Ridderkerk in beeld - Erasmus University Thesis Repository ...
Ridderkerk in beeld - Erasmus University Thesis Repository ...
Ridderkerk in beeld - Erasmus University Thesis Repository ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Ridderkerk</strong> <strong>in</strong> <strong>beeld</strong><br />
‘Een casestudy naar <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>’<br />
Datum: Augustus 2012<br />
Auteur: O. (Ouafa) Zouggary<br />
<strong>Erasmus</strong> Universiteit Rotterdam<br />
Faculteit der Sociale Wetenschappen<br />
Master Public Management
<strong>Ridderkerk</strong> <strong>in</strong> <strong>beeld</strong><br />
‘Casestudy naar <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g b<strong>in</strong>nen de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>’<br />
Auteur: O. (Ouafa) Zouggary<br />
Opleid<strong>in</strong>g:<br />
Bestuurskunde<br />
Master Public Management<br />
Begeleider:<br />
Dr. R.F.I. (Rebecca) Moody<br />
<strong>Erasmus</strong> Universiteit Rotterdam<br />
Tweede lezer:<br />
Dr. P.W.A. (Peter) Scholten<br />
<strong>Erasmus</strong> Universiteit Rotterdam<br />
Stage begeleider<br />
M. (Marcel) van Wissen<br />
Gemeente <strong>Ridderkerk</strong><br />
In samenwerk<strong>in</strong>g met:<br />
<strong>Erasmus</strong> Universiteit Rotterdam Gemeente <strong>Ridderkerk</strong>.<br />
2
Voorwoord ...................................................................................................................................... 6<br />
| 1 |Inleid<strong>in</strong>g ..................................................................................................................................... 7<br />
1.1 Aanleid<strong>in</strong>g .............................................................................................................................. 8<br />
1.2 Probleemstell<strong>in</strong>g ..................................................................................................................... 9<br />
1.2.1 Doelstell<strong>in</strong>g ..................................................................................................................... 9<br />
1.2.2 Vraagstell<strong>in</strong>g ................................................................................................................. 10<br />
1.3 Relevantie ............................................................................................................................. 11<br />
1.3.1 Wetenschappelijke relevantie ........................................................................................ 11<br />
1.3.2 Maatschappelijke relevantie ......................................................................................... 11<br />
1.4 Leeswijzer ............................................................................................................................ 12<br />
| 2 | Theoretische funder<strong>in</strong>g ......................................................................................................... 13<br />
2.1 Wat eraan vooraf g<strong>in</strong>g… ...................................................................................................... 13<br />
2.1.1 De mondige burger ........................................................................................................ 13<br />
2.1.2 New Public Management .............................................................................................. 14<br />
2.1.3 Governance ................................................................................................................... 15<br />
2.1.4 Media ............................................................................................................................. 16<br />
2.1.5 Conclusie ....................................................................................................................... 17<br />
2.2 Beeldvorm<strong>in</strong>g ....................................................................................................................... 17<br />
2.2.1 Beeldvorm<strong>in</strong>g ................................................................................................................ 18<br />
2.2.2 Fram<strong>in</strong>g ......................................................................................................................... 19<br />
2.2.3 Prim<strong>in</strong>g .......................................................................................................................... 20<br />
2.3 Beeld, maar waar over… ...................................................................................................... 21<br />
2.3.1 Political Community ...................................................................................................... 22<br />
2.3.2 Regime pr<strong>in</strong>cipes ........................................................................................................... 23<br />
2.3.3 Regime Performance ..................................................................................................... 23<br />
2.3.4 Regime <strong>in</strong>stitutions ........................................................................................................ 24<br />
2.3.5 Political Actors .............................................................................................................. 24<br />
2.4 Academische exercitie .......................................................................................................... 25<br />
| 3 | Methoden en Technieken ...................................................................................................... 28<br />
3.1 Operationalisatie ................................................................................................................... 28<br />
3.1.1 Beeld .............................................................................................................................. 28<br />
3.1.2 Context .......................................................................................................................... 29<br />
3.1.3 Fram<strong>in</strong>g & Prim<strong>in</strong>g ....................................................................................................... 30<br />
3.1.4 objects of support .......................................................................................................... 30<br />
3
3.2 Methodologie: Onderzoeksstrategie, -methoden en -technieken ......................................... 33<br />
3.2.1 Casestudy ...................................................................................................................... 33<br />
3.2.2 Triangulatie ................................................................................................................... 34<br />
3.2.3 Documentenanalyse ...................................................................................................... 34<br />
3.2.4 Focusgroepen ................................................................................................................ 34<br />
3.2.5 Ongestructureerde participerende observatie............................................................... 37<br />
3.3 Validiteit & Betrouwbaarheid .............................................................................................. 37<br />
3.3.1 Validiteit ........................................................................................................................ 37<br />
3.3.2 Betrouwbaarheid ........................................................................................................... 39<br />
| 4 |Resultaten ................................................................................................................................ 40<br />
4.1 Wat is het algemeen <strong>beeld</strong> over de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>? .................................................. 40<br />
4.2 Object of support .................................................................................................................. 41<br />
4.2.1 Political Community ...................................................................................................... 41<br />
4.2.2 Regime Pr<strong>in</strong>ciples ......................................................................................................... 44<br />
4.2.3 Regime Performance ..................................................................................................... 48<br />
4.2.4 Regime Institutions ........................................................................................................ 52<br />
4.2.5 Political Actors .............................................................................................................. 55<br />
4.3 Tot slot .................................................................................................................................. 58<br />
| 5 | Analyse .................................................................................................................................... 59<br />
5.1 Algemene ontwikkel<strong>in</strong>gen .................................................................................................... 59<br />
5.1.1 Mondige burgers ........................................................................................................... 59<br />
5.1.2 New Public Management .............................................................................................. 60<br />
5.1.3 Governance ................................................................................................................... 61<br />
5.1.4 Media ............................................................................................................................. 62<br />
5.2 Frames en Beelden ............................................................................................................... 63<br />
5.2.1 Beeld burgers ................................................................................................................ 64<br />
5.2.2 Beeld ambtenaar ........................................................................................................... 68<br />
5.3 Concluderend ....................................................................................................................... 71<br />
| 6 | Conclusie & aanbevel<strong>in</strong>gen ................................................................................................... 72<br />
6.1 Conclusie .............................................................................................................................. 72<br />
6.1.1 Frames en niveaus ......................................................................................................... 73<br />
6.1.2 Frames vertaald <strong>in</strong> <strong>beeld</strong>en ........................................................................................... 75<br />
6.2 Aanbevel<strong>in</strong>gen ...................................................................................................................... 76<br />
Literatuurlijst ............................................................................................................................... 79<br />
4
Bijlagen .......................................................................................................................................... 82<br />
1 Topiclijst Ambtenaren .............................................................................................................. 82<br />
2 Topiclijst burgers ...................................................................................................................... 84<br />
5
Voorwoord<br />
Met trots presenteer ik het onderzoeksrapport ‘<strong>Ridderkerk</strong> <strong>in</strong> <strong>beeld</strong>’, welke tot stand is gekomen<br />
<strong>in</strong> opdracht van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Dit rapport is tevens geschreven ter afrond<strong>in</strong>g van de<br />
Master Public Management van de opleid<strong>in</strong>g bestuurskunde aan de <strong>Erasmus</strong> Universiteit te<br />
Rotterdam.<br />
Middels dit voorwoord wil ik mijn dank betuigen aan een aantal bijzondere mensen. Mensen die<br />
mij bewust, maar vaak ook onbewust hebben bijgestaan en/of geholpen tijdens het schrijven van<br />
deze scriptie. Nog voordat ik deze mensen noem, wil ik stil staan bij de wil van de Schepper van<br />
alle werelden, Allah. Zonder Zijn wil, had ik nooit de gelegenheid gehad om dit rapport te<br />
beg<strong>in</strong>nen, laat staan afronden. Bedankt Allah!<br />
Mijn dank gaat vervolgens uit naar Rebecca Moody, een uiterst makkelijk bereikbare eerste lezer,<br />
voor het geven van <strong>in</strong>zichtelijke opmerk<strong>in</strong>gen en creatieve impulsen. Peter Scholten <strong>in</strong> de eerste<br />
plaatst bedanken voor zijn bereidwilligheid om als twee lezer deze scriptie te lezen. Met een<br />
frisse blik op het geheel heeft hij gezorgd voor de laatste puntjes op de i. Ook mijn collega’s bij<br />
de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> en <strong>in</strong> het bijzonder Marcel van Wissen en Marry van ’t Zelfde wil ik<br />
bedanken voor alle begeleid<strong>in</strong>g en zeker ook de gezelligheid.<br />
Mijn speciale dank gaat uit naar de liefste ouders van heel de wereld en mijn man voor hun<br />
e<strong>in</strong>deloze liefde en onvoorwaardelijke steun. Mijn dank gaat ook uit naar de rest van mijn familie<br />
en vrienden voor hun steun op de juist momenten. In het bijzonder mijn boezemvriend<strong>in</strong> en<br />
trouwe lezer Warda Belabas, die mij, naast scherpe analytische opmerk<strong>in</strong>gen, ook voorzien heeft<br />
van emotionele steun.<br />
Hartelijk bedankt!<br />
6
| 1 |Inleid<strong>in</strong>g<br />
De hoger opgeleide en mondige burger stelt steeds hogere eisen aan de dienstverlen<strong>in</strong>g van de<br />
overheid en de gemeente <strong>in</strong> het bijzonder. Burgers schromen niet om hun men<strong>in</strong>gen kenbaar te<br />
maken, zo hebben de afgelopen jaren diverse burger<strong>in</strong>itiatieven de revue gepasseerd. Ook<br />
gemeenten bez<strong>in</strong>nen zich op de relaties met hun burgers. In het verlengde hiervan zijn er talloze<br />
onderzoeken verricht naar de zogenaamde kloof die ontstaan is <strong>in</strong> de relatie tussen burgers en<br />
ambtenaren.<br />
Ook <strong>in</strong> het functioneren van de overheid en de samenlev<strong>in</strong>g hebben zich nieuwe vormen<br />
ontwikkeld. Het traditionele hiërarchische overheidsoptreden van eenzijdig werken aan<br />
oploss<strong>in</strong>gen door de overheid heeft plaats gemaakt voor meer gemeenschappelijk werken aan<br />
oploss<strong>in</strong>gen. De samenlev<strong>in</strong>g heeft zich ontwikkeld tot een netwerksamenlev<strong>in</strong>g, waar<strong>in</strong> kennis<br />
en deskundigheid over verschillende actoren verspreid is en waar<strong>in</strong> elk actor, om de eigen doelen<br />
of belangen te realiseren, afhankelijk is van de medewerk<strong>in</strong>g van (soms zelfs een groot aantal)<br />
andere actoren (Castells, 1996). Deze beweg<strong>in</strong>g wordt veelal governance genoemd, verwijzend<br />
naar een proces en niet naar een verzamel<strong>in</strong>g van actoren of organisaties alleen (White, 2001).<br />
Tegelijkertijd heeft de beruchte economische crisis van 2008 er aardig <strong>in</strong>gehakt. De Europese<br />
economie werd hiermee op de proef gesteld en ook Nederland werd mee gesleurd <strong>in</strong> deze crisis.<br />
De gevolgen van deze crisis zijn nog steeds zichtbaar <strong>in</strong> de Europese Unie, en dus zeker ook <strong>in</strong> de<br />
Nederlandse samenlev<strong>in</strong>g. De bezu<strong>in</strong>ig<strong>in</strong>gen die het gevolg zijn van deze crisis bepalen mede het<br />
<strong>beeld</strong> dat burgers hebben van overheidsorganisaties en andersom.<br />
Deze ontwikkel<strong>in</strong>gen hebben zowel <strong>in</strong> de publieke sector als <strong>in</strong> de private sector <strong>in</strong>vloed gehad<br />
op de <strong>in</strong>vull<strong>in</strong>g van de rollen van de betrokkenen. De gemeente <strong>Ridderkerk</strong>, een gemeente <strong>in</strong> de<br />
prov<strong>in</strong>cie Zuid-Holland, probeert op haar eigen manier om te gaan met deze ontwikkel<strong>in</strong>gen. Per<br />
1 april 2011 heeft de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> haar missie voor het laatst aangepast. Deze luidt als<br />
volgt:<br />
7
“Vanuit vertrouwen, respect en betrokkenheid zijn we dienstbaar aan de samenlev<strong>in</strong>g”<br />
(Gemeente <strong>Ridderkerk</strong>, 2011)<br />
Met deze missie als leidraad worden de mouwen opgestroopt!<br />
1.1 Aanleid<strong>in</strong>g<br />
Dit onderzoeksrapport, <strong>in</strong> de vorm van een afstudeerscriptie, is geschreven <strong>in</strong> opdracht van de<br />
gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. In het verlengde van bovenstaande missie, is de gemeente <strong>in</strong> juli 2011 het<br />
project ‘<strong>Ridderkerk</strong>, goed <strong>in</strong> <strong>beeld</strong>’ gestart. Het doel van dit project is om een positief gevoel over<br />
<strong>Ridderkerk</strong>, een bewustzijn van identiteit, <strong>in</strong>clusief een gevoel van trots te bewerkstelligen<br />
(Gemeente <strong>Ridderkerk</strong>, 2011). Zoals de naam van het project al een beetje doet vermoeden,<br />
wordt onder andere stilgestaan bij het <strong>beeld</strong> dat de gemeente wenst uit te stralen.<br />
Dat de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> de relatie met haar burgers serieus neemt, blijkt ook wel uit het feit<br />
dat de gemeente actief werkt om deze relatie te verbeteren. Een eerste stap is bijvoor<strong>beeld</strong> al <strong>in</strong><br />
2008 gemaakt door, samen met de gemeenten Albrandswaard, Krimpen aan den IJssel en Capelle<br />
aan den IJssel, een bestuurskrachtmet<strong>in</strong>g te laten uitvoeren door PricewaterhouseCoopers en de<br />
Universiteit van Tilburg (Gemeente <strong>Ridderkerk</strong>, 2009). Met dit rapport is onderzocht hoe de<br />
gemeente het op de verschillende terre<strong>in</strong>en doet en hoe de <strong>Ridderkerk</strong>se samenlev<strong>in</strong>g zelf<br />
onderwerpen oppakt en <strong>in</strong> staat is daar, met of zonder hulp van de gemeente, resultaten op te<br />
bereiken (Gemeente <strong>Ridderkerk</strong>, 2009). Een tweede stap is terug te v<strong>in</strong>den <strong>in</strong> het onderzoek dat<br />
jaarlijks plaatsv<strong>in</strong>dt en verricht wordt door het PON 1 , <strong>in</strong> opdracht van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> en<br />
33 andere Nederlandse gemeenten. Met dit onderzoek genaamd: ‘Waar staat je gemeente’,<br />
worden burgeroordelen uitgedrukt <strong>in</strong> rapportcijfers voor verschillende burgerrollen, die op hun<br />
beurt zijn samengesteld uit verschillende <strong>in</strong>dicatoren. De scores hiervan worden omgerekend naar<br />
deelrapportcijfers en tot slot wordt voor iedere burgerrol ook een gemiddeld rapportcijfer<br />
berekend (Gemeente <strong>Ridderkerk</strong>, 2011).<br />
Onderzoeken zoals deze schetsen, op bepaalde onderdelen, een m<strong>in</strong>der positief <strong>beeld</strong> van de<br />
gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Als gevolg daarvan is <strong>in</strong> de vorige bestuursperiode al gesproken over de<br />
1 Het PON is een kennis<strong>in</strong>stituut op het sociale en culturele dome<strong>in</strong>. Het levert een actieve bijdrage aan de<br />
ontwikkel<strong>in</strong>g van een sociaal duurzame samenlev<strong>in</strong>g.<br />
8
ontwikkel<strong>in</strong>g van Public Affaires. Inmiddels hebben zich ontwikkel<strong>in</strong>gen voorgedaan die zich<br />
vertaald hebben naar het project: ‘<strong>Ridderkerk</strong>, goed <strong>in</strong> <strong>beeld</strong>’. Met het project ‘<strong>Ridderkerk</strong>, goed<br />
<strong>in</strong> <strong>beeld</strong>’ probeert de gemeente op verschillende manieren te werken aan haar doel, namelijk het<br />
bewerkstelligen van een bewustzijn van de identiteit van <strong>Ridderkerk</strong>. In het kader van het<br />
onderdeel ‘onderzoek’ van dit project, wordt met deze scriptie getracht een wetenschappelijke<br />
bijdrage te leveren aan het project. De relatie tussen burgers en ambtenaren staat hierbij centraal<br />
en <strong>in</strong> het bijzonder wordt het onderwerp <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g onder de loep genomen.<br />
1.2 Probleemstell<strong>in</strong>g<br />
De keuze voor een bepaalde probleemstell<strong>in</strong>g dient goed onderbouwd te worden. Er zijn vele<br />
def<strong>in</strong>ities van wat en hoe een probleemstell<strong>in</strong>g eruit moet zien. Doorgaans is een<br />
probleemstell<strong>in</strong>g een omschrijv<strong>in</strong>g waarnaar onderzoek wordt gedaan (vraagstell<strong>in</strong>g) en waartoe<br />
(doelstell<strong>in</strong>g) (Van Thiel, 2007: 20). Deze scriptie is geschreven <strong>in</strong> opdracht van de gemeente<br />
<strong>Ridderkerk</strong>. Met de probleemstell<strong>in</strong>g is daarom getracht diens opdracht en wensen op een<br />
wetenschappelijke manier te vertalen, zodat deze zowel relevant is voor de opleid<strong>in</strong>g als voor de<br />
opdrachtgever.<br />
1.2.1 Doelstell<strong>in</strong>g<br />
In haar concept projectplan ‘<strong>Ridderkerk</strong>, goed <strong>in</strong> <strong>beeld</strong>’ beoogt de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> het<br />
volgende doel te bereiken:<br />
‘Het doel is om de (<strong>in</strong>directe) doelgroepen uit te dagen en te verleiden tot betekenisgev<strong>in</strong>g, deze<br />
beschrijv<strong>in</strong>g kan vervolgens aanknop<strong>in</strong>gspunten bieden voor het verbeteren van de relatie met<br />
burgers.’ (Gemeente <strong>Ridderkerk</strong>, 2011)<br />
In het verlengde van deze ambitie ligt tevens de doelstell<strong>in</strong>g van deze scriptie. Het doel is om<br />
<strong>in</strong>zicht te verkrijgen <strong>in</strong> het <strong>beeld</strong>, dat onder zowel ambtenaren als burgers van de gemeente<br />
<strong>Ridderkerk</strong> heerst over hun gemeente. Gepoogd wordt om door een bril van wetenschappelijke<br />
theorieën te kijken naar deze <strong>beeld</strong>en en deze vervolgens te beschrijven en te analyseren.<br />
Hierdoor wordt getracht een bepaalde mate van <strong>in</strong>zicht te verkrijgen als het gaat om<br />
<strong>beeld</strong>(vorm<strong>in</strong>g) b<strong>in</strong>nen de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Belangrijk onderdeel daarvan is het typeren van<br />
9
de <strong>beeld</strong>en. Deze <strong>beeld</strong>en zullen uite<strong>in</strong>delijk gebruikt worden om de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> te<br />
adviseren over haar relatie met haar burgers en ambtenaren. Doelstell<strong>in</strong>g van dit onderzoek is<br />
daarmee driedelig van aard, en kan op de volgende manier samengevat worden:<br />
In de eerste en voornaamste plaats zal <strong>in</strong> onderhavige studie duidelijk worden wat het huidige<br />
<strong>beeld</strong> is ten aanzien van de gemeente. In de tweede plaats zal het proces van ‘fram<strong>in</strong>g’ en<br />
‘prim<strong>in</strong>g’ daarbij ook de revue passeren. Deze mechanismen, volgens de wetenschappelijke<br />
literatuur, leiden tot de huidige <strong>beeld</strong>en die er bestaan. Tot slot, zal op basis van deze beschrijv<strong>in</strong>g<br />
en analyse tot concrete aanbevel<strong>in</strong>gen gekomen worden voor de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>, over hoe<br />
om te gaan met deze <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g en mogelijke handvaten bieden om deze <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g te<br />
verbeteren.<br />
1.2.2 Vraagstell<strong>in</strong>g<br />
Opgemerkt dient te worden, dat met deze scriptie de eerste stap wordt gezet. Het is een eerste<br />
verkennend onderzoek naar <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g b<strong>in</strong>nen deze gemeente, dat tevens zal uitmonden <strong>in</strong><br />
(gedetailleerde) empirische beschrijv<strong>in</strong>gen. De vraagstell<strong>in</strong>g die hiermee gepaard gaat luidt als<br />
volgt:<br />
Hoofdvraag<br />
Deelvragen<br />
Welk <strong>beeld</strong> bestaat er onder de burgers en ambtenaren van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong><br />
over hun gemeente, en hoe kunnen deze <strong>beeld</strong>en getypeerd worden?<br />
1. Wat is de context waar<strong>in</strong> de casus zich bev<strong>in</strong>dt?<br />
2. Op welke wijze kan er naar <strong>beeld</strong>en b<strong>in</strong>nen de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> worden<br />
gekeken?<br />
3. Wat is het <strong>beeld</strong> van de ambtenaren van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>?<br />
4. Wat is het <strong>beeld</strong> van de burger van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>?<br />
5. Zijn er verschillen <strong>in</strong> beide <strong>beeld</strong>en? Zo ja, welke?<br />
6. Hoe kunnen de <strong>beeld</strong>en getypeerd worden?<br />
10
1.3 Relevantie<br />
In het voorgaande zijn de onderwerpen probleem- en doelstell<strong>in</strong>g aan bod gekomen, maar wat is<br />
nu het belang van deze scriptie. In een bestuurskundig onderzoek is het van belang om zowel de<br />
wetenschappelijk, als de maatschappelijke relevantie te duiden (Van Thiel, 2007:22). Van Thiel<br />
(2007:21-22) maakt onderscheid tussen twee vormen van relevantie b<strong>in</strong>nen een onderzoek. De<br />
wetenschappelijke relevantie ligt voornamelijk <strong>in</strong> de wijze waarop dit onderzoek, als het gaat om<br />
theorie, methode of analyse/resultaten, van belang is voor verdere wetenschappelijke <strong>in</strong>zichten of<br />
theorievorm<strong>in</strong>g en -ontwikkel<strong>in</strong>g. Van maatschappelijke relevantie is sprake als de kennis, die de<br />
scriptie oplevert, bijdraagt aan het oplossen van een actueel maatschappelijk vraagstuk en/of<br />
beleidsvraagstuk (Van Thiel, 2007:22). In het volgende zal daarom worden <strong>in</strong>gegaan op enerzijds<br />
de maatschappelijke en anderzijds de wetenschappelijke relevantie van deze scriptie.<br />
1.3.1 Wetenschappelijke relevantie<br />
De vraag die gesteld dient te worden is op welke manier deze scriptie een bijdrage kan leveren<br />
aan verdere theorievorm<strong>in</strong>g. Het antwoord op deze vraag is grotendeels terug te v<strong>in</strong>den <strong>in</strong> het hart<br />
van deze scriptie, namelijk het conceptueel model.<br />
Beeld(vorm<strong>in</strong>g): het is een begrip dat men veelvoudig tracht te gebruiken, maar wat eigenlijk<br />
geen eenduidige theorie heeft, die het mogelijk maakt om dit begrip te meten. De<br />
wetenschappelijke constructie van deze scriptie biedt handvatten voor verder onderzoek naar<br />
<strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de publieke sector. Het is mogelijk een eerste stap richt<strong>in</strong>g verdere<br />
theorievorm<strong>in</strong>g of <strong>in</strong> ieder geval verduidelijk<strong>in</strong>g van <strong>beeld</strong>(vorm<strong>in</strong>g) b<strong>in</strong>nen publieke<br />
organisaties. In dit onderzoek wordt <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g gekoppeld aan een concept dat <strong>in</strong> eerste<br />
<strong>in</strong>stantie bedoeld is om het vertrouwen van burgers te meten. Deze constructie maakt het<br />
mogelijk om de <strong>beeld</strong>en, die zowel bij burgers als ambtenaren bestaan, te differentiëren.<br />
1.3.2 Maatschappelijke relevantie<br />
Naast de wetenschappelijke relevantie heeft deze scriptie ook een maatschappelijke relevantie,<br />
welke <strong>in</strong> eerste plaats terug te v<strong>in</strong>den is <strong>in</strong> het feit dat deze scriptie ook <strong>in</strong> opdracht van de<br />
gemeente <strong>Ridderkerk</strong> geschreven is. Hieraan ligt een maatschappelijk vraagstuk ten grondslag.<br />
De gemeente is namelijk benieuwd naar het proces van <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g. Daarnaast zijn ze<br />
11
enieuwd naar het <strong>beeld</strong>, dat zowel haar ambtenaren als haar burgers hebben van de gemeente.<br />
Op basis van deze <strong>in</strong>formatie kan wellicht <strong>in</strong> de toekomst het beleid hierop aangepast worden.<br />
Daarnaast fungeert dit onderzoek als een eerste wetenschappelijke stap <strong>in</strong> het project ‘<strong>Ridderkerk</strong>,<br />
goed <strong>in</strong> <strong>beeld</strong>’. Het is daarom van essentieel belang dat het een bijdrage zal leveren aan de<br />
oploss<strong>in</strong>gen van een maatschappelijk vraagstuk. Het doel van deze scriptie is <strong>in</strong>zicht te brengen<br />
