03.09.2013 Views

van speelplek tot pandjeshuis - Gratis in Brussel

van speelplek tot pandjeshuis - Gratis in Brussel

van speelplek tot pandjeshuis - Gratis in Brussel

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

wandel<strong>in</strong>g 2<br />

<strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong><br />

1 Rijksadm<strong>in</strong>istratief Centrum<br />

2 Kruidtu<strong>in</strong><br />

3 Onze-Lieve-Vrouw-ter-Sneeuwwijk<br />

4 Ateliers Mommen<br />

5 Charliermuseum<br />

6 Karmelietenstraat<br />

7 Wolstraat<br />

8 Egmontpark<br />

9 De impasses <strong>van</strong> de Marollen<br />

10 S<strong>in</strong>t-Gisle<strong>in</strong>sstraat<br />

11 Rollebeekstraat<br />

12 Muziek<strong>in</strong>strumentenmuseum<br />

13 Museumple<strong>in</strong><br />

33


34 Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong><br />

11 Rollebeekstraat<br />

9 Impasses<br />

10 S<strong>in</strong>t-Gisle<strong>in</strong>sstraat<br />

1 Rijksadm<strong>in</strong>istratief Centrum<br />

2 Kruidtu<strong>in</strong><br />

3 Onze-Lieve-Vrouw-ter-Sneeuwwijk<br />

7 Wolstraat<br />

8 Egmontpark<br />

6 Karmelietenstraat<br />

5 Charliermuseum<br />

13 Museumple<strong>in</strong> 12 Muziek<strong>in</strong>strumentenmuseum<br />

4 Ateliers<br />

Mommen


1 Rijksadm<strong>in</strong>istratief Centrum<br />

Het Rijksadm<strong>in</strong>istratief Centrum (rac) met de<br />

F<strong>in</strong>ancietoren is een typisch voorbeeld <strong>van</strong> de<br />

functionalistische architectuur uit de jaren<br />

zestig, waar<strong>van</strong> ook de verdwenen Mart<strong>in</strong>itoren<br />

op het Rogierple<strong>in</strong> en de Lot<strong>tot</strong>oren naast het<br />

Centraal Station getuigen waren. Zoals de naam<br />

aangeeft, staat b<strong>in</strong>nen die architectuurstrom<strong>in</strong>g<br />

de functie <strong>van</strong> het gebouw centraal. In het geval<br />

<strong>van</strong> het rac betekende dit dat de duizenden ambtenaren<br />

hier niet alleen moesten kunnen werken,<br />

maar ook uitrusten <strong>in</strong> de prachtig aangelegde<br />

tu<strong>in</strong>, eten <strong>in</strong> het restaurant en zelfs mediteren <strong>in</strong><br />

de speciaal voorziene meditatieruimte.<br />

Maar de tijden veranderen en dus ook de stedenbouwkundige<br />

ideeën. Monofunctionele kantoorbuurten<br />

hebben geen contact met de omliggende<br />

wijken en zijn ’s avonds uitgestorven. Het rac<br />

is nog meer een eiland, omdat het op een sokkel<br />

langs een aantal grote verkeersaders ligt. Boven-<br />

kruidtu<strong>in</strong><br />

Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong> 35<br />

dien maakte de federaliser<strong>in</strong>g zo’n uitgestrekte<br />

site voor rijksambtenaren overbodig. In 2001<br />

verkocht de federale overheid de F<strong>in</strong>ancietoren en<br />

twee jaar daarna de rest <strong>van</strong> het rac, met de bedoel<strong>in</strong>g<br />

om de hele site grondig aan te pakken.<br />

In een heel nieuwe procedure werden alle partijen<br />

<strong>van</strong> meet af aan betrokken bij het nadenken<br />

over de nieuwe <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g: niet alleen de privéeigenaars<br />

en de overheden, maar ook de gebruikers<br />

en de bewoners, gecoörd<strong>in</strong>eerd door de <strong>Brussel</strong>se<br />

Raad voor het Leefmilieu (Bral). E<strong>in</strong>d 2006 was<br />

dit ‘richtschema’ af en nu is het wachten op de<br />

nodige vergunn<strong>in</strong>gen en middelen om de werken<br />

te starten. Er komen won<strong>in</strong>gen, meer w<strong>in</strong>kels en<br />

buurtvoorzien<strong>in</strong>gen. De toegang <strong>van</strong>uit de omliggende<br />

straten zal aanzienlijk worden verbeterd.<br />

Het bovenliggende stuk <strong>van</strong> de Kle<strong>in</strong>e R<strong>in</strong>g, die<br />

snelweg die langs de Kruidtu<strong>in</strong> raast, zal worden<br />

overkoepeld. Een belangrijk punt: de positieve<br />

elementen blijven behouden. De tijd <strong>van</strong> de


36 Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong><br />

‘tabula rasa’ is voorbij <strong>in</strong> <strong>Brussel</strong>. Dat is goed<br />

nieuws voor de tu<strong>in</strong> <strong>van</strong> René Pechère, die goed<br />

verscholen tussen de gebouwen ligt. Het is een<br />

oase <strong>van</strong> rust en een geheime tip voor mensen<br />

met k<strong>in</strong>deren, met een sympathiek speeltu<strong>in</strong>tje,<br />

een zandbak, aangename banken om languit een<br />

boek te lezen, een klaterende fonte<strong>in</strong>, een petanquebaan...<br />

