over het weer in de bergen - Kongor.be

Een uitgave
van de Vlaamse Bergsport- en Speleologiefederatie

Alpine rotsklimmen is een buitensport.
Daarom is het erg belangrijk te weten dat je
geschikt weer zal hebben voor de duur van
je beklimming. Het weer voorspellen is
echter een specialistenwerk, en niet weggelegd
voor de doorsnee alpine rotsklimmers.
Voor hen is het vooral belangrijk:
- over een goed en betrouwbaar
weerbericht te beschikken.
- de meest voorkomende weertypes in de
Alpen te kennen en te kunnen herkennen.
- de evolutie van het voorspelde weer te
kunnen volgen aan de hand van een aantal
eenvoudig waarneembare parameters, zoals
de luchtdruk, de wolkenformaties, de
temperatuur en, in mindere mate, de wind,
om op die manier hun klimactiviteiten beter
te kunnen plannen.
Een weststroming boven de Alpen kan je klimplannen
danig door elkaar gooien. De Aiguilles de Chamonix na
een zomerse (!) sneeuwbui.
Het weer
• Het weer voorspellen: een hele kunst
Gebergtes zijn vanuit klimatologisch standpunt een moeilijk gebied.
Weersverschijnselen worden bepaald door fluïdomechanische en thermodynamische
fenomenen in de atmosfeer. In verstaanbare taal betekent
dit: de warmte-uitwisseling tussen de ondergrond (vasteland of
oppervlaktewater) en de lucht in de dampkring van de aarde, en de
luchtverplaatsingen en verdamping of condensatie van water die daarmee
gepaard gaan, zorgen er voor dat het regent, sneeuwt, onweert of
dagenlang stralend mooi weer blijft.
Deze fluïdomechanische en thermodynamische fenomenen zijn echter
heel complex. Ten eerste omdat de grenzen tussen vasteland en oppervlaktewateren
(zeeën, meren en waterlopen) erg grillig verlopen. Maar
ook omdat het vasteland helemaal geen plat vlak is. Weersverschijnselen
doen zich immers voor in een luchtlaag van ongeveer 10 km dik.
De aanwezigheid van een bergketen van 3 à 5 km hoog (zoals de
Alpen) heeft dus een grote invloed op de luchtverplaatsingen.
Daarom was 50 jaar geleden een accurate weersvoorspelling over
meerdere dagen en voor een groot berggebied nagenoeg onmogelijk.
En daarom tref je in oude klimmersverhalen zoveel anekdotes aan over
heroïsche gevechten tegen de barre weersomstandigheden.
In die tijd was het beste weerbericht vaak te bekomen bij de plaatselijke
bevolking. De traditie en de jarenlange confrontatie met het
lokale weer gaf en geeft deze mensen een goed inzicht in het weer, wat
zich uit in allerlei wijsheden.
Vele van die wijsheden kunnen meteorologische verklaard worden:
- Cirruswolken brengen vaak slecht weer (als voorbode van een
warmtefront).
- Slecht weer komt bijna altijd van het westelijke uiteinde van het
dal (westelijke stromingen zijn algemeen in Europa).
- Mist en nevel overdag brengen slecht weer, mist en nevel ’s avonds,
dan blijft het weer goed (de mist ‘s avonds is te wijten aan de normale
toename van de luchtvochtigheid).
Andere zijn eerder te klasseren in de categorie ‘sprookjes en fabeltjes’:
- ‘Wenn die Hühner spät schlafen gehen, gibt es schlechtes Wetter.
Gehen sie früh, bleibt das Wetter gut ...’
- ‘Roter Himmel am Morgen macht dem Hirten Sorgen ...’
- ‘am Abend ist mit Dunkelheit zu rechnen ...’
Ongetwijfeld kan een bewoner van een bepaald massief nog steeds
relatief betrouwbare voorspellingen doen, op basis van de eigen zintuiglijke
waarnemingen.
195

Als gelegenheidsbezoekers is dat voor ons quasi onmogelijk.
Elk massief heeft immers een eigen weer, en specifieke
verschijnselen die daarmee gepaard gaan. We kunnen
ons simpelweg niet alle specifieke kennis voor al deze
gebieden eigen maken.
Ook met een aantal lessen meteorologie komen we er niet.
Meteorologie is zeker een erg interessante wetenschap.
Maar je moet vrijwel een beroeps zijn, én bekend met het
plaatselijke weer, om méér te kunnen doen dan een aantal
algemene tendensen bevestigd te zien of om een nauwkeuriger
plaatselijke voorspelling te kunnen doen dan de
weerberichten.
Want gelukkig zijn er deze weerberichten, die steeds accurater
geworden zijn.
25 à 30 jaar geleden was een weerbericht nog een combinatie
van theoretische en proefondervindelijke kennis. De
toenmalige computers waren immers niet krachtig genoeg
om al de complexe fenomenen die het weer bepalen voldoende
nauwkeurig te beschrijven. De moderne informaticamiddelen
leveren echter weerkaarten op die nauwkeuri-
• Waar haal je een weerbericht?
Telefonisch
Vanuit België of vanuit
een ander land
Vanuit het land zelf
196
ge weerberichten toelaten over meerdere dagen. Zeker als
het gaat over een groot gebied (meerdere honderden tot
duizenden km 2 ), en als er standvastig goed of slecht weer
kan voorspeld worden.
In de Alpengebieden zijn nauwkeurige plaatselijke weersvoorspellingen
echter complexer. Het reliëf oefent er een
erg grote invloed uit op het weer. Zo kan er bvb een groot
verschil bestaan tussen twee naburige valleien. De weerkaarten
worden er door meteorologen geïnterpreteerd en
omgezet in plaatselijke weerberichten. Het is duidelijk dat
zoiets specialistenwerk is, en niet weggelegd voor de doorsnee
alpine rotsklimmer. Voor hem is het vooral belangrijk:
- Over een goed en betrouwbaar weerbericht te beschikken.