<strong>in</strong> het <strong>beeld</strong> dat ambtenaren en burgers hebben van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Met deze <strong>in</strong>formatie<br />
wordt gepoogd een verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g te leggen met de doelgroep. Dit ter bevorder<strong>in</strong>g van de<br />
dienstverlen<strong>in</strong>g, die de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> haar burgers zo optimaal mogelijk wil bieden. Het<br />
beoogde resultaat is <strong>in</strong> de praktijk toepasbaar.<br />
1.4 Leeswijzer<br />
In dit eerste hoofdstuk staat de <strong>in</strong>troductie van het onderwerp van deze scriptie centraal. Het<br />
tweede hoofdstuk staat <strong>in</strong> het teken van de context waarb<strong>in</strong>nen het fenomeen <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de<br />
publieke sector zich heeft ontwikkeld, waarbij <strong>in</strong>gegaan zal worden op theoretische concepten<br />
met betrekk<strong>in</strong>g tot <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g. In hoofdstuk drie zal voortbordurend op de probleemstell<strong>in</strong>g en<br />
theoretische funder<strong>in</strong>g worden <strong>in</strong>gegaan op vraagstukken ten aanzien van methodologie. Zo<br />
worden belangrijke begrippen geoperationaliseerd, de gekozen methoden en –technieken<br />
verantwoord en wordt aandacht besteed aan de betrouwbaarheid en validiteit van deze scriptie.<br />
Tevens worden de beperk<strong>in</strong>gen van deze scriptie beschreven. In hoofdstuk vier worden de<br />
bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen van het empirische gedeelte van deze scriptie gepresenteerd, waarbij deze worden<br />
gekoppeld aan het theoretische gedeelte van deze scriptie. Het laatste hoofdstuk staat <strong>in</strong> het teken<br />
van de conclusies en aanbevel<strong>in</strong>gen. Tot slot wordt de hoofdvraag, die <strong>in</strong> het eerste hoofdstuk is<br />
gepresenteerd, beantwoord.<br />
12
| 2 | Theoretische funder<strong>in</strong>g<br />
Met de probleemstell<strong>in</strong>g van hoofdstuk 1 als leidraad volgt <strong>in</strong> dit hoofdstuk het theoretisch kader.<br />
In dit kader worden theorieën gebundeld, die de basis vormen van deze scriptie. Alvorens de term<br />
‘<strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g’ verder ontleed wordt, zullen eerst de bredere ontwikkel<strong>in</strong>gen, die van belang c.q.<br />
van <strong>in</strong>vloed zijn (geweest) op <strong>beeld</strong>(vorm<strong>in</strong>g), onder de loep genomen worden.<br />
2.1 Wat eraan vooraf g<strong>in</strong>g…<br />
Verschillende maatschappelijke ontwikkel<strong>in</strong>gen hebben de relatie tussen burgers en de overheid<br />
<strong>in</strong> zijn algemeenheid beïnvloed. In het bijzonder hebben deze ontwikkel<strong>in</strong>gen de kijk van de<br />
publieke sector ten aanzien van <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g beïnvloed. Een aantal relevante ontwikkel<strong>in</strong>gen,<br />
die ten grondslag liggen aan de relaties tussen burgers en de ambtenaren, worden daarom <strong>in</strong> deze<br />
paragraaf beschreven.<br />
2.1.1 De mondige burger<br />
Vanaf het jaar 1917 tot 1967 was de Nederlandse samenlev<strong>in</strong>g onderverdeeld <strong>in</strong> groepen, die<br />
‘zuilen’ genoemd werden. Ruwweg was de samenlev<strong>in</strong>g <strong>in</strong> te delen <strong>in</strong> 4 zuilen, namelijk: de<br />
protestanten, katholieken, socialisten en liberaal-neutralen (Lijphart, 1990). Deze<br />
klassenverdel<strong>in</strong>g had een enorm effect op het dagelijkse leven van de Nederlandse burgers. Zelfs<br />
<strong>in</strong> de huiskamers was deze verdel<strong>in</strong>g sterk zichtbaar. De zuilen hadden bijvoor<strong>beeld</strong> ook hun<br />
eigen krant, tv zender, scholen en sportverenig<strong>in</strong>gen. Van contact met burgers van een andere zuil<br />
was geen tot we<strong>in</strong>ig sprake, maar de politiek kenmerkte zich wel door samenwerk<strong>in</strong>g en overleg<br />
tussen de zuilen. De politieke elites stelden zich tot doel om tegenstell<strong>in</strong>gen te pacificeren en<br />
openlijke politieke conflicten tussen de zuilen zoveel mogelijk te voorkomen (Bovens, ’t Hart &<br />
Van Twist, 2007:303-309). B<strong>in</strong>nen de zuilen was sprake van een sterke mate van collectivisme<br />
en van gelijkgez<strong>in</strong>dheid.<br />
Heden ten dage is het tegenovergestelde zichtbaar. Er is sprake van een toenemende mate van<br />
<strong>in</strong>dividualiser<strong>in</strong>g van de samenlev<strong>in</strong>g. Creativiteit en kennis hebben een steeds grotere rol<br />
gekregen, waardoor Nederland zich heeft ontwikkeld tot een ware kenniseconomie. De<br />
13
Nederlandse burger is dan ook vaak hoger opgeleid, dit heeft er mede toe geleid dat burgers<br />
mondiger zijn geworden. Deze onmiskenbare ontwikkel<strong>in</strong>g waar<strong>in</strong> burgers assertief en<br />
zelfbewuster zijn, zal zich naar verluidt steeds verder ontwikkelen (KISS, 2011). De zuilen<br />
blijven tot de rijke Nederlandse geschiedenis behoren. Burgers van bovenaf regels opleggen is<br />
dan ook niet meer van deze tijd. Zelf organiseren en participeren des te meer. Burgers worden<br />
steeds kritischer als het gaat om de politiek. Norris (1999) benadrukt daarbij wel dat de jongere<br />
generaties naast deze kritische toon veel sterker gehecht zijn aan de grote democratische<br />
pr<strong>in</strong>cipes. En wanneer jongeren meer vertrouwen hebben <strong>in</strong> de politiek, zij vaker <strong>in</strong>teresse<br />
hebben <strong>in</strong> de politiek en vaak actiever worden b<strong>in</strong>nen de politiek.<br />
2.1.2 New Public Management<br />
E<strong>in</strong>d jaren zeventig werden ook andere maatschappelijke verander<strong>in</strong>gen zichtbaar. De<br />
gedachtegang dat de staat haar burgers van de wieg tot het graf moest verzorgen werd langzaam<br />
maar zeker verdrongen. Verander<strong>in</strong>gen zoals ontkerkelijk<strong>in</strong>g, <strong>in</strong>dividualiser<strong>in</strong>g en immigratie<br />
kwamen op de voorgrond. Het heersende beleid, modellen en voorspell<strong>in</strong>gen hielden geen<br />
reken<strong>in</strong>g met deze moeilijk zichtbare, maar versterkende effecten van maatschappelijke<br />
verander<strong>in</strong>gen (Bovens et al., 2007:35-51). Tot overmaat van ramp kwam ook de oliecrisis van<br />
1973 om de hoek kijken. De rente- en staatschulden stapelden zich op en het ambtenarenapparaat<br />
groeide (Kickert, 1997).<br />
De overheid werd vanwege haar omvang steeds complexer, beleidsuitvoer<strong>in</strong>g verliep stroef en<br />
onderzoek naar de resultaten van het overheidsbeleid toonde aan dat de <strong>in</strong> beleidsnota’s en -<br />
plannen vastgestelde doele<strong>in</strong>den en streefcijfers vaak nauwelijks werden gehaald (Bovens et al.,<br />
2007:35-51). De overheid werd met haar neus op de feiten gedrukt en de Nederlandse<br />
verzorg<strong>in</strong>gsstaat kwam mede hierdoor onder druk te staan. Drastische verander<strong>in</strong>gen waren nodig<br />
om met deze ontwikkel<strong>in</strong>gen om te kunnen gaan.<br />
Naar aanleid<strong>in</strong>g van de stagnatie van de wereldeconomie, aan het e<strong>in</strong>de van de jaren zeventig,<br />
ontstond een brede herbez<strong>in</strong>n<strong>in</strong>g op de mogelijkheden van overheidsstur<strong>in</strong>g (Bovens et al.,<br />
2007:35-51). Het besef dat de overheid m<strong>in</strong>der kon waar maken dan zij eerst beoogde, werd<br />
steeds meer omarmd. F<strong>in</strong>anciële hervorm<strong>in</strong>gen moesten uitkomst bieden. In het bijzonder de<br />
14
<strong>in</strong>trede van New Public Management (NPM) heeft een radicale <strong>in</strong>vloed gehad op<br />
overheidsorganisaties. NPM vertegenwoordigd een strom<strong>in</strong>g die erop gericht is om werkwijzen,<br />
processen en procedures van overheidsorganisaties te modelleren naar even<strong>beeld</strong>en uit de private<br />
sector (Hakvoort & Klaassen, 2004). De <strong>in</strong>troductie ervan werd als panacee gezien voor alle<br />
kwalen. De grote <strong>in</strong>vloed van deze benader<strong>in</strong>g blijkt onder meer uit de nadruk die onder <strong>in</strong>vloed<br />
van NPM kwam te liggen op zaken als prestatiegerichtheid, dereguler<strong>in</strong>g, efficiencyverhog<strong>in</strong>g,<br />
samenwerk<strong>in</strong>g met private partijen en ruimte maken en geven aan de markt (Hood, 1991; Fenger<br />
& Bekkers, 2007; Bovens et al., 2007:74). Door de opkomst van NPM ontstond een verschuiv<strong>in</strong>g<br />
van proces accountability naar resultaat accountability (Hood, 1995).<br />
Kenmerkend aan NPM is dat er grote nadruk wordt gelegd op resultaatgerichtheid, veel aandacht<br />
is voor bedrijfsmatig werken, waarbij niet alleen het resultaat (effectiviteit) telt, maar ook<br />
belangrijk is dat dit op een efficiënte manier verloopt. Verder zijn competitie en concurrentie,<br />
maar ook de term klantgerichtheid kenmerkend voor NPM (Bovens et al., 2007:258-268).<br />
Competitie en concurrentie laten doorschemeren dat de overheid niet langer alleen de koers<br />
bepaald, maar dat andere partijen, zoals burgers en bedrijven, eveneens <strong>in</strong>vloed uitoefenen op de<br />
koers die Nederland vaart. De overheid als (gelijkwaardige) netwerkpartij <strong>in</strong> plaats van het alles<br />
bepalende bestuurscentrum. Feitelijk is er een wisselwerk<strong>in</strong>g ontstaan tussen politiek en<br />
omgev<strong>in</strong>g (burgers/bedrijven etc.). Deze wisselwerk<strong>in</strong>g heeft het ontstaan van netwerken b<strong>in</strong>nen<br />
de samenlev<strong>in</strong>g mogelijk gemaakt. Dit soort van netwerk-denken hoort bij governance.<br />
2.1.3 Governance<br />
In Nederland leidde de economische crisis en de begrot<strong>in</strong>gstekorten tot een discussie over de<br />
toekomstige beperkte sturende rol van de overheid en over de beperk<strong>in</strong>gen van de overheid<br />
(Kickert, 2007). De overheid bleek niet meer <strong>in</strong> staat zelfstandig de samenlev<strong>in</strong>g te sturen. Niet<br />
alleen <strong>in</strong> de literatuur wordt deze ontwikkel<strong>in</strong>g veelvuldig beschreven, maar ook <strong>in</strong> de praktijk is<br />
geen duidelijke scheidslijn te bespeuren tussen de private en de publieke sector. Deze<br />
verander<strong>in</strong>g past bij de netwerksamenlev<strong>in</strong>g die zich vandaag de dag steeds verder ontwikkelt en<br />
waar<strong>in</strong> allerlei verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen en wederzijds afhankelijkheidsrelaties ontstaan tussen actoren. Dit<br />
komt onder meer doordat de aanstur<strong>in</strong>g van sectoren b<strong>in</strong>nen de samenlev<strong>in</strong>g niet meer alleen een<br />
overheidstaak is, maar meer het resultaat is geworden van de wisselwerk<strong>in</strong>g van vele actoren<br />
15
(Bressers & Kuks, 2000). Het is een samenlev<strong>in</strong>g waar<strong>in</strong> kennis en de deskundigheid over<br />
verschillende actoren verspreid is. Om op een efficiënte en effectieve wijze hun doelen te kunnen<br />
bereiken zijn de actoren dus <strong>in</strong> meer of m<strong>in</strong>dere mate van elkaar afhankelijk.<br />
Het begrip governance verwijst dus zowel naar de verschuiv<strong>in</strong>g van de overheid als enige<br />
probleem oplosser naar een wisselwerk<strong>in</strong>g met verschillende actoren, als naar het bestaan van<br />
alternatieve arrangementen die ontstaan bij het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken.<br />
Te denken valt aan de steeds vaker opkomende samenwerk<strong>in</strong>g tussen vaak hybride<br />
arrangementen, publiek/privaat, centraal/decentraal, nationaal/<strong>in</strong>ternationaal (Rhodes, 1997;<br />
Papadopoulos, 2003). De aandacht verschuift hiermee van overheidsbeleid, ofwel van<br />
‘government’ naar ‘governance’ (Bressers & Kuks, 2000). De toegankelijkheid is hierdoor veel<br />
groter geworden, dit ook mede dankzij de ontwikkel<strong>in</strong>gen rondom de media. Programmamakers<br />
en journalisten stellen zich steeds onafhankelijker op en zijn losgekomen van hun politieke<br />
broodheren (Devos, 2004). De komst van nieuwe technologische snufjes, <strong>in</strong>ternet en daarmee ook<br />
de sociale media, heeft het mogelijk gemaakt voor iedereen om berichten te verspreiden waar en<br />
wanneer diegene het zelf wil. Een verschuiv<strong>in</strong>g op dit gebied is zichtbaar: daar waar de burger de<br />
rol van eenvoudige ontvanger vervulde is plaats gemaakt voor de rol van zender, die de burger<br />
zelf tot media maakt. Miljoenen mensen over de hele wereld gebruiken het <strong>in</strong>ternet immers om<br />
zichzelf uit te drukken en te organiseren.<br />
2.1.4 Media<br />
Mediaberichten hebben een significante <strong>in</strong>vloed op wat het publiek en de elite denken, door te<br />
beïnvloeden wat zij van de werkelijkheid waarnemen en wat zij hierover denken (Entman, 1989:<br />
75). Ook <strong>in</strong> een democratische rechtstaat vormt de (traditionele) media de belangrijkste schakel<br />
tussen politiek en burger (Add<strong>in</strong>k, 2010:46). Een laatste ontwikkel<strong>in</strong>g betreft daarom ook die van<br />
de media. De <strong>in</strong>teractie tussen burgers, met al hun ICT- middelen <strong>in</strong> handbereik, en de<br />
traditionele media is de afgelopen jaren zienderogen gegroeid (Bekkers, Beurders, Edwards &<br />
Mooy, 2009). Gedurende de verzuil<strong>in</strong>g maakte men al gebruik van de (traditionele) media. Via<br />
hun eigen kranten en tv-zenders werden de burgers geïnformeerd/beïnvloed. De comb<strong>in</strong>atie van<br />
de al eerder genoemde ontwikkel<strong>in</strong>gen met de komst van de commerciële zenders, hebben het<br />
medialandschap <strong>in</strong> Nederland explosief doen groeien. De vervoerscapaciteit van de kabel maakte<br />
16
het mogelijk dat er zoveel lokale, regionale en nationale radio- en tv-zenders bij kwamen, en dat<br />
er nog voor de komst van het <strong>in</strong>ternet, gesproken kon worden van een media-explosie (Bekkers et<br />
al., 2009). Deze enorme uitbereid<strong>in</strong>g zorgde voor laagdrempeligheid, waardoor de media meer<br />
toegankelijk werd. Vooral <strong>in</strong> een democratie, zoals we die <strong>in</strong> Nederland kennen, worden<br />
bestuurders gevolgd door een scala aan kranten en elektronische media (Bovens et al., 2007).<br />
Burgers en sociale beweg<strong>in</strong>gen zitten <strong>in</strong> de positie dat zij razendsnel onderl<strong>in</strong>g boodschappen uit<br />
kunnen wisselen en soms heeft dit een politieke actie tot gevolg (Bekkers et al., 2009). Hierdoor<br />
is een deur geopend voor critici en tegenstrevers om hun boodschap wereldkundig te maken.<br />
Succesvolle omgang met de media kan de carrière van bestuurders maken en breken, en de<br />
positie van publieke organisaties <strong>in</strong>grijpend beïnvloeden (Bovens et al., 2007).<br />
Forums en blogs op het <strong>in</strong>ternet maken het mogelijk voor burgers om hun men<strong>in</strong>g<br />
ongecensureerd onder de aandacht te brengen (Bekkers et al., 2009). Voor het openbaar bestuur<br />
betekent dit onder meer dat vanwege deze enorme uitbereid<strong>in</strong>g zij een deel van hun macht<br />
hebben zien verdwijnen. Een letterlijk voor<strong>beeld</strong> is terug te v<strong>in</strong>den <strong>in</strong> de Arabische wereld.<br />
Sociale media, zoals Facebook, hebben de stem van eerst enkele, daarna honderden en duizenden<br />
mensen voorzien van een enorm volume. Voorheen erg machtige leiders hebben niet alleen een<br />
deel van hun (politieke) macht zien verdwijnen, maar hun macht als geheel. Sommigen heeft het<br />
zelfs het leven gekost (Atbir, 2011).<br />
2.1.5 Conclusie<br />
De beschreven ontwikkel<strong>in</strong>gen hebben op een geheel eigen wijze het kijken naar de overheid<br />
beïnvloed. Sterker nog, het concept <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g heeft mede hierdoor haar <strong>in</strong>trede gemaakt <strong>in</strong> de<br />
bestuurskunde en daarmee ook de <strong>in</strong>teresse van overheidsorganisaties voor dit concept gewekt.<br />
Deze ontwikkel<strong>in</strong>g is niet alleen terug te zien op nationaal en <strong>in</strong>ternationaal niveau, maar ook op<br />
lokaal niveau. Dit blijkt onder meer uit het feit dat de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>, een lokale<br />
overheids<strong>in</strong>stantie, opdracht heeft gegeven om onderzoek te doen naar de <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g b<strong>in</strong>nen<br />
en buiten haar organisatie.<br />
2.2 Beeldvorm<strong>in</strong>g<br />
In de <strong>in</strong>leid<strong>in</strong>g wordt een aantal ontwikkel<strong>in</strong>gen genoemd dat van <strong>in</strong>vloed is geweest op de relatie<br />
tussen ambtenaren en burgers. Logischerwijs hebben deze ontwikkel<strong>in</strong>gen ook <strong>in</strong>vloed op de<br />
17
eeldvorm<strong>in</strong>g, die door en over beide partijen wordt gevormd. In deze paragraaf zal <strong>in</strong> het<br />
verlengde hiervan <strong>in</strong>gegaan worden op het begrip <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g.<br />
2.2.1 Beeldvorm<strong>in</strong>g<br />
Als het gaat om de politiek, fungeert de media als een belangrijke <strong>in</strong>formatiebron (Bennet, 2008).<br />
Dagelijks worden mensen overspoeld door nieuwtjes die via de media wordt verspreid. Bennet<br />
(2008) maakt hier<strong>in</strong> een onderscheid tussen soft en hard news. Hard news bevat <strong>in</strong>houd en dus<br />
een bepaalde vorm van publiek beleid of andere bruikbare publieke <strong>in</strong>formatie. Denk hierbij<br />
bijvoor<strong>beeld</strong> aan historische gebeurtenissen, opkomende sociale problemen, positie van<br />
kandidaten tijdens een campagne enz. Soft news is vaak emotioneler en heeft als doel om zoveel<br />
mogelijk de aandacht te trekken van het publiek (Bennet, 2008). Al deze nieuwtjes beïnvloeden<br />
het <strong>beeld</strong> dat de ontvangers van de nieuwtjes hebben van een bepaald onderwerp of persoon. Soft<br />
news is de afgelopen jaren een steeds grotere rol gaan spelen als het gaat om het verspreiden van<br />
nieuws. In de media bijvoor<strong>beeld</strong> passeren dagelijks diverse nieuwsitems de revue. Niet allemaal<br />
zijn ze even ‘hot’. Om er toch een hot item van te maken worden de onderwerpen op een<br />
bepaalde manier belicht. Door te kiezen voor een bepaalde <strong>in</strong>valshoek, kunnen mensen <strong>in</strong>vloed<br />
hebben op de populariteit van een onderwerp. Voor sommige mensen is het een manier om van<br />
de werkelijkheid te ontsnappen, terwijl het voor anderen de enige nieuwsbron is (Baum, 2003).<br />
Dat <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g het gevolg kan zijn van iemands <strong>in</strong>terpretatie van de werkelijkheid maakt<br />
Durham (2001:166-176) helder door het onderzoek naar het proces van betekenisgev<strong>in</strong>g van Hall<br />
(1992:128-138) aan te halen. In dit onderzoek constateert Hall dat de betekenis van een<br />
mediaproduct, zowel door de maker (encod<strong>in</strong>g) als deels door de kijker of lezer (decod<strong>in</strong>g) wordt<br />
geconstrueerd. Hierdoor kan de betekenis die de maker aan het mediaproduct heeft gegeven<br />
verschillen met de betekenis die de lezer of kijker hier vervolgens aan geeft. De <strong>in</strong>terpretatie van<br />
de verzonden boodschap maakt hier<strong>in</strong> het verschil. In deze scriptie ligt de nadruk op deze<br />
<strong>in</strong>terpretatie van de werkelijkheid. Gekeken wordt naar het <strong>beeld</strong> dat burgers en ambtenaren van<br />
de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> hebben over de gemeente. Het accent ligt hiermee voornamelijk op<br />
decod<strong>in</strong>g zoals dit door Hall (1992) bedoeld is.<br />
18
2.2.2 Fram<strong>in</strong>g<br />
Al eerder is duidelijk geworden dat de media een belangrijke rol vervuld als het gaat om ‘het<br />
brengen van nieuws’. Een ander nog veel belangrijkere rol schuilt <strong>in</strong> de wijze waarop zij dit doet.<br />
Bij het uitdragen van een onderwerp als politiek relevant, def<strong>in</strong>iëren en herdef<strong>in</strong>iëren<br />
mensen/journalisten constant de vorm en <strong>in</strong>houd van het onderwerp (Bekkers et al, 2009:51). De<br />
manier waarop een onderwerp wordt gebracht, bepaalt vaak het perspectief van het publiek en<br />
bepaalt daarmee ook hoe zij dit onderwerp def<strong>in</strong>ieert (De Boer & Brennecke, 2009). Dit wordt<br />
ook wel ‘fram<strong>in</strong>g’ genoemd. Frames sturen de lezer of kijker <strong>in</strong> zijn <strong>in</strong>terpretatie van het nieuws<br />
(De Kort & d’Haenens, 2005).<br />
Hiermee komt <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g tot een volgende stap. Fram<strong>in</strong>g behelst namelijk een proces waarbij<br />
een bepaald kader (frame) wordt gekozen voor het benadrukken, selecteren en het ‘l<strong>in</strong>ken’ van<br />
elementen van een verhaal (Bennett, 2009). ‘Fram<strong>in</strong>g’ is het creëren en reproduceren van<br />
bepaalde referentiekaders waarmee <strong>in</strong>dividuen bepaalde onderwerpen <strong>in</strong>terpreteren als zijnde<br />
relevant of niet relevant (Bekkers et al., 2009:51). Frames bemiddelen en verb<strong>in</strong>den feiten,<br />
waarden, acties en <strong>in</strong>terpretaties waardoor een bepaalde (vaak losse) orden<strong>in</strong>g ontstaat waarmee<br />
een ambigue werkelijkheid beheersbaar en dus <strong>in</strong>terpreteerbaar wordt gemaakt (Bekkers et al.,<br />
2009:51). Zij vestigen de focus op bepaalde aspecten van de werkelijkheid waardoor de aandacht<br />
op andere aspecten verloren gaat. Vanuit deze, bewust of onbewust, gecreëerde<br />
gemeenschappelijke referentiekader wordt vervolgens gecommuniceerd. Een gemeenschappelijke<br />
taal wordt geboren, waardoor de ambigue werkelijkheid deels beheersbaar lijkt.<br />
Bekkers et al. (2009:51-52) verwijzen naar Snow en Benfort (1988) die een onderscheid maken<br />
tussen een drietal fram<strong>in</strong>g activiteiten. De eerste activiteit diagnostic fram<strong>in</strong>g heeft betrekk<strong>in</strong>g op<br />
het probleem. Deze vorm heeft betrekk<strong>in</strong>g op het identificeren en afbaken van een bepaald<br />
probleem als probleem, daarbij refererende aan de oorzaken ervan of naar degene die schuldig is<br />
aan het ontstaan van het probleem. Activiteit nummer twee, prognostic fram<strong>in</strong>g gaat <strong>in</strong> op de<br />
oploss<strong>in</strong>gen van het probleem. Deze vorm heeft betrekk<strong>in</strong>g op het naar voren schuiven van<br />
voorstellen die mogelijkerwijs een oploss<strong>in</strong>g kunnen bieden voor het probleem, alsmede welke<br />
strategieën en tactieken vereist zijn om deze oploss<strong>in</strong>g te laten werken. Ten derde wordt<br />
verwezen naar motivational fram<strong>in</strong>g, welke <strong>in</strong>gaat op de activiteiten die nodig zijn om mogelijke<br />
medestanders te verleiden om zich achter een bepaald doel te scharen. Gezien het feit dat het <strong>in</strong><br />
19
deze scriptie uitsluitend gaat om het <strong>beeld</strong> dat zowel de burgers als ambtenaren hebben van de<br />
gemeente <strong>Ridderkerk</strong>, dus niet over hoe de gemeente dat kan beïnvloeden, gaat het over de<br />
diagnostic frame dat de burger heeft. De andere vormen van fram<strong>in</strong>g komen dus niet aan bod.<br />
In de literatuur wordt ook verwezen naar het belang van frame alignment. Hier<strong>in</strong> wordt het<br />
belang van de identificatie van <strong>in</strong>dividuen met elkaar en b<strong>in</strong>nen een groep noodzakelijk geacht<br />
voor elke vorm van mobilisatie. Een belangrijke voorwaarde is daarbij wel dat de<br />
referentiekaders op een lichte en vrijblijvende manier aan elkaar gekoppeld kunnen worden.<br />
Hierdoor ontstaat een gedeeld begrip over de aard en oorzaken van een bepaald probleem<br />
(Bekkers et al., 2009:51-52). Om het probleem/onderwerp onder de aandacht te krijgen bij een<br />
breder publiek is frame alignment een noodzakelijke voorwaarde (Bekkers et al., 2009:51-52).<br />
Zoals eerder vermeld ligt de nadruk <strong>in</strong> deze scriptie op de manier waarop ambtenaren en burgers<br />
hun werkelijkheid over de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> <strong>in</strong>terpreteren. Belangrijk is daarbij welke frames<br />
zij bewust, maar zeker ook onbewust gebruiken om hun <strong>beeld</strong> van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> te<br />
vormen. Juist omdat de nadruk ligt bij ambtenaren en burgers en dus de ontvangers, wordt het<br />
concept ‘prim<strong>in</strong>g’ <strong>in</strong> het volgende toegelicht. Dit concept gaat namelijk <strong>in</strong> op de ontvanger van<br />
boodschappen/nieuws.<br />
2.2.3 Prim<strong>in</strong>g<br />
Daar waar bij fram<strong>in</strong>g de focus vooral bij de zender ligt, ligt bij prim<strong>in</strong>g de focus bij de<br />
ontvanger. “Prim<strong>in</strong>g is the process by which recent experiences <strong>in</strong>crease the accessibility of a<br />
scheme, trait or concept,” (Aronson, Wilson & Akert, 2004:64). Prim<strong>in</strong>g belicht het idee dat door<br />
berichtgev<strong>in</strong>g over een bepaald onderwerp, kenniseenheden <strong>in</strong> het geheugen toegankelijker<br />
worden gemaakt, doordat deze door de berichtgev<strong>in</strong>g worden geactiveerd. Met prim<strong>in</strong>g wordt dus<br />
verondersteld, dat wanneer een externe stimulus via het prikkelen van afzonderlijke<br />
geheugeneenheden (één tegelijk) een keten van <strong>in</strong>houdelijke geheugeneenheden kunnen worden<br />
geactiveerd (Wicks, 2001). Deze reeks van prikkels en activer<strong>in</strong>gen kan leiden tot gedachten en<br />
emoties (Wicks, 2001). Op het moment dat mensen iets of iemand beoordelen worden hierdoor<br />
deze kenniseenheden sneller geraadpleegd dan de niet geactiveerde eenheden (De Boer &<br />
Brennecke, 2009:7). De activer<strong>in</strong>g van bepalende geheugeneenheden die berichten of termen aan<br />
20
elkaar l<strong>in</strong>ken, kunnen leiden tot een bepaald <strong>beeld</strong>. S<strong>in</strong>ds de aanslagen van 11 september 2001 2<br />
bijvoor<strong>beeld</strong>, worden islam en terroristen <strong>in</strong> de media vaak aan elkaar gel<strong>in</strong>kt, waardoor deze niet<br />
meer los van elkaar gezien worden. De term islam wordt hierdoor als negatief ervaren en het<br />
woord roept bij veel mensen termen op als terrorisme, moord van onschuldige burgers<br />
enzovoorts. Bij het horen van de ene term wordt meteen gedacht aan de andere term, omdat de<br />
verantwoordelijke geheugeneenheden geactiveerd zijn, dit is een gevolg van een prim<strong>in</strong>g effect.<br />
Wanneer de stimuler<strong>in</strong>g van de geheugeneenheden keer op keer plaatsv<strong>in</strong>dt, kan de<br />
toegankelijkheid zelfs chronisch worden.<br />
Kortom: de werkelijkheid kan vanuit verschillende perspectieven bekeken en belicht worden. De<br />
frames waarmee deze werkelijkheid wordt samengesteld verschillen ook. In deze scriptie wordt<br />
stilgestaan bij deze samenstell<strong>in</strong>g van frames, welke door zowel burgers als ambtenaren van de<br />
gemeente <strong>Ridderkerk</strong> gebruikt worden wanneer zij hun <strong>beeld</strong> van de gemeente vormen. De wijze<br />
waarop de overheid, ofwel de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>, framed of hoe zij het frame kan veranderen<br />
is <strong>in</strong> dit onderzoek niet relevant. Het gaat namelijk om de frames die burgers en ambtenaren al<br />
hebben. Daarbij is het ook van belang om te kijken naar de associaties die gemeente <strong>Ridderkerk</strong><br />
bij hen oproept. En of er eventuele prim<strong>in</strong>gseffecten plaatsv<strong>in</strong>den, die typerend zijn voor het<br />
<strong>beeld</strong> dat de respondenten hebben of die het <strong>beeld</strong> eventueel kunnen verklaren.<br />
2.3 Beeld, maar waar over…<br />
Burgers moeten bij de gemeente zijn voor het verlengen of verkrijgen van een paspoort, een<br />
rijbewijs, een bouwvergunn<strong>in</strong>g, voor de aangifte van de geboorte van een k<strong>in</strong>d etc. Daarnaast zijn<br />
er om de vier jaar verkiez<strong>in</strong>gen voor de gemeenteraad. Dit is zomaar een greep uit de taken waar<br />
een gemiddelde gemeente <strong>in</strong> Nederland verantwoordelijk voor is. Burgers komen hierdoor op<br />
allerlei manieren <strong>in</strong> aanrak<strong>in</strong>g met gemeenten. Gemeenten zijn op hun beurt ook<br />
verantwoordelijk voor uiteenlopende taken. Vele onderzoeken zijn gedaan naar de kloof tussen<br />
