Lkol R. Brunsting - Nederlandse Officieren Vereniging

14 | Carré 7 | 2012
vierkant beschouwd
Beste Peer,
Allereerst mijn complimenten voor jouw uitgebreide artikel “Het beste toestel voor de beste prijs”
over de vervanging van de F-16. Als opiniërend artikel is het mijns inziens geslaagd in de zin dat het
goed gebruik maakt van achtergrondinformatie om een bepaald beeld te schetsen en de lezer aan het
denken te zetten zonder dat deze nu gedwongen wordt zich aan een standpunt te conformeren.
Dat wil overigens niet zeggen dat ik het inhoudelijk met
het artikel eens ben maar dat hoeft dan ook niet. Wel
heb ik de behoefte, mede naar aanleiding van enkele
reacties die wij als redactie van de Carré op het artikel
hebben ontvangen, om op je artikel en de commotie die
het kennelijk heeft veroorzaakt te reageren.
Uit de ontvangen reacties kwam naar voren dat het
schrijven en publiceren van een opiniërend artikel dat
inhoudelijk lijkt in te druisen tegen de gevestigde opvattingen
over dat onderwerp heel erg dapper wordt
gevonden maar nog vaker grote woede en onbegrip
opwekt en aanleiding geeft de scribent als persoon te
verketteren en als niet loyaal aan de defensie organisatie
te kwalificeren. Kennelijk gaan die gevoelens zover dat
in plaats van de discussie aan te gaan en met een inhoudelijke
tegenreactie te komen ervoor wordt gekozen
om zich volledig af te sluiten van de bron van ergernis
en te volstaan met de mededeling dat men naar aanleiding
van het artikel geen exemplaren van de Carré meer
wenst te ontvangen. Een enkele reactie riep zelfs op tot
censuur van dergelijke artikelen. Nu is het ieders goed
recht om te reageren op de wijze die men voorstaat
maar het heeft ook iets merkwaardigs. Kennelijk moet je
heel erg dapper zijn om binnen de krijgsmacht een afwijkende
mening te ventileren omdat die afwijkende mening
kennelijk niet wordt gezien als een mogelijkheid om
eens stil te staan bij de ratio achter het eigen denken en
doen, maar als een vorm van insubordinatie die zo snel
mogelijk de kop moet worden ingedrukt. Ik chargeer nu,
de handvol reacties die wij hebben ontvangen rechtvaardigen
een dergelijke conclusie niet en zijn mogelijk niet
representatief voor de reacties die het artikel bij anderen
heeft opgeroepen maar niet met ons hebben gedeeld.
Desalniettemin zetten die ontvangen reacties je toch aan
het denken. Wat is hier nu aan de hand?
Vanuit redactieperspectief is er een scribent die op persoonlijke
titel een opiniestuk heeft geschreven over een
voor de krijgmacht in het algemeen en de Koninklijke
Luchtmacht in het bijzonder, relevant dossier en dat ter
publicatie aan de Carré heeft aangeboden. Het artikel
vertegenwoordigt noch de mening van de Nederlandse
Officieren Vereniging noch de mening van de redactie
maar biedt een invalshoek die op zijn zachts gezegd
controversieel is en ongetwijfeld aanleiding geeft tot
discussie. Wellicht is het naïef te veronderstellen dat de
lezer van Carré het verschil onderkent tussen een individu
in de rol van redactielid en datzelfde individu in de
rol van scribent. Zo is het in het verleden al gebleken dat
het feit dat de Carré onafhankelijk opereert en derhalve
niet de standpunten van de NOV verkondigt, ook maar
moeizaam wordt begrepen. Gevolg van dit alles is dat
de vermeende impact van het artikel veel groter wordt
gemaakt dan het is. Die vermeende impact is wel een
interessante want het is juist die vermeende impact die
tot de steigerende reacties heeft geleid.
De diverse reacties refereerden aan de gevoeligheid van
het dossier vervanging F-16 in het licht van de coalitievorming
die momenteel gaande is en aan het parlement
waarvan de leden, toch al verdeeld over de vervanging
van de F-16, door een dergelijk artikel op voor de krijgsmacht
onwelgevallige ideeën zou kunnen komen. De
NOV en/of de Carré redactie zou daarom, volgens de
critici, een dergelijk artikel niet moeten willen publiceren.