- De meest voorkomende weertypes in de Alpen te kennen
en te kunnen herkennen.
- Het voorspelde weer te kunnen volgen aan de hand van
een aantal eenvoudig waarneembare parameters, zoals de
luchtdruk, de wolkenformaties, de temperatuur en, in
mindere mate, de wind, om op die manier zijn klimactiviteiten
beter te kunnen plannen.
Frankrijk Zwitserland Italië Alpen algemeen
00 33 8 92 68 02 ** 0041 57 12 62 18 0039 0461/238939 0041 22 162
92 68 02 **
92 68 04 04
(bergstreken algemeen)
**: vorm het nummer van het betreffende departement:
Haute Savoie (Mt Blanc ...): 74
Isère (Ecrins, Vercors, ...): 38
Savoie (Vanoise, ...): 73
Hautes Alpes (Dévoluy, ...): 05
Alpes Hautes-Provences(Verdon, ...): 04
Op het volgende nummer kan je persoonlijk advies vragen
over de doenbaarheid (i.v.m. het weer) van de bergtocht
die je wil ondernemen: 0043 - (0)512 - 291600,
van maandag tot zaterdag, van 13-18 uur (dienstverlening
van de Oostenrijkse Alpenvereniging - Duitstalig).
157 12 62 18 of 162
(lokale weerbericht)
0471 191
22 162 (vanuit
Zwitserland)

Internet
Wereldwijd www.knmi.nl/voorl/verken/wereld.html: wereldwijd
Europa www.meteo.fr/temps/monde/index3.html
Frankrijk
• Je hebt een weerbericht.
En dan?
www.meteo.fr/temps/index.html: voorspelling op 2 dagen
www.meteoconsult.fr/: o.a. ook de bergstreken
meteo.chamonix.com/MetPre.php3: Mont Blanc-massief
www.meteosuisse.ch/fr/ (Frans)
Zwitserland
www.meteoschweiz.ch/de (Duits)
www.tsr.ch/tsr/index.html
meteomont.sail.it
Italië
www.meteotrentino.it/frame.asp
Oostenrijk www.alpenverein.at/wetter/index.asp
België www.meteo.be/nederlands/index.php
Algemeen Goede weerlinks vind je op www.alpenverein.at/wetter/wetter-links.htm
Ze voorspellen 4 dagen ‘grand beau’. Schitterend! Alvast
één alpine gevaar dat je niet al te veel zorgen hoeft te
baren!
‘Grand beau’ boven de Mont Blanc du Tacul.
‘Regen, sneeuw, hagel, onweer, ...’: veel slechter kunnen de
voorspellingen niet zijn. Als je nog in België bent, blijf je
beter thuis. En als je al in de Alpen bent, is een wandeling,
een mountainbiketocht of een museumbezoek misschien
meer aangewezen.
De keuze wordt pas moeilijk bij een ‘vis noch vlees’-weerbericht.
Elke alpine rotsklimmer en alpinist kent daar
voorbeelden van: ‘Bewolkt, met kans op plaatselijke buien.
Nochtans kan de zon zich regelmatig laten zien ...’. Daar
gaan je plannen voor die lange en moeilijke beklimming,
waar je al zo lang naar uitkeek.
Bij dergelijke voorspellingen is het verstandig op zoek te
gaan naar een alternatieve beklimming: wellicht korter,
met een aantal vluchtmogelijkheden, waarschijnlijk lager
gelegen. Kortom, een beklimming met een kleiner alpine
karakter. Ook je materiaalkeuze zal aangepast zijn: warmere
kledij, regenvest, en materiaal om zo nodig de beklimming
vroegtijdig te kunnen afbreken .
Maar zelfs bij zo’n minder alpine beklimming moet je
voortdurend de weersevolutie blijven volgen. Daarom is
het goed te weten welke de voornaamste weertypes zijn, en
hoe je deze kan herkennen.
• De voornaamste weertypes
en hoe ze te herkennen
Hoe het weer ontstaat
Bij aanhoudend mooi weer (‘le grand beau’ in het Frans)
blijven luchtdruk, temperatuur, het wolkenbeeld en windrichting
en -snelheid globaal constant, al kunnen er in de
loop van de dag kleinere variaties optreden. De luchtdruk
zakt enkele mbar, ’s morgens is er opstijgende wind vanuit
het dal, ’s avonds een dalende wind naar het dal toe, er vormen
zich soms mooi-weer-cumuli in de loop van de
namiddag, enz. In feite is dit het enige echt stabiele weertype,
dat in principe lange tijd kan aanhouden.Tot er een
storing voorbijtrekt (of meerdere storingen tegelijkertijd
of snel na elkaar hun invloed doen gelden).
De oorzaak van die storingen ligt grotendeels in de bolvorm
van de aarde.
Het is namelijk zo dat er rond de aardbol en in haar dampkring
verschillende ringvormige zones te onderscheiden
zijn. Men moet zich deze zones echt als individuele lucht-
197

massa’s voorstellen, als ‘luchtzakken’ bijna, elk met een
eigen luchtcirculatie en temperatuur. Die temperatuur is
uiteraard hoger naarmate je dichter bij de evenaar komt.
Daardoor wordt de lucht in de zones rond de evenaar
zwaarder, in de zones rond de polen wordt hij lichter. Dit
geeft aanleiding tot noord-zuid gerichte winden. De draaiing
van de aarde doet deze winden in het noordelijk halfrond
naar het Westen afbuigen (in het zuidelijk halfrond
worden ze naar het Oosten afgebogen). Dat betekent dat
het grensvlak tussen warmere en koudere zones zich van
West naar Oost beweegt.
