van speelplek tot pandjeshuis - Gratis in Brussel
van speelplek tot pandjeshuis - Gratis in Brussel
van speelplek tot pandjeshuis - Gratis in Brussel
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
wandel<strong>in</strong>g 2<br />
<strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong><br />
1 Rijksadm<strong>in</strong>istratief Centrum<br />
2 Kruidtu<strong>in</strong><br />
3 Onze-Lieve-Vrouw-ter-Sneeuwwijk<br />
4 Ateliers Mommen<br />
5 Charliermuseum<br />
6 Karmelietenstraat<br />
7 Wolstraat<br />
8 Egmontpark<br />
9 De impasses <strong>van</strong> de Marollen<br />
10 S<strong>in</strong>t-Gisle<strong>in</strong>sstraat<br />
11 Rollebeekstraat<br />
12 Muziek<strong>in</strong>strumentenmuseum<br />
13 Museumple<strong>in</strong><br />
33
34 Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong><br />
11 Rollebeekstraat<br />
9 Impasses<br />
10 S<strong>in</strong>t-Gisle<strong>in</strong>sstraat<br />
1 Rijksadm<strong>in</strong>istratief Centrum<br />
2 Kruidtu<strong>in</strong><br />
3 Onze-Lieve-Vrouw-ter-Sneeuwwijk<br />
7 Wolstraat<br />
8 Egmontpark<br />
6 Karmelietenstraat<br />
5 Charliermuseum<br />
13 Museumple<strong>in</strong> 12 Muziek<strong>in</strong>strumentenmuseum<br />
4 Ateliers<br />
Mommen
1 Rijksadm<strong>in</strong>istratief Centrum<br />
Het Rijksadm<strong>in</strong>istratief Centrum (rac) met de<br />
F<strong>in</strong>ancietoren is een typisch voorbeeld <strong>van</strong> de<br />
functionalistische architectuur uit de jaren<br />
zestig, waar<strong>van</strong> ook de verdwenen Mart<strong>in</strong>itoren<br />
op het Rogierple<strong>in</strong> en de Lot<strong>tot</strong>oren naast het<br />
Centraal Station getuigen waren. Zoals de naam<br />
aangeeft, staat b<strong>in</strong>nen die architectuurstrom<strong>in</strong>g<br />
de functie <strong>van</strong> het gebouw centraal. In het geval<br />
<strong>van</strong> het rac betekende dit dat de duizenden ambtenaren<br />
hier niet alleen moesten kunnen werken,<br />
maar ook uitrusten <strong>in</strong> de prachtig aangelegde<br />
tu<strong>in</strong>, eten <strong>in</strong> het restaurant en zelfs mediteren <strong>in</strong><br />
de speciaal voorziene meditatieruimte.<br />
Maar de tijden veranderen en dus ook de stedenbouwkundige<br />
ideeën. Monofunctionele kantoorbuurten<br />
hebben geen contact met de omliggende<br />
wijken en zijn ’s avonds uitgestorven. Het rac<br />
is nog meer een eiland, omdat het op een sokkel<br />
langs een aantal grote verkeersaders ligt. Boven-<br />
kruidtu<strong>in</strong><br />
Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong> 35<br />
dien maakte de federaliser<strong>in</strong>g zo’n uitgestrekte<br />
site voor rijksambtenaren overbodig. In 2001<br />
verkocht de federale overheid de F<strong>in</strong>ancietoren en<br />
twee jaar daarna de rest <strong>van</strong> het rac, met de bedoel<strong>in</strong>g<br />
om de hele site grondig aan te pakken.<br />
In een heel nieuwe procedure werden alle partijen<br />
<strong>van</strong> meet af aan betrokken bij het nadenken<br />
over de nieuwe <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g: niet alleen de privéeigenaars<br />
en de overheden, maar ook de gebruikers<br />
en de bewoners, gecoörd<strong>in</strong>eerd door de <strong>Brussel</strong>se<br />
Raad voor het Leefmilieu (Bral). E<strong>in</strong>d 2006 was<br />
dit ‘richtschema’ af en nu is het wachten op de<br />
nodige vergunn<strong>in</strong>gen en middelen om de werken<br />
te starten. Er komen won<strong>in</strong>gen, meer w<strong>in</strong>kels en<br />
buurtvoorzien<strong>in</strong>gen. De toegang <strong>van</strong>uit de omliggende<br />
straten zal aanzienlijk worden verbeterd.<br />
Het bovenliggende stuk <strong>van</strong> de Kle<strong>in</strong>e R<strong>in</strong>g, die<br />
snelweg die langs de Kruidtu<strong>in</strong> raast, zal worden<br />
overkoepeld. Een belangrijk punt: de positieve<br />
elementen blijven behouden. De tijd <strong>van</strong> de
36 Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong><br />
‘tabula rasa’ is voorbij <strong>in</strong> <strong>Brussel</strong>. Dat is goed<br />
nieuws voor de tu<strong>in</strong> <strong>van</strong> René Pechère, die goed<br />
