PHARMACEUTICA - Koninklijke Nederlandse Pharmaceutische ...

Dilemma’s in de
Farmaceutische Industrie
Centennium:
100 jaar Folia
Pharmaceutica
98e jaargang - nummer 2 - December 2010 - K.N.P.S.V.
FOLIA
PHARMACEUTICA
Innovatie in de
Farmaceutische
Industrie
Counterfeit
medicines:
een bedreiging

Inhoud
Dilemma’s in de
Farmaceutische Industrie
Counterfeit Medicines
We kennen allemaal de vervalste Gucci-tasjes, Rolex-horloges en nog
veel meer. Tegenwoordig is het echter ook lucratief om geneesmiddelen
en andere medische producten te vervalsen. Dit is een gevaar
voor de volksgezondheid.
Farmaco-economie
Van nieuwe innovatieve geneesmiddelen moet een kosten-effectiviteitsanalyse
gemaakt worden, om aan te tonen dat het product zijn geld
waard is. Prof. dr. M.J. Postma vertelt over de richtlijnen en
overwegingen die hierbij een rol spelen.
Overige rubrieken
4 Redactioneel
5 Centennium Folia Pharmaceutica
10 Agenda’s
11 Sportcommissie
11 Congrescommissie
12 Dag van de Farmaceutische Industrie
12 Internationale Avond Leiden
24 Studeren in Korea
25 Students Exchange Programme
26 Student in Buitenland
27 IPSF
28 EPSA Autumn Assembly
30 Colofon
Een nieuwe aanpak in de industrie
In dit interview met prof. A.F. Cohen beschrijft hij de problemen binnen
de farmaceutische industrie. Daarnaast geeft hij zijn visie op de mogelijke
oplossingen. Deze nieuwe aanpak in geneesmiddelenontwikkeling
zou de toekomst een stuk rooskleuriger moeten maken.
13 15
Technology Transfer
Technology Transfer gaat om de overdracht van technologie (het
gebruiken van kennis voor een nuttig doel). Bedrijven kopen uitvindingen
van een universiteit om ze verder te ontwikkelen en
commercieel te gebruiken.
19 20
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
3

De Vereniging
Redactioneel
Beste (Bio-)Farmaceut, beste lezer,
Het jaar is alweer bijna om, dat wil
zeggen, het kalenderjaar 2010. Het
collegejaar gaat nog even verder en
wij mogen u dan ook nog een aantal
nummers van de Folia
Pharmaceutica voorschotelen in
2011. Toch is dit laatste nummer van
2010 een bijzonder nummer. Het is
namelijk maar liefst 100 jaar geleden
dat de eerste Folia Pharmaceutica
(toen nog Ons Orgaan) uitgebracht
werd. Wij van de 98ste Redactie van
de Folia Pharmaceutica vonden dat
dit centennium van het blad toch wel
wat speciale aandacht verdient.
Daarom in dit nummer een ode aan
4
het blad, geschreven door een commissielid
van de 50ste jaargang van
de Folia Pharmaceutica.
Daarnaast zijn er natuurlijk ook weer
de nodige wetenschappelijke
stukken te vinden. Het thema dilemma’s
in de Farmaceutische Industrie
is erg actueel. Afgelopen jaar was
vaak genoeg de farmaceutische
wereld in het nieuws: overnames,
vervalste geneesmiddelen, het
waren allemaal niet erg positieve
berichten. Dit nummer toont echter
aan dat het in Nederland juist heel
goed gaat met de Farmaceutische
Industrie. In een interview geeft prof.
A.F. Cohen zijn visie over de problemen
in de industrie en vooral zijn
oplossingen voor deze problemen.
Hieruit blijkt dat Nederland het perfecte
klimaat heeft voor farmaceutische
innovatie. Dit Nederlandse klimaat
wordt ook beschreven door dr.
H. Jousma. Hij laat zien dat technology
transfer een belangrijk gegeven
is om conceptonderzoek aan de universiteit
te laten ontwikkelen bij een
bedrijf. Een ander concept binnen
het thema met een economisch tintje
is de farmaco-economie. Prof. M.J.
Postma be-schrijft dat naast de safety,
efficacy en quality van een
geneesmiddel, het ook belangrijk is
dat een medi-cijn kosteneffectief is.
Zoals u ziet speelt geld een belangrijke
rol in de farmaceutische
wereld, hoe nobel het werk en het
doel ook is. Daarom is het ook niet
zo vreemd dat geneesmiddelen een
gewild product zijn voor vervalsingen.
In het artikel van dhr. R.
Wagenaar kunt u lezen over deze
praktijken en hoe u kunt voorkomen
dergelijke producten in huis te krijgen.
Maar ook dit artikel toont
gelukkig aan dat het met Nederland
nog niet zo slecht gesteld is. Ik wil de
studerende lezers dan ook een hart
onder de riem steken en zeggen dat
u nog steeds allemaal studeert voor
een ontzettend mooi en beloftevol
beroep!
Mocht u desondanks toch besluiten
naar het buitenland te gaan, dan
vindt u ook in dit nummer weer een
aantal interessante stukken over het
buitenland. Zo is er een stuk over
een buitenlandstage in Portugal en
beschrijft een Koreaanse student het
studeren van farmacie in Korea.
Wij denken dat we op deze manier
weer een erg interessant blad in
elkaar hebben gezet en hopen dan
ook dat u het met plezier zult lezen.
Namens de hele redactie,
Jules Heuberger
h.t. Voorzitter van de
Commissie ter Redactie van de
Folia Pharmaceutica ’10-‘11
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010

Centennium
Folia Pharmaceutica
De K.N.P.S.V. is opgericht in 1903 en
bestaat dus al ruim 100 jaar. Al kort na
de oprichting zijn ook het lied en het
verenigingsblad ontstaan. Voor beide
geldt dat dit in het jaar 1910 is
gebeurd. Daarom feliciteren wij als
commissie de vereniging met het 100jarig
bestaan van het lied en het
vereni-gingsblad. Het lied is in al die
100 jaar nagenoeg hetzelfde
gebleven, maar het blad is nogal
veranderd.
Het blad is begonnen onder de naam
“Ons Orgaan” en werd op 10 januari
1910 voor het eerst uitgebracht. Maar
wat was er nog meer anders?
Daarom in dit nummer een blik op het
werk van een commissielid uit de 50e
jaargang van de Folia Pharmaceutica,
mevrouw Inia-Douma. Een eerbetoon
aan ons mooie verenigingsblad, dat
dit jaar 100 jaar bestaat. Dat er nog
vele jaargangen mogen volgen.
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
5
De Vereniging

De Vereniging
Terugblik en ervaringen
Door Gesien Inia-Douma
Gesien Inia-Douma studeerde farmacie
in Groningen en was redactielid
in 1963, de 50ste jaargang van
de Folia Pharmaceutica
Nogmaals 50 jaar Folia
Pharmaceutica, dat is een felicitatie
waard! Vijftig elkaar opvolgende
redactiecommissies verdienen een
gelukwens met dit jubileum! Zij (ca.
250 studenten (Bio-)Farmacie )
hebben gezorgd voor steeds weer
een volgende uitgave, voor
vernieuwing en verjonging. Niet elk
nummer was even interessant voor
iedereen, maar in het algemeen
werd het blad goed gelezen.
Ik durf bijna te zeggen dat (a.s.)
apothekers trouw en conscentieus
zijn, belangstelling hebben en
houden voor hun vak. Met een
steeds nieuwe redactie en de trouwe
lezersschare is het voortbestaan van
de Folia al bijna gewaarborgd.
Voldoende financiële armslag moet
het mogelijk maken.
50 jaar geleden, in 1960, hadden we
geen e-mail en internet. Alle overleg
ging per vaste telefoon of schriftelijk,
per post. Uitvoerig telefonisch overleg
was duur, onze telefoonrekeningen
liepen hard op. Telefonisch vergaderen
kon nog niet, dus voor elk
breder overleg reisden we per trein
naar elkaar toe, meestal naar
Utrecht. De verenigingen
Pharmaciae Sacrum, Unitas
Pharmaceuticorum en „Aesculapius”
hadden geen eigen werkplek, geen
“hok”. We kwamen dus bij elkaar op
een studentenkamer van een van
6
ons, zaten op een bed, op de grond,
een enkeling op een stoel aan een
tafel of bureau.
Ook aan wat nu de Universiteit van
Amsterdam heet, kon je farmacie
studeren en in Leiden was de opleiding
nog “gewoon” farmacie. Er waren
dus in het land vier gelijkwaardige
opleidingen tot apotheker.
We verzamelden de artikelen, die we
hadden meegenomen, zoals
diesverslagen of studieverhalen. De
kopij was meestal met de hand
geschreven, die moest dus nog, na
eventuele wijziging en goedkeuring,
worden uitgetypt. Op een klassieke
(nu echt ouderwetse, in kringloopwinkels
ruim verkrijgbare) typemachine.
We gebruikten speciale sten-
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
cilvellen, die op een trommel in de
stencilmachine gespannen konden
worden. Een fout op de typemachine
kon alleen verbeterd worden m.b.v.
een klein blaadje “Typ-ex”, dat op de
fout werd gelegd. Door de fout nogmaals
in te typen werd die wit
gemaakt, zodat vervolgens de juiste
letter kon worden ingevuld. Heel tijdrovend
en vaak ergerlijk. Door de
trommel met het stencilvel langs een
inktreservoir rond te draaien (je was
dan aan het stencilen) werd de tekst
op het stencilvel afgedrukt op blanco
wit papier.
Alles alleen zwart/wit, zonder foto’s.
Grafieken of tabellen konden op het
stencilvel met de hand worden
ingetekend.

Het zag er allemaal vrij saai uit,
vergeleken met de kleurige, prachtig
gefotoshopte tijdschriften van nu.
Met mobiele telefoon, e-mail en
internet is een mooi resultaat in kortere
tijd te bereiken. Van foto’s voor
drukwerk, bv. een almanak, werd
een “cliche” gemaakt van metaal
(lood!), dat tussen het zetsel van de
tekst (ook lood!) werd geplaatst.
Laten we ons realiseren dat de aantallen,
die gemaakt en verspreid
moesten worden, relatief klein
waren. “Mijn jaar” telde in Groningen
10 studenten: 4 meisjes en 6 jongens.
De studietijd was onbeperkt,
zolang je ouders die konden en
wilden betalen. De 6 jongens zijn
uiteindelijk allemaal afgestudeerd, zij
het in een enkel geval na 10 jaar.
Van de 4 meisjes ben ik de enige die
de eindstreep heeft gehaald.
We waren betrekkelijk vrij in de
inrichting van onze studie, d.w.z. we
werden geacht na drie jaar kandidaatsexamen
te doen. Daarvoor
waren de vakken verplicht, er werd
niet gewerkt met studiepunten en/of
keuzevakken. We deden veel practica,
vooral kwalitatieve en kwantitatieve
analyse en organische
scheikunde. Het grootste vak was
theoretische organische scheikunde,
waarvoor we een dik leerboek zelf
bestudeerden. We deden daarover
Congres der A.N.P.S.V. 27 mei 1910
mondeling tentamen bij de hoogleraar
organische scheikunde.
Ik heb veel naast de studie gedaan
in besturen bij een studentenvereniging,
maar kon, door in de
zomer na mijn derde jaar zelfstandig
door te werken, toch na drie jaar mijn
kandidaats halen.
Voor de studie voor het doctoraalexamen
stond ook 3 jaar, daarna
volg-de nog het apothekersexamen,
deel 1 en deel 2, beide na een half
jaar. Er was veel vrijheid om je eigen
tempo te bepalen, maar dat resulteerde
dus ook in een langere studietijd.
De keuze, na afstuderen, was voor
de meeste collegae tussen werken in
een ziekenhuisapotheek of een
openbare apotheek, net als in deze
tijd. Ik koos iets anders, ik werd
directrice van de opleiding tot
apothekersassistent. Juist op dat
moment werden deze opleidingen
-er waren slechts enkele in het landgesubsidieerd
door het Ministerie
van Onderwijs. Tot dan toe waren het
particuliere opleidingen, mede door
de apothekers betaald, die ook grotendeels
in apotheken plaatsvonden.
De afsluitende examens waren
staatsexamens, afgenomen door
een Staatsexamencommissie. Mijn
ervaringen in deze functie hebben
geleid tot wat ik jarenlang veel heb
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
gedaan: opgeleid en geëxamineerd
in alle geledingen binnen de farmacie.
Ik ben meer dan tien jaar voorzitter
geweest van een
Staatsexamencommissie. Ook deelname
aan de Commissie
Opleidingen van de KNMP paste
hierbij. Zo ook mijn “portefeuille”,
toen ik zitting had in het hoofdbestuur
van de KNMP.
Inmiddels was ik echter al jarenlang
werkzaam in de openbare farmacie.
Daarvoor bestond geen registratieopleiding,
alle apothekers waren
bevoegd en bekwaam een (ziekenhuis)apotheek
te beheren. De
ziekenhuisfarmacie is eind 90-er
jaren erkend door de overheid als
specialisme, nu is ook de erkenning
van de openbare apotheker als specialist
aanstaande.
Ik heb de indruk dat de studie nog
altijd als boeiend en inspirerend
wordt ervaren. De opleidingen zijn
gemoderniseerd en blijven bij de tijd.
Communicatie is een belangrijk
onderdeel.
Hier kan ook de Folia Pharmaceutica
mee vooruit. Er is een overvloed aan
interessante studieonderdelen,
waarover kan worden geschreven.
Ik wens de huidige en komende
redactiecommissies veel inspiratie
en daarmee het blad veel succes!
7
De Vereniging