burgers en de overheid. Onderzoekers, die een representatieve steekproef hielden onder duizend<br />
2 Op 11 september 2001, boorden zich een tweetal vliegtuigen <strong>in</strong> de Tw<strong>in</strong> Towers van het WTC <strong>in</strong> de Verenigde<br />
Staten. De <strong>beeld</strong>en van de vernietig<strong>in</strong>g van de Tw<strong>in</strong> Towers g<strong>in</strong>gen live de hele wereld over en zijn s<strong>in</strong>dsdien talloze<br />
malen herhaald. Bij miljoenen mensen staan zij op het netvlies gebrand. (bron: Kon<strong>in</strong>klijke Bibliotheek)<br />
21
ambtenaren en andere burgers, zien de kloof tussen beide groepen groeien (B<strong>in</strong>nenlands Bestuur,<br />
2011). Wanneer het gaat om het <strong>beeld</strong> dat burgers hebben, is vaak niet duidelijk waarop dit <strong>beeld</strong><br />
is gebaseerd en vooral ook niet op basis waarvan dit <strong>beeld</strong> is ontstaan. Het <strong>beeld</strong> dat burgers<br />
vormen kan gebaseerd zijn op slechts één aspect van de politiek, maar vervolgens gelden voor de<br />
overheid als geheel. Het vertrouwen van burgers <strong>in</strong> de overheid is een multidimensionaal thema.<br />
Het kan afhangen van uiteenlopende factoren. In een pog<strong>in</strong>g deze <strong>in</strong> kaart te brengen, maakt<br />
Norris (1999) een onderscheid tussen een vijftal niveaus van objects of support. In dit onderzoek<br />
worden deze niveaus als orden<strong>in</strong>gskader gebruikt om de frames die de burgers en ambtenaren<br />
hebben te structureren.<br />
2.3.1 Political Community<br />
Het eerste niveau betreft een brede steun voor de politieke gemeenschap. Over het algemeen<br />
wordt hieronder verstaan: een fundamentele gehechtheid aan de staat of het land wat verder gaat<br />
dan de gehechtheid aan huidige <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen van de overheid en een algemene bereidheid om met<br />
de politiek samen te werken. “Zonder het bestaan van een staat, kan er geen geconsolideerd<br />
modern democratisch regime zijn” (L<strong>in</strong>z en Stephan, 1996:7). L<strong>in</strong>z en Stephan (1996)<br />
benadrukken dat een overeenstemm<strong>in</strong>g over de grenzen van de politieke gemeenschap een<br />
noodzakelijke voorwaarde is voor het fundament van elke stabiele staat of land. Maar de grenzen<br />
van de politieke gemeenschap kunnen meer afgebakend worden, gedef<strong>in</strong>ieerd <strong>in</strong> termen van een<br />
lokale of regionale gemeenschap, of een gemeenschap die is afgebakend op basis van politieke<br />
scheidslijnen, etnische, klasse of religieuze identiteit, alsmede door geografie. Gehechtheid aan<br />
de staat of land wordt conventioneel gemeten door items zoals een gevoel van verbondenheid met<br />
de gemeenschap, nationale trots en nationale identiteit (Norris, 1999). De nadruk b<strong>in</strong>nen dit<br />
niveau ligt op de bereidheid van burgers om, als het gaat om politieke kwesties, samen te werken.<br />
B<strong>in</strong>nen deze scriptie wordt dit niveau gedef<strong>in</strong>ieerd <strong>in</strong> termen van lokale gemeenschap. Meer<br />
specifiek wordt hiermee gedoeld op de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Gekeken zal worden naar<br />
fundamentele gehechtheid van de burgers en ambtenaren van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> <strong>in</strong> termen<br />
van a) de mate van het gevoel van verbondenheid met de gemeente als gemeenschap b) nationale<br />
trots en c) identiteit.<br />
22
2.3.2 Regime pr<strong>in</strong>cipes<br />
Het tweede niveau verwijst naar de ondersteun<strong>in</strong>g van de kernpr<strong>in</strong>cipes van het regime. Deze<br />
staan voor de waarden van het politiek systeem, deze waarden kunnen sterk uiteenlopen. In<br />
democratische landen, zoals Nederland, verwijst deze dementie naar ‘idealistische’ def<strong>in</strong>ities van<br />
de democratie. In de theorie zijn er uiteenlopende def<strong>in</strong>ities die zich hiervoor kunnen uitlenen.<br />
Het blijft daarmee een betwist concept, dat openstaat voor verschillende <strong>in</strong>terpretaties. Norris<br />
kiest er daarom voor een aantal basispr<strong>in</strong>cipes van democratisch regimes te beschrijven. Over het<br />
algemeen wordt democratie beschreven aan de hand van waarden als vrijheid, participatie,<br />
tolerantie en gematigdheid, respect voor de juridisch-<strong>in</strong>stitutionele rechten en de rechtstaat<br />
(Norris, 1999). Deze regime pr<strong>in</strong>cipes kunnen het <strong>beeld</strong> dat burgers hebben van de lokale<br />
gemeenschap beïnvloeden.<br />
2.3.3 Regime Performance<br />
Het derde niveau heeft betrekk<strong>in</strong>g op het evalueren van ‘regime prestaties’. Dat wil zeggen het<br />
draagvlak voor hoe autoritaire of democratische politieke systemen <strong>in</strong> de praktijk functioneren.<br />
Dit creëert een ‘midden level’ van draagvlak, wat moeilijk meetbaar te maken is. Dit niveau<br />
wordt <strong>in</strong> Eurobarometers vaak gemeten door ‘de tevredenheid met de prestaties van de<br />
democratie’, dus hoe democratie <strong>in</strong> de praktijk werkt en niet zozeer het ideaal<strong>beeld</strong> ervan (Norris,<br />
1999). Toch is deze met<strong>in</strong>g nog steeds dubbelz<strong>in</strong>nig, omdat andere <strong>in</strong>terpretaties van dit concept<br />
goed mogelijk zijn. Deze vraag meet immers zowel democratie als een waarde (waarvan<br />
verwacht kan worden dat deze zal stijgen <strong>in</strong> verloop van de tijd), maar ook als tevredenheid met<br />
de zittende reger<strong>in</strong>g (waarvan verwacht kan worden dat deze fluctueert <strong>in</strong> de tijd). Toch meent,<br />
volgens Norris, ook Kl<strong>in</strong>gemann dat de focus op ‘democracy’, het meer mogelijk maakt om de<br />
‘performance’ van de democratie te evalueren dan te focussen op pr<strong>in</strong>cipes. Iemand kan immers<br />
sterk <strong>in</strong> de democratische waarden geloven, maar nog steeds het gevoel hebben dat de wijze<br />
waarop de democratie functioneert <strong>in</strong> zijn land te wensen over laat. Juist vanwege deze<br />
belangrijke reden is het van belang om de focus te leggen op de daadwerkelijke prestaties van de<br />
overheid. De nadruk ligt b<strong>in</strong>nen dit niveau dus vooral op het functioneren van het regime <strong>in</strong> de<br />
praktijk.<br />
23
2.3.4 Regime <strong>in</strong>stitutions<br />
Het vierde niveau richt zich op draagvlak voor ‘regime <strong>in</strong>stituties’, ook wel een ‘realistische’ kijk<br />
op de democratie genoemd. Dit omvat houd<strong>in</strong>gen tegenover de reger<strong>in</strong>g, parlementen,<br />
uitvoerders, het juridisch systeem en de politie, de bureaucratie, politieke partijen, maar ook het<br />
leger (Norris, 1999). In bovenstaande wordt getracht het draagvlak voor de <strong>in</strong>stitutie te meten.<br />
Het gaat hierbij dus om bijvoor<strong>beeld</strong> de goedkeur<strong>in</strong>g van de machten, die het presidentschap met<br />
zich meebrengt en dus niet zozeer om de steun voor de persoon zelf. En dus ook om de steun<br />
voor politieke partijen zelf en niet zozeer voor politieke leiders (hoewel de scheidslijn niet altijd<br />
even helder is). Ook wordt regelmatig een onderscheid tussen ‘publieke’ en ‘private’ <strong>in</strong>stituties<br />
gemaakt, hoewel ook deze grenslijn relatief is gezien de maatschappelijke ontwikkel<strong>in</strong>gen die<br />
hieraan vooraf zijn gegaan. En toch kan veel geleerd worden door de dynamiek van draagvlak<br />
voor <strong>in</strong>dividuele <strong>in</strong>stituties te onderzoeken, omdat blijkt dat het publiek onderscheid maakt tussen<br />
deze <strong>in</strong>stituties (Norris, 1999). Centraal staan de <strong>in</strong>stituties van het regime zoals politieke partijen<br />
en de rechtspraak.<br />
2.3.5 Political Actors<br />
Tenslotte gaat de <strong>in</strong>teresse ook uit naar het vergelijken van specifiek draagvlak voor politieke<br />
actoren of <strong>in</strong>stanties, waaronder evaluaties van politici als klasse en de prestaties of optreden van<br />
bepaalde leiders. Diverse onderzoekers hebben een vergelijk<strong>in</strong>g gemaakt tussen de steun vanuit<br />
de bevolk<strong>in</strong>g voor verschillende presidenten of premiers. Ook is er veel onderzoek gedaan naar<br />
de vraag of de tevredenheid met leiders s<strong>in</strong>ds de tweede wereldoorlog is afgenomen (Brace &<br />
H<strong>in</strong>ckley, 1992; Clarke & Stewart, 1995). Vaak hebben dit soort onderzoeken zich gefocust op<br />
het vertrouwen <strong>in</strong> politici als een klasse, waarbij gebruik werd gemaakt van vragen zoals<br />
ontwikkeld door het NES 3 <strong>in</strong> 1958. Het is dan ook zo dat <strong>in</strong> veel voorgaande onderzoeken over<br />
politiek vertrouwen vaak uitsluitend vertrouwd is op deze met<strong>in</strong>gen, omdat er vaak geen andere<br />
<strong>in</strong>dicatoren bestonden voor draagvlak, ondanks dat het mogelijk is politici erg te wantrouwen,<br />
maar tegelijkertijd toch vertrouwen te hebben <strong>in</strong> de <strong>in</strong>stitutionele structuren. Het is daarom ook<br />
3 De missie van de Amerikaanse National Election Studies (NES) is de uitleg van de verkiez<strong>in</strong>gsuitslagen op de<br />
hoogte door het verstrekken van gegevens die rijke hypothese- tests te ondersteunen, te maximaliseren<br />
methodologische kwaliteit, meet een groot aantal variabelen, en het bevorderen van vergelijk<strong>in</strong>gen tussen mensen,<br />
contexten en tijd.<br />
24
vanzelfsprekend dat b<strong>in</strong>nen dit niveau het accent ligt op specifieke personen, die politieke<br />
posities bekleden.<br />
2.4 Academische exercitie<br />
In het bovenstaande is een aantal theorieën en concepten opgesomd, dat bij elkaar de basis vormt<br />
van de kern van het theoretisch kader. Het hart wordt echter gevormd door het conceptueel<br />
model, dat <strong>in</strong> figuur 1 is uitge<strong>beeld</strong>. Het model maakt de relatie/samenhang tussen de concepten<br />
en begrippen op een schematische wijze duidelijk.<br />
Figuur 1: Conceptueel model.<br />
Om te beg<strong>in</strong>nen bestaat het conceptueel model uit een aantal ontwikkel<strong>in</strong>gen, dat gezamenlijk de<br />
context <strong>in</strong> deze scriptie vormt. In de literatuur wordt het belang van het meenemen van de context<br />
nadrukkelijk opgemerkt. De rode lijn <strong>in</strong> deze scriptie wordt daarom <strong>in</strong> de eerste plaats bepaald<br />
door de context waar<strong>in</strong> het onderwerp zicht bev<strong>in</strong>dt, maar vooral ook waar<strong>in</strong> het zich heeft<br />
ontwikkeld. Het bespreken van bredere (contextuele) ontwikkel<strong>in</strong>gen geven de lezer de<br />
mogelijkheid om een beter <strong>beeld</strong> te krijgen van het onderwerp. Tegelijkertijd draagt het bij aan<br />
25
het proces van afbaken<strong>in</strong>g. Daarnaast maken de ontwikkel<strong>in</strong>gen, ontzuil<strong>in</strong>g, <strong>in</strong>dividualiser<strong>in</strong>g,<br />
New Public Management, Governance en de rol van de media, het belang van <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de<br />
publieke sector helder.<br />
Nadat duidelijk is geworden vanuit welk context <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g <strong>in</strong> deze scriptie belicht wordt,<br />
komen de onafhankelijke variabelen aan bod. Het proces van ‘<strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g’ is het gevolg van<br />
iemands <strong>in</strong>terpretatie van de werkelijkheid (Durham, 2001:166-176) en wordt, zoals ook <strong>in</strong> figuur<br />
1 te zien is, beïnvloed door twee onafhankelijke variabelen: fram<strong>in</strong>g en prim<strong>in</strong>g. Niet<br />
alles/iedereen is immers voor één gat te vangen en niet alles/iedereen is over één kam te scheren.<br />
Het <strong>beeld</strong> dat mensen hebben, is gegoten <strong>in</strong> een bepaald kader. Om erachter te kunnen komen wat<br />
het <strong>beeld</strong> is dat de respondenten <strong>in</strong> dit onderzoek hebben van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> oftewel op<br />
welke werkelijkheid zij hun <strong>beeld</strong> baseren, dient deze werkelijkheid verder onder de loep<br />
genomen te worden. De werkelijkheid bestaat uit een samenstell<strong>in</strong>g van verschillende frames<br />
oftewel een optelsom van frames vormen het <strong>beeld</strong> dat zij hebben. Om er achter te kunnen komen<br />
wat het <strong>beeld</strong> is dat de respondenten hebben van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>, wordt er gekeken naar<br />
vanuit welke frames zij hun <strong>beeld</strong> uitdragen.<br />
Naast fram<strong>in</strong>g kan ook prim<strong>in</strong>g <strong>in</strong>vloed hebben op het <strong>beeld</strong> dat de respondenten hebben van de<br />
gemeente. Bij prim<strong>in</strong>g gaat het niet zozeer om het frame waar<strong>in</strong> een boodschap geplaatst is, maar<br />
meer om het prikkelen van geheugenelementen van de ontvanger. Berichten of frames worden als<br />
het ware aan elkaar ‘gel<strong>in</strong>kt’. Een recent voor<strong>beeld</strong> hiervan is dat de media steeds vaker een<br />
relatie lijkt te leggen tussen het ‘moslimzijn’ en de betrokkenheid bij terroristische activiteiten.<br />
Door herhal<strong>in</strong>g worden deze geheugenelementen geactiveerd en aan elkaar verbonden, waardoor<br />
mensen onbewust moslims en terrorisme niet los van elkaar kunnen plaatsen. Dit heeft ook<br />
<strong>in</strong>vloed <strong>in</strong> de praktijk van de ontvangers, omdat het kan leiden tot een negatief associatief<br />
netwerk.<br />
In dit onderzoek gaat het om de <strong>beeld</strong>en die er bestaan bij ambtenaren werkzaam en burgers<br />
wonend <strong>in</strong> de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Een belangrijke vraag die daarbij gesteld kan worden, is:<br />
<strong>beeld</strong>en, waarover dan? Om het concept <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g beter te kunnen behappen en omdat het <strong>in</strong><br />
deze scriptie specifiek gaat om de <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g over de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>, wordt<br />
26
eeldvorm<strong>in</strong>g over de gemeente onderverdeeld <strong>in</strong> een vijftal niveaus. De frames waaruit de<br />
respondenten hun <strong>beeld</strong> van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> uitspreken, zijn te verdelen <strong>in</strong> deze niveaus.<br />
Het eerste niveau, Political Community, behelst de gehechtheid van burgers aan de politieke<br />
gemeenschap. Het tweede niveau Regime Pr<strong>in</strong>cipes verwijst naar de ondersteun<strong>in</strong>g van de<br />
kernpr<strong>in</strong>cipes van het regime. Deze pr<strong>in</strong>cipes kunnen per situatie verschillen. Nederland en<br />
daarmee ook de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>, is een democratie waar<strong>in</strong> de volgende waarden als enorm<br />
belangrijk worden geacht: vrijheid, participatie, tolerantie en gematigdheid, respect voor de<br />
juridisch-<strong>in</strong>stitutionele rechten en de rechtstaat. Niveau drie, Regime Performance, heeft<br />
betrekk<strong>in</strong>g op het functioneren van politieke systemen <strong>in</strong> de praktijk. Het vierde niveau Regime<br />
Institutions wordt ook wel de realistische kijk genoemd en gaat <strong>in</strong> op de houd<strong>in</strong>gen tegenover<br />
<strong>in</strong>stituties, zoals de reger<strong>in</strong>g, parlementen, uitvoerders, het juridisch systeem en de politie, de<br />
bureaucratie, politieke partijen, maar ook het leger (Norris, 1999). Daar waar het <strong>in</strong> het vierde<br />
niveau gaat om <strong>in</strong>stituties gaat het <strong>in</strong> het vijfde niveau, Political Actors, om actoren. Deze actoren<br />
zijn specifieke personen die politieke posities bekleden.<br />
Voor deze <strong>in</strong>del<strong>in</strong>g is gekozen omdat <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g een brede en daardoor een complexe term is.<br />
Een dergelijke <strong>in</strong>del<strong>in</strong>g <strong>in</strong> 5 niveaus biedt de mogelijkheid om vanuit verschillende <strong>in</strong>valshoeken<br />
te kijken naar het onderzoeksobject zonder limitatief te zijn. De niveaus geven richt<strong>in</strong>gen aan,<br />
maar er is tegelijkertijd ook ruimte voor vernieuw<strong>in</strong>g. Wanneer deze frames oftewel niveaus<br />
gebundeld worden, vormt dat het <strong>beeld</strong> dat de respondenten hebben van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>.<br />
Concluderend: figuur 1 geeft de context waarb<strong>in</strong>nen <strong>beeld</strong>en ontstaan weer, maar ook de<br />
mechanismen prim<strong>in</strong>g en fram<strong>in</strong>g, die leiden tot een bepaald <strong>beeld</strong> bij burgers en ambtenaren<br />
over de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. De set van frames die burgers en ambtenaren hebben, vormt het<br />
<strong>beeld</strong>. En dat <strong>beeld</strong> kan geordend worden volgens de objects of support. Figuur 1 is daarmee een<br />
leidraad <strong>in</strong> dit rapport.<br />
27
| 3 | Methoden en Technieken<br />
In navolg<strong>in</strong>g van de theoretische funder<strong>in</strong>g, waarmee de onderzoeksvragen beantwoord zullen<br />
worden, volgt <strong>in</strong> dit hoofdstuk de methodologische verantwoord<strong>in</strong>g die daarmee gepaard gaat.<br />
Alvorens <strong>in</strong>gegaan wordt op de methodologie zullen belangrijke begrippen geoperationaliseerd<br />
worden. Deze fase wordt <strong>in</strong> de literatuur aangeduid als de overgang van theorie naar empirie,<br />
ofwel het waarneembaar of ‘meetbaar’ maken van theoretische begrippen (Swanborn, 1981:92).<br />
Deze brug leidt daarna tot de onderzoeksmethoden, -strategieën en -technieken, die voor een<br />
groot deel voortvloeien uit het onderwerp en doel van deze scriptie. Omdat elk onderzoek te<br />
maken heeft/kan hebben met (bekende) stor<strong>in</strong>gsbronnen van validiteit en betrouwbaarheid van<br />
het onderzoek, worden ten slotte de maatregelen ten behoeve van deze validiteit en<br />
betrouwbaarheid nader toegelicht, en de beperk<strong>in</strong>gen van het onderzoek kenbaar gemaakt (Van<br />
Thiel, 2007).<br />
3.1 Operationalisatie<br />
In deze paragraaf zullen belangrijke variabelen/begrippen vertaald worden <strong>in</strong> concrete<br />
operationaliser<strong>in</strong>gen. Deze handel<strong>in</strong>gen worden verricht om vast te stellen of, en <strong>in</strong> welke mate,<br />
de kenmerken van die variabelen/begrippen van toepass<strong>in</strong>g zijn op de onderzoekseenheid<br />
‘<strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g ten aan zien van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>’ (Universiteit Leiden, 2011). Door een<br />
aantal belangrijke begrippen te def<strong>in</strong>iëren en te koppelen aan een aantal uit<strong>in</strong>gsvormen worden ze<br />
als het ware vertaald naar de huidige situatie van deze scriptie. Zodoende ontstaat een brug tussen<br />
enerzijds het theoretisch kader en anderzijds de empirische werkelijkheid. De wat- vraag van<br />
deze scriptie wordt hiermee beantwoord.<br />
3.1.1 Beeld<br />
Beeld is een centraal begrip <strong>in</strong> deze studie. Het <strong>beeld</strong> van of voor iemand anders bepalen is<br />
onmogelijk. Wel is het mogelijk om strategieën en methode zodanig uit te kiezen dat het voor een<br />
deel mogelijk wordt. In dit onderzoek geeft het conceptueel model, figuur 1 van hoofdstuk twee,<br />
aan welke strategie gebruikt wordt om het <strong>beeld</strong> van de ambtenaren en burgers van de gemeente<br />
28
<strong>Ridderkerk</strong> <strong>in</strong> kaart te brengen, namelijk focusgroepen met beide doelgroepen (hierover verderop<br />
meer). Een ander belangrijk onderdeel is terug te v<strong>in</strong>den <strong>in</strong> het theoretisch kader waar<strong>in</strong> een<br />
vijftal niveaus van de objects of supports worden beschreven. Het <strong>beeld</strong> dat de respondenten<br />
hebben van de gemeente wordt door hen uitgedragen en geordend aan de hand van deze niveaus.<br />
In onderhavige studie wordt de perceptie van ambtenaren en burgers, de lens van waaruit men<br />
kijkt naar de gemeente, als uitgangspunt gehanteerd. Het <strong>beeld</strong> van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong><br />
wordt daarmee gemeten aan de hand van uitspraken van respondenten zelf over de gemeente. Dit<br />
gebeurt aan de hand van focusgroepen, waar<strong>in</strong> een open discussie plaatsv<strong>in</strong>dt over de voorstell<strong>in</strong>g<br />
die men heeft van de gemeente en over hetgeen waarop dit <strong>beeld</strong> is gebaseerd. Zodoende kunnen<br />
de frames, van waaruit wordt gekeken naar de gemeente, worden gereconstrueerd. Het <strong>beeld</strong><br />
behelst daarmee hetgeen dat de respondenten aangeven dat het is, maar wordt ook<br />
onderverdeeld/geordend aan de hand van de vijf objects of support.<br />
3.1.2 Context<br />
Organisaties kunnen beschreven worden als zelfstandig en onafhankelijke <strong>in</strong>stituties, maar <strong>in</strong><br />
werkelijkheid functioneren zij <strong>in</strong> een bepaalde context. Deze heeft <strong>in</strong>vloed op verschillende<br />
onderdelen van de organisaties, bijvoor<strong>beeld</strong> de beleidsontwikkel<strong>in</strong>gen. De context kan dus<br />
veelzeggend zijn en soms zelfs een verklarend t<strong>in</strong>tje hebben. In het tweede hoofdstuk van deze<br />
scriptie is de context van <strong>beeld</strong>(vorm<strong>in</strong>g) uitgebreid beschreven. In de eerste en voornaamste<br />
plaats gaat het om de beschrijv<strong>in</strong>g van het verband waar<strong>in</strong> <strong>beeld</strong>(vorm<strong>in</strong>g) zich voordoet.<br />
In deze scriptie omvat de context het verband waar<strong>in</strong> <strong>beeld</strong>(vorm<strong>in</strong>g) zich voordoet b<strong>in</strong>nen de<br />
publieke sector en b<strong>in</strong>nen de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> <strong>in</strong> het bijzonder. Daarnaast is de beschreven<br />
context een manier om het onderwerp <strong>beeld</strong>(vorm<strong>in</strong>g) te <strong>in</strong>troduceren. Het laat ook zien dat<br />
<strong>beeld</strong>(vorm<strong>in</strong>g) op verschillende niveaus, <strong>in</strong>ternationaal, nationaal en lokaal, belangrijk wordt<br />
geacht. Gezien wordt dat bepaalde ontwikkel<strong>in</strong>gen hier direct of <strong>in</strong>direct een bijdrage hebben<br />
geleverd. De uit<strong>in</strong>gsvormen van deze variabel zijn <strong>in</strong> deze scriptie ontzuil<strong>in</strong>g, <strong>in</strong>dividualiser<strong>in</strong>g,<br />
New Public Management, Governance en de rol van de media. Daarbij dient wel opgemerkt te<br />
worden dat dit verband bestaat uit een beperkt aantal ontwikkel<strong>in</strong>gen, dat naar mijns <strong>in</strong>ziens het<br />
best past bij het onderwerp van deze scriptie. Deze ontwikkel<strong>in</strong>gen zijn <strong>in</strong> de theoretische<br />
funder<strong>in</strong>g beschreven en worden daartoe beschouwd.<br />
29
3.1.3 Fram<strong>in</strong>g & Prim<strong>in</strong>g<br />
Het begrip fram<strong>in</strong>g is een populair begrip <strong>in</strong> diverse wetschappelijke discipl<strong>in</strong>es, zoals de<br />
communicatiewetenschap en sociologie, maar ook <strong>in</strong> de cognitieve psychologie en antropologie.<br />
Desondanks is er geen eenduidige en algemeen geaccepteerde def<strong>in</strong>itie van dit begrip terug te<br />
v<strong>in</strong>den. Vermoedelijk komt dat juist doordat het een veelgebruikt begrip is <strong>in</strong> verschillende<br />
soorten discipl<strong>in</strong>es (Van Gorp, 2006).<br />
In dit onderzoek wordt fram<strong>in</strong>g beschouwd als een proces waarbij een bepaald frame (kader)<br />
wordt gekozen voor het benadrukken en selecteren van elementen van een verhaal (Bennett,<br />
2009). Een aantal aspecten van de waargenomen werkelijkheid wordt hierbij vanuit bepaalde<br />
frames benadrukt of vergroot en geselecteerd. Van belang is om erachter te komen vanuit welke<br />
frames burgers en ambtenaren naar de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> kijken. Getracht wordt om antwoord<br />
te geven op de vraag: welk frames zijn bepalend voor het <strong>beeld</strong> dat zij mogelijk van de gemeente<br />
hebben? De enige manier om hier achter te komen is door het aan deze doelgroepen zelf te<br />
vragen. Dit is ook de manier waarop het <strong>in</strong> deze scriptie meetbaar wordt gemaakt. Dit zal via<br />
zogenaamde focusgroepen geschieden met behulp van een zogenaamde topiclijst 4 .<br />
Prim<strong>in</strong>g ligt <strong>in</strong> het verlengde van fram<strong>in</strong>g en is eigenlijk niets anders dan de associatie die<br />
burgers en ambtenaren hebben met de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Belangrijk is daarbij om te<br />
achterhalen wat precies wordt gel<strong>in</strong>kt aan de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Een voor<strong>beeld</strong> hierbij kan<br />
zijn dat respondenten de gemeente associëren met een bepaalde gemeente raadslid die ooit iets<br />
voor hen heeft betekent.<br />
Om het <strong>beeld</strong> van respondenten te kunnen meten en ordenen, worden de begrippen fram<strong>in</strong>g en<br />
prim<strong>in</strong>g geoperationaliseerd aan de hand van de niveaus van objects of support. Deze niveaus<br />
zorgen ervoor dat de <strong>beeld</strong>en die de respondenten hebben van de gemeente gevangen kunnen<br />
worden.<br />
3.1.4 objects of support<br />
Objects of support bestaat uit een vijftal niveaus waarop de burgers en ambtenaren hun <strong>beeld</strong> van<br />
de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> kunnen baseren. Hierbij dient wel opgemerkt te worden dat deze niveaus<br />
4 Zie bijlage voor de topiclijst<br />
30
aangevuld kunnen worden op basis van het empirische gedeelte van deze scriptie. De niveaus<br />
hebben een aantal uit<strong>in</strong>gsvormen waaraan zij te herkennen zijn. Deze uit<strong>in</strong>gsvormen maken het<br />
mogelijk om het betreffende niveau meetbaar te maken.<br />
Political Community<br />
Het eerste niveau is political community en behelst de brede steun die men heeft voor de politieke<br />
gemeenschap. Specifiek betekent dit voor deze scriptie de brede steun die burgers en ambtenaren<br />
uitspreken voor de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Het gaat hierbij vooral om de verbondenheid die<br />
ambtenaren en burgers voelen met de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Of ze een bepaalde mate van trots<br />
voelen voor de gemeente en of ze daadwerkelijk het gevoel hebben deel uit te maken van een<br />
‘<strong>Ridderkerk</strong>se’ gemeenschap. Bestaat er daadwerkelijk zoiets als een ‘<strong>Ridderkerk</strong>se’ identiteit?<br />
Gevraagd wordt naar het gevoel dat mensen hebben bij de gemeente, of dat nu om <strong>Ridderkerk</strong> als<br />
woonplek of als werkplek gaat. Centraal staat niet zozeer de objectiviteit, maar juist de<br />
belev<strong>in</strong>gswereld van respondenten: de manier waarop burgers en ambtenaren alles ervaren. Om<br />
deze uit<strong>in</strong>gsvormen te kunnen meten zal gebruik worden gemaakt van een topiclijst, waar<strong>in</strong><br />
vragen zijn opgenomen over het bovenstaande.<br />
Regime Pr<strong>in</strong>ciples<br />
Het tweede niveau, regime pr<strong>in</strong>ciples, gaat <strong>in</strong> op de ondersteun<strong>in</strong>g van de kernpr<strong>in</strong>cipes van de<br />
gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Gedoeld wordt dan met name op de algemeen geldende waarden <strong>in</strong><br />
democratische landen, en daarmee ook de organisaties die als gevolg daarvan zijn ontstaan.<br />
Welke ook <strong>in</strong> de missie van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> genoemd worden. In deze scriptie gaat het<br />
dan voornamelijk om de vraag of waarden zoals vrijheid, participatie, tolerantie en respect voor<br />
de geldende regel, die allen zo kenmerkend voor een democratie zijn, nadrukkelijk herkend<br />
worden door burgers en ambtenaren <strong>in</strong> de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Hebben ambtenaren en burgers<br />
bijvoor<strong>beeld</strong> het gevoel dat deze waarden voldoende zijn <strong>in</strong>gebed <strong>in</strong> hun relatie met de<br />
gemeente? Worden deze waarden überhaupt herkend? Ook deze vragen komen terug <strong>in</strong> de<br />
topiclijst, waardoor ook dit niveau meetbaar is geworden.<br />
31
Regime Performance<br />
