen dorpsbewoners en het dorpsgevoel verhogen.
De Bewonerskern BO-HA organiseert activiteiten zonder in concurrentie te treden met de andere plaatselijke
verenigingen.
De Bewonerskern BO-HA werkt aan een onthaalbeleid voor nieuwe bewoners.
4. De Bewonerskern BO-HA stimuleert het bewaken van de kwaliteit van de leefomgeving.
SAMENSTELLING EN VERTEGENWOORDIGING
Huishoudelijk reglement
van de Bewonerskern
Bommershoven-Haren
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 52

De leden
Artikel 5
Elke inwoner van Bommershoven-Haren, die voldoet aan de gestelde voorwaarden opgenomen onder artikel 13,
kan lid worden van de bewonerskern BO-HA.
De Bewonerskern BO-HA is samengesteld uit een algemeen bestuur en een dagelijks bestuur. Maximum
tweederde van de leden van het dagelijks bestuur mag van hetzelfde geslacht zijn.
Het dagelijks bestuur
Artikel 6
Het algemeen bestuur kiest onder zijn leden een voorzitter, ondervoorzitter, penningmeester en secretaris.
Samen vormen zij het dagelijks bestuur.
Artikel 7
De voorzitter heeft als opdracht de vergaderingen van de Bewonerskern BO-HA voor te zitten. Hij roept de
vergaderingen samen en bepaalt de agendapunten. Hij wordt hiervoor bijgestaan door de secretaris. Bij
afwezigheid van de voorzitter wordt zijn taak waargenomen door de ondervoorzitter en aansluitend door de
oudste in rang.
Artikel 8
Op vraag van het dagelijks bestuur kunnen externe deskundigen deelnemen aan de bijeenkomsten.
Artikel 9
Het algemeen bestuur vergadert in principe 1 maal per maand. In dringende gevallen kan het dagelijks bestuur
tussentijds samengeroepen worden door de voorzitter.
Artikel 10
Het dagelijks bestuur heeft als opdracht de vergaderingen van de Bewonerskern BO-HA voor te bereiden en de
genomen beslissingen op te volgen en uit te voeren, alsook nieuwe aanvragen tot toetreding te onderzoeken en
ter aanvaarding voor te leggen aan het algemeen bestuur.
Artikel 11
Het dagelijks bestuur heeft geen beslissingsbevoegdheid zonder goedkeuring van het algemeen bestuur.
Artikel 12
Documenten opgemaakt in opdracht van het algemeen bestuur dienen door minstens twee leden van het dagelijks
bestuur ondertekend te worden.
Algemeen Bestuur
Artikel 13
Het algemeen bestuur van de Bewonerskern BO-HA telt maximum 20 stemgerechtigde leden en is samengesteld
uit :
Stemgerechtigde leden
Om als lid in aanmerking te komen, dient men te voldoen aan volgende voorwaarden :
- minstens 18 jaar zijn
- woonachtig in Bommershoven-Haren
- geen politiek mandaat bekleden
- het huishoudelijk reglement van de Bewonerskern BO-HA aanvaarden
Niet-stemgerechtigde leden
- de schepen van wijkbeleid;
- de ambtenaar, aangeduid door het stadsbestuur;
- medewerkers: iedereen die op een of andere manier occasioneel wil meewerken aan (deel)activiteiten
van de raad, hetzij in studiecommissies, hetzij in werkgroepen, ...
- externe adviseurs: omwille van hun kennis en ervaring kunnen verschillende “adviseurs” uitgenodigd
worden om bepaalde thema’s, acties, ... toe te lichten.
- kandidaat -stemgerechtigd lid, zoals omschreven in artikel 14.
Artikel 14
Ten allen tijde kunnen geïnteresseerden zich kandidaat stellen als stemgerechtigd lid, rekening houdend met de
voorwaarden bepaald in artikel 13.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 53