Door allerlei invloeden (bvb de aanwezigheid van een hindernis
zoals een bergketen of een groot meer) ontstaan er
verstoringen in het grensvlak tussen deze twee zones.
Daardoor gaat een stuk van de zuidelijker gelegen (warme-
198
koudefront
warmtefront
In de confrontatiezone tussen warme en koude lucht treden
vrij plotse temperatuursveranderingen op. Dat geeft ook
aanleiding tot luchtdrukdalingen of -stijgingen, waardoor
zich in het centrum van de storing een kern van lage luchtdruk
opbouwt. Om het drukverschil te compenseren, ontstaan
er luchtverplaatsingen: de winden. De windrichtingen
rondom de kern van een storing zijn steeds ongeveer
dezelfde (zie bovenstaande fig.).
re) zone als een pijlpunt doordringen in de meer noordelijke
koude zone.
Het systeem ontwikkelt zich verder tot het typische spiraalvormige
beeld (de ‘cycloon’ of ‘depressie’) dat goed
gekend is van de weerberichten en gedurende het grootste
deel van zijn bestaan is opgebouwd uit een koude- en een
warmtefront. Bij een koudefront dringt de koude luchtsoort,
die zwaarder is en dicht bij de grond blijft, de
warme lucht terug en duwt die tegelijk de hoogte in (want
luchtsoorten mengen zich niet met elkaar tenzij hun temperatuur
en vochtgehalte vrijwel gelijk zijn). Een koudefront
heeft daarom, in doorsnede, een convexe vorm (zie de
tekening op de volgende bladzijde). Bij het warmtefront
stroomt de warme lucht over de koude lucht heen. Een
warmtefront heeft daarom een omgekeerde pijlvorm.
Vóór de storing Kern van de storing Nà de storing
Typisch drukverloop Luchtdruk daalt gestadig Luchtdruk blijft licht dalen Luchtdruk stijgt opnieuw
Typisch
temperatuurverloop
Typisch wolkenbeeld
Temperatuur stijgt
Eerst cirrus, dan altostratus,
vervolgens Nimbostratus
De temperatuursveranderingen zijn ook een aanleiding tot
condensatieverschijnselen als de warme lucht, die veel
water kan bevatten, afkoelt. Dit leidt tot typische wolkenformaties.
De belangrijkste fenomenen die optreden op de
plaats waar het warmte- en koudefront van een storing
doorkomen, staan samengevat in volgende tabel en zijn
verder geïllustreerd in de tekening op de volgende bladzijde.
Temperatuur blijft ongeveer
constant
Stratus, altocumulus
en altostratus
Temperatuur daalt
Cumulonimbus, vervolgens
cumulus en opklaringen
Typische wind Zuidwest naar west West Noordwest
Tijdsduur Ongeveer 24 uur Variabel Ongeveer 10 uur
Uiteraard is dit maar een voorbeeld van een typische storing.
In werkelijkheid bestaat ze natuurlijk in alle gradaties,
of zal je de invloed van meerdere storingen tegelijk
ondergaan. Afhankelijk van de plaats waar je je bevindt
koude luchtsoort
warme luchtsoort
t.o.v. de weg die de kern van de storing volgt, zullen de
hogervermelde fenomenen zich meer of minder uitgesproken
voordoen. Indien je je ver van de kern van de storing
bevindt, dan wordt het weer ter plaatse niet zozeer door de

storing zelf bepaald, maar wel door de overheersende
luchtstromingen (winden) die een gevolg zijn van de storing.
Afhankelijk van de overheersende windrichting,
wordt er lucht met een verschillende samenstelling naar
die plaats aangevoerd. Vochtige lucht vanuit het Westen
tot Zuidwesten (Atlantische lucht, of afkomstig van de
Middellandse Zee), droge lucht uit het Oosten, koude
luchtstromingen uit noordelijke richting, en warme vanuit
het Zuiden.
In de klimaatgordel waartoe de Alpen behoren, ontwikkelen
zich meestal een aantal typische storingsbeelden, die
op hun beurt een aantal typische luchtstromingen veroorzaken.
Die er dan weer voor zorgen dat het weer in deze
bergketen tot een beperkt aantal types terug te voeren is.
De meest voorkomende weertypes
in de Alpen.
1. Stabiel hogedrukgebied
Er bevindt zich een stabiel hogedrukgebied boven de
Alpen, dat vaak dagen-, soms wekenlang kan aanhouden.
Uitstekend klimweer. Na verloop van tijd moet je rekening
houden met warmteonweer.
2. Zuidweststroming
Typisch bij een lagedrukgebied boven Groot-Brittannië,
en een hogedruk boven de Balkan. Vanuit de Middellandse
Zee stroomt er dan milde zeelucht naar de Alpen, die vaak
gevolgd wordt door een koudefront vanuit Frankrijk. In de
Alpen overheerst een sterke zuidwind, die aan de zuidzijde
zorgt voor de typische ‘Stau’. De warme vochtige lucht
botst tegen de Alpenketen, stijgt op, koelt af en condenseert,
wat tot regen of sneeuw leidt. De drogere lucht
stroomt verder over de Alpen, en zorgt aan de noordzijde
voor helder weer (Föhnsituatie).
3. Noordweststroming
Komt vaak voor bij een lagedrukgebied vóór de kust van
Frankrijk, en een hogedrukgebied boven de Oostzee. Vanaf
de Noordzee stroomt er dan vochtige lucht naar de Alpen.