Het is er stil en vredig, zonder gevaar<br />

<strong>van</strong> auto’s of andere grootstedelijke fenomenen.<br />

En iets wat zelfs niet veel <strong>Brussel</strong>aars weten: ook<br />

tijdens de werken blijft de esplanade toegankelijk<br />

en heerlijk rustig.<br />

2 Kruidtu<strong>in</strong><br />

Het Franstalige cultureel centrum Le Botanique,<br />

de tegenhanger <strong>van</strong> de Vlaamse Ancienne Belgique<br />

(what’s <strong>in</strong> a name?), maakt s<strong>in</strong>ds 1983 gebruik <strong>van</strong><br />

een schitterende locatie. De Kruidtu<strong>in</strong> is een <strong>van</strong><br />

de meest opmerkelijke realisaties <strong>van</strong> het Hollandse<br />

regime <strong>in</strong> de hoofdstad. Architect Tilman-<br />

François Suys, de vader <strong>van</strong> de architect <strong>van</strong> het<br />

Beursgebouw, leverde het neoklassieke ontwerp,<br />

dat nadien enkele malen aangepast werd. In de<br />

geometrische parterres rondom v<strong>in</strong>d je bronzen<br />

beelden <strong>van</strong> nagenoeg alle belangrijke Belgische<br />

beeldhouwers uit de negentiende eeuw. Helaas<br />

werd de tu<strong>in</strong> tweemaal drastisch verm<strong>in</strong>kt. De<br />

Noord-Zuidverb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g snijdt hem doormidden en<br />

de kle<strong>in</strong>e r<strong>in</strong>g neemt een fl<strong>in</strong>ke brok weg aan de<br />

zuidkant. Gelukkig wordt dit stuk <strong>in</strong> de toekomst<br />

overkoepeld, zodat je <strong>in</strong> de tu<strong>in</strong> geen last meer<br />

hebt <strong>van</strong> de uitlaatgassen en het lawaai.<br />

René Pechère, de tu<strong>in</strong>architect die ook het plantsoen<br />

<strong>van</strong> het Rijksadm<strong>in</strong>istratief Centrum ontwierp,<br />

legde het park zo goed mogelijk opnieuw<br />

aan, maar de botanische collecties zelf waren al<br />

<strong>in</strong> 1939 verhuisd naar Meise. Dit neemt niet weg<br />

dat het er nog altijd heerlijk wandelen, zitten of<br />

liggen is. De tre<strong>in</strong>tunnel is visueel mooi geïntegreerd<br />

<strong>in</strong> de tu<strong>in</strong>architectuur. Hetzelfde kan helaas<br />

niet worden gezegd <strong>van</strong> de S<strong>in</strong>t-Lazaruslaan,<br />

die de tu<strong>in</strong> <strong>in</strong> twee delen snijdt.<br />

De vijver aan de zijde <strong>van</strong> de G<strong>in</strong>estestraat, op<br />

het laagste punt <strong>van</strong> de tu<strong>in</strong>, is een laatste restant<br />

<strong>van</strong> de zeventiende-eeuwse bastions die rond<br />

charles rogier, vrijheidsple<strong>in</strong><br />

de middeleeuwse stadsmuur werden aangelegd.<br />

Omwille <strong>van</strong> de bedenkelijke reputatie ‘s nachts<br />

werd de tu<strong>in</strong> <strong>in</strong> 1992 beveiligd met een metalen<br />

hek, dat jammer genoeg reeds <strong>in</strong> de vroege avond<br />

afgesloten wordt. Loop gerust b<strong>in</strong>nen <strong>in</strong> het<br />