verscholen tussen de gebouwen ligt. Het is een<br />
oase <strong>van</strong> rust en een geheime tip voor mensen<br />
met k<strong>in</strong>deren, met een sympathiek speeltu<strong>in</strong>tje,<br />
een zandbak, aangename banken om languit een<br />
boek te lezen, een klaterende fonte<strong>in</strong>, een petanquebaan...<br />
Het is er stil en vredig, zonder gevaar<br />
<strong>van</strong> auto’s of andere grootstedelijke fenomenen.<br />
En iets wat zelfs niet veel <strong>Brussel</strong>aars weten: ook<br />
tijdens de werken blijft de esplanade toegankelijk<br />
en heerlijk rustig.<br />
2 Kruidtu<strong>in</strong><br />
Het Franstalige cultureel centrum Le Botanique,<br />
de tegenhanger <strong>van</strong> de Vlaamse Ancienne Belgique<br />
(what’s <strong>in</strong> a name?), maakt s<strong>in</strong>ds 1983 gebruik <strong>van</strong><br />
een schitterende locatie. De Kruidtu<strong>in</strong> is een <strong>van</strong><br />
de meest opmerkelijke realisaties <strong>van</strong> het Hollandse<br />
regime <strong>in</strong> de hoofdstad. Architect Tilman-<br />
François Suys, de vader <strong>van</strong> de architect <strong>van</strong> het<br />
Beursgebouw, leverde het neoklassieke ontwerp,<br />
dat nadien enkele malen aangepast werd. In de<br />
geometrische parterres rondom v<strong>in</strong>d je bronzen<br />
beelden <strong>van</strong> nagenoeg alle belangrijke Belgische<br />
beeldhouwers uit de negentiende eeuw. Helaas<br />
werd de tu<strong>in</strong> tweemaal drastisch verm<strong>in</strong>kt. De<br />
Noord-Zuidverb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g snijdt hem doormidden en<br />
de kle<strong>in</strong>e r<strong>in</strong>g neemt een fl<strong>in</strong>ke brok weg aan de<br />
zuidkant. Gelukkig wordt dit stuk <strong>in</strong> de toekomst<br />
overkoepeld, zodat je <strong>in</strong> de tu<strong>in</strong> geen last meer<br />
hebt <strong>van</strong> de uitlaatgassen en het lawaai.<br />
René Pechère, de tu<strong>in</strong>architect die ook het plantsoen<br />
<strong>van</strong> het Rijksadm<strong>in</strong>istratief Centrum ontwierp,<br />
legde het park zo goed mogelijk opnieuw<br />
aan, maar de botanische collecties zelf waren al<br />
<strong>in</strong> 1939 verhuisd naar Meise. Dit neemt niet weg<br />
dat het er nog altijd heerlijk wandelen, zitten of<br />
liggen is. De tre<strong>in</strong>tunnel is visueel mooi geïntegreerd<br />
<strong>in</strong> de tu<strong>in</strong>architectuur. Hetzelfde kan helaas<br />
niet worden gezegd <strong>van</strong> de S<strong>in</strong>t-Lazaruslaan,<br />
die de tu<strong>in</strong> <strong>in</strong> twee delen snijdt.<br />
De vijver aan de zijde <strong>van</strong> de G<strong>in</strong>estestraat, op<br />
het laagste punt <strong>van</strong> de tu<strong>in</strong>, is een laatste restant<br />
<strong>van</strong> de zeventiende-eeuwse bastions die rond<br />
charles rogier, vrijheidsple<strong>in</strong><br />
de middeleeuwse stadsmuur werden aangelegd.<br />
Omwille <strong>van</strong> de bedenkelijke reputatie ‘s nachts<br />
werd de tu<strong>in</strong> <strong>in</strong> 1992 beveiligd met een metalen<br />
hek, dat jammer genoeg reeds <strong>in</strong> de vroege avond<br />
afgesloten wordt. Loop gerust b<strong>in</strong>nen <strong>in</strong> het<br />
serreachtige hoofdgebouw. Tentoonstell<strong>in</strong>gen,<br />
muziek- en filmfestivals en feesten allerhande<br />
wisselen elkaar af <strong>in</strong> hoog tempo.<br />
Als je <strong>van</strong> het hoofdgebouw naar de Lazaruslaan<br />
stapt, bots je op een irissenperk. Deze bloem<br />
kwam veelvuldig voor <strong>in</strong> de moerassige Zennevallei.<br />
De gele iris werd door het <strong>Brussel</strong>s Hoofdstedelijk<br />
Gewest uitgekozen als zijn symbool.<br />
3 Onze-Lieve-Vrouw-ter-Sneeuwwijk<br />
Beseffen de vele kantoorbedienden die hier op<br />
een terrasje onder de bomen lunchen, dat dit<br />
ple<strong>in</strong>tje een ode is aan het jonge, vooruitstrevende<br />
België, dat met brio zijn plaats tussen de<br />
Europese naties opeist? Weliswaar moest voor de<br />
aanleg <strong>van</strong> deze wijk met geometrisch stratenplan<br />
een armoedige volksbuurt wijken. Een ‘st<strong>in</strong>kende<br />