Het kandidaat-stemgerechtigd lid krijgt stemrecht na het bijwonen van drie vergaderingen van het algemeen
bestuur, indien de 20 voorziene plaatsen nog niet volledig zijn ingevuld.
Indien de voorziene plaatsen voor stemgerechtigde leden volledig zijn ingenomen, kan het kandidaatstemgerechtigd
lid alsnog als niet-stemgerechtigd lid deelnemen aan de vergaderingen. Aan hem kan, in dat
geval, pas stemrecht worden toevertrouwd vanaf het ogenblik dat er een plaats bij de stemgerechtigde leden
vrijkomt. vb. n.a.v. ontslag.
Artikel 15
Indien het nodig blijkt, kunnen binnen het algemeen bestuur tijdelijke werkgroepen worden opgericht of kan er
themagericht gewerkt worden. In die werkgroepen kunnen bijkomend bewoners of deskundigen aansluiten, die
geen officieel lid zijn van het algemeen bestuur.
Periode van verkiezing
Het algemeen bestuur kiest uit haar leden het dagelijks bestuur.
Artikel 16
De leden van het dagelijks bestuur worden verkozen voor een periode van zes jaar.
Bij de opstart, in 2008, worden de voorzitter en penningmeester, per uitzondering, aangesteld voor een periode
van drie jaar. De ondervoorzitter en de secretaris daarentegen voor een periode van zes jaar.
Vervolgens zijn er om de drie jaar afwisselend verkiezingen voor voorzitter/penningmeester &
ondervoorzitter/secretaris, nl.:
- 2011 voor voorzitter/penningmeester;
- 2014 voor secretaris/ondervoorzitter;
- 2017 voor voorzitter/penningmeester;
- 2020 voor secretaris/ondervoorzitter;
- ….
Het mandaat is hernieuwbaar voor meerdere termijnen.
In geval een lid van het dagelijks bestuur ontslag geeft, wordt onder de stemgerechtigde leden van het algemeen
bestuur, conform artikel 17, een opvolger gekozen, die de lopende termijn invult tot de volgende verkiezing.
Artikel 17
Het algemeen bestuur stemt voor de functies van het dagelijks bestuur, zonder kandidatuurstelling. De persoon
met de meeste naamstemmen heeft de betrokken functie. Weigert deze persoon dan wordt de functie ingevuld
door de volgende in stemmenaantal.
De stemming is geheim en per functie.
De beslissing dient genomen te worden conform de bepalingen vermeld onder artikel 20.
Artikel 18
Aan het lidmaatschap van de leden van de Bewonerskern BO-HA kan een einde gesteld worden indien :
- een lid zelf een schriftelijk ontslag, gericht aan het secretariaat, indient.
- een lid drie opeenvolgende keren zonder verontschuldiging afwezig is op de bijeenkomsten
- een lid om dwingende redenen door het algemeen bestuur wordt ontslagen.
- een lid niet meer voldoet aan de gestelde voorwaarden, opgesomd onder artikel 13.
VERGADERINGEN
Artikel 19
Het dagelijks bestuur en het algemeen bestuur komen minstens éénmaal per maand samen. De voorzitter nodigt
de leden uit en bepaalt de agendapunten. Hij wordt hiervoor bijgestaan door de secretaris. De uitnodiging wordt
8 dagen op voorhand per mail of per post verstuurd, met vermelding van de dagorde, plaats en uur.
Punten die niet op de agenda staan, kunnen aan bod komen bij de rondvraag ‘varia’.
Het algemeen bestuur kan een vergadering beleggen, indien tweederde van de stemgerechtigde leden erom
vraagt.
BESLISSINGEN
Artikel 20
Om een beslissing door te voeren dient de helft van de leden plus één van het algemeen bestuur aanwezig te
zijn. Indien het vereiste aantal niet aanwezig is kan men in de daaropvolgende vergadering over dezelfde agenda
geldig beslissen, ongeacht het aantal aanwezigen. De ledenlijst wordt bijgehouden.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 54