Dit weertype is vaak kenmerkend nà de doortocht van een
koudefront over de Alpen. Er staat een sterke noorden- tot
westenwind, met deze keer een ‘Stau’-situatie aan de
199

noordzijde van de Alpen, terwijl het meestal zonnig is aan
de zuidzijde.
4.Weststroming
Is typisch bij een lagedrukgebied boven Noord-Europa
(bvb boven Schotland of Scandinavië) dat van het Westen
naar het Oosten trekt. Vochtige Atlantische lucht verplaatst
zich dan naar de Alpen, die mild of koud kan zijn,
naargelang hij uit het Zuidwesten of Noordwesten komt.
Het weer kan tijdelijk verbeteren (een ‘tussenhoog’).
In de Alpen staat een sterke westenwind, en het weer is
zéér wisselvallig. Vooral in de West-, Centraal- en Noordalpen
regent of sneeuwt het, met tussendoor korte weersverbeteringen.
Aan de oost- en de zuidkant overheerst een
Gelaagd (soms
strekt
de laag
zich uit tot op
de grond!)
stapelwolken
200
verzwakte vorm van dit slechte weer, met minder neerslag
en meer zon.
5. Oostelijke stromingen
Wanneer er zich een hogedrukgebied in het Noorden
bevindt (bvb boven de Noordzee), en een lagedrukgebied
in het Zuiden (bvb boven Sardinië), dan vloeit er droge
landlucht uit het Oosten naar de Alpen. In het grootste
deel van de Alpen is het dan zonnig, aan de oostkant kan
het dichter bewolkt zijn. Neerslag is zeldzaam.
6. Lagedrukgebied boven de Middellandse Zee
Bevindt er zich bvb een lagedrukgebied boven de Golf van
Genua dat zich via Slovenië naar Hongarije verplaatst, dan
Wolkenbeeld Benaming Waarschijnlijke weersevolutie
Vezel- of veervormig Cirrus
De zon is slechts weinig versluierd (soms is
ze nog als een ‘halo’ zichtbaar)
Cirrostratus
De zon is sterker, melkachtig versluierd Altostratus
De zon is niet
meer zichtbaar
Kleine wolkjes,
soms vlok- of worstvormig,
vaak ziet men
deze in grote getale
over een groot
oppervlak verspreid
Grote
stapelwolken
Het wolkenbeeld heeft
duidelijke contouren,
er kunnen zelfs gaten
in de wolken zijn
Het wolkenbeeld laat nauwelijks
contouren zien, de ondergrens
is diffuus, er is geen neerslag
Het wolkenbeeld laat nauwelijks
contouren zien, de ondergrens
is diffuus,
er is wél neerslag
De onderscheiden wolkjes zijn
erg klein, bijna als puntjes
De wolken zijn groter,
lijken op ijsschotsen,
nemen vaak een groot deel
van de hemel in beslag
Wolken zijn breder
dan ze hoog zijn
Even breed als hoog
Hoger dan ze breed zijn, soms
aambeeldvormig uitgebreid
aan de bovenkant
Stratocumulus
Stratus
Nimbostratus
Cirrocumulus
- sporadisch voorkomend: onschuldig
- in grote getale: vaak de voorbode van
slecht weer
Meestal wijst dit op slecht weer, dat ten
laatste de volgende dag optreedt
Dit wolkenbeeld volgt vaak op een
cirrostratus. Binnen 2 tot 8 uur kan
neerslag optreden
Het weer blijft de volgende uren
hetzelfde of verbetert langzaam
Hoogtemist.
Treedt vaak op bij een hogedrukgebied,
als er weinig wind is.
Het is duidelijk slecht weer (dat enkele
uren tot enkele dagen kan duren …)
Onstabiel weer (tussenhoog). Het weer
kan binnen korte tijd omslaan
Altocumulus Onstabiel weer (tussenhoog)
Cumulus
Cumulus die misschien
evolueert tot
cumulonimbus
Als ze vlak blijven, zijn ze onschuldig
(mooiweercumulus)
Als de ontwikkeling in verticale richting
aanhoudt, is er een warmte-onweer
op komst …
Cumulonimbus Het onweer is niet ver meer …

leidt dit tot een dichte bewolking over de gehele
Alpenketen, met sneeuw of regen, die vaak dagenlang kan
aanhouden.
Typische wolkenbeelden
Een weerbericht geeft een voorspelling voor een vrij
omvangrijk gebied. In de meeste gevallen is dat voldoende
om er de planning van je beklimming op te baseren.
Tijdens je beklimming moet je dan de verdere weersevolutie
volgen.
De evolutie van de luchtdruk is waarneembaar met behulp
van een hoogtemeter. Vele klimmers bezitten tegenwoordig
digitale hoogtemeters (of digitale uurwerken met
ingebouwde hoogtemeter). Hiermee kan het verloop van
de luchtdruk geregistreerd worden. Als de hoogtemeter
juist geijkt werd, vormt dit reeds een eerste indicatie voor
luchtdruk- en dus weersveranderingen.
Als warmbloedige wezens is de temperatuur voor ons een
gemakkelijk waarneembare parameter. Windrichting is
dat minder, omdat in bergstreken de wind sterk beïnvloed
wordt door het reliëf.
Blijft nog het wolkenbeeld dat eveneens heel wat informatie
over de weersevolutie kan geven. Er zijn pogingen
gedaan om de typische wolkenbeelden te gebruiken als
weersvoorspellingen. Bovenstaande tabel geeft hiervan een
voorbeeld.
• Het weer in
de alpine rotsklimgebieden
De verschillende gebieden die in dit boek besproken worden,
hebben een verschillende positie t.o.v. de hoofdketen
van de Alpen. Daarom vertonen ze allemaal een verschillend
weerbeeld.