beerput’ noemde Charles Rogier de buurt.<br />
Deze liberale politicus heeft zijn monument <strong>in</strong><br />
het centrale plantsoen. Hij was immers lid <strong>van</strong>
het Voorlopig Bew<strong>in</strong>d en <strong>van</strong> het Nationaal Con-<br />
gres, twee historische begrippen die je ook op de<br />
straatnaambordjes <strong>in</strong> de onmiddellijke omgev<strong>in</strong>g<br />
v<strong>in</strong>dt. Met de andere leden <strong>van</strong> het Congres<br />
schreef hij de Grondwet <strong>van</strong> de nieuwe Belgische<br />
staat, op dat ogenblik de meest liberale grondwet<br />
<strong>in</strong> Europa. Ze garandeerde vrijheid <strong>van</strong> pers, eredienst,<br />
onderwijs en verenig<strong>in</strong>g. En kijk dan even<br />
naar de namen <strong>van</strong> de vier straten die diagonaal<br />
<strong>van</strong>uit het ple<strong>in</strong> vertrekken…<br />
Bijna niet te geloven dat de plannenmakers <strong>van</strong><br />
de vorige eeuw deze huizen met de grond gelijk<br />
wilden maken om kantoortorens te bouwen. De<br />
ligg<strong>in</strong>g was ideaal, halverwege het Parlement, de<br />
Kle<strong>in</strong>e R<strong>in</strong>g en het toen gloednieuwe Rijksadm<strong>in</strong>istratief<br />
Centrum. Gelukkig keerde het tij, en<br />
restaureerde de stad haar om<strong>van</strong>grijke huizenbezit.<br />
Door een eenvoudige <strong>in</strong>greep veranderde het<br />
ple<strong>in</strong> <strong>van</strong> een autocarrousel <strong>in</strong> een lommerrijke<br />
flaneerplek. De laatste jaren zagen heel wat trendy<br />
eethuisjes het licht. De aanwezigheid <strong>van</strong> het<br />
Kon<strong>in</strong>klijk Circus <strong>in</strong> de aanpalende Onderwijsstraat<br />
zorgt ‘s avonds voor heel wat animatie.<br />
ateliers mommen<br />
Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong> 37<br />
4 Ateliers Mommen – Liefdadigheidsstraat 37<br />
Op amper enkele m<strong>in</strong>uten stappen <strong>van</strong> het<br />
verkeersdrukke Madouple<strong>in</strong> en de platgelopen<br />
handelskern <strong>van</strong> S<strong>in</strong>t-Joost-ten-Node ligt een<br />
oase <strong>van</strong> rust, waar<strong>van</strong> je afgaand op de gevel het<br />
bestaan niet zou vermoeden. De stilte <strong>in</strong> dit pand<br />
is broodnodig, want hier schept een dertigtal<br />
beeldende kunstenaars.<br />
“De Ateliers Mommen zijn een geval apart en<br />
verdienen daarom speciale aandacht. Historisch<br />
gezien is dit het enige <strong>Brussel</strong>se voorbeeld <strong>van</strong><br />
een negentiende-eeuws <strong>in</strong>itiatief dat nog steeds<br />
<strong>in</strong> werk<strong>in</strong>g is. Alleen al daarom hebben de ateliers<br />
een reden <strong>van</strong> bestaan.” De uitspraak, afkomstig<br />
uit een brochure <strong>van</strong> de <strong>Brussel</strong>se Raad voor het<br />
Leefmilieu, geldt nog steeds, maar de realiteit had<br />
helemaal anders kunnen zijn. In 1998 begon het<br />
namelijk te rommelen en de sloophamer dreigde<br />
deze kunstenaarscité <strong>van</strong> de kaart te vegen ten<br />
voordele <strong>van</strong> nieuwe kantoren. Die zouden de<br />
toenmalige eigenaars natuurlijk meer opbrengen<br />
dan de lage huurprijzen die de artiesten betaalden.<br />
Het duurde <strong>tot</strong> 2005 voor er een oploss<strong>in</strong>g uit<br />
de bus kwam, dankzij steun <strong>van</strong> de overheid en<br />
een petitie bij het publiek.<br />
Félix Mommen liet dit gebouw <strong>in</strong> 1875 optrekken.<br />
Als producent en verkoper <strong>van</strong> schildersmateriaal<br />
trok hij veel artiesten naar zijn fabriek. Zoveel<br />
zelfs dat hij enkele <strong>van</strong> zijn ateliers voor een<br />
democratische prijs verhuurde aan zijn klanten.<br />
Zo ontstond een waar kunstenaarsdorp, met een<br />
belangrijke uitstral<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de buurt.<br />
De cité is enkel toegankelijk tijdens tentoonstell<strong>in</strong>gen,<br />
maar loop eens b<strong>in</strong>nen bij het aanpalende<br />
Atelier Dolce Vita, dat een deeltje <strong>van</strong> het gebouw<br />
betrekt. De creatieve en kalme sfeer hangt ook op<br />
deze plek <strong>in</strong> de lucht.