serreachtige hoofdgebouw. Tentoonstell<strong>in</strong>gen,<br />

muziek- en filmfestivals en feesten allerhande<br />

wisselen elkaar af <strong>in</strong> hoog tempo.<br />

Als je <strong>van</strong> het hoofdgebouw naar de Lazaruslaan<br />

stapt, bots je op een irissenperk. Deze bloem<br />

kwam veelvuldig voor <strong>in</strong> de moerassige Zennevallei.<br />

De gele iris werd door het <strong>Brussel</strong>s Hoofdstedelijk<br />

Gewest uitgekozen als zijn symbool.<br />

3 Onze-Lieve-Vrouw-ter-Sneeuwwijk<br />

Beseffen de vele kantoorbedienden die hier op<br />

een terrasje onder de bomen lunchen, dat dit<br />

ple<strong>in</strong>tje een ode is aan het jonge, vooruitstrevende<br />

België, dat met brio zijn plaats tussen de<br />

Europese naties opeist? Weliswaar moest voor de<br />

aanleg <strong>van</strong> deze wijk met geometrisch stratenplan<br />

een armoedige volksbuurt wijken. Een ‘st<strong>in</strong>kende<br />

beerput’ noemde Charles Rogier de buurt.<br />

Deze liberale politicus heeft zijn monument <strong>in</strong><br />

het centrale plantsoen. Hij was immers lid <strong>van</strong>


het Voorlopig Bew<strong>in</strong>d en <strong>van</strong> het Nationaal Con-<br />

gres, twee historische begrippen die je ook op de<br />

straatnaambordjes <strong>in</strong> de onmiddellijke omgev<strong>in</strong>g<br />

v<strong>in</strong>dt. Met de andere leden <strong>van</strong> het Congres<br />

schreef hij de Grondwet <strong>van</strong> de nieuwe Belgische<br />

staat, op dat ogenblik de meest liberale grondwet<br />

<strong>in</strong> Europa. Ze garandeerde vrijheid <strong>van</strong> pers, eredienst,<br />

onderwijs en verenig<strong>in</strong>g. En kijk dan even<br />

naar de namen <strong>van</strong> de vier straten die diagonaal<br />

<strong>van</strong>uit het ple<strong>in</strong> vertrekken…<br />

Bijna niet te geloven dat de plannenmakers <strong>van</strong><br />

de vorige eeuw deze huizen met de grond gelijk<br />

wilden maken om kantoortorens te bouwen. De<br />

ligg<strong>in</strong>g was ideaal, halverwege het Parlement, de<br />

Kle<strong>in</strong>e R<strong>in</strong>g en het toen gloednieuwe Rijksadm<strong>in</strong>istratief<br />

Centrum. Gelukkig keerde het tij, en<br />

restaureerde de stad haar om<strong>van</strong>grijke huizenbezit.<br />

Door een eenvoudige <strong>in</strong>greep veranderde het<br />

ple<strong>in</strong> <strong>van</strong> een autocarrousel <strong>in</strong> een lommerrijke<br />

flaneerplek. De laatste jaren zagen heel wat trendy<br />

eethuisjes het licht. De aanwezigheid <strong>van</strong> het<br />

Kon<strong>in</strong>klijk Circus <strong>in</strong> de aanpalende Onderwijsstraat<br />

zorgt ‘s avonds voor heel wat animatie.<br />

ateliers mommen<br />

Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong> 37<br />

4 Ateliers Mommen – Liefdadigheidsstraat 37<br />

Op amper enkele m<strong>in</strong>uten stappen <strong>van</strong> het<br />

verkeersdrukke Madouple<strong>in</strong> en de platgelopen<br />

handelskern <strong>van</strong> S<strong>in</strong>t-Joost-ten-Node ligt een<br />

oase <strong>van</strong> rust, waar<strong>van</strong> je afgaand op de gevel het<br />

bestaan niet zou vermoeden. De stilte <strong>in</strong> dit pand<br />

is broodnodig, want hier schept een dertigtal<br />

beeldende kunstenaars.<br />

“De Ateliers Mommen zijn een geval apart en<br />

verdienen daarom speciale aandacht. Historisch<br />

gezien is dit het enige <strong>Brussel</strong>se voorbeeld <strong>van</strong><br />

een negentiende-eeuws <strong>in</strong>itiatief dat nog steeds<br />

<strong>in</strong> werk<strong>in</strong>g is. Alleen al daarom hebben de ateliers<br />

een reden <strong>van</strong> bestaan.” De uitspraak, afkomstig<br />

uit een brochure <strong>van</strong> de <strong>Brussel</strong>se Raad voor het<br />

Leefmilieu, geldt nog steeds, maar de realiteit had<br />

helemaal anders kunnen zijn. In 1998 begon het<br />

namelijk te rommelen en de sloophamer dreigde<br />

deze kunstenaarscité <strong>van</strong> de kaart te vegen ten<br />

voordele <strong>van</strong> nieuwe kantoren. Die zouden de<br />

toenmalige eigenaars natuurlijk meer opbrengen<br />

dan de lage huurprijzen die de artiesten betaalden.<br />

Het duurde <strong>tot</strong> 2005 voor er een oploss<strong>in</strong>g uit<br />

de bus kwam, dankzij steun <strong>van</strong> de overheid en<br />

een petitie bij het publiek.<br />

Félix Mommen liet dit gebouw <strong>in</strong> 1875 optrekken.<br />

Als producent en verkoper <strong>van</strong> schildersmateriaal<br />

trok hij veel artiesten naar zijn fabriek. Zoveel<br />

zelfs dat hij enkele <strong>van</strong> zijn ateliers voor een<br />

democratische prijs verhuurde aan zijn klanten.<br />

Zo ontstond een waar kunstenaarsdorp, met een<br />

belangrijke uitstral<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de buurt.<br />

De cité is enkel toegankelijk tijdens tentoonstell<strong>in</strong>gen,<br />

maar loop eens b<strong>in</strong>nen bij het aanpalende<br />

Atelier Dolce Vita, dat een deeltje <strong>van</strong> het gebouw<br />

betrekt. De creatieve en kalme sfeer hangt ook op<br />

deze plek <strong>in</strong> de lucht.