- Het Bergell profiteert van zijn oostelijke ligging. Bij de
vaak voorkomende west- of noordweststromingen kan je
hier vaak nog klimmen. Bovendien zorgen de zuidelijker
gelegen Dolomieten voor een relatieve bescherming
tegen de zuidweststromingen.
- De Cerces. Het vlakbij gelegen Briançon is wellicht één
van de meest zonrijke steden van de Alpen. Wat het te
danken heeft aan de zuidelijke ligging, en het ondervindt
de milderende invloed van de Middellandse Zee,
en de bescherming door het Ecrins-massief.
- Het Dévoluy. Door zijn relatief lage ligging zijn de
gevolgen van een storing hier minder uitgesproken dan
in de hoogalpine gebieden.
Het gebied grenst bovendien aan de zonnige Provence,
en dat merk je!
- De Dolomieten zijn weliswaar vrij zuidelijk gelegen, en
niet echt heel hoog, maar ze worden door geen enkele
reliëfvorm beschermd tegen storingen of vochtige luchtstromingen
die van de Middellandse Zee komen.
Door het vrij abrupte reliëf zijn de Dolomieten bovendien
een gekend onweersgebied. Vooral in juli en
augustus is die waarschijnlijkheid het hoogst, september
is veel gunstiger.
- De Ecrins is de meest zuidelijk gelegen hoogalpine
keten, en daarom heerst hier vaak nog acceptabel klimweer
als het bvb in het Mont Blanc-gebied echt niet
meer te doen is.
Door die zuidelijke ligging kan je hier al vroeg en vooral
laat op het jaar klimmen (mei-juni tot oktobernovember).
- Het Mont Blanc-gebied is het hoogste massief van de
Alpen, dat bijna onbeschermd wordt blootgesteld aan de
weststromingen. Zo mooi als dit klimgebied is, zo
wisselvallig kan het weer er soms zijn, en er zijn weinig
dingen zo deprimerend voor een klimmer als bij regenweer
in Chamonix te moeten rondwandelen.
- De Urner alpen liggen aan de noordzijde van de Alpen,
en ze zijn dus erg gevoelig aan de noordweststromingen.
Gelukkig volstaat het om de St. Gotthard-tunnel te
nemen om in Zuid-Zwitserland vaak veel beter klimweer
aan te treffen.
- De Vanoise is vrij zuidelijk gelegen, en wordt tegen de
noordwest- en weststromingen beschermd door o.a. het
Mont Blanc-massief. Vaak tref je hier dus gunstig klimweer
aan.
- De Vaud profiteert van de bescherming die bvb het
Mont Blanc-gebied en de Urner-Alpen bieden tegen respectievelijk
de west- en noordweststromingen.
Bovendien is het vrij laag gelegen. Hier heerst dus vaak
nog relatief gunstig weer.
- De Vercors heeft nagenoeg dezelfde ligging als het
Dévoluy, zij het iets noordelijker, en het weer is daar
globaal hetzelfde.
- De Verdon is een Provençaals gebied, en het weer is
navenant! In de zomer kan het er vaak té heet zijn, wat
klimmers verplicht om erg vroeg of laat op de dag actief
te zijn. Toch mag je niet vergeten dat dit gebied op
ongeveer 1000 m hoogte ligt, en dat het hier buiten de
maanden april tot oktober vaak erg koud kan zijn.
- Wallis is de geografische uitbreiding van de Vaud.
Globaal dus ongeveer hetzelfde weerbeeld, maar de toppen
zijn veel hoger, en minder gunstig weer is hier veel
duidelijker voelbaar.
201

• Onweer
Het meest bedreigende weersfenomeen voor een klimmer
is het onweer. Dat kan optreden tijdens een stabiele mooiweerperiode,
als een warmte-onweer (of: ‘convectie-onweer’).
Tijdens erg warme dagen gaan de onderste luchtlagen
immers sterk opgewarmd worden en daardoor beginnen
stijgen. Deze luchtlagen bevatten veel vocht, en als ze
hoger in contact komen met koudere lucht, zal dit vocht
condenseren, en cumuluswolken beginnen vormen.
De condensatiewarmte die hierbij vrijkomt, zorgt er voor
dat de opstijgende luchtmassa’s warmer blijven dan hun
omgeving en dus blijven stijgen, wat aanleiding geeft tot
nog meer condensatie, enz. Het mechanisme wordt nog
bevorderd als er zich op de grond een bron van vochtigheid
bevindt (een meer of een groot bos bvb). De vochtdeeltjes
in de snel stijgende en aangroeiende cumuluswolken geraken
elektrisch geladen, wat uiteindelijk leidt tot de bliksem
die altijd met een onweer gepaard gaat.
Typisch voor een warmte-onweer is dat het meestal in de
zomer optreedt, erg plaatselijk is, en moeilijk te voorspellen.
Het weerbericht zal daarom enkel spreken van een
waarschijnlijkheid op een onweer. Daar staat tegenover dat
een dergelijk onweer meestal kort van duur is (maar daarom
niet minder hevig!), en nagenoeg altijd in de namiddag
of vooravond optreedt. Een (eventueel kortere)
beklimming maken is nog mogelijk, maar je moet zeker
vroeg opstaan en geen tijd verliezen bij het klimmen! Een
warmte-onweer ontwikkelt zich ook op een typische
manier.
- Vaak vormen er zich al vanaf de ochtend typische cumuluswolken,
die zich, in tegenstelling tot de mooiweercumuli,
niet of nauwelijks verplaatsen.