Ik zit er wel een beetje mee. De Carré is immers onafhankelijk
maar niet onpartijdig. Een blad dat zich hard
maakt voor een professionele krijgsmacht en een laagdrempelig
platform wil bieden voor het professioneel
discours tussen officieren en gelijkgestelde burger medewerkers
over onderwerpen die de krijgsmacht betreffen
is natuurlijk geen neutraal blad. De reactieleden zijn
allemaal militairen en militairen BD die juist vanuit hun
motivatie om een bijdrage te leveren aan de verdere
ontwikkeling van de krijgsmacht tot de reactie zijn toegetreden
en de krijgsmacht een warm hart toedragen.
Geen van hen is er op uit om de krijgsmacht schade te
berokkenen, ook jij niet, niet als reactielid en niet als scribent.
De kritiek die jij hebt mogen ontvangen op jouw
artikel en waarin jou gebrek aan loyaliteit wordt verweten
is dan ook onterecht en onverdiend. Indien loyaliteit
echter wordt verward met kritiekloze volgzaamheid dan
zijn ze zoals ik jou ken bij jou, maar ook bij mij, verkeerd.
Zou nu, zoals de reacties beweren, het artikel en het
plaatsen ervan de krijgsmacht in het algemeen en de
Koninklijke Luchtmacht in het bijzonder schade kunnen
berokkenen? Omdat ik de vraag relevant vind heb ik
het artikel er nog eens op nagelezen. Jij geeft daarin een
beschrijving van de wijze waarop het vervangingsdossier
F-16 is aangelopen en de uitdagingen, onzekerheden
en risico’s die met de ontwikkeling van de beoogde
opvolger , de F-35, gepaard gaan. Mijns inziens zit hier

niet de ‘angel’ van je betoog en is dit alles voor hen die
beroepshalve dit dossier een beetje volgen, dus ook politici,
niets nieuws. Natuurlijk zijn er uitdagingen, onzekerheden
en risico’s maar deze zijn inherent aan ambitie
en innovatie. Nee, de angel zit mijns inziens hier in dat je
de uitdagingen, onzekerheden en risico’s van de ontwikkeling
van de F-35 koppelt aan de vraag “Heeft Nederland
zo’n vliegtuig wel nodig?” Hiermee impliceer je dat
de beantwoording van die vraag afhankelijk is van de
kosten en moeite die je moet doen om zo’n vliegtuig te
krijgen. Politiek en militair-strategische ambitie zijn dan
geen resultante van de internationale veiligheidssituatie
en de rol die Nederland wil innemen in het Internationale
politieke speelveld maar een uitvloeisel van opportuniteit.
Je bevestigt dit idee met de zin “Uiteindelijk lijkt
het ambitieniveau meer bepaald te worden door het beschikbare
budget dan door de dreigingen in de wereld.”
Vervolgens vormt die constatering de aanleiding om dan
maar te gaan voor een minder alternatief. Een beetje in
de trant van dat het beter is te weten wat je hebt dan
wat je krijgt. Hiermee krijgt het artikel echter een politieke
lading.
Politiek opportunisme is natuurlijk een bekend fenomeen
en de politieke lange termijn visie (20-30 jaar) lijkt steeds
meer te lijden onder het korte termijn denken van politici
(niet verder dan einde regeerperiode). De vraag “Heeft
Nederland een vliegtuig als de F-35 nodig?” laat zich
echter niet beantwoorden zonder naar die politiek- en
militair strategische ontwikkelingen op de lange termijn
te kijken. Mede op basis van die lange termijn beschouwing
wordt de vervanging van de F-16 door een vliegtuig
als de F-35 noodzakelijk geacht. Dat er aandacht
moet zijn voor de uitdagingen, onzekerheden en risico’s
die de ontwikkeling van dit vliegtuig met zich meebrengt
staat buiten kijf, maar dat doet niets af en staat zelfs los
van de noodzaak om in de toekomst over een dergelijk
vliegtuig te kunnen beschikken. Ik meen echter dat jij in
je artikel de relatie tussen de politiek- en militair strategisch
doelstellingen en de vervanging van de F-16 niet
alleen uit het zicht verliest maar ook vertroebelt en daar
bewijs je het dossier vervanging F-16 geen dienst mee.