38 Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong><br />
5 Charliermuseum — Kunstlaan 44<br />
Dit herenhuis was beslist imposant tijdens de<br />
eerste decennia <strong>van</strong> zijn bestaan, maar kwam<br />
stilaan meer <strong>in</strong> de verdrukk<strong>in</strong>g door de bouw<br />
<strong>van</strong> grote kantoorgebouwen. Het residentiële<br />
karakter <strong>van</strong> de laan g<strong>in</strong>g zo goed als verloren.<br />
Tot je b<strong>in</strong>nenstapt. De heer des huizes wacht je op<br />
<strong>in</strong> het salon, zo lijkt het. Deze meneer Henri Van<br />
Cutsem was niet alleen een geslaagd zakenman.<br />
Hij was tevens een groot kunstverzamelaar en<br />
daarenboven ondersteunde hij f<strong>in</strong>ancieel enkele<br />
beloftevolle maar voorlopig nog miskende kunstenaars.<br />
Een <strong>van</strong> hen, de beeldhouwer Guillaume<br />
Charlier, werd zijn erfgenaam en zorgde ervoor<br />
dat de verzamel<strong>in</strong>g <strong>in</strong> twee musea onderdak<br />
kreeg. Het grootste gedeelte g<strong>in</strong>g naar een museum<br />
<strong>in</strong> Doornik, dat de mecenas bestelde bij de<br />
art-nouveau-architect Victor Horta.<br />
Horta maakte eveneens enkele aanpass<strong>in</strong>gen <strong>in</strong><br />
de won<strong>in</strong>g aan de Kunstlaan, waar je het tweede<br />
gedeelte <strong>van</strong> de verzamel<strong>in</strong>g kunt bewonderen,<br />
aangevuld met beelden <strong>van</strong> Charlier zelf. Je v<strong>in</strong>dt<br />
er werk <strong>van</strong> heel wat Belgische kunstenaars uit de<br />
negentiende eeuw, onder wie James Ensor, Henri<br />
De Braekeleer en Fernand Khnopff. De aangepaste<br />
stijlmeubelen, tapijten en kle<strong>in</strong>ere snuisterijen<br />
dompelen je onder <strong>in</strong> de sfeer <strong>van</strong> honderd<br />
jaar geleden. Toen Charlier overleed <strong>in</strong> 1925, erfde<br />
de gemeente S<strong>in</strong>t-Joost-ten-Node het huis en de<br />
collectie. Met concerten en tentoonstell<strong>in</strong>gen<br />
<strong>van</strong> hoog niveau tracht men een groter aantal bezoekers<br />
te lokken, zonder echter te raken aan het<br />
ouderwetse, ietwat bestofte karakter, want dat<br />
maakt het huis net zo charmant.<br />
6 Karmelietenstraat<br />
Loop even b<strong>in</strong>nen door de meestal openstaande<br />
poort <strong>van</strong> de Pr<strong>in</strong>s Albertkazerne op nummer 26<br />
<strong>van</strong> de Karmelietenstraat. Je zult verrast zijn door<br />
de immense lege oppervlakte, die vroeger het<br />
oefenterre<strong>in</strong> voor de militairen was. L<strong>in</strong>ks verrijzen<br />
nieuwe won<strong>in</strong>gen, rechts bouwt het M<strong>in</strong>isterie<br />
<strong>van</strong> Buitenlandse Zaken een uitbreid<strong>in</strong>g aan<br />
het Egmontpaleis.<br />
Hier werd geschiedenis geschreven. Ooit stond<br />
hier het huis <strong>van</strong> de heer <strong>van</strong> Culemborg waar <strong>in</strong><br />
1566 het Geuzenbanket zou hebben plaatsgevon-<br />
charliermuseum<br />
den. De hertog <strong>van</strong> Alva liet het uit wraak met de<br />
grond gelijkmaken, maar de vrome Isabella vond<br />
een kloostersticht<strong>in</strong>g efficiënter als boetedoen<strong>in</strong>g.<br />
Dit klooster <strong>van</strong> de Ongeschoeide Karmelieten<br />
(<strong>van</strong>daar de straatnaam) fungeerde <strong>in</strong> de<br />
negentiende eeuw als ge<strong>van</strong>genis en had onder<br />
meer de Franse dichter Paul Verla<strong>in</strong>e als logé. In<br />
het beg<strong>in</strong> <strong>van</strong> de vorige eeuw werd het ver<strong>van</strong>gen<br />
door de huidige kazerne. Een moeilijk te v<strong>in</strong>den<br />
gedenkplaat op de gevel toont de bedelaarstas<br />
en -nap, de symbolen <strong>van</strong> de Geuzen. Aan de<br />
overzijde <strong>van</strong> de straat bouwde architect Jaspers<br />
het hoofdgebouw <strong>van</strong> het M<strong>in</strong>isterie <strong>van</strong> Buitenlandse<br />
Zaken <strong>in</strong> de hem typerende postmoderne<br />
stijl, die je ook aantreft <strong>in</strong> het Radisson SAS Hotel<br />
<strong>in</strong> de b<strong>in</strong>nenstad en de hoofdzetel <strong>van</strong> de KBC aan<br />
het Kanaal. Als je <strong>van</strong>uit het Bodenbroekstraatje<br />
naar boven kijkt, dan zie je hoe een grote, klassiek<br />
geïnspireerde boog de monumentale <strong>in</strong>gang<br />
<strong>van</strong> de kazerne omkadert.