De Vereniging
K.N.P.S.V.
Waarde leden der K.N.P.S.V.,
Ten tijde van mijn schrijven zijn er
vele veranderingen gaande in de farmaceutische
wereld. Farmaceutische
bedrijven trekken weg uit ons
land, er vinden overnames plaats en
industrieapothekers verliezen mogelijk
hun titel ‘apotheker’. Deze Folia,
die zal gaan over de markt van de
farmaceutische industrie, belicht dus
een actueel thema. Ook dichter bij
huis zijn er veel veranderingen
gaande. Het nieuwe kabinet moet
fors bezuinigen en hier zullen ook de
studenten hun bijdrage aan moeten
leveren. Er wordt gesproken over het
verhogen van collegegeld, het betalen
van €3000,- extra collegegeld bij
studievertraging van langer dan één
jaar en een leenstelsel voor masterstudenten.
De K.N.P.S.V. volgt deze
nieuwe ontwikkelingen op de voet en
laat samen met andere studentenverenigingen
haar stem horen.
Ook binnen de K.N.P.S.V. vinden
veranderingen plaats, die worden
altijd besproken in de Algemene
Geachte lezer,
Bij het uitkomen van deze editie van
de Folia Pharmaceutica is het jaar
2010 bijna ten einde. In Groningen
hebben we onze eerste ALV van het
jaar en vele andere activiteiten
achter de rug. Er waren diverse
informatieve activiteiten zoals de
Eerstejaars Beroepenmiddag, de
Ziekenhuisfarmacieavond en een
Discussieavond. Bovendien was het
in november weer tijd voor een EJCfeest
en wel een heuse schuimparty.
Ook Sinterklaas is de P.S.-leden dit
jaar niet vergeten en hij bleef nog
wat langer in Nederland om langs te
komen op de decemberborrel. We
hebben het jaar feestelijk afgesloten
met onze 129e Dies Natalis op 8, 9
en 10 december.
Zo vlak voor het begin van het
nieuwe kalenderjaar vraag ik mij af
wat 2011 ons allen zal gaan brengen.
Bezuinigingsplannen van de
regering hebben niet alleen grote
gevolgen voor de openbare farma-
Vergaderingen. Op 29 januari vindt
de volgende Algemene Vergadering
plaats in Utrecht. Tijdens deze vergadering
zal onder andere de
mogelijke organisatie van het IPSFcongres
in 2013 in Nederland ter
sprake komen, waarna besloten gaat
worden of Nederland zich
aanstaande zomer verkiesbaar gaat
stellen. Natuurlijk zijn alle leden
uitgenodigd om bij de AV aanwezig
te zijn.
Gelukkig is er in deze periode van
het jaar ook tijd voor ontspanning en
gezelligheid. De afgelopen weken
heeft de Dies van zowel U.P. als P.S.
plaatsgevonden. „Aesculapius” heeft
al wel een aantal lustrumactiviteiten
PHARMACIAE SACRUM
8
cie, maar ook voor de student. Ook
de markt van de farmaceutische
industrie verandert. R&D afdelingen
vertrekken uit Nederland en verplaatsen
zich naar markten elders in
de wereld en dit roept bezorgdheid
op over het onderzoeksklimaat in
Nederland. Daarnaast is het leegraken
van de pijplijnen al jaren een
punt van discussie en bij velen rijst
dan ook de vraag hoe de markt van
de farmaceutische industrie er in de
toekomst uit zal komen te zien. De
commissie ter Redactie van de Folia
Pharmaceutica heeft hiermee voor
een interessant en veelbesproken
gehad, maar zij viert haar verjaardag
pas echt in februari. Wij vonden het
erg leuk dat wij als K.N.P.S.V.bestuur
bij alle festiviteiten aanwezig
mochten zijn. Nu staat de kerstvakantie
voor de deur en kunnen we
bijkomen van alle activiteiten van de
afgelopen periode.
Ik wens jullie fijne kerstdagen en een
gelukkig nieuwjaar toe. Geniet van
de vakantie en we zien elkaar in het
nieuwe jaar!
Met vriendelijke groet,
Namens het 108e bestuur der
K.N.P.S.V.
Annemarie Trapman
h.t. voorzitter
onderwerp gekozen en ik ben erg
benieuwd naar de invulling die ze
hieraan hebben gegeven.
Rest mij nog u het allerbeste te
wensen voor 2011 en laten wij allen
uitkijken naar een goed jaar voor de
farmacie!
Met vriendelijke groet,
Namens het 129e bestuur der
G.F.S.V. "Pharmaciae Sacrum",
Gwenny Verstappen
h.t. praeses
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010

AESCULAPIUS
Waerde leden der K.N.P.S.V.,
Het is alweer enige tijd geleden dat
ik voor de eerste Folia van de
Leidsche commissie een voorwoord
mocht schrijven. Inmiddels heeft de
herfst plaatsgemaakt voor de winter
en daalt het kwik tot beneden het
vriespunt. Deze morgen heb ik zelfs
mogen krabben, het zadel van mijn
fiets wel te verstaan.
Een plaats waar ook steeds meer
mensen de fiets in plaats van de
(lease) auto zullen nemen is de farmaceutische
industrie. Het kan niemand
ontgaan zijn dat de afgelopen
tijd verscheidene grote farmaceutische
bedrijven hun deuren gesloten
hebben en hun researchafdeling
naar het buitenland verplaatsen.
De discussie of dit een ramp is, is al
enige tijd bezig. Veel mensen zien
het als iets negatiefs dat de ‘big fish’
Nederland verlaten maar zelf zie ik
het minder pessimistisch in. De
afgelopen jaren blijkt dat de grote
farmabedrijven weinig tot geen
Geachte leden der K.N.P.S.V.,
Op het moment van schrijven heeft
de winter zijn intrede gedaan. De
eerste wedstrijd schaatsen op natuurijs
heeft plaatsgevonden en
menig farmaciestudent valt van zijn
fiets bij de bocht voor het
Wentgebouw. Sneller dan anders
worden de snowboots en bontjassen
uit de kast getrokken. Nog net voor
de komst van de ijzige kou, niet rijdende
treinen en lange files heeft de
Open Dag van de Universiteit
Utrecht plaatsgevonden. Onzekere
middelbare scholieren kijken rond op
de universiteit en proberen erachter
te komen wat ze willen studeren.
Een van de meest gestelde vragen is
toch wel: “Wat word ik als ik farmacie
studeer?”
Nu staat menig studentvoorlichter
dan ook met z’n mond vol tanden.
Want hoe kan dat in een paar zinnen
uitgelegd worden? Er zijn vele
opties. Behalve de welbekende
openbare apotheker kan de farma-
blockbusters produceren. Daarnaast
lopen de patenten ook bijna af waardoor
ze een andere tactiek
toepassen. Ze nemen de concurrent
over om op die manier hun positie te
waarborgen.
In Nederland zijn wij als een van de
eerste landen een nieuwe weg
ingeslagen. Kleine biotech-bedrijven
zoals deze gegroepeerd zijn op het
BioScience Park in Leiden zullen de
toekomst zijn. Deze bedrijven zijn
enorm dynamisch en zullen goed om
kunnen gaan met veranderingen in
vraag en aanbod. Dit in tegenstelling
tot de grote ‘statische’ bedrijven.
ciestudent van nu ook terecht bij de
overheid en universiteit. En er is nog
een optie die we niet moeten vergeten:
de farmaceutische industrie.
Waar de farmaceutische industrie
vaak bij de start van de studie de
grote onbekende is, merk je dat
naarmate de jaren verstrijken de
interesse toeneemt. Ook bij masterstudenten
is deze optie vaak minder
bekend. Met veel interesse zullen we
deze Folia over de markt van de farmaceutische
industrie lezen. Hoe
staat de farmaceutische industrie
ervoor? Is het voor ons interessant
om in de farmaceutische industrie te
Hopelijk zien jullie de toekomst van
de Nederlandse farmaceutische
industrie even rooskleurig in als ik en
zal ik over enkele jaren niet hoeven
te krabben omdat mijn auto in een
garage geparkeerd staat.
Vivat, Crescat, Floreat,
„Aesculapius”!
Namens het 125e bestuur der
L.P.S.V. „Aesculapius” ‘AdrenogEric’,
Eric Hamers
h.t. praeses aesculapii
UNITAS PHARMACEUTICORUM
werken? Zijn er nog wel banen in
Nederland in de farmaceutische
industrie? Welke kwaliteiten moet je
hebben om daar te werken?
In de kranten hebben de laatste tijd
vele artikelen gestaan over de farmaceutische
industrie. Dit is ook
doorgedrongen tot de farmaciestudent
en ook de studiekiezers hebben
er vragen over. Er heerst niet alleen
onrust bij de openbare apotheker
maar het zijn ook roerige tijden voor
de farmaceutische industrie. De
redactie heeft gekozen voor een
zeer actueel thema. Ik hoop dat de
Folia Pharmaceutica de bovenstaande
vragen beantwoordt en we
de nieuwe studenten gerust kunnen
stellen over de toekomst.
Met vriendelijke groet,
Namens het 116e bestuur der
U.P.S.V. “Unitas Pharmaceuticorum”,
Léonie Hendriks
h.t. praeses der U.P.S.V.
"Unitas Pharmaceuticorum"
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
9
De Vereniging