Regime performance gaat <strong>in</strong> op het functioneren van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Het gaat daarbij<br />
niet zozeer om de vraag of de doelen van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> daadwerkelijk wel of niet<br />
gehaald worden, maar meer om de belev<strong>in</strong>g van de respondenten als het gaat om het functioneren<br />
van de gemeente. Het gaat er hierom om vanuit het oogpunt van de twee doelgroepen het succes<br />
van de gemeente te beoordelen <strong>in</strong> termen van hun percepties van de prestaties van de gemeente.<br />
De focus ligt daarmee op wat burgers en ambtenaren v<strong>in</strong>den van het functioneren van de<br />
gemeente en of deze percepties al dan wel of niet van <strong>in</strong>vloed zijn op het <strong>beeld</strong> dat men heeft van<br />
de gemeente.<br />
Regime Institutions<br />
Regime <strong>in</strong>stitutions gaat, zoals het woord al een beetje doet doorschemeren, over ‘<strong>in</strong>stituties’. In<br />
deze scriptie wordt hiermee explicieter nog, de gemeentelijke organisatie van <strong>Ridderkerk</strong><br />
bedoeld. Specifiek wordt hier gedoeld op de verdel<strong>in</strong>g waarvoor is gekozen <strong>in</strong> de organisatie.<br />
Gedacht kan worden aan de verdel<strong>in</strong>g <strong>in</strong> het college, burgemeester en raad van de gemeente. Ook<br />
kan hiermee worden <strong>in</strong>gegaan op de mate van bureaucratie of de organisatie van het politiebestel.<br />
Political Actors<br />
Met political actors wordt gedoeld op belangrijke actoren <strong>in</strong> de politiek, die voor de gemeente<br />
<strong>Ridderkerk</strong> typerend zijn. Zo is de huidige burgemeester van de gemeente Rotterdam, Ahmed<br />
Aboutaleb, een belangrijk gezicht voor de stad. De vraag is dan ook: Kent <strong>Ridderkerk</strong> een<br />
boeg<strong>beeld</strong>? Is er een politieke leider, die gezien kan worden als ‘het gezicht’ van <strong>Ridderkerk</strong> of <strong>in</strong><br />
ieder geval als belangrijk voor <strong>Ridderkerk</strong>? Met welke politieke figuren associeert men de<br />
gemeente? Wederom zijn hier vragen over opgenomen <strong>in</strong> de topiclijst, die tijdens de<br />
focusgroepen aan bod zijn gekomen.<br />
Deze niveaus zijn van belang om de frames van waaruit respondenten naar de werkelijkheid<br />
kijken, te kunnen classificeren. De optelsom van frames van de respondenten b<strong>in</strong>nen deze vijf<br />
dimensies, vormen samen het <strong>beeld</strong> dat de respondenten hebben van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. De<br />
objects of support zijn tools c.q. hulpmiddelen om tot dit <strong>beeld</strong> te kunnen komen.<br />
32
3.2 Methodologie: Onderzoeksstrategie, -methoden en -technieken<br />
Een kernbesliss<strong>in</strong>g van onderzoek doen, is het kiezen van de onderzoeksstrategie (Verschuren &<br />
Doorewaard, 2007:159-160). Deze overkoepelde logica en opzet van de scriptie wordt <strong>in</strong> het<br />
conceptueel model (figuur 1) beschreven. De gekozen theorie (H2), die de basis heeft gevormd<br />
voor het conceptueel model, maar ook methoden en technieken zijn voor de onderzoeksstrategie<br />
van essentieel belang. B<strong>in</strong>nen deze strategie is voor een bepaalde comb<strong>in</strong>atie van<br />
onderzoeksmethoden gekozen om tot een goede beantwoord<strong>in</strong>g te komen van de hoofdvraag.<br />
In de volgende sub paragrafen zullen de onderzoeksmethoden, documentenanalyse, het<br />
organiseren van focusgroepen en het observeren van deze groepen, achtereenvolgens worden<br />
beschreven.<br />
3.2.1 Casestudy<br />
In deze scriptie wordt gekeken naar het <strong>beeld</strong>(vorm<strong>in</strong>g) b<strong>in</strong>nen de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Het<br />
onderzoeksdome<strong>in</strong> betreft een verzamel<strong>in</strong>g van eenheden waar een conclusie over getrokken gaat<br />
worden (Braster, 2000:83). Geprobeerd wordt om een diepgaand en <strong>in</strong>tegraal <strong>in</strong>zicht te krijgen <strong>in</strong><br />
één tijdruimtelijk begrensd object, namelijk de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> (Verschuren & Doorewaard,<br />
2007:183). En juist omdat het hierbij gaat om een enkel geval, wordt gebruikgemaakt van de<br />
toepasselijke onderzoeksstrategie casestudy (gevalstudie).<br />
De casestudy is een onderzoeksstrategie waarbij een of enkele cases (gevallen) van het<br />
onderzoeksonderwerp <strong>in</strong> hun natuurlijke situatie worden onderzocht (Van Thiel, 2007:97). Het<br />
onderzoeksonderwerp <strong>in</strong> deze scriptie is <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g, met de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> als het<br />
object van onderzoek en daarmee ook de enkelvoudige case.<br />
De keuze voor deze specifieke onderzoeksstrategie ligt <strong>in</strong> het verlengde van het doel van deze<br />
scriptie, namelijk het achterhalen van het <strong>beeld</strong> dat ambtenaren en burgers hebben van de<br />
gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Een belangrijk onderdeel daarbij is de vraag waar dat <strong>beeld</strong> dan op is<br />
gebaseerd. In het onderzoek staan namelijk niet de harde objectieve feiten centraal, maar juist de<br />
subjectieve gevoelens, men<strong>in</strong>gen en ervar<strong>in</strong>gen van ambtenaren en burgers van de gemeente.<br />
Getracht wordt om deze zo gedetailleerd mogelijk weer te geven. Om dit te bewerkstelligen dient<br />
de casus met een vergrootglas te worden geanalyseerd. Door gebruik te maken van de strategie<br />
33
casestudy wordt dit mogelijk gemaakt. Kortom: de aard en doelstell<strong>in</strong>g van deze scriptie komen<br />
het beste uit de verf door gebruik te maken van een enkelvoudige casestudy.<br />
3.2.2 Triangulatie<br />
Verschillende onderzoeksbronnen zijn gebruikt om de <strong>in</strong>formatie, die nodig is voor dit<br />
onderzoek, te verzamelen. Deze manier van het verzamelen van <strong>in</strong>formatie met behulp van<br />
verschillende <strong>in</strong>formatiebronnen wordt ook wel triangulatie genoemd (Van Thiel, 2007).<br />
Triangulatie wordt <strong>in</strong> het Engels ook wel aangeduid als mixed methods en wordt vooral toepast <strong>in</strong><br />
kwalitatief onderzoek (Van Thiel, 2007). De comb<strong>in</strong>atie van casestudy, documentenanalyse,<br />
focusgroepen (en observatie), maakt het mogelijk om betrouwbaarheid en de validiteit van het<br />
onderzoek te vergroten. Daarmee wordt een bijdrage geleverd aan de kwaliteit van het onderzoek.<br />
3.2.3 Documentenanalyse<br />
Onderdeel van dit onderzoek naar <strong>beeld</strong>(vorm<strong>in</strong>g) <strong>in</strong> de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> is een<br />
documentenanalyse. Deze methode dient niet verwart te worden met een <strong>in</strong>houdsanalyse. Om tot<br />
een gedegen funder<strong>in</strong>g te komen, zijn diverse wetenschappelijke artikelen en boeken gebruikt.<br />
Daarnaast heeft de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> een aantal documenten en beleidsnota’s ter beschikk<strong>in</strong>g<br />
gesteld. De startnotie van het project ‘<strong>Ridderkerk</strong>, goed <strong>in</strong> <strong>beeld</strong>’, heeft bijvoor<strong>beeld</strong> voor houvast<br />
gezorgd bij het voorbereiden van zowel het onderzoek als de focusgroepen die hierna hebben<br />
plaatsgevonden. De gemeentegids bood een kijkje <strong>in</strong> de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> als organisatie,<br />
maar vooral ook als leefomgev<strong>in</strong>g. Het logboek van de <strong>Ridderkerk</strong>se aanpak, maakte het<br />
mogelijk om kennis te maken met de gemeente <strong>in</strong> vorm van processen en voornemens die de<br />
gemeente heeft als organisatie. Hier<strong>in</strong> worden onder andere ook een aantal kerncompetenties, dat<br />
de gemeente heeft vastgesteld, besproken. De <strong>in</strong>terviews met onder andere de burgemeester en de<br />
gemeentesecretaris gaven hieraan een persoonlijk t<strong>in</strong>tje. De documentenanalyse maakt het<br />
mogelijk om een situatieschets te maken van de case die <strong>in</strong> deze scriptie centraal staat.<br />
3.2.4 Focusgroepen<br />
Het doel van deze scriptie is om het <strong>beeld</strong> dat burgers en ambtenaren hebben <strong>in</strong> kaart te brengen.<br />
Daarom is gekozen om met behulp van focusgroepen hier achter te komen. Onder leid<strong>in</strong>g van een<br />
gespreksleider wordt een groep van ca. 6 tot 10 personen aangezet om te praten/discussiëren over<br />
34
het onderwerp van deze scriptie. De techniek focusgroep behelst een open discussie, die het<br />
mogelijk maakt om <strong>in</strong>put te genereren door de respondenten de ruimte te geven om hun men<strong>in</strong>g<br />
duidelijk te maken en dus ook op elkaar te reageren. Hierdoor wordt een <strong>beeld</strong> geschetst van hun<br />
ideeën en op<strong>in</strong>ies. Door gebruik te maken van een topiclijst zorgt de gespreksleider ervoor dat<br />
alle aspecten besproken worden en dat de discussie <strong>in</strong> goede banen wordt geleid. De<br />
groepsdiscussies duren gemiddeld anderhalf tot twee uur.<br />
Steekproefkader<br />
In de doelstell<strong>in</strong>g is aangegeven dat gepoogd wordt om het <strong>beeld</strong> van zowel de burgers als de<br />
ambtenaren van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> <strong>in</strong> <strong>beeld</strong> te brengen. Deze doelstell<strong>in</strong>g heeft ertoe geleid<br />
dat de focusgroepen bestaan uit zowel burgers als ambtenaren. Behalve de doelstell<strong>in</strong>g is de<br />
verdel<strong>in</strong>g van de focusgroepen <strong>in</strong> aparte groepen voor ambtenaren en burgers een bewuste keus<br />
geweest. De verdel<strong>in</strong>g maakt het mogelijk om te onderzoeken of de burger hetzelfde denkt over<br />
de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> als de ambtenaar. Het ligt daarom <strong>in</strong> het verlengde hiervan om een<br />
onderscheid te maken tussen burgers aan de ene kant en ambtenaren aan de andere kant.<br />
Figuur 2: Verdel<strong>in</strong>g focusgroepen.<br />
Wanneer het gaat om het benaderen van burgers, merkt de opdrachtgever een belangrijk punt op.<br />
Uit ervar<strong>in</strong>g van de gemeente blijkt namelijk dat een bepaalde groep burgers vaker <strong>in</strong> aanrak<strong>in</strong>g<br />
komt met de gemeente en ook politiek actief is. Deze burgers zitten dan bijvoor<strong>beeld</strong> <strong>in</strong><br />
adviesraden, die regelmatig te maken hebben met de gemeente. Hierdoor wordt hun <strong>beeld</strong><br />
wellicht ook beïnvloed. Daarom is besloten om de respondenten die tot de groep burgers behoren<br />
te verdelen <strong>in</strong> een tweetal groepen. De eerste groep bestaat uit burgers die politiek actief zijn <strong>in</strong><br />
de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. De tweede groep bestaat uit burgers die niet politiek actief zijn <strong>in</strong> de<br />
gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Een belangrijke voorwaarde voor deze beide groepen is dat de burgers<br />
35
wonen <strong>in</strong> de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Dat betekent dus dat burgers, die alleen werken <strong>in</strong> de<br />
gemeente, niet mogen deelnemen aan het onderzoek.<br />
Om tot groepen te komen die representatief zijn voor de burgers <strong>in</strong> de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>,<br />
worden burgers die wonen <strong>in</strong> verschillende wijken van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> benaderd. Dit<br />
maakt het <strong>beeld</strong> divers, maar vooral ook vollediger. In figuur 3 volgt een schematische weergave<br />
van deze verdel<strong>in</strong>g. De burgers die deelgenomen hebben aan de focusgroepen zijn voornamelijk<br />
ouderen geweest. Deze burgers zijn via Sport en Welzijn <strong>Ridderkerk</strong> benaderd.<br />
Figuur 3: Samenstell<strong>in</strong>g burgers.<br />
Ook b<strong>in</strong>nen de groep ambtenaren is een onderscheid gemaakt. Hierbij gaat het om de woonplaats<br />
van de ambtenaren. De ambtenaren worden onderverdeeld <strong>in</strong> een groep die woont <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong><br />
en een groep die niet <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong> woont. Een voorwaarde voor beide groepen is daarbij wel dat<br />
de ambtenaren <strong>in</strong> kwestie werkzaam zijn bij de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. De groep ambtenaren<br />
bestond uit zowel jonge ambtenaren als wat oudere ambtenaren.<br />
Figuur 4: Samenstell<strong>in</strong>g ambtenaren.<br />
36
Selectie:<br />
De resultaten die uit de focusgroepen worden gegenereerd, vormen de basis van de analyse <strong>in</strong> dit<br />
onderzoek. De selectie van de resultaten dient daarom zo gedaan te worden dat het representatief<br />
is voor de groepen. Daarom zal gelet worden op uitspraken die regelmatig de revue passeren en<br />
ook op uitspraken die m<strong>in</strong>der vaak voorkomen, maar die wel op een typische manier laten zien<br />
wat het <strong>beeld</strong> is. Dus zowel herhaaldelijk voorkomende citaten als citaten die enkele keren<br />
voorkomen maar wel heel typisch zijn voor het <strong>beeld</strong> dat de respondenten koesteren.<br />
3.2.5 Ongestructureerde participerende observatie<br />
Niet alleen het gesproken woord vertelt iets over het <strong>beeld</strong>, maar ook de niet uitgesproken<br />
mimiek kan hierover meer vertellen. In het onderzoek is gekozen om hier niet uitvoerig bij stil te<br />
staan. Tijdens de focusgroepen is de onderzoeker zelf aanwezig en figureert hierbij als voorzitter<br />
van de groep. In de praktijk betekende dit, dat de onderzoeker aanwezig is bij de focusgroepen en<br />
het hele debat observeert. De onderzoeker heeft hier<strong>in</strong> een participerende rol, die het mogelijk<br />
maakt om de groep, waar nodig, te sturen. De stur<strong>in</strong>g is vaak noodzakelijk omdat het debat over<br />
een breed onderwerp gaat, dit maakt de kans dat het debat afdwaalt van het onderwerp wellicht<br />
groter. De voorzitter zorgt ervoor dat het debat b<strong>in</strong>nen de kaders van het onderzoek blijft.<br />
3.3 Validiteit & Betrouwbaarheid<br />
Naast de operationalisaties en de methoden & technieken van het onderzoek, spelen de<br />
betrouwbaarheid en validiteit ook een grote rol. Sterker nog, betrouwbaarheid en validiteit<br />
vormen belangrijke criteria voor wetenschappelijk onderzoek. Gekeken wordt naar de kwaliteit<br />
van de waarnem<strong>in</strong>gen en naar de kwaliteit van de conclusies die op de waarnem<strong>in</strong>gen gebaseerd<br />
zijn. In grote lijnen kan de kwaliteit van onderzoek <strong>in</strong> twee aspecten onderscheiden worden: (1)<br />
validiteit en (2) betrouwbaarheid (Universiteit Leiden, 2012).<br />
3.3.1 Validiteit<br />
Wanneer het gaat om validiteit kan een tweetal hoofdvormen worden onderscheiden, namelijk (1)<br />
<strong>in</strong>terne en (2) externe validiteit (Van Thiel, 2007:56).<br />
37
Met <strong>in</strong>terne validiteit wordt de geldigheid van het onderzoek bedoeld (ibid.). Van belang is<br />
daarbij om na te gaan of daadwerkelijk gemeten wordt wat gemeten moet worden <strong>in</strong> het<br />
onderzoek, oftewel of het begrip, zoals vastgesteld, overeenkomt met het begrip zoals bedoeld<br />
(Leiden Universiteit, 2012). De operationalisaties van de belangrijkste variabelen van het<br />
onderzoek spelen hier ook een cruciale rol. In deze scriptie zijn alle variabelen<br />
geoperationaliseerd aan de hand van de theoretische funder<strong>in</strong>g van hoofdstuk twee. De vijf<br />
niveaus van de objects of support vormen gezamenlijk het meet<strong>in</strong>strument van deze scriptie. De<br />
<strong>in</strong>dicatoren voor deze niveaus zijn zo eenduidig en vooral ook uitsluitend mogelijk geformuleerd<br />
om de <strong>in</strong>terne validiteit zo goed mogelijk op te vangen. Daarbij dient opgemerkt te worden dat de<br />
wetenschappelijke literatuur zoals deze gebuikt is <strong>in</strong> de beschrijv<strong>in</strong>g van de theoretische<br />
funder<strong>in</strong>g van deze scriptie, goede handvaten heeft geboden om tot een gedegen operationalisatie<br />
en daarmee ook een goede topiclijst te komen.<br />
Met externe validiteit wordt de generaliseerbaarheid bedoeld. Zijn de bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen en de<br />
conclusies die getrokken worden generaliseerbaar? Idealiter voldoet een onderzoek aan zowel de<br />
<strong>in</strong>terne als de externe validiteit. Echter wanneer gebruik wordt gemaakt van de casestudy, wordt<br />
dit haast onmogelijk. Al eerder is beargumenteerd dat de strategie casestudy goed past bij dit<br />
onderzoek. Een keerzijde hiervan is wel dat het de externe validiteit aantast. Feit is namelijk dat<br />
gekeken wordt naar een s<strong>in</strong>gle case oftewel een enkelvoudig geval. Dit maakt de<br />
generaliseerbaarheid van dit onderzoek onmogelijk. Het onderzoek zegt namelijk alleen iets over<br />
de case die onderzocht is. In deze scriptie betekent dit, dat de resultaten enkel en alleen gelden<br />
voor de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. <strong>Ridderkerk</strong> staat op zich en heeft een bepaalde context, die niet per<br />
se het zelfde is als andere steden. De resultaten zeggen dus ‘niet per se’ iets over andere steden.<br />
Gezien het feit dat validiteit, en daarmee ook externe validiteit, deels de kwaliteit van het<br />
onderzoek bepaalt, zijn er andere manieren gebruikt om de kwaliteit van dit onderzoek op peil te<br />
houden. Gedacht kan worden aan de sterke mate van <strong>in</strong>terne validiteit en de verschillende<br />
methoden en technieken die gebruikt zijn om aan empirisch materiaal te komen, ook wel<br />
triangulatie genoemd.<br />
38
3.3.2 Betrouwbaarheid<br />
Als het gaat om de betrouwbaarheid van het onderzoek is de beschrijv<strong>in</strong>g van hetgeen dat gezien<br />
wordt van belang. Nauwkeurigheid en consistentie vormen hierbij de sleutelwoorden. Hoe<br />
nauwkeuriger en consistenter het onderzoek is, des te zekerder kan de onderzoeker ervan zijn dat<br />
zijn bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen niet toevallig zijn, maar systematisch (Van Thiel, 2007:55).<br />
Het eerste element van betrouwbaarheid betreft dus nauwkeurigheid. Dit heeft met name<br />
betrekk<strong>in</strong>g op het meet<strong>in</strong>strument die onderzoekers gebruiken, zoals vragenlijsten of<br />
observatieschema’s. Deze moeten zo nauwkeurig mogelijk de beoogde variabele ‘meten’ en<br />
onderscheid kunnen maken tussen de verschillende waarden (Van Thiel, 2007:55). Een cruciale<br />
rol is hierbij weggelegd voor <strong>in</strong> de eerste plaats de theoretische funder<strong>in</strong>g van deze scriptie,<br />
welke tot stand is gekomen door gebruik te maken van wetenschappelijke literatuur. In de tweede<br />
plaats krijgt een gedegen en zorgvuldige operationalisatie een belangrijke rol hier<strong>in</strong>. Belangrijke<br />
variabelen kregen mede hierdoor handen en voeten. Op basis van deze operationalisatie is een<br />
topiclijst ontwikkeld. Deze topiclijst is gebruikt bij het uitvoeren van de focusgroepen. Alvorens<br />
deze daadwerkelijk hebben plaatsgevonden en om te controleren of de topiclijst van voldoende<br />
kwaliteit is, is het voorgelegd aan een tweetal onderzoekers 5 . Om te controleren of de topiclijst<br />
ook <strong>in</strong> de praktijk effectief en goed werkbaar is, is er een pilot geweest. De pilot kan ook helpen<br />
bij het opsporen van fouten en om na te gaan hoe makkelijk of moeilijk het is om de focusgroep<br />
met de daarbij horende topiclijsten uit te voeren. Tot slot helpt een pilot ook bij het bepalen van<br />
de tijdsduur van een gemiddelde focusgroep voor dit onderzoek.<br />
Het tweede element van betrouwbaarheid betreft consistentie en ligt <strong>in</strong> de sociale wetenschappen,<br />
waar bestuurskunde toe behoort, wat <strong>in</strong>gewikkelder (Van Thiel, 2007:55). Het gaat hier om het<br />
pr<strong>in</strong>cipe van herhaalbaarheid; onder dezelfde omstandigheden zal dezelfde met<strong>in</strong>g leiden tot<br />
dezelfde bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen (ibid.). Om de herhal<strong>in</strong>g van dit onderzoek meer mogelijk te maken, bevat<br />
de bijlage van deze scriptie de topiclijsten die voor dit onderzoek zijn gebruikt. Dit maakt het<br />
voor andere onderzoekers makkelijker om dit onderzoek te herhalen, al dan niet <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong>.<br />
5 In de eerste plaats, betreft dit het advies van Drs. R.F.I Moody een ervaren onderzoekster en tevens 1 e begeleider.<br />
Daarnaast is ook het advies van MSc. W. Belabas <strong>in</strong>gewonnen.<br />
39
| 4 |Resultaten<br />
In dit hoofdstuk zullen de bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen van het empirisch deel van het onderzoek gepresenteerd<br />
worden. In de eerste paragraaf zal een algemeen <strong>beeld</strong> beschreven worden over de gemeente<br />
<strong>Ridderkerk</strong> zoals deze ervaren wordt door zowel burgers als ambtenaren. Vervolgens zullen, <strong>in</strong><br />
de tweede paragraaf, deze <strong>beeld</strong>en worden gedifferentieerd aan de hand van de vijf niveaus van<br />
objects of support. Per niveau wordt specifieker <strong>in</strong> gegaan op het <strong>beeld</strong> dat zowel burgers als<br />
ambtenaren hebben van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>.<br />
Opgemerkt dient te worden dat <strong>in</strong> dit hoofdstuk gekozen is om zowel ambtenaren als burgers<br />
samen te voegen <strong>in</strong> de beschrijv<strong>in</strong>g en analyse van de resultaten. In de verdel<strong>in</strong>g van de<br />
focusgroepen is dit onderscheid wel gemaakt, maar gezien het feit dat de resultaten over het<br />
algemeen eenduidig zijn, is gekozen voor een samenvoeg<strong>in</strong>g van de groepen <strong>in</strong> dit hoofdstuk.<br />
Voorts zijn <strong>in</strong> dit hoofdstuk citaten/uitspraken gebruikt die typerend zijn voor hetgeen dat leeft<br />
onder de respondenten. Hierbij is vooral gebruikgemaakt van uitspraken die vaak gebruikt zijn<br />
en uitspraken die m<strong>in</strong>der vaak de revue passeerden, maar wel degelijk typerend zijn voor de<br />
groepen.<br />
4.1 Wat is het algemeen <strong>beeld</strong> over de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>?<br />
Door middel van een vijftal focusgroepen is getracht om het <strong>beeld</strong> dat zowel burgers als<br />
ambtenaren hebben van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> <strong>in</strong> kaart te brengen. De eerste en tevens<br />
belangrijkste conclusie hierbij is dat veel en vooral ook zeer uiteenlopende <strong>beeld</strong>en bestaan bij<br />
zowel burgers als ambtenaren als het gaat om de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Zo is tijdens de<br />
focusgroepen niet alleen gesproken over het gevoel dat men heeft wanneer er door de<br />
‘<strong>Ridderkerk</strong>se’ straten gelopen wordt, maar ook over de sfeer <strong>in</strong> de gemeente en de heersende<br />
cultuur <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong>, een cultuur waar de nodige gedragsvoorschriften uit voort lijken te<br />
vloeien. In het verlengde hiervan is de verbondenheid, die men voelt met de gemeente en ook met<br />
elkaar, een ander veelbesproken thema: terwijl een groot deel van de respondenten deze<br />
verbondenheid <strong>in</strong> sterke mate voelt en zich goed kan identificeren met de gemeente, ervaart een<br />
ander deel van de respondenten juist een grote afstand tot de ‘<strong>Ridderkerk</strong>se’ gemeenschap. Of er<br />
40
überhaupt gesproken kan worden van een ‘<strong>Ridderkerk</strong>se’ gemeenschap is overigens volgens<br />
velen nog maar de vraag. Daarnaast is er voornamelijk vanuit burgers gesproken over de relatie<br />
met de gemeente, <strong>in</strong> termen van positieve en negatieve ervar<strong>in</strong>gen. Juist deze ervar<strong>in</strong>gen lijken<br />
ten grondslag te liggen aan de bestaande <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g. In de gesprekken met ambtenaren is niet<br />
alleen over deze burger-overheid relatie gesproken, maar ook over de gemeente <strong>in</strong> haar rol als<br />
werkgever. De <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g is daarmee dus niet alleen gebaseerd op <strong>Ridderkerk</strong> als<br />
leefomgev<strong>in</strong>g, maar ook op <strong>Ridderkerk</strong> als gemeentelijke organisatie. Verder is ook de<br />
geografische ligg<strong>in</strong>g c.q. <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van de gemeente ter sprake gekomen, waarbij het nieuwe<br />
w<strong>in</strong>kelcentrum, de geplande tramlijn, het overvloedige ‘groene’ karakter van de omgev<strong>in</strong>g, maar<br />
ook diverse fietsroutes en de ligg<strong>in</strong>g van de gemeente tussen een aantal rijkswegen als typisch<br />
werden ervaren.<br />
Over het algemeen was het voor de respondenten, dus zowel de burgers als ambtenaren, lastig om<br />
een eenduidig <strong>beeld</strong> te schetsen van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. ‘Het is moeilijk om te zeggen waar<br />
<strong>Ridderkerk</strong> echt voor staat’. Duidelijk is wel, wat <strong>Ridderkerk</strong> niet is, namelijk een stad.<br />
‘<strong>Ridderkerk</strong> is een dorp en moet dat vooral ook blijven’, v<strong>in</strong>den vrijwel alle respondenten. ‘Als je<br />
naar de stad wilt, ga je wel naar Rotterdam of Dort (Dordrecht)’.<br />
4.2 Object of support<br />
De uiteenzett<strong>in</strong>g van het <strong>beeld</strong> dat burgers en ambtenaren hebben van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong><br />
zal <strong>in</strong> deze paragraaf beantwoord worden. In de theoretische funder<strong>in</strong>g is een onderscheid<br />
gemaakt, waar<strong>in</strong> een vijftal niveaus van object of support het mogelijk maakt om deze<br />
uiteenlopende topics te differentiëren. In het hiernavolgende worden de <strong>beeld</strong>en die zowel<br />
burgers als ambtenaren hebben van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> per niveau geanalyseerd.<br />
4.2.1 Political Community<br />
Op het niveau ‘political community’ ligt de nadruk op de verbondenheid, trots, gevoel van<br />
daadwerkelijk gemeenschap en <strong>Ridderkerk</strong>se identiteit. Zoals reeds aangegeven zijn grote<br />
verschillen geconstateerd met betrekk<strong>in</strong>g tot dit niveau, tussen ambtenaren en burgers, maar ook<br />
b<strong>in</strong>nen de groepen ambtenaren en burgers. Zo geeft een groot aantal respondenten aan dat ze trots<br />
is op de gemeente waar ze <strong>in</strong> woont en werkt, juist omdat de kle<strong>in</strong>schaligheid er voor zorgt dat<br />
41
iedereen elkaar kent <strong>in</strong> ‘het dorp’ (met deze term wordt dan ook verwezen naar <strong>Ridderkerk</strong>).<br />
Onderstaande uitspraken van respondenten illustreren dit op treffende wijze:<br />
‘Voor mij is het de plek waar ik altijd geleefd heb (…) Voor mij is <strong>Ridderkerk</strong> thuis,<br />
ik heb er veel meer mee dan met andere gemeentes.’<br />
Ik werk <strong>in</strong> de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> en dat voelt goed. Het is geen stad, maar ook geen dorp…iets<br />
ertussen <strong>in</strong>. Dagelijks zie je dezelfde mensen…vanuit de bus zie ik dezelfde man, die bij het straat<strong>beeld</strong><br />
past en hoort.<br />
‘S<strong>in</strong>ds ik voor de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> werk, heb ik een gevoel van trots als ik aan de gemeente denk.<br />
Het is toch wel de zesde gemeente, waar ik voor gewerkt heb, maar hier heerst een speciale sfeer die<br />
moeilijk uit te leggen is. Het gevoel dat je welkom bent, een fijn gevoel…’<br />
Het merendeel van de ambtenaren en burgers wijst dan ook op de gezellige sfeer <strong>in</strong> ‘het dorp’.<br />
Iedereen kent elkaar, iedereen helpt elkaar en iedereen heeft respect voor elkaar. Juist deze trots<br />
op de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> maakt het dat, <strong>in</strong> het bijzonder burgers aangeven dat ‘alles moet<br />
blijven zoals het is.’ De controversiële geplande tramlijn heeft dan ook om deze reden geen<br />
doorgang gevonden <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong>. De tramlijn zou er voor zorgen dat ‘vreemden’ het dorp <strong>in</strong> en<br />
uit kunnen gaan. De angst voor een verander<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de ‘familiaire’ sfeer, die zo kenmerkend is<br />
voor de gemeente, toont dan ook hoe trots men is op de huidige gang van zaken. De helft van de<br />
