23 Ds Paul F. Thimm - Doopsgezinde Gemeente Arnhem

Preek op zondag, 23 dec. 2012
ds.Paul F. Thimm 4 e advent 2012.35
Bijbellezing: Micha 5:1-4a en Lucas 1:39-45
Lieve gemeente op deze adventsmorgen!
I.
Adventstijd is tijd van verwachting. En leven in verwachting is spannend.
Lucas vertelt in zijn merkwaardige verhaal over twee mensen, twee moeders in
verwachting.
Ik besef, dat dit verhaal van Lucas een lastig verhaal is: heel gemakkelijk kan ik
blijven hangen aan merkwaardige details. Vragen zoals “Kan dat wel, is dat wel
mogelijk, wat over die oude Elisabet en die piepjonge Maria verteld wordt?” – Misschien
hebt u ook zoiets: “Wat moet ik nou met zo’n verhaal?”
De bijbel kent allerlei verhalen die op het eerste gezicht onmogelijk, irritant, soms
zelfs afstotelijk zijn. Als je je de moeite neemt en zo’n verhaal niet direct in de
prullenbak gooit, maar ernaar luistert en het tot je door laat dringen, dan krijgt het
opeens een verrassende betekenis. Je ontdekt er een diepere betekenis in. Je erkent
een diepere dimensie, een dubbele bodem.
De prachtige liederen die we als koor en gemeente vandaag met elkaar zingen, kunnen
ons daarbij helpen: om die houding van luisteren en leven met spannende en ook
blije verwachting te vinden.
“Wie soll ich dich empfangen und wie begegn‘ ich dir?“ (van Johann Sebastian Bach) –
Geloven en verwachten begint, besef ik, vaak met zo’n persoonlijke vraag.
Of met een open, gastvrije houding van “Nu zijt wellekome, Jezu, lieve Heer.” Of met
die vriendelijke uitnodiging aan ons: “Komt verwondert u hier, mensen, ziet hoe dat u
God bemint…”
En zo kunnen we al die prachtige advents- en kerstliederen met elkaar langslopen.
Want daarin kun je zingend en mediterend in de goede stemming komen - in die
advents-houding, in die sfeer van kerst, die houding van hopen en verwachting.
II.
Elisabet en Maria. Zusters en broeders, het is niet alleen een lastig, maar ook een
diepzinnig verhaal: twee mensen ontmoeten elkaar: twee vrouwen…twee moeders in
verwachting. Ik vond een plaatje. Ik heb het op de voorkant van de orde van dienst
afgedrukt. Dit plaatje brengt tot uitdrukking, wat je met woorden haast niet zo mooi en
eenvoudig kunt zeggen.
Hun hoofden buigen naar elkaar toe. Ze zijn elkaar genegen,
zeggen we dan. En met hun handen houden ze elkaar vast –
zorgzaam en liefdevol. Zo staan ze elkaar bij – letterlijk en
figuurlijk:
Elisabet die haast te oud is om nog moeder te worden. Maria
die haast te jong is om al moeder te worden.
Doopsgezinde Gemeente
Arnhem
Gaan voor vrede en vertrouwen