Artikel 21
Een geheime stemming doet zich voor op vraag van de leden wanneer het een persoon aanbelangt. Indien deze
persoon lid is van het algemeen bestuur neemt hij/zij niet deel aan de stemming.
VERSLAGEN
Artikel 22
De secretaris stelt een verslag op van elke samenkomst van zowel het dagelijks bestuur als de algemeen bestuur.
De verslagen worden aan de leden bezorgd en dienen op de eerstvolgende vergadering goedgekeurd te worden.
Alle verslagen worden na goedkeuring door het algemeen bestuur overgemaakt aan de gemeentelijk
contactambtenaar, die het verslag ter kennisgeving voorlegt aan de gemeenteraad.
ONTBINDING VAN DE BEWONERSKERN BOMMERSHOVEN-HAREN
Artikel 23
Aan de Bewonerskern BO-HA komt een einde indien het aantal leden niet meer dan vier personen telt. De
resterende financiële middelen worden na goedkeuring van het College van Burgemeester en Schepenen aan de
plaatselijke verenigingen van Bommershoven-Haren overgemaakt.
Gezien en goedgekeurd door de Gemeenteraad in zitting van datum…….
Namens de Gemeenteraad,
De Secretaris, De Burgemeester,
Vera Leemans Eric Awouters
Gezien en goedgekeurd door de het algemeen bestuur van de Bewonerskern BO-HA in vergadering van …….
Namens de bewonerskern BO-HA,
De secretaris, De voorzitter,
Benni Dermont Laurent Vanormelingen
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 55

UITGANGSPUNT
PARTICIPATIEF BELEID
Bijlage 5:
Afsprakennota Afsprakennota tussen tussen
gemeentebestuur gemeentebestuur Borgloon Borgloon
en Bewonerskern en Bewonerskern Bommershoven-Haren
Bommershoven-Haren
Het gemeentebestuur staat de Bewonerskern BO-HA toe advies te geven aan beleidsbeslissingen die
rechtstreeks en specifiek betrekking hebben op de verwachtingen en belangen van Bommershoven-
Haren. Het gemeentebestuur is bereid de Bewonerskern BO-HA te betrekken in projecten die
betrekking hebben op de dorpskern. Hiertoe geeft het gemeentebestuur correcte
beleidsinformatie/voorstellen door en vraagt advies aan de Bewonerskern BO-HA.
Het gemeentebestuur overweegt het advies van de Bewonerskern BO-HA vooraleer er definitieve
beslissingen worden genomen.
De erkende adviesraden kunnen een beroep doen op de Bewonerskern BO-HA wanneer het
Bommershoven-Haren aanbelangt. De Bewonerskern BO-HA zal dan het te bespreken thema
behandelen en vervolgens een afvaardiging sturen naar de adviesraad of hun standpunt schriftelijk
overmaken.
Voor de organisatie van grootschalige activiteiten (cfr kunstproject) kunnen subsidies aangevraagd
worden, conform de bestaande subsidiereglementen.
BELEIDSPARTICIPATIE
De Bewonerskern BO-HA houdt het gemeentebestuur van Borgloon op de hoogte van zijn werking.
De Bewonerskern BO-HA doet zelf ook voorstellen aan het gemeentebestuur. De voorstellen zijn
gedragen door de bewoners in de dorpskern en dienen een algemeen belang.
Dit gebeurt door :
1. Schriftelijke communicatie - bij voorkeur via e-mail - tussen de gemeentelijke contactpersoon
en de contactpersonen van de Bewonerskern, nl. de voorzitter en de secretaris.
2. Van alle beslissingen worden verslagen opgemaakt die uitgewisseld worden tussen
voornoemde contactpersonen.
De rol van de ambtenaar :
is de persoon die in eerste instantie aangesproken wordt om informatie aan te vragen
en eventueel door te geven.
regelt een onderhoud op vraag van de Bewonerskern BO-HA met schepenen en/of
ambtenaren
neemt tweemaal per jaar deel aan de vergaderingen van de Bewonerskern BO-HA.
communiceert op een duidelijke en eenvoudige manier, zowel mondeling als
schriftelijk
brengt agendapunten van de bewonerskern BO-HA op het College van Burgemeester
en Schepenen en koppelt de beslissing van het College van Burgemeester en
Schepenen terug aan de Bewonerskern BO-HA
legt het verslag van de Bewonerskern BO-HA ter inzage van College van
Burgemeester en Schepenen en de gemeenteraadsleden
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 56