deelnemers aan de focusgroepen, zegt dan ook zich wel degelijk een <strong>Ridderkerk</strong>er te voelen. Het<br />
volgende citaat is daar een mooi voor<strong>beeld</strong> van:<br />
‘We organiseren vaak barbecueën en daar komt iedereen op af…en ook als er een begrafenis is, dan<br />
komt iedereen uit respect voor elkaar opdagen…dat is toch wel bijzonder.’<br />
Een aantal andere respondenten noemt daarbij ook dat het respect hebben voor elkaar zich op<br />
verschillende wijze manifesteert. Zo is <strong>Ridderkerk</strong> een gemeente die door vrijwel iedere<br />
respondent getypeerd wordt als een ‘religieus’ dorp. Het respect uit zich door de zondagsrust<br />
waar door iedereen <strong>in</strong> de stad, christelijk of niet, over wordt gewaakt. Ook worden er nooit<br />
42
stadsevenementen op de zondag georganiseerd. Dat zorgt toch voor een bepaalde saamhorigheid,<br />
aldus burgers en ambtenaren. Niet alleen de omgang met elkaar, maar ook materiële zaken, zoals<br />
het nieuwe w<strong>in</strong>kelcentrum, de brede fietspaden, en de rust <strong>in</strong> de wijken als gevolg van de<br />
buurtpreventie, zorgen voor de nodige ervaren trots bij burgers en ambtenaren. Zo geven de<br />
meeste respondenten aan dat ze zeer tevreden zijn met de vele groene gebieden <strong>in</strong> de gemeente.<br />
‘Dat zie je nergens meer’, is een veelgehoorde uitspraak hierover. De ruime (rijks)wegen, de vele<br />
fietspaden, maar ook de consequente wegvoorzien<strong>in</strong>gen voor gehandicapten zorgen ervoor dat de<br />
gemeente bereikbaar is voor iedereen. Het behouden van deze ruime <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van <strong>Ridderkerk</strong>, is<br />
daarom voor velen noodzakelijk:<br />
‘Mijn man komt uit Voorburg, toen hij hier kwam wonen, zei hij wat bijzonder<br />
dat je zo snel <strong>in</strong> de polder kunt zijn. Je kunt alle kanten op <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong>.<br />
Daar moet je ook zu<strong>in</strong>ig mee zijn en niet alles vol bouwen.’<br />
De goede sfeer en tevredenheid met elkaar komt ook terug <strong>in</strong> de wijze waarop een aantal<br />
ambtenaren de ‘gemiddelde <strong>Ridderkerk</strong>se burger’ typeert, namelijk als ‘sociaal’, ‘betrokken’,<br />
‘aardig’, ‘rustig’ en vooral ook ‘vertrouwensgez<strong>in</strong>d’ naar ambtenaren toe. Deze houd<strong>in</strong>g van vele<br />
burgers zou volgens hen zeer bevorderlijk zijn voor het gemeenschapsgevoel en het gevoel van<br />
saamhorigheid b<strong>in</strong>nen de gemeente. Echter, lang niet alle respondenten voelen zich verbonden<br />
met en trots op de gemeente:<br />
‘<strong>Ridderkerk</strong> is een plaats zonder ziel. Allemaal huizen bij elkaar, zonder kern,<br />
zonder kloppend hart. Er is wel een w<strong>in</strong>kelcentrum maar die zit klungelig <strong>in</strong> elkaar….’<br />
‘<strong>Ridderkerk</strong> mist een ziel, het is hier overdag best druk, maar <strong>in</strong> de avond uitgestorven.<br />
Ook we<strong>in</strong>ig evenementen en de gezelligheid is na afloop ook meteen weg.’<br />
‘<strong>Ridderkerk</strong> is geen gemeenschap, maar bestaat uit allemaal kle<strong>in</strong>e gemeenschapjes,<br />
waaronder een grote sterk religieuze christelijke gemeenschap. Daardoor zijn er<br />
allerlei kle<strong>in</strong>e buurtjes en wijkjes, maar niet echt één <strong>Ridderkerk</strong>se identiteit.’<br />
43
Uit (onder andere) bovenstaande citaten blijkt dat niet iedereen zich kan identificeren met<br />
<strong>Ridderkerk</strong> noch dat iedereen de gemeente zou typeren als ‘een gemeenschap’. Een vaak gehoord<br />
geluid van respondenten is dan ook dat er <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong> een duidelijke scheid<strong>in</strong>g is tussen de<br />
sterk christelijke en goed georganiseerde wijken (die allemaal bij elkaar zitten), en de rest van<br />
<strong>Ridderkerk</strong>. Volgens een groot deel van de respondenten voelt men zich <strong>in</strong> de eerste plaats niet zo<br />
zeer ‘een <strong>Ridderkerk</strong>er’, maar eerder een bewoner van Slikkerveer, Drievliet of Rijsoord. Er<br />
heerst dan ook nog steeds een sfeer, waarbij het toch uitmaakt bij welke kerk men aangesloten is.<br />
‘Verdeeldheid’ zou volgens sommige burgers en ambtenaren dan ook de sfeer <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong> goed<br />
schetsen. Wat bijdraagt aan het gebrek aan een gemeenschapsgevoel, is de geografische <strong>in</strong>del<strong>in</strong>g<br />
van ‘het dorp’. De <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van de gemeente zou ‘zielloosheid’ en ‘sfeerloosheid’ met zich<br />
meebrengen. Er wordt hier dan ook de vergelijk<strong>in</strong>g gemaakt met andere steden, zoals Rotterdam<br />
en Dordrecht, waar stadsevenementen leiden tot gezelligheid, die langer duurt dan alleen het<br />
moment zelf. In <strong>Ridderkerk</strong> zou dat ontbreken, de <strong>in</strong>cidentele evenementen die worden<br />
georganiseerd zorgen voor een leuke sfeer, maar daarna ‘is de boel helemaal uitgestorven en leeft<br />
iedereen weer <strong>in</strong> zijn eigen wereldje.’ Daarnaast wordt er op gewezen dat <strong>Ridderkerk</strong> <strong>in</strong>middels<br />
erg veranderd is. Er zijn veel mensen ‘van buiten’ gekomen, voornamelijk uit Rotterdam en<br />
Brabant, en dat maakt dat de gemeente verandert. Dit zou zich <strong>in</strong> het bijzonder uiten <strong>in</strong> meer<br />
crim<strong>in</strong>aliteit, verhard<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de omgang met elkaar en gescheiden werelden. Deze ontwikkel<strong>in</strong>gen<br />
zouden ervoor gezorgd hebben dat <strong>Ridderkerk</strong> geen echte gemeenschap te noemen is. In de<br />
geschiedenis van het dorp ligt echter ook een deel van de verklar<strong>in</strong>g hiervoor. In één van de<br />
focusgroepen kwam namelijk het volgende aan het licht:<br />
‘<strong>Ridderkerk</strong> is ontstaan uit allemaal kle<strong>in</strong>e dorpen zoals Rijsoord, Slikkenveer, Bolnes,<br />
Oostendam en <strong>Ridderkerk</strong>. De rest is erbij gebouwd. Deze dropjes hebben dus allemaal hun eigen<br />
4.2.2 Regime Pr<strong>in</strong>ciples<br />
cultuur behouden, waardoor de sfeer <strong>in</strong> elke dorpje anders is.’<br />
Ook op het niveau van regime pr<strong>in</strong>ciples kan een aantal uiteenlopende <strong>beeld</strong>en worden<br />
onderscheiden. Dit tweede niveau gaat <strong>in</strong> op de kernpr<strong>in</strong>cipes van het democratisch staatsbestel<br />
dat Nederland, maar vooral ook <strong>Ridderkerk</strong>, kent. Waarden zoals vrijheid, participatie, tolerantie<br />
en gematigdheid liggen hieraan ten grondslag. Allereerst v<strong>in</strong>den vrijwel alle respondenten dat<br />
deze waarden enorm belangrijk zijn, niet alleen landelijk, maar zeker ook b<strong>in</strong>nen de gemeente<br />
44
zelf horen deze pr<strong>in</strong>cipes te worden na geleefd. Met name ambtenaren v<strong>in</strong>den de waarde vrijheid<br />
een groot goed die zeer zeker ook terug te v<strong>in</strong>den is <strong>in</strong> de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Allen hebben zij<br />
het gevoel dat zij, <strong>in</strong> alle vrijheid, hun men<strong>in</strong>g ten allen tijde kenbaar kunnen maken, zonder dat<br />
daar directe consequenties voor volgen. Dit blijkt onder meer ook uit de volgende quotes:<br />
‘Wat typisch <strong>Ridderkerk</strong> is, is dat je zoals wij nu, van men<strong>in</strong>g kunt verschillen zonder dat je een draai<br />
om je oren krijgt.’<br />
‘Als je als ambtenaar <strong>in</strong> de gemeente woont, dien je wel <strong>in</strong> staat te zijn<br />
negatieve reacties van je af te laten glijden.’<br />
Ook burgers ervaren een bepaalde mate van vrijheid als het gaat om hun ‘zegje’ kunnen doen. De<br />
lokale krant ‘De Comb<strong>in</strong>atie’ biedt hier alle mogelijkheden toe. Alle burgers hebben de toegang<br />
tot deze krant, waardoor de meeste van hen het gevoel hebben dat er b<strong>in</strong>nen de gemeente een<br />
veilige sfeer bestaat, waar<strong>in</strong> kritiek op overheidshandelen onbestraft geuit kan worden. Daarnaast<br />
hebben burgers ook de mogelijkheid om opmerk<strong>in</strong>gen te benoemen en/of vragen te stellen tijdens<br />
een speciaal vragenuur. ‘De meeste mensen zijn hiervan niet op de hoogte, maar dat kan hier (<strong>in</strong><br />
<strong>Ridderkerk</strong>) gewoon!’. Dit wordt ervaren als de vrijheid om te zijn wie je bent zonder dat daar<br />
enige beperk<strong>in</strong>gen aan toegeschreven worden. Het pr<strong>in</strong>cipe van vrijheid is geheel<br />
vanzelfsprekend. Iedereen kan zeggen wat hij wil zonder dat daar directe consequenties aan ten<br />
grondslag liggen. Over het algemeen v<strong>in</strong>den zowel burgers als ambtenaren, dat de burgers zoveel<br />
mogelijk bij de gemeente betrokken worden. Participatie is daarmee de waarde die tijdens de<br />
focusgroepen het meest benoemd is. De meeste ambtenaren v<strong>in</strong>den het ook enorm belangrijk om<br />
<strong>in</strong> gesprek te gaan met burgers, bijvoor<strong>beeld</strong> om bepaalde besluiten nader toe te lichten. De<br />
gemeente wordt mede daarom getypeerd als een organisatie met ‘korte lijnen’. Zowel tussen<br />
ambtenaren onderl<strong>in</strong>g, maar ook en vooral <strong>in</strong> de relatie tot de burger.<br />
Al eerder is ‘het uurtje van de raad’ benoemd. Op deze wijze krijgen burgers een podium waarop<br />
zij hun men<strong>in</strong>g kunnen laten blijken. Daarnaast bestaan er ook structurele wijkoverleggen, waar<strong>in</strong><br />
alle <strong>Ridderkerk</strong>se wijken vertegenwoordigd zijn. Burgers die actief deel nemen aan deze<br />
45
ijeenkomsten, hebben ook de mogelijkheid om advies uit te brengen richt<strong>in</strong>g de gemeente<br />
<strong>Ridderkerk</strong>. Hierover is het volgende gezegd:<br />
’We hebben een convenant gesloten met de gemeente, waardoor wij dus gevraagd, maar ook<br />
ongevraagd advies mogen uitbrengen aan de gemeente. En daar maken wij ook wel gebruik van en<br />
soms botst dat wel een beetje, maar dat is niet erg want het houdt iedereen scherp’.<br />
Ook m<strong>in</strong>der formele activiteiten v<strong>in</strong>den plaats b<strong>in</strong>nen de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> als het gaat om het<br />
betrekken van burgers bij activiteiten. Zo zijn er verschillende <strong>in</strong>itiatieven die het voor ‘de<br />
gewone burger’ mogelijk maken om <strong>in</strong>spraak te hebben <strong>in</strong> wat er b<strong>in</strong>nen de <strong>Ridderkerk</strong>se<br />
gemeentelijke organisatie gebeurt. Het wijk-idee-team is hier een goed voor<strong>beeld</strong> van. De<br />
gemeente stelt geld beschikbaar voor burgers die mee willen denken over activiteiten die<br />
georganiseerd kunnen worden voor bewoners van diverse wijken. Burgers zijn hier dan ook erg<br />
blij mee:<br />
‘Ik moet wel zeggen dat er genoeg potjes worden vrijgemaakt door de gemeente om leuke<br />
d<strong>in</strong>gen mee te doen <strong>in</strong> de wijk, d<strong>in</strong>gen die wij mogen bedenken.’<br />
Erg kenmerkend aan <strong>Ridderkerk</strong> v<strong>in</strong>den de respondenten verder het brede scala aan<br />
voorzien<strong>in</strong>gen die <strong>Ridderkerk</strong> te bieden heeft. Dit komt ook weer tot uit<strong>in</strong>g <strong>in</strong> het bestaan van een<br />
verscheidenheid aan verenig<strong>in</strong>gsbanden. Ook dat is weer dorps en dat verbaast. Het is een plaats<br />
met circa 45.000 <strong>in</strong>woners, maar kerken en verenig<strong>in</strong>gen heb je er overal.<br />
Er kunnen echter twee kantteken<strong>in</strong>gen worden geplaatst bij deze mogelijkheden tot<br />
‘engagement’. In de eerste plaats wordt er door enkele ambtenaren opgemerkt dat lang niet<br />
iedereen gebruik maakt van de ‘tools’ die aangereikt worden door de gemeente om mee te denken<br />
c.q. doen, ‘vooral <strong>in</strong> bepaalde wijken is het moeilijk om burgers bij elkaar te krijgen om d<strong>in</strong>gen<br />
<strong>in</strong> de wijk te organiseren’. In de tweede plaats bestaat er bij een groot deel van de geïnterviewde<br />
ambtenaren het gevoel dat de gemeente doorschiet <strong>in</strong> het creëren van <strong>in</strong>spraakmogelijkheden<br />
voor burgers. De volgende citaten zijn hier een mooie illustratie van:<br />
46
‘Natuurlijk moet je als ambtenaar praten met burgers, maar als het antwoord al duidelijk is,<br />
zoals nu vaak het geval is, wordt het overbodig.’<br />
‘De gemeente gaat nu te veel uit van <strong>in</strong>spraak voor burgers…soms moet je er voor kiezen om burgers<br />
slechts te <strong>in</strong>formeren over keuzes, <strong>in</strong> plaats van de discussie aan te gaan.’<br />
‘De korte lijnen tussen burgers en bestuurders passen niet meer bij het <strong>Ridderkerk</strong> van nu<br />
de dag…daar is de gemeente <strong>in</strong>middels veels te groot voor, veel wethouders moeten dat<br />
lesje nog <strong>in</strong> de praktijk brengen.’<br />
Ambtenaren geven daarmee aan dat de gemeente als organisatie soms doorslaat <strong>in</strong> het idee van<br />
‘dicht bij de burger staan’. Er wordt te veel toegegeven aan het ‘dorpse gevoel’ en ‘de<br />
kle<strong>in</strong>schaligheid’ die zo gewaardeerd worden door burgers, terwijl <strong>Ridderkerk</strong> aan het groeien is<br />
en niet langer aan deze eisen kan voldoen. De waarde ‘gematigdheid’ is hiermee volgens<br />
ambtenaren ver te zoeken. Ook sommige burgers zijn ten slotte ontevreden met de participatie<br />
mogelijkheden, maar om een andere reden. Enkele burgers geven aan dat er niets gedaan wordt<br />
met de <strong>in</strong>breng die aangeleverd wordt:<br />
‘Ik word niet gehoord. Je mag wel meepraten maar er wordt niets meegedaan.’<br />
De term ‘tolerantie’ komt <strong>in</strong> de focusgroepen vooral terug <strong>in</strong> de wijze waarop gesproken wordt<br />
over ‘het geloof’. De meeste respondenten kenschetsen de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> als een<br />
‘christelijk dorp’. De manier waarop met elkaar wordt omgegaan getuigd echter volgens velen<br />
van respect voor elkaar, ondanks de verschillen <strong>in</strong> levenswijzen tussen gelovigen (waarmee<br />
gedoeld wordt op de gereformeerde christenen <strong>in</strong> de wijken en de niet-gelovigen). Er wordt veel<br />
reken<strong>in</strong>g gehouden met elkaar, vooral als het gaat om de zondagse rust. In dit verband is<br />
onderstaand citaat typerend voor hoe tolerantie als begrip werd <strong>in</strong>gevuld door geïnterviewde:<br />
47
‘Ik ga dan niet, bij wijze van spreken, mijn auto staan wassen of beg<strong>in</strong>nen met een verbouw<strong>in</strong>g<br />
of iets dergelijks. Dat kan ook op een andere dag.’<br />
Als het echter om de relatie tussen ouderen en jongeren gaat, voelt men juist een bepaalde mate<br />
van vervag<strong>in</strong>g van deze waarde. Het valt volgens sommige respondenten op dat de tolerantie<br />
m<strong>in</strong>der aan het worden is, ‘maar dat is overal zo’. Daarbij wordt dus opgemerkt dat dit niet alleen<br />
typerend is voor <strong>Ridderkerk</strong>, maar dat er een algemene trend waarneembaar is die samen te<br />
vatten is als ‘verhard<strong>in</strong>g van de samenlev<strong>in</strong>g’. De demografische samenstell<strong>in</strong>g van <strong>Ridderkerk</strong><br />
maakt dat deze spann<strong>in</strong>gen echter sterker ervaren worden, een grote groep ouderen én een grote<br />
groep jongeren. Overlast door racende bromfietsen en harde muziek wordt dan ook een aantal<br />
keer genoemd, terwijl tegelijkertijd erkend wordt dat men we<strong>in</strong>ig kan hebben van de jeugd, ‘er is<br />
we<strong>in</strong>ig tolerantie.’ Ook geven enkele respondenten aan dat er we<strong>in</strong>ig te doen is voor jongeren <strong>in</strong><br />
‘het dorp’, ondanks het streven van de gemeente om voor meer activiteiten te zorgen. ‘De loods’<br />
is zo’n pog<strong>in</strong>g. Het is een plek waar jongeren elkaar kunnen en mogen ontmoeten zonder dat ze<br />
voor buurtbewoners overlast bezorgen.<br />
‘Er wonen we<strong>in</strong>ig jonge gez<strong>in</strong>nen <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong>, waardoor een huilend k<strong>in</strong>d al snel opvalt…’<br />
‘Als wij ergens zitten gaan mensen bellen dat wij te veel lawaai maken. Dat is dus niet tolerant!’<br />
Ondanks de spann<strong>in</strong>gen die zich soms voordoen, bestaat er volgens de meeste respondenten wel<br />
een cultuur <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong>, waar<strong>in</strong> men elkaar kan aanspreken op elkaars gedrag. Die cultuur<br />
verandert echter, door de eerder genoemde ‘verhard<strong>in</strong>g’ van de samenlev<strong>in</strong>g, maar ook door de<br />
komst van ‘vreemden’, die dat niet gewend zijn.<br />
4.2.3 Regime Performance<br />
Het functioneren van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> wordt centraal gesteld bij het niveau van het<br />
‘regime performances.’ Opvallend b<strong>in</strong>nen dit niveau is dat de meeste burgers hun men<strong>in</strong>gen<br />
vooral baseren op het persoonlijk contact met de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Ondanks kle<strong>in</strong>e negatieve<br />
48
ervar<strong>in</strong>gen zijn de burgers over het algemeen erg tevreden met het functioneren van de gemeente<br />
<strong>Ridderkerk</strong>. Hiermee wordt vooral gedoeld op het functioneren van de gemeente als organisatie.<br />
De meeste hebben vaak telefonisch contact gehad met de gemeente om meld<strong>in</strong>g te doen van met<br />
name obstakels en belemmer<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de buitenruimte. Voor<strong>beeld</strong>en hiervan zijn stoeptegels die<br />
voor overlast zorgen, kapotte palen of verloren vuilniszakken die voor overlast zorgen. Over het<br />
algemeen hebben de meeste burgers aan het contact met de gemeente een positief gevoel<br />
overgehouden. Een belangrijke kantteken<strong>in</strong>g die vrijwel alle burgers plaatsten was het feit dat zij<br />
voor eenzelfde zaak vaak een aantal keer moesten bellen voordat er actie ondernomen werd. Dat<br />
wordt wel lastig gevonden, maar weerhoudt ze er niet van om nog een keer te bellen en dan nog<br />
een keer totdat actie ondernomen wordt. Wat bovendien ook gewaardeerd wordt door burgers, is<br />
dat wanneer de gemeente iets als ‘niet haalbaar’ bestempeld, er ook meteen uitgelegd wordt<br />
waarom. De communicatie met en naar de burger is dan volgens velen altijd goed.<br />
Opgemerkt wordt verder dat zij wel het gevoel hebben dat de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> haar best doet<br />
voor haar burgers. De gemeente staat volgens de meeste wel open voor <strong>in</strong>itiatieven vanuit de<br />
burgers.<br />
‘Over het algemeen komt de gemeente wel <strong>in</strong> actie, maar ik moet er wel achter aangaan.<br />
Ik bel ze plat.’<br />
‘Ik heb het gevoel dat wanneer ze mijn naam zien, er lampjes gaan branden, zo vaak bel ik.’<br />
‘Als we activiteiten willen organiseren is er bij de gemeente altijd wel een potje om dat te kunnen<br />
f<strong>in</strong>ancieren. Daar zijn wij wel blij mee! Het verbaast mij soms wel dat er zoveel geld voor is’.<br />
Ook voor nieuwe burgers doet de gemeente haar best, merkt een aantal respondenten op. De<br />
tour<strong>in</strong>gcars, met een daarbij hoorde rondleid<strong>in</strong>g, die ter beschikk<strong>in</strong>g is gesteld voor nieuwe<br />
<strong>Ridderkerk</strong>ers is zo een voor<strong>beeld</strong>. ‘Dat is toch leuk!’.<br />
Behalve de kortstondige contactmomenten met de gemeente, wordt ook gesproken over andere<br />
zaken die de gemeente gerealiseerd zou hebben. Het eerder genoemde w<strong>in</strong>kelcentrum, het mooie<br />
49
groen, de brede wegen en fietspaden. Een ander belangrijke prestatie van de gemeente die een<br />
aantal keren specifiek genoemd wordt, is de buurtpreventie:<br />
‘Wij zijn daar heel erg blij mee. Op de kliko zetten ze ook briefjes dat we ze b<strong>in</strong>nen moeten<br />
zetten, omdat dieven er mee kunnen <strong>in</strong>breken. Dat geeft een veilig gevoel’.<br />
Voor de deur stond een auto met daar<strong>in</strong> gereedschap, dit vonden zij verdacht dus hebben ze<br />
aangebeld om te vragen van wie die auto is. Daar zijn wij blij mee.<br />
Desondanks is er ook kritiek op hoe de gemeente omgaat met andere zaken, zo is het<br />
politiebureau altijd gesloten <strong>in</strong> het weekend, wat <strong>in</strong> de praktijk betekent dat men helemaal naar<br />
Rotterdam moet. Dit geldt ook voor huisartsenposten, die ’s weekends slecht te bereiken zijn. De<br />
gemeente zou daar eens goed naar moeten kijken. Ook het niet direct reageren op situaties die<br />
ernstige gevolgen kunnen hebben, worden door sommige respondenten gezien als het falen van<br />
de gemeente:<br />
Bij mij <strong>in</strong> de straat worden fietsen gedoogd op de stoep. K<strong>in</strong>deren fietsen daarop als ze naar<br />
school gaan en terug komen. Nu is het zo dat, dat stuk was voorzien van drie palen<br />
die het voor auto’s onmogelijk maakt om daar te komen. Één van die palen is kapot gereden.<br />
Hierdoor komen auto’s er ook <strong>in</strong>. De gemeente doet hier niets aan.<br />
Ondanks het feit dat ik het al een paar keer heb aangegeven. De gemeente moet die palen<br />
gewoon op voorraad hebben, want deze situatie is levensgevaarlijk.<br />
Volgens een van de geïnterviewde functioneert de gemeente allang niet meer zo goed als <strong>in</strong> het<br />
verleden. Vroeger kon je de wethouder persoonlijk ergens op aanspreken en nu is dat allang niet<br />
meer zo. Daardoor ontstaat er bij enkele van de respondenten argwaan en wantrouwen.<br />
Onderstaande uitspraak is daar illustratief voor:<br />
‘Het contact met de gemeente was vroeger anders. Ze leren nu om de brei heen te praten. Of het om<br />
kle<strong>in</strong>e d<strong>in</strong>gen of om grote d<strong>in</strong>gen gaat, ze laten nooit het achterste van hun tong zien’.<br />
50
Ook bij enkele andere burgers is dit wantrouwen te herkennen, maar dan om een geheel andere<br />
reden. Er bestaat veel onduidelijkheid over de AOW regel<strong>in</strong>g, waar de gemeente maar geen<br />
helderheid over kan schenken. Dat baart bijvoor<strong>beeld</strong> onderstaande respondent de nodige zorgen:<br />
‘De AOW gaat <strong>in</strong> vanaf je verjaardag. Dat betekent dat ik met een periode van twee weken<br />
zonder geld zit. Ik ben namelijk de 10e pas jarig. Ik heb er notie van genomen, maar weet niet<br />
waar ik aan toe ben….Geen rechtszekerheid zoals een gemeente dient te waarborgen.’<br />
Wederom wordt de reden van deze verm<strong>in</strong>derde prestaties van de gemeente, gelegd <strong>in</strong> ‘het<br />
groter’ worden van <strong>Ridderkerk</strong>, het verdwijnen van de kle<strong>in</strong>schalige en familiaire sfeer en het<br />
ontstaan van ‘lange’ lijnen.<br />
Ook de meeste ambtenaren zijn tevreden over het functioneren van de gemeente, maar ‘er valt<br />
nog wel veel te halen’, merken een aantal op. Volgens één van de ambtenaren scoort de gemeente<br />
hoog als het gaat om tevredenheidonderzoeken, maar de angst voor verander<strong>in</strong>g maakt dat de<br />
gemeente beperkt wordt <strong>in</strong> haar prestaties. Mensen staan niet open voor nieuwbouw en nieuwe<br />
voorzien<strong>in</strong>gen (zoals de nieuw geplande tramlijn), omdat het bij hen <strong>in</strong> de buurt komt. Hoewel dit<br />
soort verander<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> het algemeen belang zijn van de stad, realiseert de gemeenschap van<br />
Oostendam zich bijvoor<strong>beeld</strong> niet dat ze een deel zijn van een groter geheel (<strong>Ridderkerk</strong>), en dus<br />
dat iedereen moet <strong>in</strong>schikken. Een aantal ambtenaren merkt dan ook op dat veel reken<strong>in</strong>g wordt<br />
gehouden met de burgers van <strong>Ridderkerk</strong>, soms zelfs te veel. Dit blijkt volgens hen niet alleen uit<br />
de hoge mate van participatie, maar ook uit de snelle afhandel<strong>in</strong>g van meld<strong>in</strong>gen die door de<br />
burger worden <strong>in</strong>gediend, aldus ambtenaren die veel te maken hebben met burgers.<br />
‘Ik merk ook dat er veel meld<strong>in</strong>gen b<strong>in</strong>nen komen. Wij proberen deze meld<strong>in</strong>gen ook snel op te pakken<br />
en af te handelen. Burgers zeggen vaak: jullie zijn ook snel’.<br />
Ambtenaren zijn dan ook vooral trots op de dienstverlen<strong>in</strong>g die de gemeente levert: ‘de<br />
dienstverlen<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong> is gewoon goed!’ Daarnaast wijzen ook ambtenaren op de mooie<br />
leefomgev<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong>. Fietspaden, rotondes, groenvoorzien<strong>in</strong>g, <strong>Ridderkerk</strong> kent we<strong>in</strong>ig<br />
verpauper<strong>in</strong>g. Toch is er ook vanuit de ambtenarij de nodige kritiek op de prestaties van de<br />
gemeente. Zo zou de gemeente te veel vasthouden aan bestaande beleidslijnen, om maar<br />
51
tegemoet te komen aan de wil van burgers, om vooral niets te veranderen. Volgens sommige<br />
ambtenaren staat <strong>Ridderkerk</strong> door een gebrek aan vernieuw<strong>in</strong>gen hierdoor stil. En wanneer de<br />
gemeente wel bezig is om verander<strong>in</strong>gen door te voeren, dan is er ‘een duidelijk beg<strong>in</strong>, maar een<br />
onhelder e<strong>in</strong>de.’ Onderstaand citaat drukt dit mooi uit:<br />
‘Het is ook zo dat de gemeente wel eens beg<strong>in</strong>t met nieuwe d<strong>in</strong>gen, maar we weten gewoon niet hoe de<br />
d<strong>in</strong>gen e<strong>in</strong>digen…elke wethouder gooit er weer wat <strong>in</strong>, maar niemand maakt iets af. Dat kost te veel<br />
tijd en geld.’<br />
Ook als het gaat om de ‘<strong>in</strong>terne prestaties’ van de gemeente als werkgever, worden er verschillende<br />
geluiden gehoord. De gemeente als werkgever biedt doorgroeimogelijkheden, kansen om je te<br />
ontplooien, maar bovenal heerst er een <strong>in</strong>formele en familiaire sfeer, die op waarde wordt<br />
geschat. Aan de andere kant is de organisatie, volgens velen, de laatste jaren ook ‘zakelijker’<br />
geworden. Dat komt door leid<strong>in</strong>ggevenden die niet altijd capabel genoeg zijn voor hun functie,<br />
waardoor de <strong>in</strong>teresse <strong>in</strong> de mensen (werknemers) afneemt. In het kader hiervan worden de<br />
volgende uitspraken gedaan:<br />
‘Er is m<strong>in</strong>der aandacht voor mensen…het gaat vooral om resultaat, waar overigens niets mis mee is,<br />
‘Het wordt allemaal zakelijker...op zich is daar niets tegen, maar het wordt van bovenaf bepaald en wij<br />
mogen het uitvoeren…zo veel bezu<strong>in</strong>ig<strong>in</strong>gen en ‘effectiever werken’….terwijl veel plannen gewoon niet<br />
4.2.4 Regime Institutions<br />
maar meer <strong>in</strong>teresse <strong>in</strong> de ambtenaren zou ook geen kwaad kunnen.’<br />
goedkoper of beter uitgevoerd kunnen worden.’<br />
B<strong>in</strong>nen dit vierde niveau, regime <strong>in</strong>stitutions, ligt de nadruk op de verhoud<strong>in</strong>gen tegenover<br />
belangrijke <strong>in</strong>stituties. Met name de men<strong>in</strong>gen van de respondenten als het gaat om de<br />
gemeentelijke organisatie <strong>Ridderkerk</strong> <strong>in</strong> termen van de verdel<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> college, burgemeester en<br />
raad, wordt hier<strong>in</strong> besproken. Van alle niveaus is dit niveau het moeilijkst te identificeren, omdat<br />
met name burgers vaak niet op directe en abstracte wijze spreken over ‘<strong>in</strong>stituties’, maar eerder<br />
vanuit hun eigen ervar<strong>in</strong>gen op concrete wijze. Desondanks kan het spreken over ‘<strong>in</strong>stituties’ op<br />
een tweetal plekken, tijdens de focusgroepen, worden gemeten.<br />
52
In de eerste plaats spreken burgers over de voormalige verkiez<strong>in</strong>gen, waarbij politieke partijen als<br />
de SGP en Leefbaar <strong>Ridderkerk</strong> het grootst zijn geworden. Hoewel zij zelf hun stem mochten<br />
uitbrengen over de samenstell<strong>in</strong>g van de raad en het college, is er een ‘onverzadigd’ gevoel te<br />
herkennen bij burgers over de verkiez<strong>in</strong>gen en bij sommige burgers zelfs over het systeem van<br />
verkiez<strong>in</strong>gen. De partijen die het grootst zijn geworden, zijn veelal de partijen die zich tijdens de<br />
verkiez<strong>in</strong>gscampagnes faliekant hebben uitgesproken tegen de komst van de nieuw geplande<br />
tramlijn. Een voorstel waar een groot deel van de <strong>Ridderkerk</strong>se bevolk<strong>in</strong>g tegen is. Vele burgers<br />
hebben vanwege dit ‘issue’ een stem uitgebracht op de SGP en Leefbaar <strong>Ridderkerk</strong>, maar<br />