De Vereniging
Agenda’s
K.N.P.S.V.
16 December Voorronde PCE Groningen
29 Januari AV der K.N.P.S.V.
12 Februari Dag van de Farmaceutische Industrie
26 Maart Voorjaarsdag der K.N.P.S.V.
15 December Panacea feest
21 December Kerst-DDB
15 Januari Ouderdag
18 Januari DDB
24 Januari Halfjaarlijkse ALV
26 Januari Panacea sportactiviteit
15 Februari DDB
19 Februari Reünistendag
21-25 Februari Lustrumweek
9 Maart KB-onthullingsfeest
15 Maart Reünisten-DDB
16 Maart Eerstejaarsactiviteit
3 Januari STOF-vergadering
4 Januari Nieuwjaarsborrel
5 Januari Eerstejaarsactiviteit Hooghoudt
11 Januari EJC-feest
18 Januari ABN AMRO Workshopavond
25 Januari ALV P.S.
1 Februari P.S.-borrel
7 Februari STOF-vergadering
15 Februari STERC-sportdag
1 Maart P.S.-borrel
7 Maart Carrièredag
7 Maart STOF-vergadering
8 Maart EJC-feest
22 Maart ALV P.S.
,,Aesculapius”
,, Aesculapius” Unitas
Pharmaceuticorum
10
Pharmaciae Sacrum
15 December Buicie Onthullingsborrel
1-9 Januari Skireis
10 Januari Studiecommissiebijeenkomst
10 Januari Nieuwjaarsborrel
12 Januari S&G Nieuwjaarsdiner en EFC-feest
18 Januari Herenactiviteit
19 Januari Multi-Culti activiteit
27 Januari Ziekenhuisfarmacie avond (bachelor)
7 Februari Studiecommissiebijeenkomst
7 Februari U.P.-borrel
8 Februari Alliance Healthcare excursie
16 Februari ALV
17 Februari Schaatsclinic
23 Februari Almanak receptie en almanakonthullingsfeest
26-5 Februari Bestuursvakantie
7 Maart Studiecommissiebijeenkomst
7 Maart U.P.-borrel
14 Maart Mediq Ouderejaarsexcursie
16 Maart EFC Themafeest
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010

Voorstellen Sportcommissie
Sportcommissie Spordinair stelt
zich voor!
Afgelopen mei is ons avontuurtje
begonnen. Spannend, Spassie, Spaß
en Spons verzamelden zich bij
Spannend en raakten meteen flink
aan de fles. De meest spordinaire
verhalen kwamen binnen een half uur
over tafel en de band was groots
geschapen. Op ons 3-maandelijks
uitje naar de soa-poli van het OLVG
liepen wij plots Spoonme tegen het
goddelijke lijf, die net ontwaakt was
uit zijn coma veroorzaakt door overmatig
breezer-gebruik. Eenmaal
verenigd met deze hunk was onze
'Oh oh Spoco-crew' compleet.
Op FuWe zijn alle barren van dichtbij
bekeken en beklommen door
Spannend en Spassie en binnenkort
staat zelfs een tournee op de planning
om onze nationale bekendheid
Chers membres de K.N.P.S.V.,
Dit jaar is het aan de mensen uit het
Hoge Noorden om een onvergetelijk
congres te organiseren, maar wat
houdt het congres eigenlijk in?
Zoals de dikke van Dale het zegt:
con•gres het; o -sen grootschalige
bijeenkomst van wetenschappers,
leden van een politieke partij enz.
Het jaarlijkse congres der K.N.P.S.V.
is echter veel meer dan de beschrijving
hier boven. Deze vierdaagse
activiteit bestaat uit het jaarlijkse
te vergroten, beginnend bij Groningen
en Leiden. Maar waar we ook gaan of
staan, op de één of andere manier
eindigen we altijd samen in bed.
Gelukkig zorgen Spaß en Spons ook
altijd voor onze innerlijke gezondheid
door ons veel lekkere bloemkolen met
saus voor te schotelen.
Spannend en Spassie naderen
helaas hun houdbaarheidsdatum al,
Congrescommissie
touwtrekken tussen de verschillende
afdelingen, een zeer interessant symposium,
een sportieve ochtendworkshop
en een leerzame middagworkshop,
de nachtelijke willsel-AV, de
goodwillactiviteit (waar alle besturen
hun best doen om zo veel mogelijk
geld binnen te halen voor een goed
doel) en uiteraard twee supermooie
themafeesten!!
Wie organiseert dit fantastische congres?
We zullen ons even
voorstellen:
De vrouw die dit groepje mooie
gekken bij elkaar probeert te houden,
Maartje a.k.a. "M-wow". De vrouw die
altijd met plezier onze wilde ideeën
op papier bij probeert te houden en
voor ons contact legt met de rest van
Nederland, Manon a.k.a. "Maxi". De
mannen van de centjes (gewild om
hun geld), Casper en Jerrit a.k.a.
"C.A." en "Jerrylicious". Het commissariaat
bestaande uit Remy (wakker
te maken voor raspatat) a.k.a "The
Situation" en Rixt (heeft nog nooit een
bloedneus gehad) a.k.a. "R to the Ixt".
Dit jaar vindt het congres plaats van
woensdag 1 juni tot en met zaterdag
4 juni. Het thema van ons congres
maar gelukkig zullen Spaß, Spons en
Spoonme jullie blijven verblijden met
hun jonge geesten.
Hopelijk kunnen we jullie binnenkort
entertainen op één van onze tourdata
en leren jullie ons ook beter kennen.
18 juni sluiten wij onze tour af met
een spordinaire activiteit waarbij wij
de natuurwetten zullen tarten,
hopelijk zien we jullie daar!!
mogen wij nog niet bekend maken,
maar we kunnen wel vast verklappen
dat er een Frans tintje aan vast zit.
Mocht je een praatje willen maken,
meer informatie willen of wat dan ook:
je kunt altijd mailen naar
congres@knpsv.nl en wij zullen met
liefde antwoorden.
Dus volg je hart en kom naar het congres
komend hemelvaarstweekend!
Nous y sommes! Et vous?
Au revoir au Congres 2011!
68e Congrescommissie der
K.N.P.S.V. “Coeur”
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
11
De Vereniging

De Vereniging
TOP commissie
Dag van de Farmaceutische Industrie
Beste (Bio-)Farmaceuten,
Op 12 februari zal in Utrecht de Dag
van de Farmaceutische Industrie
plaatsvinden. Wij hebben deze dag in
samenwerking met de beroepsvereniging
voor industrie apothekers,
de NIA, georganiseerd en zijn ervan
overtuigd dat het wederom een bijzonder
interessant treffen tussen student
en industrie zal zijn. In diverse
workshops hoor je meer over de
diverse aspecten van de farmaceutische
industrie en de rol die je daar als
(bio-)farmaceut straks zelf in kunt
Internationale Avond Leiden
Verslag door Romain Leboux
12 oktober 2010, Leiden
De avond dat Ibrahim Affelay zijn
eerste interlandgoals maakte. De
avond dat aan heel Zweden werd
bewezen dat die arrogantie onterecht
was. De avond dat het Nederlands
elftal weer echt voetbal speelde. Ja
toen, toen zat ik samen met nog 25
mensen in de ScienceClub op de
Internationale Avond van de
K.N.P.S.V.
Op deze internationale avond werd
onder andere gesproken over EPSA,
IPSF, SEP en FIP. Als eerst werd
verteld over EPSA door Anouk
Rademaker, die zelf in het EPSAbestuur
heeft gezeten. Zij vertelde
over haar ervaringen met EPSA, de
verschillende activiteiten die EPSA
organiseert, hoe EPSA in elkaar zit en
wat je aan EPSA hebt als student.
Daarna vertelde Chiara over haar
ervaringen op het EPSA congres van
de vorige zomer. Met onder andere
foto’s en anekdotes liet ze ons zien
hoe het er aan toe gaat op een internationaal
congres.
De laatste spreker voor de pauze was
dr. Tromp. Hij vertelde wat over de
International Pharmaceutical
Federation. Waarom dit wordt afgekort
tot FIP in plaats van IPF, snap ik
nog steeds niet, maar ik weet nu wel
dat deze organisatie niet alleen voor
apothekers is. Ook wij, als bio-farmaceuten,
hebben baat bij wat deze
organisatie doet.
12
spelen. Deze dag is daarom niet
alleen interessant als je al weet dat je
graag in de industrie wilt gaan
werken, maar ook als je twijfelt of
eigenlijk nog niet precies weet wat
werken in de farmaceutische industrie
Na in de pauze even de tussenstand
bekeken te hebben onder het genot
van een stukje gevuld speculaas en
een kop koffie, was Thomas aan de
beurt. Hij liet zien dat naast EPSA,
ook IPSF elk jaar een congres organiseert.
Na de poster van het congres
van komend jaar, in een veel te luxe
hotel in Hatyai, Thailand, vertelde hij
dat de K.N.P.S.V. het IPSF congres in
2013 naar Nederland wil halen. Ook
vertelde hij over het Student
Exchange Programme (SEP) van
IPSF, waarbij studenten (bio-)farmacie
vanuit Nederland in bijna de hele
wereld een stage kunnen lopen.
Na de introductie van Thomas over
het SEP, kwam Anh Thy Thong ons
precies inhoudt. De komende tijd
zullen we jullie per e-mail op de
hoogte houden van de laatste ontwikkelingen
en met vragen kun je altijd
bij ons terecht (top@knpsv.nl). De
Dag van de Farmaceutische Industrie
wordt slechts éénmaal in de twee jaar
georganiseerd, schrijf 12 februari dus
snel in je agenda en zorg dat je erbij
bent!
Tot op 12 februari,
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
Toekomst en Opleidings
Perspectieven Commissie 2010-2011
wat vertellen over haar ervaringen
met het SEP. Zij is naar Amerika
gegaan en heeft daar twee maanden
op allerlei verschillende locaties de
farmacie van Amerika meegemaakt.
Met een hoop foto’s als bewijs, liet zij
zien dat het meedoen aan het SEP
een enorm leuke ervaring moet zijn
geweest.
Na deze overdaad aan informatie was
de internationale avond afgelopen,
maar de wedstrijd nog niet. We
hebben met z’n allen de laatste 20
minuten van Nederland – Zweden
afgekeken onder het genot van een
biertje. Ik heb er zeker geen spijt van
dat ik de andere 70 minuten heb
gemist.