3. Het College van Burgemeester en Schepenen geeft binnen zes weken een antwoord op de
vragen en voorstellen van de Bewonerskern BO-HA. Voldoende informeren is het succes van
inspraak.
4. Het antwoord - zowel negatief en positief - wordt duidelijk omschreven en geargumenteerd en
er wordt opvolging voorzien
5. Het gemeentebestuur verleent de nodige middelen voor de werking van de Bewonerskern BO-
HA:
Ingrid Vanhees wordt aangeduid door het College van Burgemeester en Schepenen als
contactpersoon tussen gemeentebestuur en de Bewonerskern BO-HA.
Een lokaal van het gemeenschapscentrum Panishof wordt gratis ter beschikking
gesteld. De Bewonerskern BO-HA kan gratis beschikken over drank (koffie, water en
fruitsap) tijdens hun vergaderingen (klaargezet door personeel cultuur). De
bewonerskern staat zelf in voor het tijdig reserveren van het vergaderlokaal bij de
beheerder van het gemeenschapscentrum.
Tevens mag de Bewonerskern BO-HA gratis kopies maken en telefoneren in het
gemeenschapscentrum voor aangelegenheden die betrekking hebben op de werking
van de bewonerskern.
Het is de Bewonerskern BO-HA toegestaan om max. 1x/jaar gratis flyers te bedelen,
samen met de Nieuwsbrief.
De Bewonerkern BO-HA beschikt tweemaal per jaar gratis over de Paniszaal om een
ontbijt voor de bewoners van Bommershoven-Haren te organiseren.
6. Minstens éénmaal per jaar vergadert het College van Burgemeester en Schepenen met het
dagelijks bestuur van de Bewonerskern BO-HA om de samenwerking te bespreken. Alleen
permanente communicatie garandeert succes.
De Bewonerskern BO-HA kan éénmaal per jaar in het kader van het algemeen belang een
info-avond organiseren omtrent actuele thema’s die bij de bewoners leven. Hiervoor worden
College van Burgemeester en Schepenen, gemeenteraadsleden en bevoegde ambtenaar
uitgenodigd om het onderwerp toe te lichten.
7. Om de twee jaar organiseert het gemeentebestuur een hoorzitting. De Bewonerskern BO-HA
bezorgt ter voorbereiding een week op voorhand de noden en knelpunten - die ze gebundeld
hebben bij de bewoners – aan het College van Burgemeester en Schepenen.
8. De leden van de Bewonerskern BO-HA zijn aangesloten bij de vrijwilligersverzekering van
het gemeentebestuur.
Gezien en goedgekeurd door de Gemeenteraad in zitting van ………………….
Namens de gemeenteraad,
De secretaris, De burgemeester,
Vera Leemans Eric Awouters
Gezien en goedgekeurd door het algemeen bestuurd van de Bewonerskern BO-HA in vergadering van
………
Namens de Bewonerskern BO-HA,
De secretaris De voorzitter,
Benni Dermont Laurent Vanormelingen
Vanormelingen
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 57

Bijlage 6: stroomdiagrammen mbt de communicatie tussen
bewonerskern en lokaal beleid
Situatie 1: bewoners komen met vragen naar kern of kern zit zelf met een vraag/behoefte/signaal
Geeft door aan Ingrid
Per mail + Ingrid neemt 2x/jaar deel aan
vergadering
Er leven vragen en signalen
Vanuit bewoners
Terecht bij Bewonerskern (BK) BOHA
Geeft door aan schepencollege of
bevoegde schepen of ambtenaar/dienst
Ingrid regelt onderhoud met bevoegde
schepen of ambtenaar
Laat op agenda zetten van bevoegde
adviesraad
Ingrid krijgt feedback van schepen/dienst
en koppelt beslissing binnen 6 weken terug
aan BK
Via: infopanelen, bewonersvergad (1x/jr),
flyer, enquete, ontbijt, verenigingen,
postbus
Geeft feedback aan bewoners
BK bespreekt op vergadering
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 58

Situatie 2: gemeente wil advies over een te nemen beslissing rond een ‘kwestie’ in Bommershoven-
Haren
schepencollege geeft door
aan Ingrid
Ingrid contacteert
bewonerskern
per mail of persoonlijk
Gemeente wil een
beslissing nemen
Rond kwestie in HABO
BK contacteert eventuele
betrokken bewoners
(mondeling of via enquête)
Kwestie is zo belangrijk dat
burgemeester of schepen
Zelf naar BK komen
Bewonerskern bespreekt
Bewonerskern koppelt advies
terug aan Ingrid
Ingrid geeft door aan
schepencollege
SC koppelt terug aan
Ingrid en
zij aan bewonerskern
Bewonerskern informeert
Alle of betrokken
bewoners
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 59