kunnen zich voor de rest niet v<strong>in</strong>den <strong>in</strong> de overige standpunten van deze partijen. Onderstaande<br />
citaten zijn hier een mooie illustratie van:<br />
‘Iedereen weet gewoon dat die partijen hebben gewonnen, omdat niemand de tramlijn wilde…en op<br />
die manier konden we het tegenhouden.’<br />
‘Voor de rest zijn we het niet eens of zo met die partijen…maar ja je moet toch iets.’<br />
‘Tijdens de laatste verkiez<strong>in</strong>g hebben we het gevoel gehad dat de SGP en Leefbaar <strong>Ridderkerk</strong><br />
gebruik hebben gemaakt van de plannen om een tram rails aan te leggen <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong>. Veel<br />
mensen hebben op hen gestemd omdat zij per se niet wilde dat de tram er kwam. We hebben eigenlijk<br />
op hen gestemd om één zaak tegen te houden. Het is daarom wel erg dat nu zij een college vormen, wij<br />
niet het gevoel hebben dat ze ons vertegenwoordigen’<br />
Deze vaak terugkerende uitspraken tonen hoe de werk<strong>in</strong>g van ‘het representatieve democratische<br />
stelsel’ niet altijd de gewenste effecten met zich meebrengt, noch dat burgers altijd tevreden zijn<br />
met de manier waarop zij (naar eigen zeggen) gedwongen worden om te handelen door het<br />
systeem. Strategisch bepalen welke partij een beleidskeuze of besliss<strong>in</strong>g kan tegenhouden, is<br />
immers niet het idee achter de representatieve verkiez<strong>in</strong>gen, die bedoeld zijn om de burger <strong>in</strong><br />
staat te stellen zich aan te sluiten bij een algehele ideologie of kijk op de samenlev<strong>in</strong>g.<br />
Dit is echter niet de enige manier waarop spann<strong>in</strong>g blijkt te zijn, b<strong>in</strong>nen dit niveau. Zo staan ook<br />
de politiek ambtelijke verhoud<strong>in</strong>gen volgens ambtenaren onder druk. De gemeente <strong>Ridderkerk</strong> is<br />
53
volgens hen voortdurend <strong>in</strong> beweg<strong>in</strong>g en aan het groeien, terwijl bestuurders zich hier lang niet<br />
altijd bewust van zijn. Volgende citaten zijn hier voor<strong>beeld</strong> van:<br />
‘Opvallend is dat <strong>Ridderkerk</strong> te groot is voor een dorp, maar weer te kle<strong>in</strong> voor een stad. Hier stuit<br />
ook het bestuur tegen…ze komen vaak burgers tegen en bespreken d<strong>in</strong>gen één op één met hen. Dat zijn<br />
ook vaak d<strong>in</strong>gen die niet tot hun takenpakket behoren.’<br />
‘Bestuurders vergeten dat <strong>Ridderkerk</strong> <strong>in</strong>middels 45.000 <strong>in</strong>woners telt….schu<strong>in</strong>staande tegels horen<br />
niet op de agenda van een bestuurder te staan.’<br />
‘De wethouder komt iemand <strong>in</strong> de kerk tegen en het staat meteen <strong>in</strong> de agenda…veel te slap is dit soort<br />
handelen.’<br />
‘Maar dat hoort bij <strong>Ridderkerk</strong>. Als je hier woont, is dat misschien wel nog frustrerender.<br />
Wat de komst van de tram betreft; Heel veel mensen (ambtenaren) waren enthousiast, want de tram<br />
zorgt voor zoveel meer mogelijkheden. Het is een teleurstell<strong>in</strong>g. Jammer dat het bestuur dat niet<br />
breder kan zien, (omdat ze met burgers reken<strong>in</strong>g houden).’<br />
‘Hier reageert de wethouder zelf <strong>in</strong> plaats van het ambtelijk apparaat. Dat typeert een dorpachtig<br />
gebied wat toch geen dorp is.’<br />
Deze relatie tussen bestuurder en ambtenaar heeft de nodige consequenties. In de eerste plaats<br />
heeft het <strong>in</strong>vloed op de relatie tussen bestuurder en ambtenaar. Vele ambtenaren voelen zich<br />
gedwongen mee te gaan <strong>in</strong> deze houd<strong>in</strong>g, terwijl dit volgens hen niet de juiste manier is om<br />
<strong>Ridderkerk</strong> als gemeente te doen groeien. Het zou de rol van de ambtenaar <strong>in</strong> de weg staan,<br />
namelijk het adviseren van bestuurders, <strong>in</strong> plaats van dat deze laatste op basis van commentaar<br />
van de burger te werk gaan. Tijdens de focusgroepen blijkt dan ook dat sommige ambtenaren<br />
zich hierdoor <strong>in</strong> een hoekje geduwd voelen. ‘Dit is niet hoe de boel geregeld dient te worden, <strong>in</strong><br />
een democratie’, aldus een ambtenaar. In het verlengde van deze discussie moet ook de rol van<br />
de burgemeester genoemd worden. Op dit moment schikt de burgemeester zich te veel naar de<br />
54
wensen van burgers en durft geen besliss<strong>in</strong>gen te nemen die te veel verander<strong>in</strong>gen met zich<br />
meebrengen, terwijl deze besliss<strong>in</strong>gen <strong>Ridderkerk</strong> veel verder zouden kunnen brengen dan waar<br />
men nu staat:<br />
‘Een burgemeester dient een visie te hebben, en de kunst is om als burgemeester burgers mee te<br />
krijgen <strong>in</strong> die visie…<strong>in</strong> plaats van als vertegenwoordiger mee te gaan <strong>in</strong> de wensen van de<br />
meerderheid.’<br />
Bovenstaande citaat is van uitermate belang, het zegt immers iets over de ideeën ten aanzien van<br />
de taken van politieke gezagdragers <strong>in</strong> een democratisch staatsbestel. Over hoe het zou moeten<br />
zijn en stelt daarmee de huidige situatie aan de kaak. Niet alleen het gebrek aan visie, maar ook<br />
de steeds veranderende visies die het gevolg zijn van het systeem, namelijk de verkiez<strong>in</strong>gen die<br />
om de 4 jaar volgen, zorgen voor een discont<strong>in</strong>uïteit die het goede functioneren van de gemeente<br />
<strong>in</strong> de weg staat. Dit is wederom een consequentie van de organisatie en de structuur van het<br />
democratisch bestel (of ook wel: staatsrecht).<br />
4.2.5 Political Actors<br />
Ten slotte zijn de politieke actoren onderwerp van gesprek. Dit laatste niveau staat namelijk <strong>in</strong><br />
het teken van het <strong>beeld</strong> dat men heeft van de politieke figuren <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong>. De nadruk tijdens<br />
de focusgroepen heeft hierbij vooral gelegen op de huidige burgemeester en een mogelijk<br />
boeg<strong>beeld</strong> van ‘ het dorp’ <strong>Ridderkerk</strong>.<br />
Wanneer gevraagd wordt naar het gezicht van <strong>Ridderkerk</strong>, worden <strong>in</strong> de eerste <strong>in</strong>stantie namen<br />
opgenoemd van een zanger (Lee Towers) en een voetballer (Strootman/PSV). Een lange stilte<br />
volgt wanneer tijdens de focusgroepen gesproken wordt over politieke actoren. Dan blijkt dat de<br />
ambtenaren over het algemeen wel een aantal politici kennen, maar dat burgers m<strong>in</strong>der vaak <strong>in</strong><br />
aanrak<strong>in</strong>g komen met de groep. Als gevraagd wordt of de burgers bekend zijn met de<br />
<strong>Ridderkerk</strong>se politici, wordt het volgende geroepen: ‘Nee, Ik ken ze geen eens!’. Deze stilte wordt<br />
<strong>in</strong> vrijwel alle focusgroepen gevolgd door een actief debat over de huidige burgemeester van<br />
<strong>Ridderkerk</strong>.<br />
55
Enkele respondenten moesten wel meteen denken aan de burgemeester van <strong>Ridderkerk</strong> als<br />
boeg<strong>beeld</strong> voor het dorp. Iedere respondent leek een duidelijke men<strong>in</strong>g over haar te hebben. De<br />
huidige burgemeester wordt door de meeste van hen getypeerd als een aardige vrouw, die<br />
makkelijk aanspreekbaar is. Dit blijkt onder meer uit de volgende citaten;<br />
‘Ik moest ook gelijk aan de burgemeester denken. Ik v<strong>in</strong>d wel dat ze steeds meer een gezicht/boeg<strong>beeld</strong><br />
voor <strong>Ridderkerk</strong> wordt. Ze zit er nu natuurlijk al ruim een jaar en ze moet natuurlijk ook haar plekje<br />
De drempel om, wanneer dat nodig zou zijn, de burgemeester van <strong>Ridderkerk</strong> te benaderen is<br />
laag. Daarmee zijn de meeste respondenten echter nog niet uitgesproken. De burgemeester is<br />
volgens hen nog niet echt een duidelijk gezicht voor ‘het dorp’ te noemen.<br />
Terwijl anderen dat niet belangrijk v<strong>in</strong>den, v<strong>in</strong>den weer anderen de uitstral<strong>in</strong>g van de<br />
burgemeester een belangrijk issue. Opvallend is daarbij dat zowel burgers als ambtenaren een<br />
duidelijke men<strong>in</strong>g hebben als het gaat om de burgemeester van ‘het dorp’. Zo ontstond <strong>in</strong> vrijwel<br />
alle focusgroepen een discussie over hoe een staatsman, <strong>in</strong> dit geval een burgemeester, zich dient<br />
te gedragen <strong>in</strong> een dergelijke functie. ‘Je kunt gekozen worden om precies te doen wat de burgers<br />
willen, of een visie hebben en mensen meenemen’.<br />
Ondanks het feit dat ze volgens vele respondenten een redelijk bereikbaar persoon is, is de<br />
burgemeester volgens hen niet duidelijk zichtbaar aanwezig. Daarnaast heerst er een sfeer van<br />
onbegrip rondom de huidige burgemeester. Zowel burgers als ambtenaren hebben het gevoel dat<br />
ze haar niet goed kunnen plaatsen:<br />
v<strong>in</strong>den’<br />
‘De burgemeester is bij mij op de koffie geweest; Het is een doodgewone vrouw die mij heeft gevraagd<br />
naar hoe het gaat <strong>in</strong> de wijk. Ze is makkelijk aanspreekbaar, maar mist wel de uitstral<strong>in</strong>g van een<br />
burgemeester.’<br />
‘In <strong>Ridderkerk</strong> is de huidige burgemeester zeker geen boeg<strong>beeld</strong>.’<br />
56
Zowel <strong>in</strong> de groepen van ambtenaren als <strong>in</strong> de groepen van burgers blijkt dat de burgemeester<br />
niet gezien wordt als het gezicht van <strong>Ridderkerk</strong>.<br />
De huidige burgemeester is niet echt het gezicht van <strong>Ridderkerk</strong>. De vorige burgemeester had dat<br />
wel. Dat zat vooral <strong>in</strong> zijn houd<strong>in</strong>g; een zichtbaar samen brenger, een soort van “vader’’.<br />
‘Je moet kunnen uitstralen dat je de burgemeester bent. Ik denk dat we gebaat zijn bij een bestuur<br />
dat <strong>Ridderkerk</strong>se belangen kan behartigen <strong>in</strong> het groter geheel.’<br />
‘De burgemeester moet toch wel representatief zijn als het gaat om haar publieke verschijn<strong>in</strong>gen,<br />
dat is namelijk <strong>Ridderkerk</strong>s’, v<strong>in</strong>dt het over grote deel van de respondenten. Hierbij wordt<br />
veelvuldig een vergelijk<strong>in</strong>g gemaakt met voorgaande <strong>Ridderkerk</strong>se burgemeesters en<br />
burgemeesters van andere steden.<br />
Een burgemeester is iemand waar je tegen op hoort te kijken en iemand die de juiste uitstral<strong>in</strong>g<br />
heeft.<br />
‘Ik weet niet welke kant ze opgaat’.<br />
‘Hij was regelmatig <strong>in</strong> <strong>beeld</strong> met visie en uitleg. Hij zat <strong>in</strong> alle lagen, dus zowel <strong>in</strong> de samenlev<strong>in</strong>g als<br />
<strong>in</strong> de organisatie; Het is een natuurlijke manier. Nu is dat niet meer zo.’<br />
‘ Aboutaleb zie je ook altijd met een stropdas om, die komt toch ook niet met<br />
zijn slobbertrui aan.’<br />
‘Nee, de huidige burgemeester heeft dat niet. Eén keer hebben wij dat wel gehad met een<br />
burgemeester. Die kwam ook echt langs bij mensen. Hij had een persoonlijkheid, uitstral<strong>in</strong>g. Hij had<br />
echt aandacht voor de mensen.’<br />
Ook wordt een vergelijk<strong>in</strong>g gemaakt met Bill Cl<strong>in</strong>ton: ‘mensen die d<strong>in</strong>gen onthouden; Er is<br />
sprake van oprechte betrokkenheid’. Volgens sommige is dat ook een beetje <strong>Ridderkerk</strong>s, ‘ …als<br />
57
je kijkt naar de burgemeesters die we <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong> hebben gehad’. Deze burgemeesters zijn ook<br />
naar de grotere steden gegaan.<br />
4.3 Tot slot<br />
Concluderend kan worden gezegd dat de respondenten, op basis van de objects of support, het<br />
volgende <strong>beeld</strong> hebben van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>.<br />
Het frame van het eerste niveau, political community, laat zien dat de respondenten trots zijn op<br />
en verbonden zijn met de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>, maar dat er ook een bepaalde mate van<br />
verdeeldheid tussen de verschillende wijken te bespeuren is.<br />
Het twee niveau, regime pr<strong>in</strong>cipe, laat zien dat participatie en tolerantie typerend worden geacht<br />
voor de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. De respondenten hebben het gevoel dat de gemeente voldoende<br />
ruimte biedt aan de burgers voor participatie. Tolerantie is op haar beurt vooral terug te v<strong>in</strong>den<br />
als het gaat om de zondagsrust die de gemeente hoog <strong>in</strong> het vaandel heeft staan.<br />
Het frame van het derde niveau, regime performance, laat zien dat de respondenten het gevoel<br />
hebben dat de gemeente het goed doet. <strong>Ridderkerk</strong> wordt getypeerd als een laagdrempelige<br />
gemeente. Wat betreft de snelheid van afhandel<strong>in</strong>g van klachten, hebben zij vaak wel het gevoel<br />
dat ze constant aan de bel moeten trekken.<br />
Voorts is vanuit het vierde niveau, regime <strong>in</strong>stitutions, een onverzadigd gevoel te herkennen die<br />
voortvloeit uit de laatste verkiez<strong>in</strong>gen. De partijen die het grootst zijn geworden, zijn veelal de<br />
partijen die zich tijdens de verkiez<strong>in</strong>gscampagnes faliekant hebben uitgesproken tegen de komst<br />
van de nieuw geplande tramlijn. Een voorstel waar een groot deel van de <strong>Ridderkerk</strong>se bevolk<strong>in</strong>g<br />
tegen is. Daarnaast wordt een aantal kantteken<strong>in</strong>gen geplaatst bij de verhoud<strong>in</strong>gen tussen burgers<br />
en ambtenaren, die volgens sommige ambtenaren niet professioneel zijn.<br />
Tot slot wordt <strong>in</strong> het laatste niveau, political actors, staat de rol van de huidige burgemeester<br />
centraal. Allen lijken ze een bepaald <strong>beeld</strong> te hebben van hoe een burgemeester zich dient te<br />
presenteren. Opvallend is verder dat de meeste burgers we<strong>in</strong>ig weten van lokale politici.<br />
58
| 5 | Analyse<br />
In het vorige hoofdstuk zijn de empirische bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen van dit onderzoek grondig beschreven. De<br />
gepercipieerde frames, welke door de respondenten <strong>in</strong> dit onderzoek naar voren zijn gebracht,<br />
zijn vervolgens gedifferentieerd aan de hand van de vijf niveaus van objects of support. Nu deze<br />
kwalitatieve data beschreven zijn, worden deze data <strong>in</strong> dit hoofdstuk geanalyseerd. De frames<br />
worden gebundeld en vertaald naar <strong>beeld</strong>en. Alvorens stilgestaan wordt bij de objects of support,<br />
zullen de eerder besproken algemene (theoretische) ontwikkel<strong>in</strong>gen (zie ook hoofdstuk 2) aan bod<br />
komen.<br />
5.1 Algemene ontwikkel<strong>in</strong>gen<br />
In de theoretische funder<strong>in</strong>g van deze scriptie is stil gestaan bij een aantal ontwikkel<strong>in</strong>gen. In dit<br />
hoofdstuk wordt terug gegrepen en gekeken naar wat deze ontwikkel<strong>in</strong>gen betekenen <strong>in</strong> de casus<br />
van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>.<br />
5.1.1 Mondige burgers<br />
Het theoretisch kader van deze scriptie is begonnen met het bespreken van de ontwikkel<strong>in</strong>g; de<br />
mondige burger. Deze ontwikkel<strong>in</strong>g laat zien dat na de ontzuil<strong>in</strong>g burgers steeds meer ‘eigen<br />
baas’ werden, ook wel de zogenaamde <strong>in</strong>dividualiser<strong>in</strong>g genoemd. In de casus <strong>Ridderkerk</strong> is deze<br />
ontwikkel<strong>in</strong>g ook te aanschouwen en zichtbaar <strong>in</strong> de attitude van burgers ten opzichte van elkaar,<br />
maar vooral ook ten opzichte van <strong>Ridderkerk</strong> als gemeentelijke organisatie. De meeste burgers<br />
de<strong>in</strong>zen er bijvoor<strong>beeld</strong> niet voor terug om medeburgers aan te spreken op fout gedrag. Vooral<br />
jongeren die voor overlast zorgen worden hierop aangesproken. Daarnaast wordt ook het<br />
functioneren van de gemeentelijke organisatie kritisch beoordeeld. Ten opzichte van deze<br />
gemeente hebben de meeste burgers kritische verwacht<strong>in</strong>gen, een ’alles moet sneller’ attitude,<br />
welke goed past bij de ontwikkel<strong>in</strong>g; de mondige burger. Niet alleen over het functioneren van de<br />
gemeente zijn de burgers kritisch, ook als het gaat om de basis waarop <strong>in</strong> een democratie bepaald<br />
wordt hoe de raad <strong>in</strong>gedeeld wordt, zet een aantal mondige burgers vraagtekens. Daarnaast steken<br />
59
zij hun men<strong>in</strong>gen wat betreft de burgemeester niet onder stoelen of banken. Zij hebben namelijk<br />
een duidelijk <strong>beeld</strong> van hoe een echte staatsman zich dient te presenteren.<br />
Wat betreft deze ontwikkel<strong>in</strong>g kan verder worden gezegd dat deze gevoed wordt aan twee kanten.<br />
In de eerste plaats door burgers die gebruik maken van mogelijkheden, die hen <strong>in</strong> staat stellen om<br />
hun men<strong>in</strong>g kenbaar te maken. Deze mogelijkheden worden hen geboden door onder andere de<br />
gemeente <strong>Ridderkerk</strong> en de plaatselijke media. Het sturen van een <strong>in</strong>gezonden brief aan de lokale<br />
kranten is hier een goede illustratie van. Ten tweede probeert de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> op haar<br />
beurt op een geheel eigen wijze <strong>in</strong> te spelen op deze ontwikkel<strong>in</strong>g. Dit uit zich bijvoor<strong>beeld</strong> <strong>in</strong> het<br />
creëren van mogelijkheden voor burgers om hen <strong>in</strong> staat te stellen hun men<strong>in</strong>gen kenbaar te<br />
maken. Dit wordt zowel door de ambtenaren als door de burgers zelf beaamd. De gemeente steekt<br />
volgens hen veel tijd en geld <strong>in</strong> participatiemogelijkheden voor haar <strong>in</strong>woners.<br />
5.1.2 New Public Management<br />
Om de economische crisis van de jaren tachtig het hoofd te bieden, moest de Nederlandse<br />
overheid <strong>in</strong>grijpen door vooral f<strong>in</strong>anciële hervorm<strong>in</strong>gen door te voeren. Dit gebeurde aan de hand<br />
van NPM, een strom<strong>in</strong>g die erop gericht is om werkwijzen, processen en procedures van<br />
overheidsorganisaties te modelleren naar even<strong>beeld</strong>en uit de private sector (Hakvoort en<br />
Klaassen, 2004), maar waar de nadruk ook ligt bij prestatiegerichtheid en efficiencyverhog<strong>in</strong>g.<br />
NPM werd gezien als wondermiddel tegen alle kwalen.<br />
Wat betreft efficiencyverhog<strong>in</strong>g en prestatiegerichtheid merken ambtenaren op dat ze te we<strong>in</strong>ig<br />
worden betrokken: ‘wij moeten het maar uitvoeren’. Gedoeld wordt op regels en/of richtlijnen die<br />
van elders opgedragen worden, zonder <strong>in</strong> gesprek te gaan met de uitvoerende ambtenaren. De<br />
resultaten staan daarbij voorop, resultaten die op zo’n efficiënt mogelijk manier voor elkaar<br />
gebracht moeten worden. Vooral net na de verkiez<strong>in</strong>gen kunnen bepaalde zaken enorm<br />
veranderen, zonder dat de uitvoerende ambtenaren hiermee <strong>in</strong>gestemd hebben. Dit leidt soms tot<br />
irritaties of tast het enthousiasme van de ambtenaren voor hun werk aan. De nadruk die - mede<br />
onder <strong>in</strong>vloed van NPM - vooral gelegd wordt op resultaat, maakt het voor de ambtenaren soms<br />
ook lastig om garant te staan voor een gedegen resultaat: ‘soms kost het gewoon meer tijd’. Op<br />
papier kan het volgens hen efficiënt ogen, maar <strong>in</strong> praktijk valt dit vaak tegen. Dit kan volgens de<br />
60
meeste ambtenaren verholpen worden, door betere samenwerk<strong>in</strong>g tussen de uitvoerende<br />
ambtenaren en het management.<br />
In de casus <strong>Ridderkerk</strong> betekenen de ontwikkel<strong>in</strong>gen, die door <strong>in</strong>vloed van NMP zijn<br />
geïntroduceerd, een m<strong>in</strong>dere mate van samenwerk<strong>in</strong>g tussen de top en de uitvoerende<br />
ambtenaren. Dit terwijl <strong>Ridderkerk</strong> zich juist altijd heeft gekenmerkt door een familiare en<br />
<strong>in</strong>formele sfeer. Hier lijkt echter verander<strong>in</strong>g <strong>in</strong> te komen.<br />
5.1.3 Governance<br />
Zoals reeds is aangegeven verwijst het begrip governance naar een tweetal ontwikkel<strong>in</strong>gen. Om<br />
te beg<strong>in</strong>nen verwijst het naar de verschuiv<strong>in</strong>g van de overheid als enige probleemoplosser naar<br />
een wisselwerk<strong>in</strong>g met verschillende actoren. Daarnaast verwijst het ook naar het bestaan van<br />
alternatieve arrangementen die ontstaan bij het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken.<br />
Vandaag de dag is het voor organisaties haast onmogelijk om geheel onafhankelijk te opereren en<br />
belangrijker nog, om geheel onafhankelijk voort te bestaan. Samenwerk<strong>in</strong>g is daarom van<br />
essentieel belang. Deze boodschap is <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong> eveneens doorgekomen en ook voor de<br />
respondenten niet onopgemerkt gebleven. Vooral als het gaat om de wijkoverleggen en de wijk-<br />
ideeteams die <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong> actief zijn, wordt de samenwerk<strong>in</strong>g met relevante partijen niet uit de<br />
weg gegaan. Initiatieven van burgers worden <strong>in</strong> samenwerk<strong>in</strong>g met de gemeentelijke organisaties<br />
en/of andere organisaties gerealiseerd; ‘Het hangt er maar net af wat het doel is’. Ook de<br />
gemeente <strong>Ridderkerk</strong> als organisatie maakt gebruik van de <strong>in</strong>breng en percepties van haar<br />
burgers. Ook als het gaat om grote projecten is het dorp <strong>Ridderkerk</strong> vaak afhankelijk van andere<br />
<strong>in</strong>vloedrijke partijen. Hierdoor is de gemeente niet <strong>in</strong> staat om onafhankelijk besluiten te nemen.<br />
Andere partijen, zoals omr<strong>in</strong>gende gemeenten, hebben immers ook <strong>in</strong>spraak. In de casus<br />
<strong>Ridderkerk</strong> wordt governance als onvermijdelijk ervaren. Zowel burgers als ambtenaren<br />
erkennen het feit dat samenwerk<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de eerste plaats noodzakelijk is, maar <strong>in</strong> de tweede plaats<br />
ook leidt tot creatieve samenwerk<strong>in</strong>gen en mooie resultaten.<br />
De afhankelijkheid van elkaar heeft naast dit positief effect ook een keerpunt, namelijk dat men<br />
op bepaalde momenten geen knopen kan doorhakken. Soms ervaren ambtenaren dit als een<br />
beperk<strong>in</strong>g. Hierover zegt een ambtenaar het volgende: ‘Als ik dan uitleg waarom iets zo is, dan<br />
krijg je het verwijt van: de meneer van de gemeente is niet volledig of houdt geen reken<strong>in</strong>g met<br />
dit of dat’. Ook aan de kant van de burgers is een m<strong>in</strong>der positieve sfeer te bespeuren als het gaat<br />
61
om de afhankelijkheid van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> van andere partijen. Voornamelijk als het<br />
gaat om de geografische ligg<strong>in</strong>g van de gemeente, tussen een aantal rijkswegen <strong>in</strong>. Een voor<strong>beeld</strong><br />
hiervan is de bezorgdheid die geuit is over de milieuvervuil<strong>in</strong>g die door deze wegen veroorzaakt<br />
wordt. ‘Het probleem is helemaal niet zo dorps. We zijn als gemeente ook afhankelijk van<br />
landelijke partijen zoals de prov<strong>in</strong>cie en het rijk. Daar maak ik mij wel zorgen over’, aldus een<br />
bezorgde burger.<br />
5.1.4 Media<br />
Tot slot wordt de veranderende rol van de media aangedragen als relevante ontwikkel<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de<br />
relatie tussen burgers en overheid. Echter is het opvallend dat de rol van de media met betrekk<strong>in</strong>g<br />
tot de casus <strong>Ridderkerk</strong> <strong>in</strong> m<strong>in</strong>dere mate aanwezig is. Het <strong>beeld</strong> dat de respondenten, dus zowel<br />
burgers als ambtenaren, hebben van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> wordt bijna niet beïnvloed door de<br />
media. De verklar<strong>in</strong>g voor deze opmerkelijke bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g is waarschijnlijk terug te v<strong>in</strong>den <strong>in</strong> de<br />
behoudende en <strong>in</strong>troverte houd<strong>in</strong>g waar de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> door gekenmerkt wordt.<br />
De rol van de media lijkt een kle<strong>in</strong>e <strong>in</strong>vloed te hebben als gesproken wordt over de crim<strong>in</strong>aliteit.<br />
Een aantal burgers heeft het gevoel dat de crim<strong>in</strong>aliteit aan het groeien is. Wanneer er dan<br />
gevraagd wordt waaruit dit blijkt, wordt er verwezen naar wat zij via allerlei media hebben<br />
vernomen: ‘vanochtend las ik <strong>in</strong> de krant dat..()’. De <strong>in</strong>vloed van deze berichten blijkt nog meer<br />
wanneer een aantal respondenten het volgende zegt; Vroeger was het heel normaal dat de<br />
voordeur open stond, dat zou ik nu niet meer durven’. Gevolg hiervan is dat burgers naar de<br />
gemeente kijken voor oploss<strong>in</strong>gen, namelijk de deuren sluiten voor ‘vreemden’.<br />
Concreet betekent dit dat door berichtgev<strong>in</strong>g over het onderwerp crim<strong>in</strong>aliteit <strong>in</strong> de media het<br />
gevoel van deze burgers beïnvloedt en het daarmee ook hun <strong>beeld</strong> ten aanzien van de gemeente<br />
<strong>Ridderkerk</strong> (mede) bepaald. Dit proces duidt op prim<strong>in</strong>g, een proces dat <strong>in</strong> de theoretische<br />
funder<strong>in</strong>g benoemd is. De berichtgev<strong>in</strong>g over crim<strong>in</strong>ele activiteiten <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong> of elders <strong>in</strong> het<br />
land wordt geassocieerd met lokale gebeurtenissen ten aanzien van bijvoor<strong>beeld</strong> jongeren. Verder<br />
komt de rol van de media niet tot nauwelijks naar voren <strong>in</strong> de casus <strong>Ridderkerk</strong>. Media en de<br />
respondenten lijken elkaar niet te ontmoeten als het gaat om het <strong>beeld</strong> dat zij hebben van de<br />
gemeente. Wel merken ambtenaren en de politiek actieve burgers op dat de media een rol kan<br />
spelen als het gaat om participatie en <strong>in</strong>spraak. De lokale media (kranten) bieden volgens<br />
62
sommige respondenten de ideale mogelijkheid voor burgers om te reageren op zaken die <strong>in</strong> de<br />
gemeente gebeuren. In de praktijk ontmoeten de media en de respondenten elkaar niet. Hier<strong>in</strong><br />
liggen kansen voor burgers die gehoord willen worden en voor de ambtenaren die participatie van<br />
burgers belangrijk achten, maar ook kansen als het gaat om het beïnvloeden van het <strong>beeld</strong> dat<br />
burgers hebben van de gemeente.<br />
5.2 Frames en Beelden<br />
Zoals reeds al is aangegeven bestaan geen eenduidige theorieën die het mogelijk maken om <strong>beeld</strong><br />
te vangen of te meten. In deze scriptie is daarom gekozen om de objects of support als<br />
hulpmiddel c.q. gereedschap te gebruiken om het <strong>beeld</strong> van zowel burgers als ambtenaren te<br />
vangen. In het vorige hoofdstuk zijn de empirische gegevens van dit onderzoek geclassificeerd <strong>in</strong><br />
deze vijf niveaus. Met een vergrootglas is gekeken naar de frames van zowel burgers als<br />
ambtenaren. Het resultaat betrof daarom een gedetailleerde situatieschets.<br />
In de academische exercitie (zie ook figuur 5 ) vormen de frames, welke <strong>in</strong>gedeeld zijn <strong>in</strong> de<br />
niveaus van objects of support, gezamenlijk het <strong>beeld</strong> van burgers en ambtenaren. Het <strong>beeld</strong> kan<br />
dus wel worden geschetst, door deze frames te bundelen en zo tot een samenhang te komen.<br />
Vereenvoudigd betekent het dat de objects of support als hulpmiddel zijn gebruikt om de frames,<br />
waar vanuit de respondenten redeneren, te benoemen en te ordenen. Nu beide is gebeurd, is het<br />
tijd voor de volgende stap, namelijk de vertaalslag maken naar het <strong>beeld</strong> dat burgers hebben, het<br />
<strong>beeld</strong> dat ambtenaren hebben en de conclusies die daaruit getrokken kunnen worden.<br />
Figuur 5: Objects of support.<br />
63
Geprobeerd zal worden om de frames, welke <strong>in</strong> het vorige hoofdstuk zijn beschreven, te bundelen<br />
en vanuit een grotere afstand te kijken naar deze bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen. Hier is de keuze gemaakt om niet<br />
wederom per niveau te analyseren, maar om op basis van de frames te komen tot een kader van<br />
waaruit men de werkelijkheid reconstrueert. Het werken met de verschillende niveaus, zou <strong>in</strong><br />
deze analyse leiden tot het uiteen trekken van <strong>beeld</strong>en, die <strong>in</strong> samenhang met elkaar begrepen<br />