38 Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong><br />

5 Charliermuseum — Kunstlaan 44<br />

Dit herenhuis was beslist imposant tijdens de<br />

eerste decennia <strong>van</strong> zijn bestaan, maar kwam<br />

stilaan meer <strong>in</strong> de verdrukk<strong>in</strong>g door de bouw<br />

<strong>van</strong> grote kantoorgebouwen. Het residentiële<br />

karakter <strong>van</strong> de laan g<strong>in</strong>g zo goed als verloren.<br />

Tot je b<strong>in</strong>nenstapt. De heer des huizes wacht je op<br />

<strong>in</strong> het salon, zo lijkt het. Deze meneer Henri Van<br />

Cutsem was niet alleen een geslaagd zakenman.<br />

Hij was tevens een groot kunstverzamelaar en<br />

daarenboven ondersteunde hij f<strong>in</strong>ancieel enkele<br />

beloftevolle maar voorlopig nog miskende kunstenaars.<br />

Een <strong>van</strong> hen, de beeldhouwer Guillaume<br />

Charlier, werd zijn erfgenaam en zorgde ervoor<br />

dat de verzamel<strong>in</strong>g <strong>in</strong> twee musea onderdak<br />

kreeg. Het grootste gedeelte g<strong>in</strong>g naar een museum<br />

<strong>in</strong> Doornik, dat de mecenas bestelde bij de<br />

art-nouveau-architect Victor Horta.<br />

Horta maakte eveneens enkele aanpass<strong>in</strong>gen <strong>in</strong><br />

de won<strong>in</strong>g aan de Kunstlaan, waar je het tweede<br />

gedeelte <strong>van</strong> de verzamel<strong>in</strong>g kunt bewonderen,<br />

aangevuld met beelden <strong>van</strong> Charlier zelf. Je v<strong>in</strong>dt<br />

er werk <strong>van</strong> heel wat Belgische kunstenaars uit de<br />

negentiende eeuw, onder wie James Ensor, Henri<br />

De Braekeleer en Fernand Khnopff. De aangepaste<br />

stijlmeubelen, tapijten en kle<strong>in</strong>ere snuisterijen<br />

dompelen je onder <strong>in</strong> de sfeer <strong>van</strong> honderd<br />

jaar geleden. Toen Charlier overleed <strong>in</strong> 1925, erfde<br />

de gemeente S<strong>in</strong>t-Joost-ten-Node het huis en de<br />

collectie. Met concerten en tentoonstell<strong>in</strong>gen<br />

<strong>van</strong> hoog niveau tracht men een groter aantal bezoekers<br />

te lokken, zonder echter te raken aan het<br />

ouderwetse, ietwat bestofte karakter, want dat<br />

maakt het huis net zo charmant.<br />

6 Karmelietenstraat<br />

Loop even b<strong>in</strong>nen door de meestal openstaande<br />

poort <strong>van</strong> de Pr<strong>in</strong>s Albertkazerne op nummer 26<br />

<strong>van</strong> de Karmelietenstraat. Je zult verrast zijn door<br />

de immense lege oppervlakte, die vroeger het<br />

oefenterre<strong>in</strong> voor de militairen was. L<strong>in</strong>ks verrijzen<br />

nieuwe won<strong>in</strong>gen, rechts bouwt het M<strong>in</strong>isterie<br />

<strong>van</strong> Buitenlandse Zaken een uitbreid<strong>in</strong>g aan<br />

het Egmontpaleis.<br />

Hier werd geschiedenis geschreven. Ooit stond<br />

hier het huis <strong>van</strong> de heer <strong>van</strong> Culemborg waar <strong>in</strong><br />

1566 het Geuzenbanket zou hebben plaatsgevon-<br />

charliermuseum<br />

den. De hertog <strong>van</strong> Alva liet het uit wraak met de<br />

grond gelijkmaken, maar de vrome Isabella vond<br />

een kloostersticht<strong>in</strong>g efficiënter als boetedoen<strong>in</strong>g.<br />