Colofon
Dit is een publicatie van RIMO Limburg – 2010.
Redactie
Samenstelling en tekst: Liesbeth Smeyers (RIMO Limburg)
Teksten: Chantal Poncelet (RIMO Limburg), Roger Deglein (RIMO Limburg), Katrien Janssen (RISO
Vlaams-Brabant), Luc Joos (Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen), Joke Deconinck
(Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen)
Redactionele ondersteuning: Klara Bulckens (RIMO Limburg)
Vormgeving: Kristel Moors (cover), Liesbeth Smeyers (binnenzijde)
Met dank aan de geïnterviewden voor hun bijdrage.
Foto’s
Josée Bellefroid, Jozef Degroof, Benni Dermont, Armand Dupont, Laura Aiola, Rina Grosemans,
Chantal Poncelet, Greetje Swerts, Liesbeth Smeyers, medewerkers van Riso Vlaams-Brabant,
Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen en Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen.
Met veel dank aan
alle medewerkers aan dit project: de bewoners, het gemeentelijk beleid en de ambtenaren, de
medewerkers aan het kunstproject, RIMO Limburg en alle andere betrokkenen.
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 60

Het Kunstproject in dichtvorm
Het product
Creatieve dorpsbewoners verfraaiden op een originele
manier hun unieke plattelandskern Bommershoven-Haren.
Tien grote fotodoeken staan te pronken op onverwachte
plaatsen in het dorp en versmelten Haren en Bommershoven
tot één geheel.
De beelden contrasteren met de realiteit en tegelijk verheffen
ze de realiteit tot kunst.
“Ceci n’est pas une pipe”, schilderde Margritte.
Een honderdtal foto’s getuigen over de aanwezige schoonheid
die in de drukte van het leven voor velen verborgen blijft.
Een selectie uit 2000 digitale opnamen. Het resultaat van een
jaar lang bewust waarnemen en ervaren wat het leven in deze
dorpskern zo bijzonder maakt.
Het proces
Plaatselijke bewoners vinden elkaar in de gedrevenheid om
hun leefwereld op een artistiek laagdrempelige manier in beeld
te brengen. Acht keer volgen zij samen vorming, bekijken ze
samen de resultaten, evalueren ze en sturen ze bij, selecteren
ze, denken ze samen na en maken ze afspraken. Samen
kijken ze naar hun dorp.
Greetje Swerts, opbouwwerker,
mei 2009
O, dorpje
lief zo schoon voor mij.
Hoe ligt ge mij aan ’t harte, de schoonste plaats op aard voor mij.
Ik min u in vreugd en smarte,
Ik min uw bossen, weiden, land.
Uw kerkjes en uw scholen, uw huizen zijn me een heilig pand.
Ik ben trots op Bommershoven-Haren.
Lief galmen uw klokken die vriendelijk me lokken.
Uw klokgeluid herhaalt met mij
’t schoonste dorp ben jij.
’t Kasteel Terhove, de holle weg die leidt naar Haren molen
dat geeft ons dorp een lachend zicht
doet ons van vroeger dromen.
Armand Dupont, bewoner, mei 2009
Dorpsbewoners en beleid vinden elkaar 61

1. cursus ikv kunstproject
2. wachten op de appelpluk (kunstproject)
3. dorpsgezicht (kunstproject)
4. opening van de tentoonstelling
5. de tentoonstelling
6. rondrit met het treintje langs de
zeildoeken met de burgemeester,
schepenen en bewoners
7. (links) op stap met het fototoestel
(kunstproject)

RIMO LIMBURG VZW
REGIONAAL INSTITUUT VOOR
MAATSCHAPPELIJK OPBOUWWERK
Marktplein 9/21 - 3550 Heusden-Zolder
tel. 011/22 21 96 - fax: 011/22 94 31
info@rimo.be - www.rimo.be