moeten worden, om daadwerkelijk tot een framework te komen.<br />
5.2.1 Beeld burgers<br />
In het steekproefkader van hoofdstuk 3 (methoden & technieken) is de verdel<strong>in</strong>g van de<br />
respondenten over de focusgroepen concreet beschreven. Voor de hoofdverdel<strong>in</strong>g is gekozen om<br />
een onderscheid te maken tussen burgers en ambtenaren, maar ook b<strong>in</strong>nen deze verdel<strong>in</strong>g is<br />
gekozen om verschil te maken <strong>in</strong> de <strong>in</strong>del<strong>in</strong>g. Zo is voor de groep burgers gekozen om een<br />
onderscheid te maken tussen aan de ene kant politiek actieve burgers en aan de andere kant niet<br />
politieke burgers. Deze verdel<strong>in</strong>g zal ook <strong>in</strong> deze paragraaf het uitgangspunt zijn.<br />
Figuur 6: Samenstell<strong>in</strong>g burgers.<br />
Om het <strong>beeld</strong> van burgers te kunnen reconstrueren worden de frames van het vorige hoofdstuk<br />
gebundeld en vanuit een grotere afstand bekeken. Deze afstand laat zien dat de niet politiek<br />
actieve burgers vooral hun <strong>beeld</strong>en baseren op de volgende vraag: ‘Wat kan de gemeente<br />
<strong>Ridderkerk</strong> voor ons betekenen?’. Voor deze burgers lijkt het vanzelfsprekend dat de gemeente<br />
<strong>Ridderkerk</strong> hun wensen <strong>in</strong> vervull<strong>in</strong>g laat gaan. Deze gegevens geven het <strong>beeld</strong> dat zij hebben<br />
van de gemeente een zakelijk t<strong>in</strong>tje. Zij voelen zich meer klant dan onderdaan. Het is vaak<br />
64
hierom ook erg moeilijk, zo ervaart ook een aantal ambtenaren, om een verzoek van een burger te<br />
weigeren. Paradoxaal hierbij is dat deze ‘klanten’ tegelijkertijd <strong>Ridderkerk</strong> typeren als een dorp,<br />
waar<strong>in</strong> de meeste burgers elkaar kennen en waar<strong>in</strong> een praatje maken met de wethouder nog heel<br />
gewoon is. Een dorp is hier<strong>in</strong> alles behalve een zakelijke relatie. Deze constater<strong>in</strong>gen laat<br />
duidelijk zien dat de niet politieke actieve burgers een bepaalde samenstell<strong>in</strong>g van frames<br />
gebruiken om hun <strong>beeld</strong> te schetsen. De vraag waarop deze niet politiek actieve burgers hun<br />
<strong>beeld</strong>en baseren lijkt te passen bij de het niveau van regime performance, waar<strong>in</strong> de nadruk ligt<br />
op het functioneren van de gemeente. Zij maken hiermee een onderscheid tussen de gemeenschap<br />
<strong>Ridderkerk</strong> oftewel het dorp enerzijds en de gemeente als een overheids<strong>in</strong>stantie anderzijds. Of<br />
zij de gemeente als gemeentelijke <strong>in</strong>stantie ook onderdeel v<strong>in</strong>den van de <strong>Ridderkerk</strong>se<br />
gemeenschap valt daarmee te betwijfelen. De relatie die zij hebben met deze gemeentelijke<br />
organisatie is er immers één die getypeerd kan worden als ‘zakelijk’ en ‘functioneel’. Voor de<br />
gemeente <strong>Ridderkerk</strong> betekent dit dat er <strong>in</strong> het communiceren met burgers nog een hele slag valt<br />
te slaan. Kernopgave is namelijk dat de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> er voor zorgt dat deze burgers de<br />
gemeente niet alleen op deze manier zien, maar zich realiseren dat de relatie met de gemeente een<br />
wederkerig karakter heeft. Welke door de ontwikkel<strong>in</strong>g governance bevestigd wordt. Niet alleen<br />
de vraag ‘wat kan de gemeente voor mij doen?’, maar ‘wat kan ik voor de gemeente doen?’ is<br />
immers relevant. Voor de gemeente betekent dit dus dat zij manieren moet zien te v<strong>in</strong>den,<br />
waardoor zij ook <strong>in</strong> het <strong>beeld</strong> van deze burgers deel uitmaakt van ‘het groter geheel’.<br />
De zakelijke relatie blijkt voorts uit het feit dat de niet politiek actieve burgers vaak ook passief<br />
blijven tot dat zij <strong>in</strong> hun wensen, rechten of behoeftes worden geraakt. Vanaf dat moment weten<br />
de meeste burgers de gemeentelijke organisatie wel te v<strong>in</strong>den. Hierdoor wordt deels ook hun<br />
<strong>beeld</strong> van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> beïnvloed. De frames waaruit deze burgers spreken worden<br />
dan ook vaak gebaseerd op de ervar<strong>in</strong>gen die als gevolg hiervan ontstaan. Niet alleen<br />
persoonlijke ervar<strong>in</strong>gen tellen hier<strong>in</strong> mee, maar ook ervar<strong>in</strong>gen van mensen <strong>in</strong> hun omgev<strong>in</strong>g<br />
wegen zwaar mee <strong>in</strong> het frame waaruit de meesten spreken. Hier<strong>in</strong> is een duidelijk prim<strong>in</strong>gseffect<br />
te herkennen, want deze burgers associëren de gemeente vaak met de ervar<strong>in</strong>gen van<br />
bijvoor<strong>beeld</strong> een buurman of een buurvrouw, die zich heeft uitgesproken over de gemeente op<br />
basis van een bepaald <strong>in</strong>cident. Deze associatie met de ervar<strong>in</strong>gen van de ander, maar ook met<br />
ervar<strong>in</strong>gen van de burger zelf lijken essentieel voor de <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g ten aan zien van de<br />
65
gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Voor de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> betekent deze bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g dat de<br />
<strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g vaak ‘diep’ zit en er dus ook het nodige moet gebeuren <strong>in</strong>dien de wens bestaat deze<br />
<strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g te beïnvloeden.<br />
Verder lijken burgers over het algemeen redelijk tevreden met hun gemeente, maar tegelijkertijd<br />
schromen zij er niet voor om vanaf het moment dat zij dat niet meer zijn hun stem duidelijk te<br />
maken. Dat maakt deze burgers daarnaast ook alert en waakzaam. De oplettendheid uit zich<br />
zowel <strong>in</strong> hun relatie met de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> als organisatie als de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> als<br />
leefomgev<strong>in</strong>g. In de <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g van deze groep heeft het niveau van regime performance een<br />
centrale rol: de gemeente lijkt haar gang te mogen gaan, zolang deze burgers niet persoonlijk<br />
geraakt worden. Zolang de respondenten niet geraakt worden door de gemeentelijke <strong>in</strong>stantie<br />
<strong>Ridderkerk</strong> houden zij zich bezig met hun eigen gemeenschap, die zich vaak beperkt door buren<br />
en vrienden die vaak <strong>in</strong> dezelfde wijk wonen. Hier ligt dus een uitdag<strong>in</strong>g voor de gemeente: wat<br />
is er immers nodig om deze groep burgers op een zodanige manier te benaderen dat zij zich los<br />
maken van de eigen gemeenschap en ‘breder’ betrokken zijn bij de ontwikkel<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de<br />
gemeente? Daarnaast wordt het <strong>beeld</strong> dat zij hebben ook beïnvloed door het niveau van political<br />
community. Dit vooral omdat ook deze groep een bepaalde waarde hecht aan <strong>Ridderkerk</strong> als dorp.<br />
Iedere vorm van verander<strong>in</strong>g die hieraan zou kunnen zitten wordt dan ook aangrepen om hun<br />
stem te laten horen. Hier wordt bovenstaande duidelijk: op het moment dat deze groep geraakt<br />
wordt, nu doordat het dorp <strong>in</strong> gevaar komt, kan de gemeente rekenen op bemoeienis.<br />
De meer politiek actieve burger voelt zich meer verantwoordelijk voor de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>.<br />
Deze mate van verantwoordelijkheid zorgt ervoor dat zij zich willen <strong>in</strong>zetten voor de gemeente.<br />
Over het algemeen betekent dit <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong> dat deze burgers lid zijn van het wijk-ideeteam of<br />
het wijkoverleg. Deze <strong>in</strong>itiatieven maken het voor hen mogelijk om <strong>in</strong> de eerste plaats een<br />
bijdrage te leveren aan de <strong>Ridderkerk</strong>se leefomgev<strong>in</strong>g door allerlei activiteiten te organiseren.<br />
Daarnaast is de trots op hun dorp een drijfveer om zich <strong>in</strong> te zetten om het dorp ook te houden<br />
zoals het is. Dat betekent dat zij zich ook <strong>in</strong>zetten om meer <strong>in</strong>spraak te kunnen hebben op<br />
besluiten, die op gemeentelijk niveau worden genomen. Dit is duidelijk een verschil met de niet<br />
politiek actieve burgers. Daar waar voor de niet actieve burgers een duidelijke scheidslijn bestaat<br />
tussen de gemeentelijke <strong>in</strong>stantie <strong>Ridderkerk</strong> en de gemeenschap (‘het dorp’), lijkt deze bij de<br />
meer politiek actieve burgers juist te vervagen. De gemeente maakt onderdeel uit van de<br />
66
gemeenschap. De gemeente is voor deze burgers een <strong>in</strong>stantie die hen de ‘tools’ kan aanbieden<br />
om zich <strong>in</strong> te zetten voor ‘het dorp’, het <strong>Ridderkerk</strong> waar ze zo trots op zijn en is zodoende<br />
onderdeel van het groter geheel. Omdat de gemeente beschikt over deze belangrijke ‘tools’,<br />
worden de contacten met de gemeente zeer gewaardeerd en goed onderhouden. Voor de actieve<br />
burgers maakt de gemeente dan ook deel uit van ‘de gemeenschap’, vanwege haar essentiële rol<br />
<strong>in</strong> het bereiken van haar doelen, namelijk: het behouden van een familiaire sfeer <strong>in</strong> het dorp. In<br />
het verlengde hiervan kan ten slotte gesteld worden dat niveau vier en vijf een prom<strong>in</strong>ente rol<br />
lijken te spelen <strong>in</strong> hun <strong>beeld</strong> van de gemeente, terwijl dat bij de niet-actieve burgers nauwelijks<br />
het geval was. Daar waren vooral de eerste drie niveaus te herkennen. Dit is wederom te<br />
verklaren door het feit dat de laatste groep meer betrokken is bij de gemeentelijke <strong>in</strong>stantie<br />
<strong>Ridderkerk</strong>. Zij weten over het algemeen meer over de gang van zaken b<strong>in</strong>nen de organisatie. En<br />
juist hierom wordt hun <strong>beeld</strong> van de gemeente ook beïnvloed door niveau 4, regime <strong>in</strong>stitutions<br />
en niveau 5, political actors. Dit betekent voor de gemeente dat zij rekenschap moet geven aan<br />
deze verschillende zienswijzen van burgers en dat zij <strong>in</strong> haar benader<strong>in</strong>g van beide groepen moet<br />
differentiëren en aansluiten op bestaande <strong>beeld</strong>en. Differentiatie <strong>in</strong> de communicatie naar en de<br />
benader<strong>in</strong>g van burgers lijkt daarmee noodzakelijk voor een gemeente die er naar streeft om<br />
dichter bij haar burgers te staan.<br />
Tenslotte moet nog wel gewezen worden op een belangrijke overeenkomst tussen de actieve en<br />
niet-actieve burgers: beiden zien mensen die vanuit andere plaatsen komen als een bedreig<strong>in</strong>g.<br />
Volgens de meeste zorgen deze ‘buitenlanders’ (verwijzend naar iedereen buiten <strong>Ridderkerk</strong>)<br />
ervoor dat de sfeer <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong> negatief verandert. Ook hebben zij het gevoel dat door hun<br />
komst de crim<strong>in</strong>aliteit stijgt. De komst van deze ‘nieuwe burgers’ zorgt er deels voor dat de<br />
sociale controle <strong>in</strong> het dorp verdwijnt. De controle zorgt ervoor dat mensen hun gang kunnen<br />
gaan zonder reken<strong>in</strong>g te houden met elkaar.<br />
Kortom: het <strong>beeld</strong> dat burgers hebben van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> wordt bepaald door het<br />
zoveel mogelijk behouden van het dorp <strong>Ridderkerk</strong>. Dat blijkt ook wel uit de uitslagen van de<br />
lokale verkiez<strong>in</strong>gen. Een groot deel van de lokale bevolk<strong>in</strong>g was bereid te stemmen op partijen<br />
die zich duidelijk tegen een bepaalde verander<strong>in</strong>g (de komst van de tram) hebben afgezet.<br />
Achteraf heeft een aantal van hen spijt van haar keus en is ze van men<strong>in</strong>g dat deze partijen deze<br />
67
mogelijke verander<strong>in</strong>g hebben gebruikt (of zelfs misbruikt) om stemmen te w<strong>in</strong>nen.<br />
Verander<strong>in</strong>gen en zeker ook de komst van vreemden, dus mensen van elders <strong>in</strong> het land, worden<br />
vooral gezien als een bedreig<strong>in</strong>g. De meeste burgers zijn trots op <strong>Ridderkerk</strong> zoals het is en<br />
voelen zich betrokken bij wat er gebeurt. Ze worden geprikkeld als er iets gebeurd, wat niet <strong>in</strong> het<br />
straatje past en komen dan graag <strong>in</strong> actie. Deze burgers zijn tegen verander<strong>in</strong>g en alles wat hierop<br />
maar lijkt te duiden. Dit betekent dat de gemeente reken<strong>in</strong>g kan houden met deze attitude die haar<br />
burgers lijken te hebben. In de voornaamste plaats is <strong>in</strong> de communicatie met deze burgers het<br />
belangrijk stil te staan bij deze bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen. De boodschap die zij willen delen, kunnen zij zo<br />
verpakken dat het ‘zachter’ zal landen. Besef en bewustword<strong>in</strong>g over de gevoeligheid van de<br />
burgers, als het gaat over het ‘geliefde dorp’, is immers een eerste stap naar succes.<br />
5.2.2 Beeld ambtenaar<br />
Als het gaat om de ambtenaren is <strong>in</strong> het steekproefkader onderscheid gemaakt tussen ambtenaren<br />
die wonen <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong> en ambtenaren die er niet wonen (zie figuur 7). Uit de resultaten is<br />
gebleken dat ook dit onderscheid enorm van belang is voor de casus <strong>Ridderkerk</strong>.<br />
Figuur 7: Samenstell<strong>in</strong>g ambtenaren.<br />
Zo blijkt bijvoor<strong>beeld</strong> dat de ambtenaren zelf dit onderscheid ook ervaren <strong>in</strong> het uitvoeren van<br />
hun werkzaamheden. Ambtenaren die niet <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong> wonen, voelen zich vaak ook een<br />
buitenstaander <strong>in</strong> een gesloten dorp. Dit uit zich bijvoor<strong>beeld</strong> <strong>in</strong> het contact dat zij hebben met<br />
burgers en soms zelfs <strong>in</strong> het contact met collega’s. Ook <strong>in</strong> de visie die beide groepen lijken te<br />
hebben, is een verschil te bespeuren. Ambtenaren die <strong>in</strong> de gemeente wonen, zijn over het<br />
algemeen erg tevreden over hun gemeente. De <strong>in</strong>spann<strong>in</strong>g die zij graag willen terug zien, moet er<br />
68
daarom vooral voor zorgen dat het dorpse aan <strong>Ridderkerk</strong> behouden blijft en waar nodig<br />
verbeterd wordt. Extreme verander<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de gemeente zijn hierbij uit den boze. Ambtenaren die<br />
niet <strong>in</strong> de gemeente wonen hebben wat dit aangaat een andere visie. De gemeente moet zich<br />
aanpassen aan de verander<strong>in</strong>gen om zich heen en mee gaan met de tijd. Hierbij wordt vaak de<br />
vergelijk<strong>in</strong>g gemaakt met grotere steden zoals Rotterdam en Dordrecht of steden waar zij zelf <strong>in</strong><br />
wonen. De vergelijk<strong>in</strong>gen worden door hen gezien als een verrijk<strong>in</strong>g, die ervoor zorgen dat<br />
vanuit een frisse blik gekeken wordt naar de gemeente. De gemeente moet zich aanpassen aan de<br />
verander<strong>in</strong>gen om zich heen. De ontwikkel<strong>in</strong>gen zoals <strong>in</strong> andere steden te zien zijn, worden<br />
gemist. <strong>Ridderkerk</strong> moet meer naar buiten toegekeerd zijn <strong>in</strong> plaats van naar b<strong>in</strong>nen gekeerd. Dit<br />
kan ook alleen als samengewerkt wordt met andere gemeentes en partijen. En juist deze <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g<br />
ervaren de ambtenaren die zelf <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong> wonen als m<strong>in</strong>der positief. Deze <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g gaat ten<br />
koste van de identiteit van <strong>Ridderkerk</strong>, welke vooral zo dient te blijven. Een <strong>in</strong>teressante<br />
conclusie, die op basis van deze studie getrokken kan worden, is dan ook dat ambtenaren die<br />
wonen <strong>in</strong> de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> de relatie tussen de gemeenschap en de gemeente als sterker<br />
en noodzakelijker ervaren, dan ambtenaren die niet <strong>in</strong> de gemeente wonen. Het begrip voor het<br />
gevoel van de burger, het gevoel dat het familiare dorp vooral behouden en beschermd moet<br />
worden, lijkt dan ook groter. Ambtenaren die niet <strong>in</strong> de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> wonen, erkennen<br />
dit gevoel wel, maar lijken het belang ervan te nuanceren. Ja, het dorp is van belang, maar de<br />
omgev<strong>in</strong>g waarb<strong>in</strong>nen dat dorp functioneert, namelijk te midden van steden als Dordrecht en<br />
Rotterdam, mag niet uit het oog worden verloren. De tweedel<strong>in</strong>g die geïdentificeerd is <strong>in</strong> de<br />
vorige paragraaf, is daarmee ook bij de ambtenaren te herkennen. Voor de gemeente betekent dit<br />
dat zij <strong>in</strong> de eerste plaats notitie moet nemen van deze gevoelens en gedachtes bij haar personeel<br />
en <strong>in</strong> de tweede plaats dat zij een middenweg moet v<strong>in</strong>den <strong>in</strong> beide visies. De gemeente moet hoe<br />
dan ook een visie formuleren en een koers uitstippelen, waar<strong>in</strong> ook <strong>in</strong> deze kwestie een<br />
consistente lijn wordt uitgestippeld. Communicatie met en tussen burgers en ambtenaren is<br />
daarbij cruciaal, zoals uit het volgende hoofdstuk nog zal blijken.<br />
Verder beseffen de meeste ambtenaren dat het werk dat zij doen <strong>in</strong> het belang is van de<br />
<strong>Ridderkerk</strong>se burgers. ‘Het werk dat wij doen, doen wij voor de burgers’. Daarmee lijkt het <strong>beeld</strong><br />
dat de ambtenaren hebben van de gemeente onder <strong>in</strong>vloed te zijn van, <strong>in</strong> de eerste plaats het<br />
contact dat zij ofwel direct of <strong>in</strong>direct hebben met de burgers. Daarnaast is het <strong>beeld</strong> dat<br />
69
ambtenaren hebben van de gemeente een reactie op het <strong>beeld</strong> dat zij denken dat burgers hebben.<br />
De meeste ambtenaren waren immers van men<strong>in</strong>g dat <strong>Ridderkerk</strong>se burgers ‘alles willen houden<br />
zoals het is’ en daarmee <strong>in</strong>novatie en dus vooruitgang <strong>in</strong> de weg staan. Als reactie hierop zeggen<br />
vele ambtenaren dat de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> juist met de tijd mee moet, dynamisch moet zijn en<br />
een voor<strong>beeld</strong> moeten nemen aan groeiende steden om zich heen. Dat betekent volgens<br />
ambtenaren dat burgers niet langer de wethouder kunnen aanspreken op ‘een stoeptegel die niet<br />
juist geplaatst is’. Dat past immers niet bij een groeiende, vooruitstrevende <strong>Ridderkerk</strong>, waar de<br />
ambtenarij over dat soort d<strong>in</strong>gen gaat, terwijl politieke gezagdragers druk bezig zijn met het<br />
uitstippelen van de koers die gevaren moet worden. Daarmee lijkt een ‘kloof’ te ontstaan tussen<br />
wat een groot deel van de <strong>Ridderkerk</strong>se burgers wil enerzijds, en wat een deel van de ambtenarij<br />
graag zou willen zien anderzijds. Deze tweedel<strong>in</strong>g kan echter niet zo scherp getrokken worden,<br />
omdat er onder ambtenaren ook de nodige discussies worden gevoerd over of <strong>Ridderkerk</strong><br />
<strong>in</strong>derdaad moet groeien en zich moet aanpassen aan externe omstandigheden die haar dw<strong>in</strong>gen<br />
afstand te nemen van het dorpse karakter. Ambtenaren zijn het daarmee onderl<strong>in</strong>g dus niet altijd<br />
met elkaar eens over deze kwestie. Daarom kan gesteld worden dat de ‘kloof’ tussen burgers en<br />
ambtenaren niet zo zeer een kloof is die ontstaat als gevolg van verschillende uitgesproken visies,<br />
maar meer uit een kloof die ontstaat als gevolg van een gebrek aan een heldere visie. Waar staat<br />
de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> voor? Dat is de vraag die beantwoord moet worden, waarbij rekenschap<br />
gegeven dient te worden aan beide visies. De gemeente <strong>Ridderkerk</strong> staat daarmee voor<br />
belangrijke keuzes.<br />
Opmerkelijk is ten slotte dat het <strong>beeld</strong> dat ambtenaren hebben van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> ook<br />
beïnvloed wordt door hoe de burgemeester eruit ziet. In het bijzonder wordt de uitstral<strong>in</strong>g van de<br />
burgemeester uiterst belangrijk gevonden. Tijdens de focusgroepen raakten de respondenten<br />
iedere keer weer verzeild <strong>in</strong> een discussie over hoe een staatsman en <strong>in</strong> dit geval een staatsvrouw<br />
zich dient te presenteren. Hierover liepen de men<strong>in</strong>gen uiteen en hadden de meeste wel een<br />
duidelijk <strong>beeld</strong> van hoe het wel moet. Duidelijk werd wel dat vrijwel alle respondenten van<br />
men<strong>in</strong>g zijn dat de huidige burgemeester niet voldoet aan de criteria voor een echte staatsvrouw.<br />
Van belang daarbij is te realiseren dat ambtenaren (maar zoals eerder gezien ook burgers) hun<br />
identiteit (ofwel de identiteit van <strong>Ridderkerk</strong>) terug willen zien <strong>in</strong> de burgemeester. De<br />
burgemeester moet de ideeën en gedachten van de <strong>Ridderkerk</strong>se burger weten te vertalen <strong>in</strong><br />
70
duidelijke taal, daadkrachtige besliss<strong>in</strong>gen en een charismatische uitstral<strong>in</strong>g. Dit betekent dat de<br />
gedeelde ervaren identiteit ook concreet gestalte moet krijgen <strong>in</strong> een persoon (een boeg<strong>beeld</strong>), om<br />
daadwerkelijk de eenheid van de gemeenschap te waarborgen. Wanneer het <strong>beeld</strong> van de<br />
betreffende persoon, <strong>in</strong> dit geval de burgemeester, niet overeenstemt met het <strong>beeld</strong> van de<br />
gemeente en de gemeenschap, voelen burgers en ambtenaren blijkbaar een soort van afstand. Een<br />
breuk met de <strong>Ridderkerk</strong>se identiteit.<br />
5.3 Concluderend<br />
Het <strong>beeld</strong> dat burgers hebben van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> is over het algemeen erg positief te<br />
noemen. Als men dat <strong>beeld</strong> nog gedetailleerder bekijkt, blijkt het <strong>beeld</strong> verschillend voor a)<br />
politiek actieve burgers en b) niet politiek actieve burgers. Daar waar de gewone burger <strong>in</strong> haar<br />
<strong>beeld</strong> een onderscheid maakt tussen <strong>Ridderkerk</strong> als gemeentelijke organisatie aan de ene kant en<br />
gemeente <strong>Ridderkerk</strong> als woonomgev<strong>in</strong>g aan de andere kant, maakt voor de burger die politiek<br />
actief is, de gemeente onlosmakelijk deel uit van de gemeenschap. Het is immers de gemeente die<br />
deze burgers de tools aanreikt om de <strong>Ridderkerk</strong>se belangen te vertegenwoordigen en de<br />
<strong>Ridderkerk</strong>se identiteit te ontwikkelen. In het verlengde hiervan: het <strong>beeld</strong> dat ambtenaren<br />
hebben van de gemeente wordt grotendeels bepaald door het feit of ze wel of niet onderdeel<br />
uitmaken van de <strong>Ridderkerk</strong>se gemeenschap. Ambtenaren die wonen <strong>in</strong> de gemeente, lijken het<br />
gevoel van ‘vasthouden aan het familiare dorpsgevoel’ beter te begrijpen. Ambtenaren die niet <strong>in</strong><br />
de gemeente wonen daarentegen, willen ‘mee met de tijd’ en voelen een sterke drive om mee te<br />
ontwikkelen met de dynamische omgev<strong>in</strong>g, waar<strong>in</strong> de gemeente functioneert. In de praktijk<br />
betekent dit dat er een kloof lijkt te bestaan tussen een groot deel van de burgers en de<br />
ambtenaren, maar ook tussen ambtenaren onderl<strong>in</strong>g als het gaat om de dromen, wensen en visies<br />
van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>.<br />
71
| 6 | Conclusie & aanbevel<strong>in</strong>gen<br />
In dit laatste hoofdstuk wordt de conclusie gepresenteerd. In de eerste plaats bestaat de conclusie<br />
uit het antwoord op de hoofdvraag, welke <strong>in</strong> het eerste hoofdstuk is aangedragen. Het tweede<br />
gedeelte van dit hoofdstuk bestaat uit de aanbevel<strong>in</strong>gen, welke gebaseerd zijn op dit onderzoek en<br />
die bedoeld zijn voor de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Het hoofdstuk wordt afgesloten door een discussie<br />
waar<strong>in</strong> gereflecteerd wordt op de beperk<strong>in</strong>gen van dit onderzoek en de mogelijkheden voor<br />
vervolgonderzoek.<br />
6.1 Conclusie<br />
In de voorgaande hoofdstukken zijn de deelvragen behandeld. Om antwoord te kunnen geven op<br />
de hoofdvraag, worden - <strong>in</strong> deze paragraaf- de <strong>in</strong>zichten die hier<strong>in</strong> zijn opgedaan, gebundeld. Om<br />
dit op een systematische c.q. overzichtelijke manier te kunnen doen, wordt de hoofdvraag<br />
nogmaals herhaald. De beantwoord<strong>in</strong>g van deze centrale vraagstell<strong>in</strong>g neemt de vorm aan van<br />
een samenvattende conclusie.<br />
Welk <strong>beeld</strong> bestaat er onder de burgers en ambtenaren van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> over hun<br />
gemeente, en hoe kunnen deze <strong>beeld</strong>en getypeerd worden?<br />
Het doel van deze scriptie was om <strong>in</strong>zicht te verkrijgen <strong>in</strong> het <strong>beeld</strong> dat zowel burgers als<br />
ambtenaren van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> hebben van hun gemeente. Gepoogd is om door een bril<br />
van wetenschappelijke theorieën te kijken naar deze <strong>beeld</strong>en en zodoende de <strong>beeld</strong>en te typeren.<br />
Het <strong>beeld</strong> dat mensen hebben is constant onder <strong>in</strong>vloed van zowel <strong>in</strong>terne als externe factoren,<br />
wat het lastig maakt om het te kunnen vangen. Om toch meer <strong>in</strong>zicht te kunnen krijgen <strong>in</strong> het<br />
<strong>beeld</strong> van de burgers en ambtenaren van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> over hun gemeente is gebruik<br />
gemaakt van de objects of support (Norris, 2011). Zowel burgers als ambtenaren hebben diverse<br />
frames gebruikt om hun <strong>beeld</strong>en van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> kenbaar te maken. De gelaagdheid,<br />
welke <strong>in</strong> de objects of support terug te v<strong>in</strong>den is <strong>in</strong> een vijftal niveaus, maakte het mogelijk om<br />
72
het <strong>beeld</strong> dat de respondenten hebben vanuit verschillende frames te benaderen. Deze frames zijn<br />
onder te verdelen <strong>in</strong> de volgende vijf niveaus van objects of support, te weten (figuur 8):<br />
Figuur 8: Objects of support.<br />
6.1.1 Frames en niveaus<br />
In elk niveau wordt een deel van het <strong>beeld</strong> dat de respondenten hebben gemeten. Het eerste<br />
niveau, political community, gaat bijvoor<strong>beeld</strong> <strong>in</strong> op de brede steun die de respondenten, dus<br />
zowel burgers als ambtenaren, uitspreken ten aanzien van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. Het tweede<br />
niveau, regime pr<strong>in</strong>ciples, gaat <strong>in</strong> op de kernpr<strong>in</strong>cipes die kenmerkend zijn voor een democratie<br />
en op de vraag of deze herkend worden door de respondenten <strong>in</strong> hun gemeente. Niveau nummer<br />
drie regime performance gaat, zoals de naam al doet vermoeden, <strong>in</strong> op het functioneren van de<br />
gemeente <strong>Ridderkerk</strong> <strong>in</strong> de ogen van de respondenten. Het gaat hier om de men<strong>in</strong>g c.q. het <strong>beeld</strong><br />
van de respondenten ten aanzien van dat functioneren. In het vierde niveau worden de frames<br />
over regime <strong>in</strong>stitutions onder de loep genomen. Tot slot wordt <strong>in</strong> het laatste niveau political<br />
actors, waar<strong>in</strong> Rikkerkerkse politici besproken worden. In de volgende figuur is een kort<br />
overzicht gemaakt van de bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen. Per niveau zijn de belangrijkste bev<strong>in</strong>den samengevat en<br />
uitgelicht.<br />
1. Political Community<br />
2. Regime Pr<strong>in</strong>ciples<br />
3. Regime Performance<br />
4. Regime Institutions<br />
5. Political Actors<br />
73<br />
Beeld ambtenaren en burgers
Political<br />
Community<br />
Regime<br />
Pr<strong>in</strong>ciples<br />
Regime<br />
Performance<br />
Regime<br />
Institutions<br />
Political<br />
Actors<br />
Beeld<br />
• Over het algemeen zijn de respondenten erg trots op <strong>Ridderkerk</strong>. Het wordt ook wel<br />