Vervalste medische
producten
Door Rik Wagenaar, KNMP/LNA
Rik Wagenaar is werkzaam bij het
LNA, Laboratorium der Nederlandse
Apothekers, van de KNMP.
Vervalsingen
Wereldwijd vormt de vervalsing van
geneesmiddelen, farmaceutische
grondstoffen en andere medische
producten een serieuze, toenemende
bedreiging voor de volksgezondheid.
Schattingen van de WHO
en andere gezondheidsorganisaties
geven aan dat het aandeel vervalste
geneesmiddelen in sommige ontwikkelingslanden
30 tot 50% bedraagt.
De percentages zijn lager naarmate
regelgeving en toezicht beter zijn
geregeld en liggen in de meeste rijke
landen (ruim) beneden de 1%. De
handel speelt zich in de westerse
landen dan ook grotendeels af via
het illegale circuit, waarbij internet
een belangrijke rol speelt.
Receptplichtige geneesmiddelen die
via internet worden aangeboden
zonder dat naar een origineel recept
wordt gevraagd, zijn bij voorbaat
verdacht.
Niet alleen geneesmiddelen worden
vervalst, maar ook farmaceutische
grondstoffen en medische hulpmiddelen.
Wereldwijd zijn er gevallen
bekend die uiteenlopen van glycerine
tot anticonceptiepleisters en van
stethoscopen tot contactlenzen [1].
In Nederland zijn pakketten onderschept
met vervalste glucose-teststrips,
insulinenaaldjes en diagnostische
testen. Daarom is het beter te
spreken van vervalste medische producten.
Kwetsbare middelen
In principe kan elk product worden
vervalst. Kwetsbaar zijn geneesmiddelen
die in bepaalde kringen zeer
geliefd zijn, zoals anabole steroïden,
groeihormoon, aidsmedicatie, erectiemiddelen
of cholesterolverlagers.
De handel in vervalsingen verschuift
echter naar geneesmiddelen met kritische
therapeutische indicaties.
Voor vervalsers zijn dure geneesmiddelen
zoals Plavix® en Zyprexa®
erg lucratief en hiervan werden in
Europa reeds vervalsingen onderschept
[2].
Ook is alertheid vereist bij middelen
die op grote schaal worden toegepast,
zoals antibiotica of pijnstillers.
Zodra er grote vraag ontstaat
naar bepaalde middelen, worden
deze interessant voor vervalsers.
Het aandeel vervalste
geneesmiddelen in
sommige ontwikkelingslanden
bedraagt
30 tot 50%
Toen bijvoorbeeld in 2006 het vogelgriepvirus
naderde werd in Zwitserland
een vervalsing van Tamiflu®
ontmaskerd. Het middel, dat via
internet werd aangeboden, bevatte
in werkelijkheid paracetamol [3].
Grondstoffen
Ook farmaceutische grondstoffen
worden vervalst. Dit kan zeer
lucratief zijn, bijvoorbeeld door kostbare
plantaardige oliën te versnijden
met raapolie of sesamolie. Soms kan
dit echter levensbedreigend zijn.
Zeer ernstig is de moedwillige verwisseling
van glycerol met diëthy-
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
leenglycol. Beide vloeistoffen zijn
moeilijk te onderscheiden: ze zijn
licht visceus en smaken zoet, terwijl
fysische parameters als dichtheid of
brekingsindex vrijwel identiek zijn [4].
Diëthyleenglycol werkt verwoestend
op de nieren, en heeft de laatste
decennia wereldwijd honderden
slachtoffers geëist. Bij het recentste
voorval eind 2006 in Panama waren
tientallen doden te betreuren, die
een hoestdrank hadden gebruikt op
basis van een suikervrije stroop,
waarin versneden glycerol was
verwerkt.
De casus laat zien hoe belangrijk het
is dat farmaceutische grondstoffen
worden betrokken bij een betrouwbare
bron, die ze zorgvuldig heeft
ingekeurd.
Herkennen
Vervalste medische producten zijn
vaak professionele imitaties, die
amper van het origineel verschillen.
Vervalste geneesmiddelen bezitten
vaak een afwijkende (lagere)
hoeveelheid werkzame stof of zelfs
een geheel ander werkzaam
bestanddeel. Ook worden middelen
aangetroffen die überhaupt geen
actief bestanddeel bevatten. Helaas
kan dit alleen worden aangetoond
door middel van analytischchemisch
onderzoek. Vervalsingen
kunnen hooguit aan bepaalde details
worden herkend. Belangrijk is te letten
op de uiterlijke kenmerken en zo
mogelijk te vergelijken met een origineel
product. Uiteraard zijn tabletten
die normaal geblisterd zijn verdacht
als ze opeens los in de verpakking
zitten.
Maar ook het uiterlijk zelf kan informatie
opleveren: tabletten behoren
een uniform uiterlijk te hebben en bij
vervalsingen kunnen breukstrepen,
13
Wetenschappelijk

Wetenschappelijk
inscripties of coatings ontbreken.
Bij verpakkingen kunnen kleuren,
bedrukkingen of hologrammen fletser
zijn, of verzegelingen kunnen
ontbreken. Ook de tekst van etikettering
of bijsluiter kan afwijken: er
kan ander papier of karton of een
ander lettertype zijn gebruikt, er kunnen
spelfouten voorkomen of chargenummers
kunnen afwijkend zijn
opgesteld. Zelfs de naam van het
middel kan afwijkend zijn gespeld
(Vi@gra of V!agra).
Reguliere distributieketen
Ondanks alle inspanningen binnen
de farmaceutische distributieketen is
het reguliere circuit niet waterdicht.
De FDA schat dat het percentage
vervalsingen in de Verenigde Staten
1% bedraagt [5]. Uit Nederland zijn
inmiddels twee gevallen bekend: een
“Ook worden middelen
aangetroffen die
überhaupt geen actief
bestanddeel bevatten.”
voorval waarbij vervalste Cialis®tabletten
via een Nederlandse apotheek
bij een patiënt terecht waren
gekomen (augustus 2004), en een
vervalsing van NovoNordisk disposable
insulinenaalden die via een distributeur
van diabetesmaterialen
rechtstreeks aan patiënten waren
geleverd (maart 2009) [2]. Om herhaling
te voorkomen is continue
waakzaamheid vereist van de
gehele distributieketen.
Inkoopgedrag
Het is voor nationale en internationale
overheden zeer lastig om grip
te krijgen op de illegale handel. Op
internet onttrekt deze zich aan vrijwel
iedere controle. Binnen het officiële
distributiesysteem zijn er door fabrikanten,
parallelimporteurs en
groothandels tal van maatregelen
genomen om te voorkomen dat vervalsingen
in het reguliere circuit
terechtkomen. Enerzijds is de regelgeving
aangescherpt: groothandelaren
dienen zich te houden aan
Good Distribution Practices, en worden
hierop door de Inspectie gecontroleerd
[6].
Anderzijds komen er maatregelen op
technologisch gebied. Zo wordt er
14
binnen de EU aan een uniek identificatiesysteem
gewerkt, waarmee
elke afzonderlijke verpakking van
een product traceerbaar wordt.
Desondanks zijn de reguliere kanalen
niet waterdicht. De apotheker
heeft dan ook een belangrijke taak
om te voorkomen dat vervalsingen
via de apotheek bij de patiënt
terechtkomen. Voorop staat een
zorgvuldig inkoopgedrag.
Onverwachte aanbiedingen via de
telefoon of via onbekende tussenpersonen
kunnen financieel aantrekkelijk
lijken, maar moeten met
groot wantrouwen tegemoet worden
getreden. Zolang apothekers via
reguliere bronnen inkopen is de kans
dat vervalste geneesmiddelen in
Nederland via de apotheek de
patiënt bereiken uitermate klein.
Internet
Vijf procent van de Nederlanders
vanaf 18 jaar blijkt online pillen te
bestellen zonder dat zij hiervoor een
doktersrecept hebben, en dit aantal
groeit. De kopers zijn vaak hoog
opgeleid. Populair zijn seksgerelateerde
middelen, slaap- en kalmeringsmiddelen
en middelen tegen
roken, overgewicht en kaalheid.
Uit onderzoek van de Consumentenbond,
het ministerie van VWS en het
RIVM [7] blijkt dat het gebruik van
middelen van illegale internetsites
grote gezondheidsrisico’s met zich
mee brengt. Omdat het aanbieden
van geneesmiddelen via internet
echter moeilijk is te reguleren, is
VWS op internet de publiekscampagne
internetpillen.nl gestart. Het
doel is mensen die via internet
medicijnen bestellen bewust te
maken van de gevaren en hen te
informeren hoe dit wel veilig kan. Op
“Vijf procent van de
Nederlanders vanaf
18 jaar blijkt online
pillen te bestellen.”
de site van de campagne wordt via
www.apotheek.nl verwezen naar de
plaatselijke apotheek, opdat mensen
daar terecht kunnen als zij twijfelen
aan de echtheid van een besteld
geneesmiddel of andere vragen
hebben. De apotheker kan dan het
gesprek aangaan over de reden van
bestellen op internet en de patiënt
adviseren.
Meldingen
Meldingen van een patiënt over een
middel dat er anders uitziet, dat
klachten veroorzaakt of niet werkt
moeten altijd serieus worden
genomen. De kans dat vervalsingen
via het illegale circuit de patiënt
bereiken is groot. Iemand die met
vragen komt over een middel dat
zonder recept op internet is besteld,
moet het gebruik ervan worden
ontraden. Er bestaat geen enkele
garantie voor de kwaliteit, de veiligheid
en de aangeprezen werking.
Bestaat er daadwerkelijk twijfel over
de echtheid van een middel, dan is
het raadzaam de registratiehouder of
de importeur te raadplegen. Deze is
vaak goed op de hoogte of er van
zijn product vervalsingen in omloop
zijn, en hij kan meestal uitsluitsel
geven over de echtheid van het verdachte
middel. Daarnaast moet de
Inspectie voor de Gezondheidszorg
op de hoogte worden gebracht. De
Inspectie kan maatregelen nemen
om de bron van de vervalsing op te
sporen.
Literatuur
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
1.de Bruijn ACP, de Vries CGCJA, Hermsen
HPH. Counterfeit Medical Devices, a risk indication.
RIVM, Bilthoven, augustus 2009.
2.Barends D et al. Ontdekte vervalste farmaca
'topje van ijsberg'. Pharm Weekbl
2009(144):28-31.
3.Swissmedic. Warnung vor gefälschtem
Grippenmittel. Schweizer Apothekerzeitung
2006(11):429.
4.Wagenaar R. Vervalste Grondstoffen.
Pharm Weekbl 2007(142):36
5.Yankus W. Counterfeit Drugs: Coming to a
Pharmacy near You. American Council on
Science and Health, New York, August 2006.
6.Inspectie over groothandels: geen reden tot
paniek. Pharm Weekbl 2005(140):1408.
7.Kwakzalverij via internet. Consumentengids
oktober 2009, pag. 32-35.

Interview:
Een nieuwe aanpak in de far-
maceutische industrie
Interview met prof. A.F. Cohen, directeur CHDR
Prof. A.F. Cohen is directeur van het
Centre for Human Drug Research
(CHDR), te Leiden. Over het onderwerp
van dit interview is recentelijk
een artikel van hem verschenen in
Nature.
Binnen de farmacie krijgen we
veel te horen over het gat tussen
investering en de innovatie die
daaruit voortkomt, de zogeheten
“innovation gap” (Fig. 1). Hoe is
dit probleem ontstaan?
De eerste vraag is of het probleem er
wel is. Er is verwarring over wat
werkelijke innovatie is. Innovatie
wordt vaak gemeten aan het aantal
new chemical entities. Dit aantal
wordt inderdaad steeds minder, terwijl
de kosten stijgen (Fig. 1). Als je
echter naar het aantal totaal nieuwe
behandelingsmechanismen kijkt, zie
je een heel ander beeld.
Tegenwoordig komen er ongeveer
vijf tot zeven geneesmiddelen per
jaar met een heel nieuw mechanisme
op de markt terwijl dat dertig
jaar geleden ongeveer één in de vijf
jaar was. De vraag is of het probleem
dus werkelijk zo groot is, of
dat de winst gewoon wat langer op
zich laat wachten.
Het probleem dat de farmaceutische
industrie heeft, is dat ze zich te veel
op blockbusters heeft toegelegd. Ze
investeerden met de verwachting
één miljoenenmedicijn op de markt
te brengen en daarmee alle kosten
terug te verdienen en zelfs winst te
maken. Dit blockbustermodel lijkt
echter achterhaald.
Het onderliggende probleem is hun
businessmodel. Men vraagt heel
veel voor een geneesmiddel, en als
men een nieuw type van hetzelfde
medicijn op de markt brengt, kost dat
altijd nog meer.
“Dit blockbustermodel
lijkt echter achterhaald.”
Een nieuwe cholesterolverlager is
altijd duurder dan de vorige. In de
rest van de markt zie je dat niet. “Op
een gegeven moment krijgt een auto
airconditioning en na een tijdje
hebben ze dit allemaal en dan is het
geen dure auto meer”. Het businessmodel
van de farmaceutische industrie
is dat van chemische innovatie.
Men krijgt twintig jaar patent voor het
aanzetten van een methylgroep als
niemand anders dat heeft gedaan.
Dit was natuurlijk wel heel comforta-
bel, maar de vraag is of dit niet ten
koste is gegaan van echte innovatie.
Je ziet bijvoorbeeld in de biotech wel
een enorme drive om te innoveren,
ondanks dat ze verlies draaien. De
zogenaamde innovation gap is dus
geen goede term. In eerste instantie
leveren de kosten van innovatie
vooral kennis op, maar dat is net zo
goed innovatie. De nieuwe producten
komen alleen pas later.
Farmaceutische bedrijven ervaren
dit als een probleem omdat ze niet
direct investeringen terugverdienen.
Om dit probleem op te lossen zie je
onder andere dat veel researchers
worden ontslagen, omdat men
probeert de kosten aan te passen
aan de inkomsten. Het innovatieve
onderzoek is echter maar een heel
klein gedeelte van de kosten. De
echte kostenposten zitten in de klinische
trials. Daar zal men naar
verwachting dan ook uiteindelijk
gaan snijden, vooral bij de standaardgeneesmiddelen.
Dan zou er
uiteindelijk een logischer markt
ontstaan waarbij standaardgeneesmiddelen
steeds goedkoper
worden.
Fig. 1. De zogeheten “innovation gap”. Investeringen in R&D stijgen, het aantal New
Chemical Entities daalt in de loop van de tijd. Bron: Italian Biotechnology Directory,
Biopolo SCRL
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
15
Wetenschappelijk