pr<strong>in</strong>s albertkazerne, karmelietenstraat<br />
7 Wolstraat<br />
Voorbij de Kle<strong>in</strong>e Zavel verandert de straatnaam.<br />
De Wolstraat stond al vermeld op de oudste plattegronden<br />
<strong>van</strong> <strong>Brussel</strong>. De straat is een oase <strong>van</strong><br />
rust te midden <strong>van</strong> drukke hoofdwegen. De we<strong>in</strong>ige<br />
autobestuurders die zich hier wagen, zijn<br />
wanhopig op zoek naar een parkeerplaatsje. Op<br />
zonnige dagen, als de vensters open staan, valt de<br />
straat echter vooral op door de monotone notenleeroefen<strong>in</strong>gen<br />
<strong>van</strong> de conservatoriumstudenten.<br />
De onpare zijde <strong>van</strong> de straat is de m<strong>in</strong>st opvallende<br />
maar wel de oudste. Ze bestaat louter uit<br />
een opeenvolg<strong>in</strong>g <strong>van</strong> adellijke stadspaleizen uit<br />
de zeventiende en achttiende eeuw. Het meest <strong>in</strong>drukwekkende<br />
is het laatste: het bakstenen huis<br />
<strong>van</strong> de familie Merode-Westerlo. De pare zijde is<br />
een stuk jonger, maar veel homogener.<br />
De zesentw<strong>in</strong>tig ruime woonhuizen werden rond<br />
1900 gebouwd door de architect Low.<br />
De opdrachtgever, de laatste hertog <strong>van</strong> Arenberg,<br />
wilde speculatief munt slaan uit zijn lange<br />
parkmuur. In 1980 werden ze op de valreep gered<br />
<strong>van</strong> afbraak en gerestaureerd. Het zijn wellicht<br />
Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong> 39<br />
de meest gezochte won<strong>in</strong>gen b<strong>in</strong>nen de <strong>Brussel</strong>se<br />
Vijfhoek. Ze grenzen immers langs het zuidoosten<br />
aan het <strong>in</strong>tieme Egmontpark.<br />
8 Egmontpark<br />
Wedden dat ook veel <strong>Brussel</strong>aars het Egmontpark<br />
niet kennen? Verscholen als het ligt, ergens tussen<br />
de Zavel, het Justitiepaleis en de Louizapoort.<br />
Er is een <strong>in</strong>gang <strong>in</strong> de Waterloolaan, de Grotehertstraat<br />
en de Wolstraat. In de Wolstraat kom<br />
je door de Yourcenarpassage, een klimpartij <strong>van</strong><br />
enkele tientallen meters tussen blauwe steen.<br />
Boven strekt zich l<strong>in</strong>ks een glooiend grasperk uit<br />
<strong>tot</strong> aan het Egmontpaleis. Het is nu eigendom <strong>van</strong><br />
het M<strong>in</strong>isterie <strong>van</strong> Buitenlandse Zaken, dat hier<br />
geregeld politieke wereldleiders ont<strong>van</strong>gt. Het is<br />
ook de plaats waar de Belgische reger<strong>in</strong>g heel wat<br />
staatshervorm<strong>in</strong>gsplannen smeedde. De naam<br />
dateert uit de zestiende eeuw, toen de weduwe<br />
<strong>van</strong> hertog Jan <strong>van</strong> Egmont een stuk grond en<br />
een herenhuis tussen de Wolstraat en de Grotehertstraat<br />
aankocht. De residentie g<strong>in</strong>g daarna<br />
over <strong>in</strong> verschillende handen en onderg<strong>in</strong>g<br />
veelvuldige transformaties, maar ze kreeg ook af<br />
te rekenen met een aantal branden, waar<strong>van</strong> de<br />
laatste <strong>in</strong> 1959.<br />
Bij mooi weer lonkt het terras <strong>van</strong> de oranjerie,<br />
onder de majestueuze hoge bomen. Het vijfsterrenhotel<br />
Hilton werpt zijn schaduw op wandelaars<br />
en bezoekers <strong>van</strong> het park. Het standbeeld<br />
<strong>van</strong> Peter Pan (een kopie <strong>van</strong> een beeld uit de<br />
Londense Kens<strong>in</strong>gton Gardens) staat boven op<br />
peter pan, egmontpark
40 Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong><br />
valkstraat, marollen<br />
een bizarre sokkel vol konijntjes, eekhoorntjes<br />
en figuren uit het verhaal. Bij een zwarte notelaar<br />
staat het bronzen standbeeld <strong>van</strong> de pr<strong>in</strong>s De<br />