beschouwd als hun dorp. Er heerst een bepaald gevoel van verbondheid met elkaar, maar<br />
vooral ook met het dorp. Daarstaat tegenover dat het ook een stad zonder ziel genoemd is. En<br />
dat, naast saamhorigheid, ook verdeeldheid heerst tussen de verschillende wijken. Vrijwel alle<br />
respondenten v<strong>in</strong>den dat er geen sprake is van een <strong>Ridderkerk</strong>se gemeenschap. Het zijn<br />
allemaal aparte en verschillende gemeenschapjes.<br />
•In deze tweede niveau ligt de nadruk vooral op participatie. Burgers hebben het gevoel dat de<br />
gemeente hen vanuit verschillende wegen laat participeren en de ambtenaten hebben op hun<br />
beurt ook het gevoel dat zij de burgers zoveel mogelijk betrekken bij hun werk. keerpunt is wel<br />
dat de burgers het gevoel hebben dat ze niet gehoortd worden en dat ambtenaren het gevoel<br />
hebben dat participatie te ver doorschiet. Een ander pr<strong>in</strong>cipe die kenmerkend lijkt te zijn voor<br />
de gemeente is tolerantie. Vooral als het gaat om de zondagsrust wordt deze vaak<br />
aangedragen.<br />
• Over het algemeen hebben de respondenten het gevoel dat de gemeente het goed doet.<br />
Soms hebben de burgers wel het gevoel dat zij constant aan de bel moeten trekken voordat de<br />
gemeente <strong>in</strong> actie komt. Kenmerkend is verder dat zowel ambtenaren als burgers v<strong>in</strong>den dat<br />
de lijnen b<strong>in</strong>nen de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> kort zijn. Wat betekent dat zij het gevoel hebben dat<br />
de gemeente laagdrempelig is. De gemeente staat verder open voor <strong>in</strong>itiatieven vanuit zowel<br />
burgers als ambtenaren. Er is altijd wel een potje vrij voor activiteiten.<br />
•De voormalige verkiez<strong>in</strong>gen worden b<strong>in</strong>nen dit niveau benoemd. Er is een ‘onverzadigd’ gevoel<br />
te herkennen hierover bij sommige burgers, zelfs over het systeem van verkiez<strong>in</strong>gen. De<br />
partijen die het grootst zijn geworden, zijn veelal de partijen die zich tijdens de<br />
verkiez<strong>in</strong>gscampagnes faliekant hebben uitgesproken tegen de komst van de nieuw geplande<br />
tramlijn. Een voorstel waar een groot deel van de <strong>Ridderkerk</strong>se bevolk<strong>in</strong>g tegen is. Daarnaast<br />
wordt een aantal kantteken<strong>in</strong>g geplaatst bij de verhoud<strong>in</strong>gen tussen burgers en ambtenaren,<br />
die volgens sommige ambtenaren niet professioneel zijn.<br />
•In dit laatste niveau wordt de rol van de burgemeester onder de loep genomen door de<br />
respondenten. Allen lijken ze een bepaald <strong>beeld</strong> te hebben van hoe een burgemeester zich<br />
dient te presenteren. De huidige burgemeester lijkt hieraan niet te kunnen voldoen. Opvallend<br />
is verder dat de meeste burgers we<strong>in</strong>ig weten van lokale politici.<br />
Figuur 9: Overzicht bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen.<br />
Opvallend is de diversiteit <strong>in</strong> de frames. Deze diversiteit is niet alleen terug te zien <strong>in</strong> het verschil<br />
tussen de niveaus, maar vooral ook b<strong>in</strong>nen de niveaus. De frames zijn veelal gebaseerd op<br />
ervar<strong>in</strong>gen, kle<strong>in</strong>e dagelijkse gebeurtenissen. Daarbij spelen ook de ervar<strong>in</strong>gen van andere<br />
mensen een belangrijke rol. Ook de verdel<strong>in</strong>g b<strong>in</strong>nen de hoofdgroepen, dus ambtenaren die wel<br />
of niet <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong> wonen en burgers die wel of niet politiek actief zijn, laten een aantal<br />
opmerkelijke verschillen en <strong>in</strong>zichten zien.<br />
74
Tegelijkertijd zijn er trends, die ook een doorwerk<strong>in</strong>g lijken te hebben op de manier waarop<br />
burgers <strong>in</strong> hun relatie staan met de gemeente. En daarmee <strong>in</strong>vloed hebben op het <strong>beeld</strong> dat zij<br />
hebben van de gemeente. Aan de ene kant worden <strong>beeld</strong>en die burgers en ambtenaren hebben<br />
bepaald door kle<strong>in</strong>e ervar<strong>in</strong>gen (de dagelijkse d<strong>in</strong>gen: het contact maar ook de omgev<strong>in</strong>g en het<br />
contact met andere burgers), maar aan de andere kant lijkt er ook een effect te zijn van de<br />
houd<strong>in</strong>g die typisch is voor deze tijd, namelijk ‘de kritische burger’. De burger die zichzelf als<br />
klant ziet (NPM), maar die tegelijkertijd ook mee wil praten dus ook ‘governance’. De rol van de<br />
media is hier<strong>in</strong> m<strong>in</strong>der zichtbaar. Er konden immers maar we<strong>in</strong>ig prim<strong>in</strong>g effecten worden<br />
geïdentificeerd.<br />
Tijdens de focusgroepen zijn de respondenten <strong>in</strong> staat gesteld om vrijuit over het onderwerp te<br />
debatteren. Vanuit verschillende, uiteenlopende frames hebben zij hun <strong>beeld</strong> van de gemeente<br />
geprobeerd duidelijk te maken. De <strong>in</strong>put die tijdens deze focusgroepen is gegenereerd, is op zijn<br />
m<strong>in</strong>st divers te noemen. De frames waaruit de respondenten hun verhaal hebben gedaan<br />
overlappen elkaar. De vijf niveaus van objects of support zijn behulpzaam geweest bij het<br />
ontleden van het <strong>beeld</strong> dat door de respondenten geschetst is. Tegelijkertijd zit het allemaal zo<br />
verweven <strong>in</strong> elkaar, dat het lostrekken ervan heel moeilijk is. Kortom: de niveaus kunnen <strong>in</strong><br />
theorie goed van elkaar gescheiden worden, echter is <strong>in</strong> de praktijk geen duidelijke scheidslijn te<br />
bespeuren. De niveaus lopen <strong>in</strong> werkelijkheid <strong>in</strong> elkaar over en door elkaar heen.<br />
6.1.2 Frames vertaald <strong>in</strong> <strong>beeld</strong>en<br />
Wanneer gekeken wordt naar het <strong>beeld</strong> dat burgers van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> hebben over hun<br />
gemeente, laat dit zich als volgt concluderen: namelijk dat <strong>in</strong> de eerste plaats een wezenlijk<br />
verschil bestaat tussen burgers die politiek actief zijn enerzijds en burgers die niet politiek actief<br />
zijn anderzijds. De eerste groep burgers laat zich <strong>in</strong> haar <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g vooral beïnvloeden door<br />
vragen die <strong>in</strong> de eerste drie niveaus centraal staan, met name ‘regime performance’, vertaalt <strong>in</strong> de<br />
vraag: ‘wat kan de gemeente voor mij doen?’. Daarmee plaatsen zij de gemeente buiten de<br />
gemeenschap, terwijl de tweede groep zich ook laat beïnvloeden door vragen die <strong>in</strong> de laatste<br />
twee niveaus centraal staan en zich daardoor druk maken over vragen ten aanzien van het<br />
democratisch staatsbestel en de eisen die gesteld worden aan een goede burgemeester. Daarmee<br />
75
lijkt de gemeente juist een grote rol te spelen <strong>in</strong> de gemeenschap, ook omdat diezelfde gemeente<br />
deze burgers ‘de tools’ aanbiedt om haar doelen ten aanzien van de gemeenschap te bereiken. In<br />
de tweede plaats zagen we dat ook ambtenaren verschillen <strong>in</strong> de <strong>beeld</strong>en van de gemeente,<br />
waarbij het criterium ‘wel/niet wonend <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong>’ van belang leek voor de visie op hoe<br />
<strong>Ridderkerk</strong> zich verder zou moeten ontwikkelen: gericht op de gemeenschap (<strong>in</strong>tern) of gericht<br />
op de omgev<strong>in</strong>g (extern)? De ambtenaren die niet <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong> wonen, hebben immers een<br />
bredere visie en maken daarbij vaak de vergelijk<strong>in</strong>g met andere steden. Ambtenaren die wel <strong>in</strong><br />
<strong>Ridderkerk</strong> wonen hebben een dubbele rol, waarbij ze aan de ene kant ook burger zijn, wat<br />
betekent dat ze het dorpse aan <strong>Ridderkerk</strong> willen behouden. En aan de andere kant zijn ze als<br />
ambtenaar gebonden aan hun werkzaamheden, die ook beïnvloed worden door externe factoren,<br />
zoals landelijke wet- en regelgev<strong>in</strong>g. Voor de gemeente betekent dit dat zij rekenschap moet<br />
geven aan deze verschillen en vooral (zoals uit de aanbevel<strong>in</strong>gen zal blijken) <strong>in</strong> de communicatie<br />
en benader<strong>in</strong>g van burgers hier iets mee moet doen.<br />
6.2 Aanbevel<strong>in</strong>gen<br />
Op basis van dit onderzoek kunnen een aantal theoretische en praktische aanbevel<strong>in</strong>gen worden<br />
gedaan. In de eerste plaats zijn deze bedoeld voor de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>. In de empirische<br />
bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen van dit onderzoek is een aantal opvallende constater<strong>in</strong>gen gedaan dat extra aandacht<br />
behoefd. Welke <strong>in</strong> dit hoofdstuk verder worden uitgewerkt.<br />
Uit dit onderzoek blijkt een tweetal problemen, dat door de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> omgebogen<br />
kunnen worden tot manieren om de <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g over <strong>Ridderkerk</strong> positief te beïnvloeden: de<br />
<strong>Ridderkerk</strong>se gemeenschap is een conservatieve gemeenschap, die veel waarde hecht aan ‘het<br />
dorpsgevoel’ en ‘de familiaire sfeer’ <strong>in</strong> hun stad. Alles wat daar verander<strong>in</strong>g <strong>in</strong> kan brengen,<br />
wordt bestempeld als bedreig<strong>in</strong>g. De gemeente <strong>Ridderkerk</strong> moet zich bewust worden van dit<br />
gevoel bij burgers en moet er zorg voor dragen dat burgers overtuigd raken van een duidelijke<br />
vooruitstrevende dynamische en coherente visie, waar<strong>in</strong> verander<strong>in</strong>g en <strong>in</strong>novatie mogelijk<br />
blijven, zonder dat de <strong>Ridderkerk</strong>se identiteit ondergesneeuwd raakt. Een dergelijke visie is om<br />
twee redenen noodzakelijk.<br />
Ten eerste: <strong>Ridderkerk</strong> is een groeiende gemeente en werkt steeds vaker samen met andere<br />
gemeentes. Het dorpsachtige karakter van de gemeente, waarbij burgers wethouders aanspreken<br />
76
op kle<strong>in</strong>e problemen, zorgt er voor dat politieke gezagdragers verstrikt raken <strong>in</strong> de dagelijkse<br />
problematiek, <strong>in</strong> plaats van zich te focussen op ontwikkel<strong>in</strong>gen buiten de gemeente.<br />
Ontwikkel<strong>in</strong>gen waarop <strong>in</strong>gespeeld dient te worden.<br />
Ten tweede: ambtenaren raken gedemotiveerd door het gebrek aan ruimte om nieuwe ideeën uit<br />
te voeren. De tramlijn is hier een goed voor<strong>beeld</strong> van: jarenlang is hier energie <strong>in</strong>gestoken, maar<br />
aan het e<strong>in</strong>de van de rit wordt het plan aan de kant geschoven, doordat men angst heeft voor de<br />
gevolgen van een dergelijke lijn voor ‘het dorp’. Deze angst voor <strong>in</strong>novatie, gaat zelf zo ver dat<br />
burgers zich <strong>in</strong> hun stemgedrag sterk laten beïnvloeden door politieke partijen die beloven dat<br />
verander<strong>in</strong>gen, zoals ‘de tramlijn’, niet door zullen gaan. Een ernstig gevolg hiervan is dat<br />
burgers het vertrouwen verliezen <strong>in</strong> het democratisch bestel: ‘moet ik op een partij stemmen waar<br />
ik geen ideologische klik mee heb, zodat ik mijn stem kan laten horen?’. De gemeente moet zich<br />
<strong>in</strong> de eerste plaats realiseren dat deze gevoelens van angst en onrust bestaan bij burgers en<br />
vervolgens communiceren en <strong>in</strong> dialoog treden met burgers hierover. Verander<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> beleid of<br />
grote besliss<strong>in</strong>gen moeten op een zodanige manier ‘geframed’ worden dat burgers overtuigd<br />
raken dat ze a) niets kwijt raken en b) het aansluit bij een coherente visie. De burger moet het<br />
idee hebben dat de gemeente weet waar ze naar toe werkt. Overtuig<strong>in</strong>gskracht door <strong>in</strong> te spelen<br />
op wat er speelt <strong>in</strong> de hoofden van de mensen, is dan ook cruciaal. Het is daarbij van belang dat<br />
de gemeente reken<strong>in</strong>g houdt met de verschillende ideeën van burgers en ambtenaren en dat zij <strong>in</strong><br />
haar communicatie daar gevoelig voor is. Eerder zagen we al dat er merkbare verschillen bestaan<br />
<strong>in</strong> het <strong>beeld</strong> van burgers die politiek actief zijn en burgers die niet politiek actief zijn, maar ook<br />
tussen ambtenaren die <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong> wonen en ambtenaren die niet <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong> wonen. Deze<br />
differentiatie <strong>in</strong> <strong>beeld</strong>en van de gemeente, zou zich ook moeten vertalen <strong>in</strong> een gedifferentieerde<br />
communicatie naar c.q. benader<strong>in</strong>g van deze groepen: alleen op die manier zal de boodschap<br />
daadwerkelijk aankomen.<br />
Communiceren met burgers betekent echter niet altijd dat burgers overal ‘<strong>in</strong>breng’ <strong>in</strong> mogen of<br />
moeten hebben: de gemeente moet een goede balans proberen te v<strong>in</strong>den tussen enerzijds<br />
<strong>in</strong>formeren van burgers (op een aantrekkelijke en overtuigende wijze) en anderzijds burgers<br />
betrekken en laten meepraten over kwesties. Er liggen immers veel kansen <strong>in</strong> deze gemeente,<br />
waar burgers willen meedenken en meedoen, waar men zich thuis voelt en waar burgers zich<br />
77
identificeren met de gemeente. Het is belangrijk dat de gemeente haar waarder<strong>in</strong>g hiervoor toont,<br />
en burgers overtuigt dat verander<strong>in</strong>g niet betekent dat het dorpsachtige verdwijnt. Burgers moeten<br />
beseffen dat het functioneren van de gemeente haar hoogtepunt nog lang niet heeft bereikt. Het is<br />
aan de gemeente om te communiceren dat ‘we nog veel meer kunnen betekenen voor de<br />
<strong>Ridderkerk</strong>ers, maar dan moeten we die ruimte krijgen, dan moeten nieuwe ideeën de ruimte<br />
krijgen.’ Tegelijkertijd moeten burgers gewezen worden op ‘zelfredzaamheid’ en ‘gedeelde<br />
verantwoordelijkheid’. Nu heerst immers nog te vaak een gevoel van ‘wat kan de gemeente voor<br />
ons doen?’. Wederom wordt hier aangeraden om <strong>in</strong> dialoog te gaan met burgers. Een reeks van<br />
dialoogavonden zou ideaal zijn om dit alles bespreekbaar te maken.<br />
Schrikbarend is bovendien dat ondanks de grote betrokkenheid van burgers en ambtenaren, beide<br />
groepen we<strong>in</strong>ig weten van de politieke gezagdragers uit de gemeente. <strong>Ridderkerk</strong> heeft dan ook<br />
niet echt een boeg<strong>beeld</strong>. Hoewel de meeste mensen zich wel kunnen identificeren met de<br />
gemeente en hun identiteit lijken te ontlenen aan <strong>Ridderkerk</strong>, wordt <strong>in</strong> de gesprekken goed<br />
duidelijk dat <strong>Ridderkerk</strong> niet echt ‘een gezicht’ heeft. Om de eenheid van <strong>Ridderkerk</strong> te<br />
vergroten, zou hier echter verander<strong>in</strong>g <strong>in</strong> gebracht kunnen worden. Deze eenheid van <strong>Ridderkerk</strong><br />
is geen vanzelfsprekendheid: er lopen immers ook scheidslijnen door de stad. Zo vormen de<br />
orthodoxe christenen een aparte groep. Een boeg<strong>beeld</strong> <strong>in</strong> de vorm van een persoon of <strong>in</strong> de vorm<br />
van een symbool of logo, zou er toe kunnen leiden dat iedereen met elkaar verenigd wordt. Dat<br />
zou de <strong>Ridderkerk</strong>se eenheid wellicht verder bevorderen.<br />
Tenslotte een opmerk<strong>in</strong>g met betrekk<strong>in</strong>g tot dit onderzoek: gezien de woonplaats van<br />
respondenten van belang bleek voor de <strong>beeld</strong>vorm<strong>in</strong>g, wordt hier aangeraden dit als een<br />
selectiecriterium te maken voor vervolgonderzoek. Deze factor bleek veel <strong>in</strong>vloed te hebben op<br />
het <strong>beeld</strong> van ambtenaren, maar moet bij burgers nog verder onderzocht worden. Zijn burgers die<br />
hun hele leven <strong>in</strong> <strong>Ridderkerk</strong> wonen bijvoor<strong>beeld</strong> trotser? De gemeente kan dit soort <strong>in</strong>formatie<br />
gebruiken om vervolgens te differentiëren <strong>in</strong> de communicatie naar burgers. En zoals we al hier<br />
boven al zeggen: deze communicatie naar burgers toe is cruciaal om de gemeente, haar<br />
ambtenaren en haar burgers dichter tot elkaar te brengen.<br />
78
Literatuurlijst<br />
Aronson, E., Wilson, T.D. & Akert, R.M. (2004). Social Psychology (4th edition). New Jersey:<br />
Pearson Education.<br />
Atbir, A. (2011). De geur van Jasmijn: Cross-over effecten en politieke mobilisatie. Masterthesis<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>University</strong> of Rotterdam.<br />
Bekkers, V. (2007). Beleid <strong>in</strong> beweg<strong>in</strong>g. Den Haag: Uitgeverij LEMMA.<br />
Bekkers, V., Beurders, H., Edwards, A., Mooy, R. & m.m.v Jelena Buljac (2009).De Virtuele lont<br />
<strong>in</strong> het kruitvat: welke rol spelen de oude en nieuwe media <strong>in</strong> de micromobilisatie van<br />
burgers en hun strijd om politieke aandacht? Den Haag: Uitgeverij LEMMA.<br />
Bennett, W.L. (2008). News. The politics of illusion (8th edition). New York: Pearson/Longman.<br />
B<strong>in</strong>nenlands Bestuur. Kloof ambtenaren en burgers groter (http://www.b<strong>in</strong>nenlandsbestuur.nl<br />
/arbeidsmarkt-en-carriere/nieuws/nieuws/kloof-ambtenaren-en-burgers-groter.2048458.<br />
lynkx). 19 september 2011.<br />
Boer de, C. & Brennecke, S. (2009). Media en Publiek. Den Haag: Boom Uitgevers.<br />
Brace, P & H<strong>in</strong>ckley, B. (1992). Follow the leader. New York: Basic Books.<br />
Braster, J.F.A. (2000). De kern van casestudy’s. Assen: Van Gorcum.<br />
Baum, A.M. (2003). Soft News Goes to War: Public Op<strong>in</strong>ion and American Foreign Policy <strong>in</strong> the<br />
New Media Age. Pr<strong>in</strong>ceton <strong>University</strong> Press<br />
Bressers, J.T.A. &Kuks, S.M.M. (2000). Multilevel governance patterns and the protection of<br />
groundwater and dr<strong>in</strong>k<strong>in</strong>g water <strong>in</strong> Florida and the Netherlands. <strong>University</strong> of Florida.<br />
Broek van den, J., Koetsenruijter, W., De Jong, J. &Smit, L. (2010).Beeldtaal. Den Haag: Boom<br />
Lemma Uitgevers.<br />
Bovens, M.A.P., ‘t Hart, P. & van Twist, M.J.W. (2007). Openbaar bestuur; beleid, organisatie<br />
en politiek. Alphen aan den Rijn: Kluwer.<br />
Castells, M. (1996). The Information Age, Economy, Society and Culture. Oxford: Blackwell<br />
Publishers.<br />
Clarke, H. D. & Stewart, M. C. (1995). Economic Evaluations, Prime M<strong>in</strong>isteral Approval and<br />
Govern<strong>in</strong>g Party Support: Rival Models Considered. British Journal of Political Science25<br />
(2): 145-170.<br />
79
Devos, C. (2004). Ménage à trois: de verhoud<strong>in</strong>g tussen pers, politiek en politicologie. Gent:<br />
Academia Press.<br />
Durham, M. & Kellner, D. (2001). Media and cultural studies: keyworks. Malden: Blackwell.<br />
Entman, R. (1989). Democracy without Citizens: Media and the Decay of American Politics.<br />
Oxford: Oxford <strong>University</strong> Press.<br />
Fenger, M. & Bekkers V. (2007). The Governance Concept <strong>in</strong> Public Management. In: V.<br />
Bekkers, G. Dijkstra, A. Edwards & M. Fenger (ed.), Governance and the Democratic<br />
Deficit. Ashgate, Aldershot<br />
Fenger, M., Van der Steen, M., Groeneveld, S., Van der Torre, L., De Wal, M., Frissen, P. &<br />
Bekkers, V. (2011). Sociaal Beleid en Legitimiteit; achtergronden, ontwikkel<strong>in</strong>gen en<br />
dilemma’s. Nijmegen: VOC uitgevers.<br />
Gemeente <strong>Ridderkerk</strong> (2011). Projectplan: <strong>Ridderkerk</strong>, goed <strong>in</strong> <strong>beeld</strong>. <strong>Ridderkerk</strong>.<br />
Gemeente <strong>Ridderkerk</strong> (2011).Een organisatie op reis (http://www.ridderkerk.nl/<br />
smartsite.shtml?id=60812).<br />
Gemeente <strong>Ridderkerk</strong> (2011). Blogverhalen en meer: Over de stappen naar een procesgestuurde<br />
organisatie.<br />
Gemeente <strong>Ridderkerk</strong> (2009). Uitnodig<strong>in</strong>g presentatie e<strong>in</strong>doordeel bestuurskrachtmet<strong>in</strong>g<br />
(http://www.ridderkerk.nl/smartsite.shtml?id=60971).<br />
Gorp, B. van. (2006). “Een constructivistische kijk op het concept fram<strong>in</strong>g.” Tijdschrift voor<br />
Communicatiewetenschap 34.3: 246‐256.<br />
Hakvoort, J.L.M. & Klaassen, H.L. (2004). Bedrijfsvoer<strong>in</strong>gstechnieken voor overheid en non-<br />
profit organisaties. Den Haag: SDU Uitgevers BV.<br />
Hall, S. (1992). Encod<strong>in</strong>g/ Decod<strong>in</strong>g. In: S. Hall et al. (red.). Culture, Media, Language: Work<strong>in</strong>g<br />
papers <strong>in</strong> cultural studies, 1972-79. New York/London: Routledge, 128-138.<br />
Hood, C.C. (1995). The “New Public Management” <strong>in</strong> the 1980s: variations on a theme.<br />
Account<strong>in</strong>g, Organisations and Society 20 (3), 93-109.<br />
Hood, C.C. (1991). A public management for all seasons? Public Adm<strong>in</strong>istration 69, 3-19.<br />
Kickert, W.J.M. (1997). Public management <strong>in</strong> the United States and Europe. Rotterdam:<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>University</strong>.<br />
80
KISS (2011). Verkenn<strong>in</strong>g Burgerschap en andere overheid (http://www.kiss-<br />
oost.nl/article_96.shtml). 18 december 2011.<br />
Kort, K. de, & d’Haenens, L. (2005). “Berichtgev<strong>in</strong>g over Pim Fortuyn en extreem-rechts<br />
gedachtegoed <strong>in</strong> twee Nederlandse kranten vergeleken.” Tijdschrift voor<br />
Communicatiewetenschap 33.2: 127‐145.<br />
Lijphart, A. (1990). Verzuil<strong>in</strong>g, pacificatie en kenter<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de Nederlandse politiek. Haarlem:<br />
Uitgeverij Becht.<br />
Norris, P. (1999). Critical Citizens Global Support for Democratic Governance. Oxford:<br />
<strong>University</strong> Press.<br />
Papadopoulos, Y. (2003). Cooperative forms of governance. Problems of democratic<br />
accountability <strong>in</strong> complex environments. European Journal of Political Research 42, 473-<br />
501.<br />
Rhodes, R.A.W. (1997). Understand<strong>in</strong>g Governance. Maidenhead: Open <strong>University</strong> Press.<br />
Swanborn, P.G. (1981). Methoden van sociaal- wetenschappelijk onderzoek: <strong>in</strong>leid<strong>in</strong>g <strong>in</strong><br />
ontwerpstrategieën. Meppel/Amsterdam: Boom.<br />
Universiteit Leiden (2012). Methoden en technieken: Operationalisatie.<br />
Universiteit Leiden (2011). Methoden en technieken: Kwaliteit van onderzoek.<br />
Van Thiel, S. (2007). Inleid<strong>in</strong>g Bestuurskundig onderzoek. Den Haag: Cout<strong>in</strong>ho.<br />
Verschuren, P. & Doorewaard, H. (2007). Het ontwerpen van een onderzoek. Den Haag:<br />
Uitgeverij LEMMA.<br />
White, L. (2001). 'Effective governance' through complexity th<strong>in</strong>k<strong>in</strong>g and management<br />
science.Systems Research and Systems Th<strong>in</strong>k<strong>in</strong>g 18 (3), 241-257.<br />
Wicks, R.H. (2001). Fundamentals of media <strong>in</strong>formation process<strong>in</strong>g. In: R.H. Wicks.<br />
Understand<strong>in</strong>g audiences. Learn<strong>in</strong>g to use the media constructively, 99-117. Mahwah:<br />
Erlbaum.<br />
81
Bijlagen<br />
1 Topiclijst Ambtenaren<br />
Introductie<br />
Kort voorstellen en vertellen waar het onderzoek overgaat. Nadrukkelijk maken wat het doel is<br />
van deze focusgroepen.<br />
Het doel van deze focusgroep is het <strong>beeld</strong> van ambtenaren van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> te<br />
achterhalen. Gesproken gaat worden over bijvoor<strong>beeld</strong> uw ervar<strong>in</strong>gen, door wat deze ervar<strong>in</strong>gen<br />
zijn bepaald en wat uw wensen en behoeften zijn.<br />
Algemene vragen<br />
Deze vragen zijn breed, maar horen vooral bij Prim<strong>in</strong>g & Fram<strong>in</strong>g<br />
- Kunt u <strong>in</strong> een paar (tref)woorden beschrijven hoe u als ambtenaar kijkt naar de gemeente<br />
<strong>Ridderkerk</strong>?<br />
- Waar is dat <strong>beeld</strong> met name op gebaseerd?<br />
- Wat is nou typisch aan de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>?<br />
- Waar denkt u aan als u denkt aan de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>?<br />
- Let op: De antwoorden dienen wel onderbouwt worden met ervar<strong>in</strong>gen / argumenten.<br />
a) Political Community<br />
Specifiekere vragen<br />
over de niveaus (objects of support)<br />
- In hoeverre voelt u zich verbonden met de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>?<br />
- Bent u trots op de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>?<br />
- Maakt u deel uit van een daadwerkelijke gemeenschap?<br />
- Heeft u dat gevoel/ ervar<strong>in</strong>g?<br />
- Bestaat er zoiets als een ‘<strong>Ridderkerk</strong>se’ identiteit?<br />
82
) Regime Pr<strong>in</strong>ciples<br />
- Zoals u weet kent Nederland een democratisch staatsbestel, waar waarden als vrijheid,<br />
participatie, tolerantie en gematigdheid aan ten grondslag liggen. Heeft u het gevoel dat<br />
deze waarden voldoende zijn <strong>in</strong>gebed <strong>in</strong> uw relatie met de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>.<br />
c) Regime Performance<br />
- Wat is uw men<strong>in</strong>g over het functioneren van de gemeente?<br />
- Bent u daar tevreden over?<br />
- Waarmee wel/niet?<br />
- Kunt u voor<strong>beeld</strong>en noemen?<br />
- Waar baseert u dat op?<br />
d) Regime Institutions<br />
- Wat v<strong>in</strong>dt u van de gemeentelijke organisatie, <strong>in</strong> termen van de verdel<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> college,<br />
burgemeester en raad?<br />
- Wat is uw men<strong>in</strong>g over de bureaucratie?<br />
e) Political Actors<br />
- Kent u de <strong>Ridderkerk</strong>se politici?<br />
- Wie dan?<br />
- Waarvan?<br />
- Wat v<strong>in</strong>dt u van hen?<br />
- Waar baseert u dat op?<br />
83
2 Topiclijst burgers<br />
Introductie<br />
Kort voorstellen en vertellen waar het onderzoek overgaat. Nadrukkelijk maken wat het doel is<br />
van deze focusgroepen.<br />
Het doel van deze focusgroep is het <strong>beeld</strong> van ambtenaren van de gemeente <strong>Ridderkerk</strong> te<br />
achterhalen. Gesproken gaat worden over bijvoor<strong>beeld</strong> uw ervar<strong>in</strong>gen, door wat deze ervar<strong>in</strong>gen<br />
zijn bepaald en wat uw wensen en behoeften zijn.<br />
Algemene vragen<br />
Deze vragen zijn breed, maar horen vooral bij Prim<strong>in</strong>g & Fram<strong>in</strong>g<br />
- Kunt u <strong>in</strong> een paar (tref)woorden beschrijven hoe u als burger kijkt naar de gemeente<br />
<strong>Ridderkerk</strong>?<br />
- Waar is dat <strong>beeld</strong> met name op gebaseerd?<br />
- Wat is nou typisch aan de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>?<br />
- Waar denkt u aan als u denkt aan de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>?<br />
- Let op: De antwoorden dienen wel onderbouwt worden met ervar<strong>in</strong>gen / argumenten.<br />
f) Political Community<br />
Specifiekere vragen<br />
over de niveaus (objects of support)<br />
- In hoeverre voelt u zich verbonden met de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>?<br />
- Bent u trots op de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>?<br />
- Maakt u deel uit van een daadwerkelijke gemeenschap?<br />
- Heeft u dat gevoel/ ervar<strong>in</strong>g?<br />
- Bestaat er zoiets als een ‘<strong>Ridderkerk</strong>se’ identiteit?<br />
84
g) Regime Pr<strong>in</strong>ciples<br />
- Zoals u weet kent Nederland een democratisch staatsbestel, waar waarden als vrijheid,<br />
participatie, tolerantie en gematigdheid aan ten grondslag liggen. Heeft u het gevoel dat<br />
deze waarden voldoende zijn <strong>in</strong>gebed <strong>in</strong> uw relatie met de gemeente <strong>Ridderkerk</strong>.<br />
h) Regime Performance<br />
- Wat is uw men<strong>in</strong>g over het functioneren van de gemeente?<br />
- Bent u daar tevreden over?<br />
- Waarmee wel/niet?<br />
- Kunt u voor<strong>beeld</strong>en noemen?<br />
- Waar baseert u dat op?<br />
i) Regime Institutions<br />
- Wat v<strong>in</strong>dt u van de gemeentelijke organisatie, <strong>in</strong> termen van de verdel<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> college,<br />
burgemeester en raad?<br />
- Wat is uw men<strong>in</strong>g over de bureaucratie?<br />
j) Political Actors<br />
- Kent u de <strong>Ridderkerk</strong>se politici?<br />
- Wie dan?<br />
- Waarvan?<br />
- Wat v<strong>in</strong>dt u van hen?<br />
- Waar baseert u dat op?<br />
85