Wetenschappelijk
Wat is het verschil tussen standaardgeneesmiddelen
en prototypische
geneesmiddelen?
“We hebben geprobeerd om te kijken
of je de wereld kan verdelen in twee
soorten, vanuit de research gezien”.
Het extreme aan de ene kant is
generics. Je hoeft dan alleen de
plasmaconcentraties te controleren.
“De gap die daarmee
geïdentificeerd wordt
is die tussen geavanceerde
wetenschap en
primitieve vormen
van geneesmiddelontwikkeling.”
Dat is standaardonderzoek voor een
standaardmiddel. Aan de andere
kant heb je bijvoorbeeld een volstrekt
nieuwe remmer voor een heel
nieuw kinase. “Dat noem ik een prototype”.
Je weet de basale werking
van dit medicijn, maar hoe dat is
gerelateerd aan de kliniek is nog
onbekend. Ieder medicijn dat nog
niet getest is op personen heeft dat
probleem natuurlijk, maar als er
vergelijkbare stoffen met vergelijkbare
mechanismen op de markt zijn,
is het veel voorspelbaarder (en dus
een standaardgeneesmiddel). Als
het geen standaardgeneesmiddel is,
zijn er onderzoeksmethoden nodig
om uit te zoeken of het werkingsmechanisme
het verwachte
klinisch effect geeft. Als die methoden
er ook niet zijn dan is er sprake
van een hyperprototypisch
geneesmiddel en moet echt alles uitgezocht
worden. (Fig. 2)
Dit moet niet gebeuren op het niveau
van een grote klinische trial, maar
veel meer stapsgewijs, te beginnen
bij menselijke cellen. Dat de link
tussen farmacologie en kliniek soms
ontbreekt bij middelen waar al wel
lang aan gewerkt wordt, komt doordat
veel ziektes zo complex zijn.
Veel complexer dan de verschillende
pathways die bekend zijn. Soms
hebben ziektes vooral een lange-termijn-probleem
tot gevolg. Het mechanisme
moet dan zo veel mogelijk
worden uitgezocht om jezelf in een
zo goed mogelijke positie te
begeven om een klinische trial te
16
Fig. 2. Links beneden in het diagram horen middelen zonder bekende relatie met de
kliniek en zonder methoden om deze relatie te vinden: een prototype. Voor middelen
rechtsboven geldt het tegenovergestelde. Dit zijn standaardmiddelen. Bron: Nature,
Macmillan Publishers
doen. Zo kun je bijvoorbeeld
voorkomen dat je gaat overdoseren.
Er is momenteel echter niet genoeg
aandacht voor het uitzoeken van dit
mechanisme, maar we doen al snel
een dose-tolerance trial, waarbij we
de dosis steeds verhogen totdat er
vervelende bijwerkingen optreden.
Dit is nogal primitief. We kunnen veel
beter dan dat. De gap die daarmee
geïdentificeerd wordt is die tussen
geavanceerde wetenschap en primitieve
vormen van geneesmiddelontwikkeling.
Die primitieve vorm
kost ook nog eens meer geld, omdat
er veel verloren gaat door deze primitieve
benadering.
Wat moet er worden gedaan met
dit onderscheid in geneesmiddelen?
De farmaceutische industrie moet
daadwerkelijk onderscheid gaan
maken tussen prototypische en standaardgeneesmiddelen.
De standaardgeneesmiddelen
kunnen
gewoon de standaardontwikkeling
doormaken. Daar is niet veel fantasie
voor nodig.
De mensen die innovatief bezig zijn
met het ontwikkelen van nieuwe prototypes
zijn echter een heel ander
type mensen. Je ziet ook in de
andere industrieën dat dit twee
gescheiden afdelingen zijn, omdat je
deze twee zaken moeilijk tegelijk kan
doen.
Bij prototypische geneesmiddelen
moet vanaf de discovery de link naar
de kliniek veel eerder gemaakt worden,
zodat het hele traject veel meer
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
geïntegreerd plaatsvindt. (Fig. 3) In
een prototypelab moet je dicht bij
elkaar zitten, veel ideeën overleggen
en deze testen. Dat wordt op de universiteit
direct herkend. Nederland
biedt dus een ideale omgeving voor
het ontwikkelen van prototypes.
Onderzoeksbedrijven, universiteiten
en academische ziekenhuizen zitten
dicht bij elkaar, zodat er heel een-
“Ons land is te veel
gevuld met zwartkijkers.”
voudig en snel samengewerkt kan
worden. We hebben hier een perfecte
research omgeving. Dit wordt
echter niet zo goed ingezien.
Daarvoor is ons land te veel gevuld
met zwartkijkers. Dat zie je bijvoorbeeld
bij het vertrek van Organon.
Iedereen zegt tegen elkaar dat het
logisch is dat ze weggaan: “in dit
land zou niemand willen blijven”.
Maar niemand zegt dat je in feite gek
bent als je weggaat uit Nederland.
De kennisstructuur had geoptimaliseerd
moeten worden. Organon
zegt ook niet dat ze om de kennisstructuur
zijn weggegaan, nee ze
wilden geld besparen. Maar deze
benadering gaat alleen op voor de
standaardgeneesmiddelen. Een niet
prototypisch geneesmiddel kan
inderdaad veel beter in Rusland
getest worden. Onze kennisstructuur
kan echter wel een voordeel bieden
voor prototypische geneesmiddelen.

Fig. 3. Zwarte, enkele pijlen staan voor translationele verbindingen, zoals pharmacokinetische–pharmacodynamische
modellen of modellen voor systeem biologie, zodat
kwantificatie van de link tussen verschillende biologische processen mogelijk is. Grijze
dubbele pijlen staan voor linkage markers. In plaats van het lineaire proces kan er zo een
cyclisch pad in elke richting worden genomen door de processen. Bron: Nature, Macmillan
Publishers
Als er meer wordt geïnvesteerd in
innovatie, levert dit uiteindelijk
wel genoeg op?
Investeren in innovatief onderzoek is
wel degelijk rendabel. Dit is te zien
bij het ontstaan van Organon en
Unilever in Oss. De oprichters hier-
“De mensen die dit
werk moeten gaan
doen moeten veel
integratiever kunnen
denken.”
van waren gewoon ondernemende
middenstanders.
Ze hadden echter wel alle ruimte om
te ontwikkelen. En die ruimte van de
onderzoeker wordt tegenwoordig
steeds meer afgepakt door bijvoorbeeld
een subsidie voor een van
tevoren vastgelegd onderzoek. Als
er ruimte is voor onderzoek, zal innovatie
uiteindelijk rendabel blijken.
Zijn er voor de ontwikkeling van
prototypische geneesmiddelen
speciaal geschoolde mensen
nodig?
De mensen die dit werk moeten
gaan doen moeten veel integratiever
kunnen denken. Ze moeten ook door
het hele translationele proces heen
kunnen denken en van alle onderde-
len iets afweten. Bovendien moeten
ze heel goed weten wanneer er hulp
in moet worden geschakeld, en die
hulp moet dan weer heel goed
begeleid worden.
Is het nodig om bewustwording te
creëren voor het noodzakelijke
onderscheid tussen prototypische
en niet-prototypische geneesmiddelen?
Het is absoluut noodzakelijk om hieraan
te werken, anders verandert er
niets. Maar deze bewustwording kan
niet gecreëerd worden door iets te
roepen. Je moet het echt doen. Dan
kun je laten zien dat het beter werkt.
Het is namelijk best wel eng voor
bedrijven om een risicovolle
investering te doen en dan een
andere methode toe te gaan passen
dan men gewend was. Daarom wil ik
dit nog meer gaan toepassen in een
nieuw bedrijf, “CHDR2” genaamd.
Dit bedrijf wil de ontwikkeling van
“Bewustwording kan
niet gecreëerd
worden door iets te
roepen.”
prototypische geneesmiddelen nog
meer dan het CHDR op een integratieve
manier gaan aanpakken.
“Biotechbedrijven kunnen met hun
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
idee bij ons langskomen en wij zorgen
ervoor dat de juiste personen uit
de universiteit erbij gehaald worden
om hiermee aan de slag te gaan.”
Voor deze aanpak is wel tijd nodig,
onder andere voor de scholing van
personeel. De tijd zit hiervoor echter
wel mee; het begrip translational
medicine wijst daar al op. Dat is al de
integratie die we willen. Bovendien
vinden alle enthousiaste wetenschappers
dit leuk. “We moeten als
wetenschappers tenslotte wel blijven
lachen”.
Als je het onderwerp van dit interview interessant
vindt, kun je meer lezen van Prof. Cohen
over dit onderwerp in het artikel in Nature,
getiteld Developing drug prototypes: pharmacology
replaces safety and tolerability?
Dit interview is afgenomen op vrijdag
29 oktober 2010 door Marjolein
Soethoudt, Wilbert de Witte en Jules
Heuberger
17
Wetenschappelijk