Ligne, een Henegouwse edelman en een groot<br />
charmeur.<br />
9 De impasses <strong>van</strong> de Marollen<br />
Jammer dat je bij nummer 15 <strong>in</strong> de Hoogstraat<br />
voor een gesloten deur staat. Zoals het straatnaambordje<br />
boven de deur aanduidt, zit hierachter<br />
de Voorzienigheidsgang verborgen. Op<br />
het e<strong>in</strong>de <strong>van</strong> de negentiende eeuw had de Hoogstraat<br />
niet m<strong>in</strong>der dan vijfendertig gangen of<br />
steegjes. In <strong>Brussel</strong> worden die impasses genoemd,<br />
maar dat zou een neologisme zijn, uitgedacht<br />
door Voltaire die het woord cul-de-sac te vulgair<br />
vond. Tijdens de saner<strong>in</strong>gswoede <strong>van</strong> de vorige<br />
eeuw werden de meeste gangen opgedoekt. De<br />
leefomstandigheden waren er dan ook vaak mi-<br />
serabel. Toch moesten veel <strong>in</strong>woners met geweld<br />
naar moderne sociale won<strong>in</strong>gen worden gedreven.<br />
Velen <strong>van</strong> hen meenden dat de barre hygienische<br />
omstandigheden ruimschoots werden<br />
gecompenseerd door een hecht sociaal weefsel.<br />
Op nummer 82 is de Ronsmanswijk weggesaneerd<br />
achter de w<strong>in</strong>kel BadenBaden. De Liedjesgang<br />
(nummer 114) is <strong>in</strong> restauratie. In de Marollen<br />
kregen vele straatnaamborden een Marolliaanse<br />
vertal<strong>in</strong>g, zoals hier: Leekesgang. De S<strong>in</strong>t-<br />
Crispijnsgang (nummer 142) is afgesloten door<br />
een banale poort. Achter het achttiende-eeuwse<br />
poortje op nummer 127 zit een w<strong>in</strong>kel, die heel<br />
toepasselijk L’impasse heet. Ook de Warschau- of<br />
Polakkengang op nummer 188 is afgesloten, maar<br />
je kunt wel even b<strong>in</strong>nengluren. De voormalige<br />
Bull<strong>in</strong>ckgang (nummer 198) is afgesloten met<br />
een etalageruit, maar heeft een mooie hardstenen<br />
omlijst<strong>in</strong>g. Als je bestand bent tegen de stank<br />
<strong>van</strong> kattenpis, loop dan even de Waaierstraat <strong>in</strong>
k<strong>in</strong>dertu<strong>in</strong>, s<strong>in</strong>t-gisle<strong>in</strong>sstraat<br />
(tussen nummer 102 en 104). Deze Woeierstroet is<br />
eigenlijk een oude gang, die naar een beluikengebied<br />
liep dat kort na de Tweede Wereldoorlog<br />
weggesaneerd werd. De sociale woonwijk die <strong>in</strong><br />
de plaats kwam, heeft als het ware enkele doorgangen<br />
‘geërfd’. Als je rechts blijft lopen, kom je<br />
via een overdekte gang (met de pittoreske naam<br />
de Schramoullekes) <strong>in</strong> de Valkstraat terecht. Even<br />
hogerop <strong>in</strong> deze straat v<strong>in</strong>d je op nummer 17 de<br />
Aalbessengang. Meestal sta je voor een metalen<br />
hek, maar je kunt wel b<strong>in</strong>nenkijken. Deze arbeiderscité<br />
uit het midden <strong>van</strong> de negentiende eeuw<br />
werd <strong>in</strong> 1987 gerenoveerd en trekt s<strong>in</strong>dsdien een<br />
andere bevolk<strong>in</strong>g aan.<br />
10 S<strong>in</strong>t-Gisle<strong>in</strong>sstraat<br />
Hier v<strong>in</strong>d je <strong>in</strong> de schaduw <strong>van</strong> het Justitiepaleis<br />
twee opmerkelijke gebouwen. Het uit drie delen<br />
bestaande gebouw met het opschrift Jard<strong>in</strong> des Enfants<br />
– K<strong>in</strong>dertu<strong>in</strong> aan het ple<strong>in</strong>tje is <strong>van</strong> de hand<br />
Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong> 41<br />
<strong>van</strong> Victor Horta. Het wijkt met zijn sierlijkheid<br />
en elegantie danig af <strong>van</strong> de strenge en stuurs uitziende<br />
schoolcomplexen die <strong>in</strong> die tijd gebruikelijk<br />
waren. Burgemeester Karel Buls vroeg Horta<br />
zelf <strong>in</strong> 1895 om de plannen uit te tekenen. Als<br />