Dit klooster <strong>van</strong> de Ongeschoeide Karmelieten<br />

(<strong>van</strong>daar de straatnaam) fungeerde <strong>in</strong> de<br />

negentiende eeuw als ge<strong>van</strong>genis en had onder<br />

meer de Franse dichter Paul Verla<strong>in</strong>e als logé. In<br />

het beg<strong>in</strong> <strong>van</strong> de vorige eeuw werd het ver<strong>van</strong>gen<br />

door de huidige kazerne. Een moeilijk te v<strong>in</strong>den<br />

gedenkplaat op de gevel toont de bedelaarstas<br />

en -nap, de symbolen <strong>van</strong> de Geuzen. Aan de<br />

overzijde <strong>van</strong> de straat bouwde architect Jaspers<br />

het hoofdgebouw <strong>van</strong> het M<strong>in</strong>isterie <strong>van</strong> Buitenlandse<br />

Zaken <strong>in</strong> de hem typerende postmoderne<br />

stijl, die je ook aantreft <strong>in</strong> het Radisson SAS Hotel<br />

<strong>in</strong> de b<strong>in</strong>nenstad en de hoofdzetel <strong>van</strong> de KBC aan<br />

het Kanaal. Als je <strong>van</strong>uit het Bodenbroekstraatje<br />

naar boven kijkt, dan zie je hoe een grote, klassiek<br />

geïnspireerde boog de monumentale <strong>in</strong>gang<br />

<strong>van</strong> de kazerne omkadert.


pr<strong>in</strong>s albertkazerne, karmelietenstraat<br />

7 Wolstraat<br />

Voorbij de Kle<strong>in</strong>e Zavel verandert de straatnaam.<br />

De Wolstraat stond al vermeld op de oudste plattegronden<br />

<strong>van</strong> <strong>Brussel</strong>. De straat is een oase <strong>van</strong><br />

rust te midden <strong>van</strong> drukke hoofdwegen. De we<strong>in</strong>ige<br />

autobestuurders die zich hier wagen, zijn<br />

wanhopig op zoek naar een parkeerplaatsje. Op<br />

zonnige dagen, als de vensters open staan, valt de<br />

straat echter vooral op door de monotone notenleeroefen<strong>in</strong>gen<br />

<strong>van</strong> de conservatoriumstudenten.<br />

De onpare zijde <strong>van</strong> de straat is de m<strong>in</strong>st opvallende<br />

maar wel de oudste. Ze bestaat louter uit<br />

een opeenvolg<strong>in</strong>g <strong>van</strong> adellijke stadspaleizen uit<br />

de zeventiende en achttiende eeuw. Het meest <strong>in</strong>drukwekkende<br />

is het laatste: het bakstenen huis<br />

<strong>van</strong> de familie Merode-Westerlo. De pare zijde is<br />

een stuk jonger, maar veel homogener.<br />

De zesentw<strong>in</strong>tig ruime woonhuizen werden rond<br />

1900 gebouwd door de architect Low.<br />

De opdrachtgever, de laatste hertog <strong>van</strong> Arenberg,<br />

wilde speculatief munt slaan uit zijn lange<br />

parkmuur. In 1980 werden ze op de valreep gered<br />

<strong>van</strong> afbraak en gerestaureerd. Het zijn wellicht<br />

Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong> 39<br />

de meest gezochte won<strong>in</strong>gen b<strong>in</strong>nen de <strong>Brussel</strong>se<br />

Vijfhoek. Ze grenzen immers langs het zuidoosten<br />

aan het <strong>in</strong>tieme Egmontpark.<br />

8 Egmontpark<br />

Wedden dat ook veel <strong>Brussel</strong>aars het Egmontpark<br />

niet kennen? Verscholen als het ligt, ergens tussen<br />

de Zavel, het Justitiepaleis en de Louizapoort.<br />

Er is een <strong>in</strong>gang <strong>in</strong> de Waterloolaan, de Grotehertstraat<br />

en de Wolstraat. In de Wolstraat kom<br />

je door de Yourcenarpassage, een klimpartij <strong>van</strong><br />

enkele tientallen meters tussen blauwe steen.<br />

Boven strekt zich l<strong>in</strong>ks een glooiend grasperk uit<br />

<strong>tot</strong> aan het Egmontpaleis. Het is nu eigendom <strong>van</strong><br />

het M<strong>in</strong>isterie <strong>van</strong> Buitenlandse Zaken, dat hier<br />

geregeld politieke wereldleiders ont<strong>van</strong>gt. Het is<br />

ook de plaats waar de Belgische reger<strong>in</strong>g heel wat<br />

staatshervorm<strong>in</strong>gsplannen smeedde. De naam<br />

dateert uit de zestiende eeuw, toen de weduwe<br />

<strong>van</strong> hertog Jan <strong>van</strong> Egmont een stuk grond en<br />

een herenhuis tussen de Wolstraat en de Grotehertstraat<br />

aankocht. De residentie g<strong>in</strong>g daarna<br />

over <strong>in</strong> verschillende handen en onderg<strong>in</strong>g<br />

veelvuldige transformaties, maar ze kreeg ook af<br />

te rekenen met een aantal branden, waar<strong>van</strong> de<br />

laatste <strong>in</strong> 1959.<br />

Bij mooi weer lonkt het terras <strong>van</strong> de oranjerie,<br />

onder de majestueuze hoge bomen. Het vijfsterrenhotel<br />

Hilton werpt zijn schaduw op wandelaars<br />

en bezoekers <strong>van</strong> het park. Het standbeeld<br />

<strong>van</strong> Peter Pan (een kopie <strong>van</strong> een beeld uit de<br />