Farmaco-economie
Door Prof. Maarten J. Postma, hoogleraar Farmaco-economie
Sinds 2005 moeten fabrikanten van
nieuwe innovatieve geneesmiddelen
een kosten-effectiviteitsanalyse
overleggen om aan te tonen dat hun
product naast kwalitatief goed,
werkzaam en veilig, tevens zijn geld
waard is. Met andere woorden: geeft
het nieuwe geneesmiddel voldoende
“gezondheidswinst” voor de (vaak
relatief hoge) prijs die voor het
nieuwe geneesmiddel betaald moet
worden? Gezondheidswinst wordt
daarbij vaak uitgedrukt in levensjaren
die we winnen of zgn. “quality
adjusted life years” (QALYs). De fabrikant
laat hiervoor vaak een
kosten-effectiviteitsanalyse uitvoeren
door een consultancy bureau
op het gebied van de farmacoeconomie.
Daarvan zijn er in
Nederland een 5 tot 10-tal actief. Dit
alles geschiedt binnen het kader van
de regels voor vergoeding van
geneesmiddelen binnen het
Geneesmiddel VergoedingsSyteem
(GVS), een samenspel tussen de
Commissie Farmaceutische Hulp
(CFH) met klinici, apothekers en
andere academici, het College voor
Zorgverzekeringen (CvZ) en het
Ministerie van VWS.
Ook in andere gebieden van de zorg
neemt het belang van de farmacoeconomie
toe. Nieuwe vaccins worden
bijvoorbeeld reeds sinds 2000
binnen de GezondheidsRaad (GR)
beoordeeld voor opname in het
Rijksvaccinatieprogramma, inclusief
een dergelijke farmaco-economische
beoordeling. De regels en procedures
voor het opstellen en beoorde-
len van een dergelijke kosten-effectiviteitsanalyse
wijken wat af van die
voor het GVS. Met name bij vaccins
worden vaak geen consultancy
bureau’s in opdracht van de fabrikant
ingeschakeld, maar worden de
analyses vereist te worden uitgevoerd
door onafhankelijke partijen.
Dit kunnen universiteiten zijn of het
RijksInstituut voor Volksgezondheid
& Milieu (RIVM). Zo heeft de afdeling
Farmacie van de Rijksuniversiteit
Groningen bijvoorbeeld de analyses
voor de meningokokken, de
pneumokokken en het rotavirus vaccin
gedaan t.b.v. de GR-beoordeling.
Of de farmaco-economische analyse
nu wordt uitgevoerd door een consultancy,
fa-brikant, universiteit of
welke instantie dan ook, het is van
belang dat het op een vergelijkbare
manier gebeurt en conform een set
van afspraken (richtlijnen). De farmaco-economi-sche
methodologie
biedt an sich diverse mogelijkheden
om wat “te spelen” met aannames en
te zoeken naar de optimale analyse
waarin de kosten-effectiviteitsratio zo
laag mogelijk is: welke disconteringvoet
gebruik je? Welke vergelijkende
therapie kies je? En welke
kosten en baten neem je precies
mee? Om hier wat uniformiteit in te
verkrijgen zijn richtlijnen voor farmaco-economisch
onderzoek ontwikkeld,
niet alleen voor Nederland
(www.cvz.nl), maar ook internationaal
(www.ispor.org). Deze richtlijnen
zijn trouwens internationaal
redelijk vergelijkbaar, al springt
Nederland er uit voor wat betreft de
richtlijnen disconteren en perspec-
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
tief. Disconteren betreft een correctie
voor tijdvoorkeur (je hebt liever €100
nu, dan €100 volgend jaar), zowel
voor geld als voor gezondheidswinst.
Nederland hanteert een relatief lage
disconteringsvoet, waarmee impliciet
meer waarde wordt gehecht aan wat
er in de toekomst gebeurt. Verder is
het perspectief in Nederland binnen
een kosten-effectiviteitsanalyse niet
beperkt tot de kosten in de gezondheidszorg
(zoals in veel andere landen),
maar worden alle kosten en
besparingen meegenomen onafhankelijk
van waar ze vallen en wie
er voor- of nadeel van heeft. Dit
betekent bijvoorbeeld dat ook
effecten van geneesmiddelgebruik
op ziekteverzuim meegenomen worden.
Tenslotte, er zijn duidelijke
afspraken binnen farmacoeconomische
richtlijnen, maar er
blijft zeker speelruimte.
Overigens is het in Nederland helemaal
niet zo duidelijk wanneer we
nou eigenlijk iets kosten-effectief
noemen. Wat is acceptabel, beneden
de €20.000 per QALY, beneden
de €50.000 per gewonnen levensjaar
etcetera? Hoeveel geld hebben
we eigenlijk over voor een levensjaar?
Niet alleen een economische,
maar tevens een ethische vraag.
Farmaco-economie is dan ook bij uitstek
een multi-disciplinair vakgebied,
met vaak economen, econometristen,
apothekers, statistici, artsen,
wiskundigen en ethici die betrokken
zijn bij een dergelijke analyse. De
farmaceut speelt daarin allicht een
centrale rol: met zijn/haar kennis
van geneesmiddelen is een objectieve
en optimale analyse van
nieuwe geneesmiddelen bij uitstek
mogelijk. En goede kosten-effectiviteitsanalyses
garanderen optimale,
betaalbare en zo breed
mogelijke voorziening van
geneesmiddelen.
19
Wetenschappelijk

Wetenschappelijk
Technology Transfer
Door dr. H. Jousma
Harmen Jousma is directeur van het
opleidingstrajekt Science and
Research Based Business (SRBB)
en geeft colleges over Technopreneurship
bij de Faculteit der
Wiskunde en Natuurwetenschappen
aan de Universiteit Leiden.
Technology Transfer (TT)
Letterlijk: technologie-overdracht.
Toch is dit niet echt waarmee
Technology Transfer “professionals”
zich bezig houden. Hun werk draait
er vooral om de overdacht te
bevorderen en de randvoorwaarden
te optimaliseren.
Overdracht doet vermoeden dat er
twee kanten aan zitten. Een partij die
de technologie heeft en overdraagt
aan een partij die die technologie
niet heeft. In de praktijk gaat TT
vooral over wat er gebeurt aan de
kant die de technologie wel heeft
maar die zelf niet (commercieel) kan
toepassen: instellingen die onderzoek
doen en universiteiten in het bijzonder.
Een handige definitie van technologie
is: de toepassing van kennis voor
een nuttig doel. Universiteiten produceren
kennis. TT gaat om overdracht
van de informatie hoe deze
kennis toe te passen (=technologie)
en van het recht om dat te doen.
Voor publiek gefinancierde universiteiten
zit hier een kleine adder
onder het gras. Zij worden geacht
alle nieuw geproduceerde kennis te
publiceren zodat iedereen die kan
20
toepassen. Daarom spelen octrooien
een belangrijke rol. Die geven de
houder het exclusieve recht om
anderen te verbieden om op de kennis
gebaseerde technologie te
gebruiken.
Een octrooi kan alleen worden
verkregen als het om een uitvinding
gaat, wat vereist dat de kennis
nieuw, inventief en industrieel
toepasbaar (=je moet er iets mee
kunnen maken) is. De overdracht
van dit recht (of eigenlijk: een licentie
die stelt dat de octrooihouder de
toepassing niet zal verbieden) is wat
de ontvanger -in de regel een bedrijf-
in staat stelt de kennis te
gebruiken.
“Een octrooi kan
alleen worden verkregen
als het om
nieuwe, inventieve
en industrieel
toepasbare kennis
gaat”
Is dit niet een beetje zinloos,
gegeven dat de gepubliceerde kennis
openbaar beschikbaar is en zonder
octrooi door iedereen toegepast
zou kunnen worden? Meestal niet,
omdat de meeste technologie zogenaamd
early stage is, dat wil zeggen:
zich nog in een vroeg stadium van
ontwikkeling bevindt. Er is nog veel
tijd en geld nodig om er een praktisch
bruikbaar product van te
maken. Geen bedrijf zal daarin
investeren als er geen exclusiviteit
tegenover staat. Anders zal een concurrent
het product zonder noemenswaardige
investering kopiëren
en voor een lagere prijs op de markt
zetten. Het octrooi zorgt ervoor dat
de investeringskosten ook terugverdiend
kunnen worden. Zonder
octrooi geen productontwikkeling en
dus geen toepassing van de kennis.
Samengevat: TT is (vooral) het pro-
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
ces van marketing en verkoop aan
bedrijven van geoctrooieerde uitvindingen
met als oogmerk dat de
bedrijven geld investeren om de kennis
verder te ontwikkelen en toe te
passen.
Het gebruik
Veel universiteiten die actief zijn op
het gebied van geneeskunde en
natuurwetenschappen hebben een
afdeling -het zogenaamde
Technology Transfer Office (TTO)die
namens het bestuur van de universiteit
voor het proces van TT verantwoordelijk
is. Globaal verrichten
de medewerkers de volgende
werkzaamheden, geplaatst in chronologische
volgorde van de stappen
in het proces.
Het begint ermee dat een onderzoeker
een uitvinding meldt die zij
heeft gedaan. Hierop gaan medewerkers
van het TTO -in overleg met
de uitvinder- na of de uitvinding voor
bedrijven interessante toepassingsmogelijkheden
heeft: is er een
markt voor de uitvinding? Is dit het
geval, dan wordt nagegaan of de
uitvinding octrooieerbaar is. (Deze
twee stappen kunnen ook worden
omgedraaid of tegelijkertijd worden
uitgevoerd.) Een belangrijke voorwaarde
is dat er niet eerder over de
uitvinding -door de uitvinder of door
anderen- is gepubliceerd en uiteraard
dat dezelfde uitvinding niet al
“Veel universiteiten
hebben een afdeling
Technology Transfer
Office.”
eerder door een ander is gedaan. Na
indiening van de octrooiaanvraag
brengt het TTO de uitvinding onder
de aandacht van bedrijven. Heeft
een bedrijf belangstelling, dan wordt
onderhandeld over de voorwaarden
waarop het bedrijf een licentie kan
krijgen die het recht geeft de uitvinding
verder te ontwikkelen en toe te
passen.

Route die technologie aflegt in Technology Transfer
Dit betreft bijvoorbeeld de hoogte
van te betalen royalties over de
omzet als de uitvinding leidt tot de
introductie van een product op de
markt. Maar ook de verplichting voor
het bedrijf om binnen een gestelde
termijn de technologie te ontwikkelen
tot een product op de markt – en niet
de uitvinding op de plank te leggen
opdat die niet kan concurreren met
bestaande producten op de markt.
Leiden de onderhandelingen tot
overeenstemming, dan worden de
resultaten vastgelegd in een
overeenkomst die de rechten en
plichten van universiteit en bedrijf
“De belangstelling
van het bedrijfsleven
voor universitaire
uitvindingen is echter
helaas niet vanzelfsprekend”
uiteenzet. De TTO-medewerkers
zien toe op de naleving van de
overeenkomst, niet in de laatste
plaats op het verkrijgen van de
daaraan verbonden inkomsten uiteraard.
Tenslotte is er de verdeling van
de inkomsten. In de regel gaat en
deel naar de universiteit, een deel
naar de afdeling waar de uitvinder
werkt en een deel naar de uitvinder
zelf.
Deze beschrijving van het proces is
uiteraard een vereenvoudiging van
een veel complexere werkelijkheid.
Zo zijn universitaire onderzoekers
niet allemaal of zondermeer geneigd
om uitvindingen kenbaar te maken
en een bijdrage te leveren aan de
totstandkoming van een octrooiaanvraag.
Dat leidt immers maar af van
het doen van onderzoek en geven
van onderwijs. De belangstelling van
het bedrijfsleven voor universitaire
uitvindingen is niet vanzelfsprekend.
Vooral het early stage karakter
maakt universitaire uitvindingen voor
bedrijven minder interessant. Er zijn
meer uitvindingen die niet dan die
wel worden uitgelicentieerd. Mede
doordat er nog veel technologie- en
productontwikkeling nodig is zijn uitgelicentieerde
universitaire vindingen
vaker niet dan wel succesvol.
Kortom, slechts een klein aantal
bereikt de eindstreep: toepassing
van de technologie en inkomsten
voor de universiteit.
Voorbeelden van succesvolle TT
Veel van de universitaire vindingen
mogen dan niet de markt halen, een
aantal hebben wel een grote betekenis.
Taxol, bijvoorbeeld, was ontdekt
en ontwikkeld door het National
Cancer Institute (US) voordat het in
1989 in licentie werd verkocht aan
Bristol-Meyers Squibb. De semi-synthetische
route die gebruikt wordt om
voldoende van dit natuurlijke medicijn
te kunnen produceren is
ontwikkeld door een groep van
Florida State University. Andere
voorbeelden van geneesmiddelen
met een grote markt: Epogen
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
(bevordert de aanmaak van rode
bloedcellen) is afkomstig van de
University of Chicago. Enbrel
(behandeling van reumatische artri-
“Bovendien creëert
Technology Transfer
ook nieuwe bedrijven,
zoals bijv.
Genentech, Amgen
en Google”
tis) is ontstaan vanuit uitvindingen
door medewerkers van de University
of Colombia en van Massachusetts
General Hospital. Remicade -(ook)
voor chronische ontstekingsziektenis
gecreëerd aan de Universiteit van
München. En zo zijn er nog vele te
noemen.
Deze voorbeelden gaan over licenties
verstrekt aan bestaande biotechen
pharmabedrijven. Minstens zo
belangrijk is dat Technology Transfer
ook nieuwe bedrijven creëert.
Genentech, Amgen, Google is een
aantal van de “grote” voorbeelden.
Dichter bij huis: Crucell -een fusie
van IntroGene en Ubisys, spin-off
bedrijven van resp. Leiden en
Utrecht met een belangrijke rol van
TNO en de Erasmus Universiteit- is
nu een vooraanstaand biotechbedrijf
op -vooral- het gebied van vaccinontwikkeling
en -productie met een
beurswaarde van bijna 2 miljard
Euro. Het ook beursgenoteerde
bedrijf Pharming werd door een
hoogleraar en met technologie van
de Universiteit Leiden opgericht om
transgene zoogdieren te ontwikkelen
die biofarmaceutica kunnen produceren
in de melk die ze geven. Dit
werd later een platform dat onderzoekers
van de Erasmus Universiteit
en de Universiteit Leiden in staat
stelde alfa-glucosidase te ontwikkelen
voor de behandeling van de ziekte
van Pompe, nu bekend als
Myozyme dat door het bedrijf
Genzyme op de markt is gebracht.
Dit zijn slechts een paar voorbeelden
van het resultaat van Technology
Transfer. Alleen al op het BioScience
Park in Leiden bevinden zich
ongeveer 30 bedrijven die vanuit en
met technologie van universiteiten
zijn gestart.
21
Wetenschappelijk