- Dergelijke cumuli ontwikkelen zich sterk in de loop van
de dag, vooral in verticale richting. Ze worden hoger
dan ze breed zijn, en hebben vaak een brede afgeplatte
basis.
- Op het moment dat de cumulus zich bovenaan aambeeldvormig
verbreedt, en eigenlijk een cumulonimbus
is geworden, zijn de eerste bliksemschichten niet veraf
meer.
Tijdens de beklimming moet je daarom steeds de weersontwikkeling
in het oog blijven houden, en tegelijk ook de
eventuele vluchtmogelijkheden en/of schuilplaatsen
registreren.
Een onweer kan echter ook optreden bij de doortocht van
een storing, namelijk op het moment dat de grenslaag tussen
de koude en de warme lucht voorbijtrekt (typisch bij
202
de doortocht van een koudefront). De koude luchtlaag
schuift dan onder de warmere, waardoor deze laatste relatief
snel de hoogte wordt ingestuurd, en dus zal afkoelen,
condenseren, nog sneller stijgen, enz.
Typisch aan dergelijke front-onweers is dat ze op elk
moment van de dag kunnen optreden. Daarentegen zijn ze
minder onvoorspelbaar dan een warmteonweer, omdat men
reeds een flink deel van de storing heeft zien doorkomen.
Het is weinig waarschijnlijk dat je met een voorspelde
doortocht van een koudefront, bvb bij een weststroming,
nog aan een beklimming begonnen bent…
• Wat te doen als je toch in een
onweer terechtgekomen bent?
Je bevindt je in ‘stapterrein’
(tijdens de aanloop- of de afdaling)
1. Panikeer niet!
2. Vermijd toppen en graten, of ontvlucht ze zo snel mogelijk.
3. Zorg dat je geen uitstekende voorwerpen op de rugzak
draagt (bvb ijspikkel of ski’s). De bliksem slaat bij voorkeur
in op zulke plaatsen, of die nu van metaal zijn of
niet speelt geen rol.
4. Zoek een zo veilig mogelijke plaats op. Zorg dat je bij
voorkeur in de buurt van een rotswand van minstens
4 m hoog kan gaan schuilen, en blijf ten minste 2 m van
de wand, maar ten hoogste zo ver ervan als de wand zelf
hoog is. Je kan ook in een grot gaan zitten, maar blijf
dan minstens 1 m van de wanden verwijderd, zorg dat je
3 m vrije ruimte boven je hoofd hebt. En ga ook niet
vlak bij de ingang zitten, om te vermijden dat je als
geleider voor de grondstromen fungeert.
Als dat allemaal niet lukt, probeer je dan toch te installeren
tussen objecten die iets hoger zijn dan je zelf.
5. Als je in (touw)groep bent; ga dan minstens 5 m van
elkaar zitten. Zo is de kans kleiner dat meerdere personen
tegelijk door de bliksem getroffen worden.
6. Installeer je geïsoleerd van de grond
(d.m.v. een slaapmatje, een rugzak, een touw, enz.).
7. Zorg er voor dat je zo droog mogelijk blijft. Verwissel
eventuele bezwete kledij, trek een regenjas aan, kruip in

je bivakzak. Vocht is immers een goede geleider van
elektriciteit. Zorg er ook voor dat je het voldoende warm
blijft hebben. Ook onderkoeling is een reëel gevaar bij
onweer!
8. Verwijder metalen voorwerpen van het lichaam. Metaal
is een zeer goede geleider, en als het door de bliksem
getroffen wordt, kan het zeer ernstige brandwonden veroorzaken.
Klein metalen materiaal kan in de rugzak,
groter (pikkel, stijgijzers, enz.) moet je verder weg leggen.
“Wind chill“-tabel: de gevoelstemperaturen worden bepaald
door de omgevingstemperatuur (luchttemperatuur) en de windsnelheid.
Je bevindt je tegen de rotswand
Dan gelden de bovenstaande regels evenzeer! Alleen is de
veilige plek dan veel moeilijker te vinden.
Desgevallend moet je één of enkele touwlengtes afzeilen.
Erg belangrijk is ook om je op je schuilplaats vast te
maken, op een ontdubbeld zekeringspunt, en rechtstreeks
op de gordel (niet via een schroefkarabiner). Als je door de
bliksem zou worden getroffen, en het bewustzijn verliest,
is er geen risico dat je naar beneden valt, of dat de karabiner
het touw of je gordel doet doorsmelten.
• De invloed van de windsnelheid op het koudegevoel
‘Het is de wind die de koude veroorzaakt’. Dit vaak aangehaalde gezegde is meer dan alleen maar volkswijsheid. Wind
en vochtigheid maken immers het koudegevoel erger, zodat zelfs bij positieve temperaturen bevriezingsverschijnselen en
onderkoeling kunnen voorkomen. Onderstaande tabel verklaart de relatie tussen het koudegevoel en de kracht van de
wind. Ter vergelijking: bij windstil weer verdraagt het lichaam een koude tot -12°C. Dit komt overeen met eenzelfde
waargenomen temperatuur van -12°C bij een buitentemperatuur van +5°C en een windsnelheid van meer dan 50 km/u
(krachtige wind, 6 Beaufort).