burgemeester <strong>van</strong> een razendsnel groeiende stad,<br />
vond hij onderwijs een prioriteit. Horta’s ster als<br />
art-nouveau-architect was op dat moment bezig<br />
aan een steile klim. Hij opteerde voor een licht,<br />
ijzeren dakgeb<strong>in</strong>te, met een glazen overkoepel<strong>in</strong>g<br />
<strong>van</strong> de speelplaats. Let op het kleurenspel <strong>van</strong> de<br />
steenlagen <strong>van</strong> de gevel en de gotisch aandoende<br />
bogen en pijlers. De kle<strong>in</strong>e maar nadrukkelijke<br />
dwarse toren refereert aan de klokkentoren <strong>van</strong><br />
een kerk. Het gebouw werd <strong>in</strong> 2000 grondig gerestaureerd.<br />
Aan de overkant <strong>van</strong> de straat staat<br />
een monumentaal, neoclassicistisch gebouw dat<br />
zo’n vijftig jaar ouder is: de Berg <strong>van</strong> Barmhartigheid.<br />
Henri Partoes ontwierp dit zeven verdiep<strong>in</strong>gen<br />
tellende, streng uitziende pand <strong>in</strong> 1859. Het
42 Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong><br />
muziek<strong>in</strong>strumentenmuseum<br />
is het allerlaatste <strong>pandjeshuis</strong> <strong>van</strong> België, waar je<br />
kostbare voorwerpen <strong>in</strong> pand kunt geven <strong>in</strong> ruil<br />
voor contanten.<br />
11 Rollebeekstraat<br />
Deze straat lijkt zo weggelopen uit een nostalgische<br />
film over de tijd <strong>van</strong> Keizer Karel. Het toont<br />
de oud-Brabantse charmes <strong>van</strong> <strong>Brussel</strong>, voordat<br />
de stad werd omgeploegd door de megalomane<br />
stedenbouwkundige ideeën <strong>van</strong> Leopold II. Eigenlijk<br />
heeft deze straat gewoon veel geluk gehad.<br />
Eeuwenlang was het de enige verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g tussen<br />
de Paardenmarkt, zoals de Grote Zavel toen heel<br />
gewoontjes heette, en de benedenstad. Op het<br />
e<strong>in</strong>de <strong>van</strong> de negentiende eeuw wilde men deze<br />
verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g verbreden, maar het tracé <strong>van</strong> de Rollebeekstraat,<br />
dat de bedd<strong>in</strong>g <strong>van</strong> de gelijknamige<br />
beek volgde, was te steil. Daarom werden l<strong>in</strong>ks<br />
en rechts <strong>in</strong> 1891 de Lebeaustraaat en <strong>in</strong> 1894 de<br />
Joseph Stevensstraat met een zachtere hell<strong>in</strong>g<br />
aangelegd. Zo bleef deze straat gespaard <strong>van</strong> moderniser<strong>in</strong>gswerken.<br />
Het werd een <strong>van</strong> de eerste<br />
autovrije straten <strong>van</strong> de hoofdstad, uitermate geschikt<br />
voor ruime terrassen. De meeste huizen <strong>in</strong><br />
het straatje hebben een eenvoudige lijstgevel uit<br />
het beg<strong>in</strong> <strong>van</strong> de negentiende eeuw. Opvallend<br />
zijn de art-nouveauw<strong>in</strong>kelpui <strong>van</strong> nummer 50 en<br />
de zeventiende-eeuwse trapgevels op nummer 7<br />
en 9. Als de schoolpoort op nummer 22 open is,<br />
kun je discreet een blik werpen op de fraaie overdekte<br />
speelplaats.<br />
12 Muziek<strong>in</strong>strumentenmuseum<br />
Ook al heb je niet de <strong>in</strong>tentie om het Muziek<strong>in</strong>strumentenmuseum<br />
te bezoeken, loop toch<br />
maar even b<strong>in</strong>nen, en vertel de persoon aan de<br />
kassa dat je naar het restaurant wilt. Dan mag je<br />
gratis de lift nemen <strong>tot</strong> de hoogste verdiep<strong>in</strong>g en<br />
ondertussen heb je de gelegenheid om de <strong>in</strong>drukwekkende<br />
metaalconstructie <strong>van</strong> het gebouw te<br />
bekijken. Het is <strong>van</strong>daag nog steeds ongelooflijk<br />
dat een traditiebewust bedrijf als de kled<strong>in</strong>gzaak<br />
Old England zo’n gedurfd w<strong>in</strong>kelontwerp kon<br />