Londense Kens<strong>in</strong>gton Gardens) staat boven op<br />

peter pan, egmontpark


40 Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong><br />

valkstraat, marollen<br />

een bizarre sokkel vol konijntjes, eekhoorntjes<br />

en figuren uit het verhaal. Bij een zwarte notelaar<br />

staat het bronzen standbeeld <strong>van</strong> de pr<strong>in</strong>s De<br />

Ligne, een Henegouwse edelman en een groot<br />

charmeur.<br />

9 De impasses <strong>van</strong> de Marollen<br />

Jammer dat je bij nummer 15 <strong>in</strong> de Hoogstraat<br />

voor een gesloten deur staat. Zoals het straatnaambordje<br />

boven de deur aanduidt, zit hierachter<br />

de Voorzienigheidsgang verborgen. Op<br />

het e<strong>in</strong>de <strong>van</strong> de negentiende eeuw had de Hoogstraat<br />

niet m<strong>in</strong>der dan vijfendertig gangen of<br />

steegjes. In <strong>Brussel</strong> worden die impasses genoemd,<br />

maar dat zou een neologisme zijn, uitgedacht<br />

door Voltaire die het woord cul-de-sac te vulgair<br />

vond. Tijdens de saner<strong>in</strong>gswoede <strong>van</strong> de vorige<br />

eeuw werden de meeste gangen opgedoekt. De<br />

leefomstandigheden waren er dan ook vaak mi-<br />

serabel. Toch moesten veel <strong>in</strong>woners met geweld<br />

naar moderne sociale won<strong>in</strong>gen worden gedreven.<br />

Velen <strong>van</strong> hen meenden dat de barre hygienische<br />

omstandigheden ruimschoots werden<br />

gecompenseerd door een hecht sociaal weefsel.<br />

Op nummer 82 is de Ronsmanswijk weggesaneerd<br />

achter de w<strong>in</strong>kel BadenBaden. De Liedjesgang<br />

(nummer 114) is <strong>in</strong> restauratie. In de Marollen<br />

kregen vele straatnaamborden een Marolliaanse<br />

vertal<strong>in</strong>g, zoals hier: Leekesgang. De S<strong>in</strong>t-<br />

Crispijnsgang (nummer 142) is afgesloten door<br />

een banale poort. Achter het achttiende-eeuwse<br />

poortje op nummer 127 zit een w<strong>in</strong>kel, die heel<br />

toepasselijk L’impasse heet. Ook de Warschau- of<br />

Polakkengang op nummer 188 is afgesloten, maar<br />

je kunt wel even b<strong>in</strong>nengluren. De voormalige<br />

Bull<strong>in</strong>ckgang (nummer 198) is afgesloten met<br />

een etalageruit, maar heeft een mooie hardstenen<br />

omlijst<strong>in</strong>g. Als je bestand bent tegen de stank<br />

<strong>van</strong> kattenpis, loop dan even de Waaierstraat <strong>in</strong>


k<strong>in</strong>dertu<strong>in</strong>, s<strong>in</strong>t-gisle<strong>in</strong>sstraat<br />

(tussen nummer 102 en 104). Deze Woeierstroet is<br />

eigenlijk een oude gang, die naar een beluikengebied<br />

liep dat kort na de Tweede Wereldoorlog<br />

weggesaneerd werd. De sociale woonwijk die <strong>in</strong><br />

de plaats kwam, heeft als het ware enkele doorgangen<br />

‘geërfd’. Als je rechts blijft lopen, kom je<br />

via een overdekte gang (met de pittoreske naam<br />

de Schramoullekes) <strong>in</strong> de Valkstraat terecht. Even<br />

hogerop <strong>in</strong> deze straat v<strong>in</strong>d je op nummer 17 de<br />

Aalbessengang. Meestal sta je voor een metalen<br />

hek, maar je kunt wel b<strong>in</strong>nenkijken. Deze arbeiderscité<br />

uit het midden <strong>van</strong> de negentiende eeuw<br />

werd <strong>in</strong> 1987 gerenoveerd en trekt s<strong>in</strong>dsdien een<br />

andere bevolk<strong>in</strong>g aan.<br />

10 S<strong>in</strong>t-Gisle<strong>in</strong>sstraat<br />

Hier v<strong>in</strong>d je <strong>in</strong> de schaduw <strong>van</strong> het Justitiepaleis<br />

twee opmerkelijke gebouwen. Het uit drie delen<br />

bestaande gebouw met het opschrift Jard<strong>in</strong> des Enfants<br />

– K<strong>in</strong>dertu<strong>in</strong> aan het ple<strong>in</strong>tje is <strong>van</strong> de hand<br />

Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong> 41<br />

<strong>van</strong> Victor Horta. Het wijkt met zijn sierlijkheid<br />

en elegantie danig af <strong>van</strong> de strenge en stuurs uitziende<br />

schoolcomplexen die <strong>in</strong> die tijd gebruikelijk<br />

waren. Burgemeester Karel Buls vroeg Horta<br />

zelf <strong>in</strong> 1895 om de plannen uit te tekenen. Als<br />

burgemeester <strong>van</strong> een razendsnel groeiende stad,<br />

vond hij onderwijs een prioriteit. Horta’s ster als<br />

art-nouveau-architect was op dat moment bezig<br />

aan een steile klim. Hij opteerde voor een licht,<br />

ijzeren dakgeb<strong>in</strong>te, met een glazen overkoepel<strong>in</strong>g<br />

<strong>van</strong> de speelplaats. Let op het kleurenspel <strong>van</strong> de<br />

steenlagen <strong>van</strong> de gevel en de gotisch aandoende<br />

bogen en pijlers. De kle<strong>in</strong>e maar nadrukkelijke<br />

dwarse toren refereert aan de klokkentoren <strong>van</strong><br />

een kerk. Het gebouw werd <strong>in</strong> 2000 grondig gerestaureerd.<br />

Aan de overkant <strong>van</strong> de straat staat<br />

een monumentaal, neoclassicistisch gebouw dat<br />

zo’n vijftig jaar ouder is: de Berg <strong>van</strong> Barmhartigheid.<br />

Henri Partoes ontwierp dit zeven verdiep<strong>in</strong>gen<br />

tellende, streng uitziende pand <strong>in</strong> 1859. Het


42 Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong><br />

muziek<strong>in</strong>strumentenmuseum<br />

is het allerlaatste <strong>pandjeshuis</strong> <strong>van</strong> België, waar je<br />

kostbare voorwerpen <strong>in</strong> pand kunt geven <strong>in</strong> ruil<br />

voor contanten.<br />

11 Rollebeekstraat<br />

Deze straat lijkt zo weggelopen uit een nostalgische<br />

film over de tijd <strong>van</strong> Keizer Karel. Het toont<br />

de oud-Brabantse charmes <strong>van</strong> <strong>Brussel</strong>, voordat<br />

de stad werd omgeploegd door de megalomane<br />

stedenbouwkundige ideeën <strong>van</strong> Leopold II. Eigenlijk<br />

heeft deze straat gewoon veel geluk gehad.<br />

Eeuwenlang was het de enige verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g tussen<br />

de Paardenmarkt, zoals de Grote Zavel toen heel<br />

gewoontjes heette, en de benedenstad. Op het<br />

e<strong>in</strong>de <strong>van</strong> de negentiende eeuw wilde men deze<br />

verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g verbreden, maar het tracé <strong>van</strong> de Rollebeekstraat,<br />

dat de bedd<strong>in</strong>g <strong>van</strong> de gelijknamige<br />

beek volgde, was te steil. Daarom werden l<strong>in</strong>ks<br />

en rechts <strong>in</strong> 1891 de Lebeaustraaat en <strong>in</strong> 1894 de<br />

Joseph Stevensstraat met een zachtere hell<strong>in</strong>g<br />

aangelegd. Zo bleef deze straat gespaard <strong>van</strong> moderniser<strong>in</strong>gswerken.<br />

Het werd een <strong>van</strong> de eerste<br />

autovrije straten <strong>van</strong> de hoofdstad, uitermate geschikt<br />

voor ruime terrassen. De meeste huizen <strong>in</strong><br />

het straatje hebben een eenvoudige lijstgevel uit<br />

het beg<strong>in</strong> <strong>van</strong> de negentiende eeuw. Opvallend<br />

zijn de art-nouveauw<strong>in</strong>kelpui <strong>van</strong> nummer 50 en<br />

de zeventiende-eeuwse trapgevels op nummer 7<br />

en 9. Als de schoolpoort op nummer 22 open is,<br />

kun je discreet een blik werpen op de fraaie overdekte<br />

speelplaats.<br />

12 Muziek<strong>in</strong>strumentenmuseum<br />

Ook al heb je niet de <strong>in</strong>tentie om het Muziek<strong>in</strong>strumentenmuseum<br />

te bezoeken, loop toch<br />

maar even b<strong>in</strong>nen, en vertel de persoon aan de<br />

kassa dat je naar het restaurant wilt. Dan mag je<br />

gratis de lift nemen <strong>tot</strong> de hoogste verdiep<strong>in</strong>g en<br />