Wind Luchttemperatuur in °C Celcius
Beaufort m/s km/u +10 +5 -1 -7 -12 -18 -23 -29 -34 -40 -46 -51
0 Windstil 0.1 0.4 10 5 -1 -7 -12 -18 -23 -29 -34 -40 -46 -51
2 Lichte bries 2.5 9.0 9 3 -3 -9 -15 -21 -26 -32 -38 -44 -50 -56
3 Zachte bries 4.5 16.2 5 -2 -9 -16 -23 -30 -36 -43 -50 -57 -64 -71
4 Matige bries 6.6 23.8 2 -6 -14 -21 -29 -36 -43 -50 -58 -65 -73 -80
4 Matige bries 8.9 32.0 0 -8 -16 -24 -32 -40 -47 -55 -63 -71 -79 -87
5 Stevige wind 11.2 40.3 -1 -9 -18 -26 -34 -42 -51 -59 -67 -76 -84 -92
6 Krachtige wind 13.4 48.3 -2 -11 -19 -28 -36 -44 -53 -61 -70 -79 -87 -96
6 Krachtige wind 15.6 56.2 -3 -12 -20 -29 -37 -45 -54 -63 -72 -81 -90 -98
7 Matige storm 17.5 63.0 -3 -12 -21 -30 -38 -46 -55 -65 -73 -82 -91 -100
8 Storm 19.0 68.4 -3 -13 -22 -31 -39 -47 -56 -65 -74 -84 -94 -104
9 Hevige storm 22.5 81.0 -4 -13 -23 -32 -40 -48 -57 -67 -76 -86 -97 -108
10 Orkaan 26.5 95.4 -4 -13 -24 -33 -41 -49 -58 -69 -79 -89 -101 -113
Chill factor Klein risico Groot risico Zeer groot risico
203

Tijdens een beklimming of de aanloop is het lichaam voldoende
opgewarmd. Dit is echter niet het geval tijdens een
bivak, een rustpauze of wanneer je zekert. De afkoeling van
het lichaam wordt versterkt door vochtige kledij en wind.
De wind activeert de verdamping van het vocht in de kledij
en dit kan enkel door energie te onttrekken aan het
lichaam. Die afkoeling is bovendien proportioneel met de
kracht van de wind. Het lichaam reageert hierop met de
gekende symptomen van hypothermie en ‘cold stress’. In
zulke situaties dient onderkoeling voorkomen te worden
door snel beschutting te zoeken voor de wind, door droge
en warme kledij aan te trekken, door voldoende te drinken
en te eten. Actief blijven klimmen verhindert vervolgens
de verdere doorbraak van onderkoelingsverschijnselen.
• Tot slot
De wereldwijde klimaatverandering blijkt werkelijkheid
te zijn. Waarnemingen duiden er op dat de aarde inderdaad
opwarmt (ongeveer 0,6 °C in de voorbije 20 e eeuw).
Het grootste deel van deze opwarming is aan menselijke
activiteiten toe te schrijven. De hoeveelheid neerslag nam
toe, de zeespiegel steeg en de bedekking door sneeuw en ijs
nam in de 20 e eeuw beduidend af (met ongeveer 10 %
sedert 1960).
Dat laatste is ook in de Alpen te merken. Sedert het
midden van de 19 e eeuw is er een globale afname van de
lengte van de gletsjers waar te nemen. Gletsjers reageren
immers snel op temperatuursveranderingen - binnen enkele
jaren zelfs - waardoor ze gaan afsmelten en zich terugtrekken.
De uitzonderlijk warme zomer van 2003 is hier
een goed voorbeeld van.
Anderzijds blijkt uit de literatuur dat de waargenomen
klimaatsverandering door een aantal wetenschappers ook
wordt geïnterpreteerd als de voorbode van een nieuwe
ijstijd. In de geschiedenis van de aarde is dat nog gebeurd.
Vergeet ook niet dat de laatste gletsjeruitbreiding in de
Alpen dateert van het midden van de 19 e eeuw. De opwarming
van de aarde gedurende de laatste decennia is op een
geologische tijdschaal slechts een speldeprik.
Welke invloed dit heeft op de alpine activiteiten, blijft giswerk.
204

We hebben de titel van deze technische fiche
bewust gekozen. De rugzak die je bij het
alpine rotsklimmen draagt, is een klimrugzak,
en is niet dezelfde als degene waarmee je
een huttentocht maakt, of een
wintertrekking in de Belgische Ardennen.
De klimrugzak en zijn inhoud
Essentieel aan zo’n klimrugzak is dat er
daarbij een compromis moet worden
gezocht tussen:
Veiligheid versus gewicht
Met het veiligheidsaspect in het achterhoofd,
heb je al vlug de neiging een stevige en
voldoende grote rugzak te kiezen, zodat je
zoveel mogelijk materiaal kan meenemen dat
tijdens je beklimming van pas zou kunnen
komen (eventueel in geval van nood).
Anderzijds wil je zo onbelemmerd mogelijk
kunnen klimmen, en dat vraagt een lichte
en weinig volumineuze rugzak, met zo
weinig mogelijk erin.
Zelf je rugzak ontwerpen en maken zou
misschien ideaal zijn, maar dat is zeker niet
voor iedereen weggelegd. Je bent dus aangewezen
op wat er commercieel verkrijgbaar
is. Dat aanbod is zeer uitgebreid! De fabrikanten
willen immers een zo groot mogelijke
omzet, en ze zorgen er dus voor dat hun
modellen goed in de markt liggen. En die
modellen zijn daarom vaak voorzien van
allerlei accessoires die voor een klimrugzak
overbodig zijn.
• Wat is een goede klimrugzak?
In principe moet dit niet meer zijn dan een stevige, afsluitbare en zo
licht mogelijke zak die op de rug kan worden gedragen, en die je
bewegingen zo weinig mogelijk hindert. De volgende bemerkingen
zijn ook van belang.
- Een volume van 35 tot 45 liter lijkt ideaal.
Maar let op: een liter is niet altijd hetzelfde bij
de verschillende fabrikanten! Dat heeft te
maken met de manier waarop de inhoud
bepaald wordt. Het kan de vloeistofinhoud
zijn, ofwel de inhoud als de rugzak met cilinders
en halve bollen wordt gevuld, ofwel de
inhoud zoals die berekend wordt op basis van
de afmetingen.