Lucas heeft een oog en oor voor zulke contrasten, zulke tegenstellingen. In zijn
evangelieboek brengt hij - op zijn eigen wijze van vertellen - subtiel tegenstellingen bij
elkaar: jong en oud, vrouw en man, rijk en arm, ongelovig en gelovig, joods en nietjoods,
ziek en gezond, machtige en gewone mensen.
Zo brengt Lucas bijzondere accenten aan bij het vertellen van het evangelie, het
verhaal van Jezus, de geschiedenis van God met de mensen en met zijn wereld.
De wereld waarin Johannes, zoon van Elisabeth en Jezus, zoon van Maria, geboren
zal worden, is niet de droomwereld van “I dreaming of a white Christmas, just like the
one I used to know”.
Nee, het is de werkelijke wereld van een wrede Herodes en een spannende machtspolitiek
van “verdeel en heers” van de keizer in Rome, een spannende, ingewikkelde
wereld – toen al…en nu nog.
III.
Elisabeth en Maria - wat is het eigenlijk wat deze twee mensen verbindt? – Een sterk
vermoeden of zoeken ze steun bij elkaar in een persoonlijk en maatschappelijk
spannende tijd?
Waarom heeft Maria de bezwaarlijke reis van dagen naar het bergland van Judea op
zich genomen? En waarom gaat ze met spoed om Elisabet te bezoeken? - Wat hebben
ze elkaar te zeggen? En wat trekt hen naar elkaar toe?
De verandering in het leven van Elisabet en Maria brengt deze beide vrouwen in een
isolement. Een onverwacht, in het begin zelfs ongewenste zwangerschap - dat raakt
deze vrouwen geestelijk én lichamelijk. Ze kunnen het niet als een gedachte wegduwen.
En ze kunnen daar ook niet mee pronken. Dat uitgerekend zij – zo laat nog en zo
vroeg al – een kind zullen ontvangen, is moeilijk uit te leggen aan familie en vrienden.
Elisabet trekt zich terug en Maria die niet weet waar ze het zoeken moet, vlucht naar
haar toe. Zo delen ze enkele maanden van hun zwangerschap en vinden steun bij
elkaar. En dat schept een diepe band. Wat ze allemaal met elkaar besproken hebben,
wordt niet uit de doeken gedaan. - De bijbel is vrij discreet en niet een praatziek
roddelblad. Maar het weinige wat Lucas over hun ontmoeting schrijft, zegt genoeg.
De handeling wordt teruggebracht tot de kern en samengevat tot de groet, waarmee
God en de vrouwen elkaar aanspreken:
- Het begint dat God Maria groet door (een ángelos) een bode, Gabriël: “Gegroet Maria,
je bent begenadigd, de Heer is met je.” (Lc.1:28b).
- Maria groet op haar beurt Elisabet.
- Elisabet beantwoordt de groet door Maria te zegenen.
- En uiteindelijk antwoordt Maria God met een poëtische zegenbede, het beroemde
Magnificat: “Mijn ziel prijst en looft de Heer, mijn hart juicht om God, mijn redder:
hij heeft oog gehad voor mij, zijn minste dienares. (…) heersers stoot hij van hun troon,
en wie gering is geeft hij aanzien…”(Lc.1:46b-48a,52).
Een kringloop van groeten en zegenen: het gaat om de begroeting en de zegen,
waarmee God de mens de kracht geeft om zinvol en vruchtbaar te leven. – Met die
groet en zegen bemoedigen mensen elkaar op hun beurt om zinvol en vruchtbaar te
leven – zoals Maria en Elisabet.
2

Lieve gemeente, de groet is meer dan slechts een vriendelijke beleefdheidsregel voor
als je elkaar tegenkomt.
De groet - waarmee bijvoorbeeld Elisabet en Maria elkaar aanspreken – geeft inhoud
aan onze ontmoetingen. Wij wensen elkaar alle goeds toe…een goeie dag en vrede.
En als die groet gemeend is, dat ligt daar iets van een zegen in.
Om te groeten en elkaar te zegenen, daarvoor hoef je geen dominee of gewijd priester
te zijn. Of laat ik het andersom zeggen: juist deze twee vrouwen uit het volk laten zien
wat dat is “het algemeen priesterschap aller gelovigen.” Ze zegenen elkaar.
Elisabet is niet te oud en grijs en Maria is niet te jong en onervaren om Gods zegen te
ontvangen en om Gods zegen uit te dragen – tot eer van God en tot heil van de
mensen. Voor mij zijn zij beiden inspirerende voorbeelden daarvoor.
En het blijkt dat hun woorden kracht hebben. Elisabet, die zich afgesloten had van haar
omgeving, komt bij haar gevoel. Ze voelt voor het eerst de beweging van het nieuwe
leven dat ze draagt. Het kind springt op in haar buik. De geestelijke kern van het
verhaal van Elisabet heeft ook met het lichamelijke, met haar lichaam te maken.
Luisterend naar haar lichaam vindt ze eindelijk woorden om over het nieuwe leven te
spreken. Zo is ze bij machte de schaamte en de stilte te doorbreken.
Elisabeth zal vol nieuwe moed moeder worden van Johannes de doper. Johannes
betekent “de Heer is genade”.
Maria zal er klaar voor zijn, om moeder te worden van Jezus – “de Heer is redding”.
Zusters en broeders, elkaar zegenen is…het beste aan krachten en vertrouwen in
elkaar naar boven halen.
Elkaar zegenen is… ruimte maken voor het hoopvolle werken van Gods Geest in ons
en door ons.
Elkaar zegenen is de ultieme vorm om elkaar te steunen en vrede te stichten in de
wereld waarin we leven.
Elkaar groeten en van harte Gods zegen toewensen, daar begint het mee.
In die zin wens ik een ieder van U: “Een goede, gezegende kersttijd en alvast vrede en
Gods heil en zegen ook voor daarna…in het jaar dat komt.”
Amen.
Ik heb dankbaar gebruik gemaakt van gedachten van prof. Maarten den Dulk uit: De Bijbel spiritueel,
uitgeverij Meinema, Zoetermeer 2004, p.567-573: “Lucas 1-2: Geboren worden”.
3