bestellen. Architect Paul Sa<strong>in</strong>tenoy was een echte<br />
duivel-doet-al. Hij restaureerde gotische stadspaleizen<br />
zoals het hof <strong>van</strong> Ravenste<strong>in</strong> <strong>in</strong> dezelfde<br />
straat en bouwde stadswon<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> neorenaissancestijl<br />
zoals de apotheek twee huizen verder.<br />
Maar met Old England overtrof hij zichzelf. In<br />
feite is het een gigantische meccanostructuur.<br />
Ruime verdiep<strong>in</strong>gen zonder tussenmuren baden<br />
<strong>in</strong> licht dat overvloedig door de grote glazen wanden<br />
b<strong>in</strong>nenstroomt. In de art nouveau staat communicatie<br />
voorop en dienen de muren enkel om<br />
de vensters structuur en houvast te geven. Vergelijk<br />
dat even met de omr<strong>in</strong>gende witbepleisterde<br />
neoklassieke gebouwen. Daar zijn de vensters<br />
panorama <strong>van</strong>op de kunstberg
museumple<strong>in</strong><br />
veeleer open<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> een gesloten muurfront.<br />
Het <strong>in</strong>terieur wordt aan de blik onttrokken,<br />
terwijl hier transparantie troef is. Het terras ligt<br />
niet echt op een <strong>in</strong>drukwekkende hoogte, maar<br />
de ligg<strong>in</strong>g midden <strong>in</strong> de stad maakt het uitzicht<br />
heel verrassend. De koepel <strong>van</strong> het Kon<strong>in</strong>klijk<br />
Paleis, het achthoekige torentje op de S<strong>in</strong>t-Jakobskerk<br />
aan het Kon<strong>in</strong>gsple<strong>in</strong>, de vergulde engel op de<br />
Kon<strong>in</strong>klijke Musea <strong>van</strong> Schone Kunsten, de S<strong>in</strong>t-<br />
Michiel bovenop de ranke gotische spits <strong>van</strong> het<br />
Stadhuis, alles lijkt b<strong>in</strong>nen handbereik te liggen.<br />
13 Museumple<strong>in</strong><br />
Het Museumple<strong>in</strong> ligt midden <strong>in</strong> de toeristische,<br />
druk bezochte buurt <strong>van</strong> de Kunstberg, en toch is<br />
het er verbazend rustig. Iets te rustig misschien,<br />
want maar we<strong>in</strong>ig mensen v<strong>in</strong>den hun weg naar<br />
deze plek, die bijna geheel omgeven is door de statige<br />
classicistische gebouwen <strong>van</strong> de Musea voor<br />
Schone Kunsten. Je staat er zelfs letterlijk boven<br />
op de schilderijen en de beeldhouwwerken: diep<br />
Wandel<strong>in</strong>g 2: <strong>van</strong> <strong>speelplek</strong> <strong>tot</strong> <strong>pandjeshuis</strong> 43<br />
onder de grond bev<strong>in</strong>den zich hier de zalen voor<br />
de moderne kunst, die daglicht krijgen via een gigantische<br />
koker <strong>in</strong> het midden <strong>van</strong> het ple<strong>in</strong>. Het<br />
ple<strong>in</strong> wordt <strong>in</strong> de gaten gehouden door Karel <strong>van</strong><br />
Lothar<strong>in</strong>gen, voormalig landvoogd <strong>van</strong> de Zuidelijke<br />
Nederlanden. Hij heeft postgevat voor zijn<br />
paleis, dat nu een kle<strong>in</strong> maar <strong>in</strong>teressant museum<br />
is en je terugflitst naar de achttiende eeuw. De<br />
kapel wordt momenteel gebruikt door de Franstalige<br />
protestantse gemeenschap <strong>van</strong> <strong>Brussel</strong>.<br />
Het zal de rechtgeaarde museumfan misschien<br />
als een vloek <strong>in</strong> de oren kl<strong>in</strong>ken, maar enkele<br />
cafeetjes en w<strong>in</strong>keltjes rondom zouden de mooie<br />
maar wat strenge omgev<strong>in</strong>g hier fl<strong>in</strong>k kunnen<br />
opvrolijken. Ze zouden <strong>van</strong> het ple<strong>in</strong> meteen een<br />
welkom rustpunt maken <strong>in</strong> een buurt die misschien<br />
wel onze cultuurhonger stilt, maar ons<br />
daarna met knorrende maag en droge keel naar<br />
de benedenstad verwijst.