Wetenschappelijk
Het beroep
Het lijkt me zinvol ook nog iets te
zeggen over Technology Transfer als
professie. Het is een veelzijdig vak
omdat het multidisciplinair van aard
is. Het werken met wetenschappers
en hun uitvindingen vergt enige kennis
van de wetenschap. Voor evaluatie
van de commerciële mogelijkheden
is bepaalde kennis nodig uit het
domein van de bedrijfseconomie en
van business. Het octrooieren van
uitvindingen wordt in de regel aan
specialisten uitbesteed maar
beslissingen over wat en hoe te
octrooieren moeten de Technology
Transfer Officers zelf nemen. Dit
vergt de nodige kennis en ervaring
van octrooiprocedures. En dan zijn
er de juridische aspecten van het
onderhandelen en sluiten van
overeenkomsten met bedrijven; en
het vermogen om complexe relaties
in de universiteit met veelal
tegengestelde belangen te managen.
Studiekeuzes voor TT
Een opleiding tot Technology
Transfer officer bestaat er niet (er
zijn wel wat initiatieven), learning on
the job is de norm, en in technology
transfer organisaties werken
mensen met sterk uiteenlopende
opleidingen. In principe een ideaal
beroep voor mensen die willen
werken op het grensvlak van wetenschap
en business en geen problemen
hebben met enige onzekerheid
en van tijd tot tijd politiek geharrewar.
“Technologie
Transfer is een multidisciplinair
vak, het
vergt enig wetenschappelijke
kennis,
maar ook kennis van
bedrijfseconomie en
business”
Natuurlijk is er nog veel meer te
vertellen. Op het internet is veel
informatie te vinden. Een aantal tips:
www.autm.net is de website van de
wereldwijd leidende organisatie van
technology transfer professionals;
otl.stanford.edu is de website van
22
Strategieën binnen Technology Transfer
het Office of Technology Licensing
(OTL) van Stanford University, dat
niet alleen een van de meest
vooraanstaande TTOs is maar ook
zeer open informatie deelt met de
buitenwereld. De video in de “about”
geeft een aardige indruk van TT. Een
video-opname waarin De directeur
van OTL haar visie geeft op TT kun
je vinden in Stanford entrepreneurschip
corner: ecorner.stanford.edu/playerPopup.html?groupId=
55.
Inderdaad, allemaal Amerikaanse
bronnen. In de Verenigde Staten is
TT veel sterker ontwikkeld en aanwezig
dan in Europa. De laatste
jaren is ook in Nederland van een
aanzienlijke groei sprake. Als je echt
geïnteresseerd bent, ben je vast wel
welkom om een keer te komen praten
met medewerkers van de technology
transfer organisatie verbonden
aan je eigen universiteit.
Harmen Jousma
Science Based Business
Universiteit Leiden
jousma@sbb.leidenuniv.nl
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010

Buitenland
Pharmacy Education Korea
By Keun Hyung Kim
Groetjes uit Zuid Korea! :)
My name is Keun (pronounced
“con”) and today I will answer some
FAQs on the pharmacy curriculum
and some tips for your survival as a
student in our country.
Currently we are going through a
transition period from a 4 year program
to a 6 (2+4) year program. I
believe this is the first exposure of
the new curriculum to foreign students
and it is an honor for me to
share this with you!
How do you become a pharmacy
student?
University students in their second
year of studies, whether it be a
science or language related major,
are eligible to apply to a college of
pharmacy in Korea. There are now
35 colleges of pharmacy in the whole
country and different universities
look for different qualities. But in general,
students first have to take an
exam called PEET (Pharmacy
Education Eligibility Test) and together
with their scores, English proficiency
exam scores and interview
results, they can apply to be a pharmacy
student. If the student is
accepted, he/she will be in the first
year of pharmacy school, which is
the third year of university.
What is the difference between the 4
and 6 year program?
The new curriculum is based more
on clinical pharmacy than the old
curriculum, which concentrated more
on community pharmacy, industry
24
and research. There will be internship
placements that are compulsory
for fourth year pharmacy students
(sixth year university students) in
hospitals, community pharmacies or
industries. This will make students
more prepared when they graduate
and go into their preferred field.
How do you become a pharmacist?
Students following the 4 year program
have to take a written state
exam to be a pharmacist, which consists
of 12 subjects ranging from
pharmacology to pharmacognosy.
The crazy thing is that ALL 12 subject
exams are taken in ONE day! If
you fail one subject, you are obliged
to take all 12 again the next year to
be a licensed pharmacist. Students
taking the 6 year program will also
have to take a state exam, but there
will be less subjects. However, clinical
pharmacy will be added and
hence it may be harder than the cur-
rent exam.
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
Being a pharmacy student in Korea
is not an easy job - having to take
many credits of pharmaceutical related
subjects that include long hours
of laboratory work every semester.
We also have to take many exams
throughout the year, have a lot of
reports, papers and assignments to
hand in and numerous presentations
to prepare. We spend countless
hours in our library studying throughout
the night, sometimes till the next
morning, preparing for our exams.
However, university life is not all
about work and studying. We have a
great award for studying so hard during
the school term - we have about
5 months of holidays per annum!!
Our summer holidays start from mid
June till the 31st of August and our
winter holidays start from mid
December till the 28th of February!
But of course not everyone is fortunate
to have this privilege, because
when you take summer/winter
school, there is no break for you.
Tip #1: Do NOT take summer/winter
school if you study in Korea!
A lot of students are committed to
various extracurricular activities such
as student organizations, for example
KNAPS (Korean National
Association for Pharmaceutical
Students), musical, dancing and
sports clubs. Students associated in
such clubs go on excursions called
Membership Trainings, a.k.a. “MT”s.

It is generally a trip that takes place
for 2 to 3 days, when students have
the liberty to go to places with no
books and just have fun. Some MTs
provide rafting, skiing or other sports
Student Exchange Programme
(SEP)
Het Student Exchange Programme
is een project waarbij een student
voor ongeveer een maand een kijkje
kan nemen in de farmacie in het
buitenland. Deze stage vindt meestal
plaats in de zomermaanden, waardoor
het goed gecombineerd kan
worden met reizen. Zo zijn er bijvoorbeeld
mensen die een stage gaan
doen in Azië om daarna of daarvoor
zelf nog rond te reizen. Je kan stage
SEP-dag in Utrecht, juni 2010
activities along with some workshops
related to their clubs. And of course
in the evening, amazing barbecues
are prepared and students drink till
they drop.
Tip #2: Be a member of a student
organization / club and attend an MT,
you would not regret it!
Speaking of drinking, pharmacy students
in Korea drink a lot, despite the
fact that we lack enzymes. We are
famous for concocting the best
drinks, as we have the skills to pour
in the correct amount of alcohol in
any glass that we are given. Let me
share a part of one secret recipe with
you. Name: Yong-ju (Dragon drink -
there is a saying that if you drink
enough of these, you can be a dragon).
Ingredients: Korean beer (can
be substituted with beers from other
countries), Soju (a Korean spirit) and
Sprite or Coke (Coca Cola or Pepsi,
not anything else). Instructions: email
me and I will tell you how to
lopen in verschillende takken van de
farmacie: de openbare farmacie, de
ziekenhuisfarmacie, de farmaceutische
industrie en het onderzoek.
SEP is wereldwijd en dus mogelijk in
heel veel landen. Afgelopen zomer
hebben we studenten gehad die
bijvoorbeeld naar Indonesië,
Portugal, de V.S. en India zijn
geweest.
Om een beter beeld te krijgen van
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
make it ;)
Tip #3: Do not drink more than 5
Yong-jus a night, or you will just be a
sleepy dragon!
Korean pharmacy students are hard
working, fun and very hospitable. If
you ever visit our lovely country,
please feel free to contact any of us
and we would love to show you
around and you will feel the amazing
spirit of the Korean people!
If you have any questions or comments,
please feel free to e-mail me
at kimkeun@gmail.com!
Keun Hyung Kim
Post-graduate student of Clinical
Pharmacy
College of Pharmacy
Seoul National University
mobile: +821037117059
e-mail: kimkeun@gmail.com
zo’n SEP-stage vind je in deze Folia
een verslag van Carlijn Houwen die
afgelopen jaar naar Portugal is
geweest.
Voor SEP-studenten worden ter
plaatse vaak ook leuke activiteiten
georganiseerd. Zo worden er voor
buitenlandse studenten die in de
zomer naar Nederland komen altijd
leuke SEP-dagen gehouden.
Ik ben dit jaar de Student Exchange
Officer (SEO) en ik regel dit jaar dus
deze stages. Lijkt het jou leuk om
vakantie te combineren met de
unieke mogelijkheid om een kijkje te
nemen in de farmacie in het buitenland?
Stuur dan voor meer
informatie een mailtje naar
commissarisbuitenland@knpsv.nl.
Er zijn niet onbeperkt plekken dus
wees er snel bij!
Thomas Kempen
commissaris buitenland der
K.N.P.S.V.
25
Buitenland