- De rugzak is het best smal en lang, eerder dan
kort en rond van vorm.
- Een rugzak waarbij het onderste deel van de
zak in dubbel weefsel is uitgevoerd, is een
goede keuze.
- Het weefsel waaruit de rugzak is gemaakt, is
altijd synthetisch van aard, en bestaat, naargelang
de kwaliteit van de rugzak, in zwaardere
en lichtere uitvoeringen. Het heeft weinig zin om gewicht te willen
besparen door een lichtere uitvoering te kiezen. Dat verhoogt de
kwetsbaarheid en verlaagt de levensduur van de rugzak. Trouwens,
het gewicht van een lege rugzak wordt niet zozeer bepaald door het
weefsel zelf, als wel door allerlei overbodige opties.
- Vertrouw niet te veel op de waterdichtheid van de rugzak. Die is op
zijn best na enkele gebruiksjaren verdwenen. Stop de spullen die
droog moeten blijven in een plastic zak in je rugzak.
- Een zeer stevige ritssluiting in de kap is een noodzaak. In de kapzak
stop je immers allerlei kleinere zaken die je tijdens de klim bij
de hand wil hebben, zoals snacks, zonnecrème of zonnebril, de topo,
een fototoestel, enz. De ervaring leert dat je deze kapzak zo vol
mogelijk zal willen proppen, en dat betekent een grote belasting
voor de ritssluiting.
- Compressieriemen zijn handig, om de rugzak zo dicht mogelijk bij
je rug te krijgen. Je kan er eventueel ook een pikkel tussen kwijt,
zodat die dichter tegen je rug zit dan wanneer je die met de gebruikelijke
lusjes onderaan de rugzak zou vastmaken.
- Een stevige ophanglus is nodig om de rugzak op de relais te kunnen
vasthangen of om hem, indien nodig, op te takelen.
- Riempjes (of elastische lussen) aan de buitenkant van de rugzak zijn
handig om er bvb je stijgijzers, een jas of pull, enz. snel onder kwijt
te raken.
Een grote rugzak, zodat je zoveel mogelijk materiaal kan meedoen,
is niet meteen de beste keuze.
205

Alpine rotsklimmen is een volwaardige en aparte subdiscipline
van de bergsport geworden. De klimroutes hebben vaak een
sterk verschillend alpine karakter. In dit boek wordt een nieuwe
methode voorgesteld om dit alpine karakter te bepalen.
Vervolgens wordt deze methode toegepast op 50 geselecteerde alpine
rotsbeklimmingen, met een maximale moeilijkheidsgraad tussen
3C en 6A.
Daarnaast wordt ook heel wat bijkomende informatie aangereikt.
Op die manier kan de lezer een keuze maken uit de aangeboden
routes, en zelf zijn progressie binnen deze tak van de bergsport
bepalen. Tenslotte wordt in 16 technische fiches de kennis en kunde
uiteen gezet die specifiek is voor het alpine rotsklimmen.
Op die manier krijgt de lezer die al zelfstandig kan voorklimmen op
een goed behaakt rotsmassief, alle informatie aangereikt om vorderingen
te maken in deze boeiende natuursport.
‘De klimsport heeft de laatste 20 jaar een enorme evolutie doorgemaakt. Leren klimmen gebeurt tegenwoordig
hoofdzakelijk in een klimzaal en vervolgens op een goed behaakt rotsmassief. De stap zetten naar alpine rotsklimmen
vereist het verwerven van verdere specifieke kennis en kunde.
Koen Hauchecorne en medewerkers zetten in dit boek uiteen hoe die kennis en kunde stap voor stap verworven kunnen
worden. Daarnaast stelt Alpine Rotsklimmen 50 schitterende klimroutes voor, en biedt het ook zeer veel informatie
die een alpine rotsklimmer toelaat zelf het alpine karakter van andere beklimmingen in te schatten.
Alpine Rotsklimmen is een immens belangrijk boek!’
Michael Larcher
Chef-redacteur van ‘Berg und Steigen - Zeitschrift für Risikomanagement’
en opleidingsverantwoordelijke van de Oostenrijkse Alpenvereniging
‘Tien jaar geleden kocht ik het boek Le IV Sup, een boek met de mooiste 4de graads routes in de Alpen. Het was een
droom om ooit al deze routes geklommen te hebben. Voor alle liefhebbers van alpine rotsklimmen is het nu een
droom om de routes, aangegeven in dit boek, te kunnen klimmen. De Vlaamse Bergsport- en Speleologiefederatie is
dan ook fier een eerste Nederlandstalig werk te kunnen uitbrengen. Alpine Rotsklimmen is een boek om te hebben,
een boek om regelmatig vast te nemen, een boek om eigen notities in neer te schrijven.’
Lus Van den Bossche
Voorzitter VBSF
‘Een 20-tal jaren geleden werd het klimmen een deel van mijn leven. Ik herinner me hoe moeilijk het was om mijn
weg te vinden binnen het brede spectrum van de bergsport. In al die jaren is er veel veranderd, maar de zoektocht
van beginnende klimmers naar de juiste weg is blijven bestaan. Alpine Rotsklimmen biedt routes die voor iedereen
haalbaar zijn. Alle beklimmingen hebben voor de auteurs een speciale betekenis die ze via dit boek willen duidelijk
maken. Daarnaast hebben zij hun ervaringen gebundeld en een heleboel alpine randinformatie en cultuur opgenomen.
Alpine Rotsklimmen zal heel wat klimmersloopbanen bepalen.’
Jean Pierre Hollevoet
Coördinator bergsport VBSF