ondertussen heb je de gelegenheid om de <strong>in</strong>drukwekkende<br />

metaalconstructie <strong>van</strong> het gebouw te<br />

bekijken. Het is <strong>van</strong>daag nog steeds ongelooflijk<br />

dat een traditiebewust bedrijf als de kled<strong>in</strong>gzaak<br />

Old England zo’n gedurfd w<strong>in</strong>kelontwerp kon<br />

bestellen. Architect Paul Sa<strong>in</strong>tenoy was een echte<br />

duivel-doet-al. Hij restaureerde gotische stadspaleizen<br />

zoals het hof <strong>van</strong> Ravenste<strong>in</strong> <strong>in</strong> dezelfde<br />

straat en bouwde stadswon<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> neorenaissancestijl<br />

zoals de apotheek twee huizen verder.<br />

Maar met Old England overtrof hij zichzelf. In<br />

feite is het een gigantische meccanostructuur.<br />

Ruime verdiep<strong>in</strong>gen zonder tussenmuren baden<br />

<strong>in</strong> licht dat overvloedig door de grote glazen wanden<br />

b<strong>in</strong>nenstroomt. In de art nouveau staat communicatie<br />

voorop en dienen de muren enkel om<br />

de vensters structuur en houvast te geven. Vergelijk<br />

dat even met de omr<strong>in</strong>gende witbepleisterde<br />

neoklassieke gebouwen. Daar zijn de vensters<br />

panorama <strong>van</strong>op de kunstberg


museumple<strong>in</strong><br />

veeleer open<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> een gesloten muurfront.<br />

Het <strong>in</strong>terieur wordt aan de blik onttrokken,<br />

terwijl hier transparantie troef is. Het terras ligt<br />

niet echt op een <strong>in</strong>drukwekkende hoogte, maar<br />

de ligg<strong>in</strong>g midden <strong>in</strong> de stad maakt het uitzicht<br />

heel verrassend. De koepel <strong>van</strong> het Kon<strong>in</strong>klijk<br />

Paleis, het achthoekige torentje op de S<strong>in</strong>t-Jakobskerk<br />

aan het Kon<strong>in</strong>gsple<strong>in</strong>, de vergulde engel op de<br />

Kon<strong>in</strong>klijke Musea <strong>van</strong> Schone Kunsten, de S<strong>in</strong>t-<br />

Michiel bovenop de ranke gotische spits <strong>van</strong> het<br />

Stadhuis, alles lijkt b<strong>in</strong>nen handbereik te liggen.<br />

13 Museumple<strong>in</strong><br />

Het Museumple<strong>in</strong> ligt midden <strong>in</strong> de toeristische,<br />

druk bezochte buurt <strong>van</strong> de Kunstberg, en toch is<br />

het er verbazend rustig. Iets te rustig misschien,<br />

want maar we<strong>in</strong>ig mensen v<strong>in</strong>den hun weg naar<br />

deze plek, die bijna geheel omgeven is door de statige<br />

classicistische gebouwen <strong>van</strong> de Musea voor<br />

Schone Kunsten. Je staat er zelfs letterlijk boven<br />

op de schilderijen en de beeldhouwwerken: diep<br />

Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong> 43<br />

onder de grond bev<strong>in</strong>den zich hier de zalen voor<br />

de moderne kunst, die daglicht krijgen via een gigantische<br />

koker <strong>in</strong> het midden <strong>van</strong> het ple<strong>in</strong>. Het<br />

ple<strong>in</strong> wordt <strong>in</strong> de gaten gehouden door Karel <strong>van</strong><br />

Lothar<strong>in</strong>gen, voormalig landvoogd <strong>van</strong> de Zuidelijke<br />

Nederlanden. Hij heeft postgevat voor zijn<br />

paleis, dat nu een kle<strong>in</strong> maar <strong>in</strong>teressant museum<br />

is en je terugflitst naar de achttiende eeuw. De<br />

kapel wordt momenteel gebruikt door de Franstalige<br />

protestantse gemeenschap <strong>van</strong> <strong>Brussel</strong>.<br />

Het zal de rechtgeaarde museumfan misschien<br />

als een vloek <strong>in</strong> de oren kl<strong>in</strong>ken, maar enkele<br />

cafeetjes en w<strong>in</strong>keltjes rondom zouden de mooie<br />

maar wat strenge omgev<strong>in</strong>g hier fl<strong>in</strong>k kunnen<br />

opvrolijken. Ze zouden <strong>van</strong> het ple<strong>in</strong> meteen een<br />

welkom rustpunt maken <strong>in</strong> een buurt die misschien<br />

wel onze cultuurhonger stilt, maar ons<br />

daarna met knorrende maag en droge keel naar<br />

de benedenstad verwijst.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!