Buitenland
Student in Buitenland
Door Carlijn Houwen, Leiden
Het zal nu ongeveer een jaar geleden
zijn dat ik op de Internationale
Avond van de K.N.P.S.V. voor het
eerst over het Student Exchange
Programme (SEP) gehoord heb. Op
dat moment wist ik zeker dat het wat
voor mij zou zijn. SEP heeft mij de
mogelijkheid gegeven zonder al te
lang van huis te zijn en dus zonder
studievertraging op te lopen toch een
leuke en leerzame ervaring op te
doen in het buitenland.
Na enige tijd heb ik gekozen om mijn
SEP-stage in Portugal te gaan doen.
Mijn keuze is uiteindelijk op Portugal
gevallen omdat Portugal veel SEP
studenten kan plaatsen en je dus
meestal gegarandeerd bent van een
plaats. De grote hoeveelheid plaatsen
die Portugal had gaf mij meteen
het vertrouwen dat de SEP in
Portugal goed geregeld zou zijn. Dat
de accommodatie uiteindelijk maar
60 euro voor een maand kostte hielp
natuurlijk ook mee bij het maken van
mijn keuze. Verder is het natuurlijk
altijd fijn als je een zomermaand in
een warm land door kan brengen.
Wanneer je SEP in Portugal gaat
doen heb je de keuze om stage te
lopen in Lissabon, Porto of Coimbra.
Omdat ik Biofarmaceutische
Wetenschappen studeer en dus een
stage in het onderzoek wilde, werd ik
in Coimbra geplaatst, iets waar ik
26
achteraf heel blij om was. Coimbra is
een stad die tussen Lissabon en
Porto in ligt. Vanuit Coimbra kun je
makkelijk met de trein of de bus uitstapjes
maken naar Lissabon, Porto
of het strand. De stad staat bekend
om de oude universiteit, die behoort
tot een van de oudste universiteiten
van Europa. Bij de universiteit hoort
de oude bibliotheek welke zeker een
bezoekje waard is.
De studenten in Coimbra staan bekend
om hun kleding. Bij officiële
gelegenheden dragen ze een pak
met daar overheen een cape.
Coimbra is ook echt een studentenstad,
door de hele stad zijn verschillende
kantines te vinden waar tijdens
de lunch, maar soms ook tijdens de
avonduren, voor 2,15 euro een complete
maaltijd te krijgen is. Dit is dus
ook een plaats waar veel studenten
elkaar ontmoeten. Verder is er midden
in de stad de ‘student association’
te vinden. Hier is plaats om te
studeren en buiten op het terras iets
te drinken. Het terras verandert elke
nacht in een openlucht ‘discotheek’
met zeer goedkoop bier!
In Coimbra verbleven in de maand
juli ongeveer 12 SEP studenten, een
ontzettend leuke groep afkomstig uit
onder andere Amerika, Engeland en
Polen. De Local Exchange Officer
(LEO) van Coimbra heeft ervoor
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
gezorgd dat we ons meteen vanaf de
eerste dag welkom voelden door verschillende
etentjes en uitjes te plannen.
Zo zijn we bijvoorbeeld met z’n
allen een dag naar Porto gegaan. En
we hebben verschillende feestjes op
de student association meegemaakt,
waaronder natuurlijk het kijken van
de WK wedstrijden. Verder wordt er
elk jaar in juli het SEP-weekend
georganiseerd, een super leuke tijd
waar alle SEP-studenten uit Portugal
bij elkaar komen om een weekendje
feest te vieren in een plaatsje aan
zee.
Mijn stage vond plaats binnen de
afdeling microbiologie van de faculteit
farmacie. Ik heb onderzoek
gedaan naar de bacterie
Pseudomonas aeruginosa. Tijdens
mijn stage werd ik begeleid door een
PhD-student die mij verschillende
technieken heeft geleerd waarmee ik
de bacteriën kon isoleren en identificeren.
Verder hebben we de effecten
van antibiotica getest door gebruik te
maken van een antibiogram. Ik heb
erg veel geleerd van mijn stage. De
begeleiding binnen de universiteit
was erg betrokken bij de SEP-studenten.
Ik kan iedereen aanraden een SEPstage
te gaan doen. Vooral wanneer
je weet dat een lange stage in het
buitenland niet helemaal jouw ding
is, is dit een mooie kans toch ervaring
op te doen en op een mooie
manier je Engels te verbeteren.
Verder is het erg leuk mensen uit
andere landen en dus andere culturen
te leren kennen en ervaringen
over de studie te delen!

International Pharmaceutical
Students’ Federation (IPSF)
Connecting Pharmacy Students Worldwide
The International Pharmaceutical
Students' Federation (IPSF) was
established in London in 1949 by 13
countries, including the Netherlands.
IPSF now represents more than
350,000 students and young pharmacists
from all over the world. IPSF
is the leading international advocacy
organisation of pharmacy students,
promoting improved public health
through provision of information,
education, networking, and a range
of publications and professional
activities. What can IPSF offer you
as a student?
IPSF is all that a pharmacy student
or young pharmacist could ask for. It
is an endless pool of enthusiasm and
diverse cultural exchange with a mixture
of educational opportunities and
the chance to shape and change the
world of pharmacy from your home
country! IPSF will surpass your
expectations of a student organisation.
IPSF has professional relations with
the World Health Organisation
(WHO), the United Nations
Educational, Scientific and Cultural
Organisation (UNESCO) and the
International Pharmaceutical
Federation (FIP). We also have a
good working relationship with other
student organisations such as the
European Pharmaceutical Students’
Association (EPSA) and the
International Federation of Medical
Students’ Association (IFMSA). The
annual FIP Congress will be held in
the Netherlands in 2012 and we
strongly encourage all students to
participate in the congress or even to
be a part of FIP. It is a worthwhile
experience and definitely beneficial
for your future career as pharmacists.
The IPSF World Congress is held
annually. In 2010, it was held in
Slovenia with great success. Next
year, it will be organised in Hat Yai,
Thailand. In three years time, the
Netherlands might be the host to the
IPSF World Congress!
At the Congress, we hold our
General Assemblies (GAs), which is
the main body of the Federation that
makes decisions. During the GA,
your Contact Person (CP), Thomas
Kempen, will be representing the
interests of K.N.P.S.V. In addition to
the GA, there will also be the
Scientific and Educational Symposia
where the latest Pharmacy-related
news and topics are presented to all
pharmacy students. The Patient
Counselling Event (PCE) and
Clinical Skills Event (CSE) competitions
held at the Congress provide
students with a chance to exert their
IPSF World Congress 2011
will be in Thailand!
counselling and practical skills of
which the winner of each competition
will receive an award at the end of
the Congress.
Throughout the year, IPSF organises
the popular Student Exchange
Programme (SEP) and WHO-related
public health campaigns such as
Diabetes and Healthy Living
Campaign, Anti-Tobacco Campaign,
Anti-Counterfeit Drugs Campaign,
HIV/AIDS Campaign and the
Humanitarian Campaign.
IPSF regularly publishes newsletters
and other publications such as
Phuture and the News Bulletin. Our
newsletters are similar to the Folia
Pharmaceutica that is published in
the Netherlands. We always welcome
new and fresh ideas, so please
do send us your thoughts and ideas!
If you want to learn more about IPSF
please feel free to check out our
website: www.ipsf.org, or send an
email to ipsf@ipsf.org. Our IPSF
Headquarters is situated in Den
Haag, so feel free to drop by and say
hello!
Viva la pharmacie!
Jan Roder
IPSF President 2010-2011
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
27
Buitenland

Buitenland
7th Autumn Assembly,
Helsinki, Finland
Op maandag 25 oktober was het dan
eindelijk zover, de 7e EPSA Autumn
Assembly was aangebroken. Dit 5daagse
congres is een van de twee
congressen die de Europese
Pharmaceutische StudentenVereniging
organiseert en waar jij als lid
van de K.N.P.S.V. aan deel kunt
nemen. Met maar liefst elf
Nederlanders vetrokken we naar het
mooie, maar ook koude Helsinki. De
week begon met een Liasion
Secretary (LS, contactpersoon binnen
EPSA) training over presenteren
en een overleg waarin meteen de
belangrijkste punten van de General
Assembly (GA, de algemene vergadering)
werden besproken. Dit
overleg was in het hok van de lokale
farmacievereniging, waar zelfs een
sauna in aanwezig was.
Na afloop van het overleg vond de
officiële opening van het congres
plaats. In het stadhuis werd het congres
geopend door de viceburgemeester,
de voorzitter van EPSA en
de voorzitter van de Reception
Committee (RC, de organiserende
commissie van het congres). Hierna
volgde een heerlijk buffet met als
afsluiting een feest in de Butterfly,
een discotheek in het hart van
Helsinki.
Dinsdag 26 november stond het
eerste deel van het symposium met
als thema “Entrepreneurship” op het
programma. De boodschap van het
symposium was dat er binnen de farmacie
nog steeds ruimte is voor
ondernemerschap. Er werden verschillende
aspecten van het thema
belicht door sprekers uit heel
Europa. In de middag konden er verschillende
workshops en trainingen
gevolgd worden.
Na het diner werd de EPSA Amazing
Race georganiseerd. Deze race was
bedoeld om alle deelnemers op een
leuke manier iets te vertellen over
EPSA. In deze race moesten de
deelnemers in groepjes van 15
zoveel mogelijk opdrachten over
EPSA volbrengen. Deze opdrachten
waren verspreid over de hele stad.
28
Van de ‘muevelo’ voor de kathedraal
op het senaatsplein tot het bedenken
van verschillende public-health campagnes.
Het was ook echt een super
leuke manier om de stad te bezichtigen
in het holst van de nacht!
Op woensdag 27 oktober was het tijd
voor mijn eerste echte GA. In
Krakow had ik de gang van zaken al
bij Jules afgekeken, maar nu was het
toch echt mijn beurt!
Tijdens een GA wordt het reilen en
zeilen van de vereniging besproken
en licht het EPSA-bestuur haar
activiteiten toe.
Parallel aan de GA waren er verschillende
workshops en trainingen over
onder andere farmaceutische marketing
en netwerken.
In de middag werd het educatieve
programma vervolgd met een symposium
waarin er verschillende praktijkvoorbeelden
werden gegeven
door diverse entrepreneurs.
‘s Avonds stond een themafeest op
het programma met als thema
“Halloween!”. Prachtige outfits van
duivels tot enge clowns waren te
bewonderen.
Donderdag vond het tweede deel
van de GA plaats, dat werd gevolgd
door een bezoek aan de
Pharmaceutical Group Europe
(PGEU). Dit is de belangenvereniging
voor alle nationale farmaceutische
beroepsverenigingen in
Europa. De secretaris van de PGEU
sprak over de verschillen en
overeenkomsten en met name de
toekomst van de farmacie binnen
Europa.
Aan het einde van de middag nam
de RC alle deelnemers in groepen
mee voor een sightseeing tour in
Helsinki. Ze hadden een oldtimer
tram gehuurd, om zo alle hoogtepun-
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010
ten van de stad aan de deelnemers
te laten zien. Natuurlijk kon een
bezoek aan de sauna in Finland niet
ontbreken.
‘s Avonds was daar de
langverwachte, beruchte en
beroemde Internationale Avond! Hier
had ik zelf al de hele week naar uitgekeken.
Op deze avond presenteert
elke delegatie de lekkernijen
die typerend zijn voor hun land. Ook
wij waren weer voltallig in het oranje
aanwezig en hebben alle studenten
kennis laten maken met het traditionele
oud-Hollandse ‘Jenever
Koekhappen’.
De laatste dag was alweer aangebroken
en hiermee ook het laatste
deel van de GA. Er werden heftige
maar zeker interessante en goede
discussies gevoerd over voornamelijk
het verhogen van de membership
fee.
Na uitgeput te zijn van deze GA was
het dan tijd voor een sessie makeup,
mooi maken en uiteindelijk…. het
gala!
Deze avond begon met een diner op
een prachtige locatie, gevold door
een afterparty waarbij elke deelnemer
in zijn of haar mooiste kledij
helemaal los ging!
Al met al was het een fantastisch
congres. Ik ben nu al aan het aftellen
voor het Annual Congress dat zal
plaatsvinden van 11-17 april 2011 in
Lissabon, Portugal. Hopelijk zullen
er weer veel Nederlanders mij
vergezellen in een opnieuw onvergetelijke
ervaring!
Chiara van Rodijnen
h.t. commissaris algemene zaken

Colofon
Redactie
Jules Heuberger Voorzitter
Marjolein Soethoudt Secretaris
Wilbert de Witte Penningmeester
Willem van den Brink Redacteur I
Tamara de Koning Redacteur II
Ingrid Ran Redacteur III
Aan dit nummer werkten mee
Dhr. Rik Wagenaar, Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie/Laboratorium
der Nederlandse Apothekers
Prof. A.F. Cohen, directeur Centre for Human Drug Research, Leiden
Prof. Maarten J. Postma, hoogleraar Farmaco-economie, Rijksuniversiteit Groningen
Dr. H. Jousma, directeur van het opleidingstrajevt Science and Research Based Business (
Drukkerij
Hegadruk B.V. Den Haag
Oplage
2400 stuks
Software
QuarkXPress 7.2
Onze adverteerders Pagina
Mediq Apotheek 2
NIA 18
TEVA Pharmachemie 23
Stichting VNA 31
KNMP 32
Kopij
Redactie Folia Pharmaceutica
T.a.v. Marjolein Soethoudt
Flanorpad 6B
2333 AR Leiden
06-49668109
folia@knpsv.nl
Copyright
Copyright 2010/2011 - Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd
en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook zonder
voorafgaande schriftelijke toestemming van de commissie ter redactie van de Folia Pharmaceutica
2010/2011.
K.N.P.S.V. - FOLIA PHARMACEUTICA - DECEMBER 2010