Het primaat van de politiek rust op de inzet van militaire
capaciteiten. Door in je artikel een verwachting uit te
spreken omtrent de politieke ambities ten aanzien van de
inzet van militaire capaciteiten ga je feitelijk op de stoel
van de politiek zitten. Ik kan best begrijpen dat je zegt
dat wanneer je als land toch niet van plan bent gebruik
te maken van bepaalde capaciteiten dat je die capaciteiten
dan ook niet hoeft te hebben. Hieruit spreekt natuurlijk
ook de frustratie van de operator die weet wat
hij allemaal kan met zijn wapensysteem maar omwille
van politieke overwegingen geen toestemming krijgt om
het volledig potentieel van zijn wapensysteem in te zetten.
Het is echter de taak van de Krijgsmacht om haar
militair vermogen maximaal te ontwikkelen en ten dienst
te stellen van de politiek. Het is de taak van de politiek
om dat militair vermogen instrumenteel te maken in haar
beleid. De politiek moet er op kunnen vertrouwen dat
het militair instrument de haar gegeven opdrachten kan
waar maken. Het kan niet zo zijn dat wij als krijgsmacht
nee moeten verkopen omdat we de capaciteit niet hebben
ontwikkeld omdat we niet verwacht hadden dat de
politiek ons een dergelijke opdracht zou kunnen of willen
geven. In voorkomend geval hebben wij als krijgsmacht
onze politieke leiding een inzetoptie ontnomen en daarmee
gefaald. Jouw artikel lijkt daar echter op aan te sturen.
De vraag is of je dat ook zo hebt bedoeld.
Je toegenegen,
Ron Brunsting
Beste Ron,
Allereerst mijn dank voor je complimenteuze woorden ten aanzien van het door mij geschreven
artikel “Het beste toestel voor de beste prijs” over de vervanging van de F-16 in Nederland.
Graag wil ik van de mij door de redactie van Carré geboden gelegenheid gebruik maken om op
een aantal door jou genoemde aspecten in te gaan.
Wellicht is het voor de lezers verhelderend om eerst
even de ontstaansgeschiedenis van het artikel te schetsen.
Ik werd op 16 februari 2012 benaderd door de
hoofdredacteur van een Nederlands militair tijdschrift
(Armex) of ik in het kader van een uit te geven thema-
nummer bereid was een artikel over de F-35 aan te leveren.
In een telefoongesprek werd de opzet van het artikel
nader doorgenomen en ik heb mij aan het schrijven gezet.
Op 18 mei heb ik de tekst ingeleverd en het artikel werd
geplaatst in het augustusnummer van Armex.
15

16 | Carré 7 | 2012
Op 23 augustus vond de redactievergadering plaats over
de inhoud van Carré nr. 6 en daar werd, overwegende
dat het een lezenswaardig artikel voor de lezersgroep
van Carré betrof, besloten het artikel ook in Carré te
plaatsen. De sluitingsdatum voor dit nummer was
1 september.
Bij het concipiëren en het besluit tot plaatsing in Carré
hebben overwegingen om de politieke besluitvorming
te beïnvloeden geen rol gespeeld: immers, in februari
was nog geen sprake van de val van het kabinet en eind
augustus was nog ruim voor de verkiezingen en van
coalitiebesprekingen was nog geen sprake. Wat heeft
mij dan wel bewogen bij het schrijven van dit artikel?
Ik heb de ontwikkeling van de JSF vanaf het allereerste
begin met beroepsmatige aandacht gevolgd en een van
de dingen die mij daarbij opviel is hoe het toestel, niet
alleen in Nederland maar over de hele wereld, enerzijds
in bepaalde kringen werd opgehemeld en in andere
kringen werd verguisd. Voorstanders waren te vinden bij
de bij het project betrokken industrie, krijgsmachtdelen
en lobbyisten, tegenstanders waren te vinden onder de
vakpers zoals bijvoorbeeld Aviation Week, Air Forces
Monthly en op defensieaangelegenheden gerichte internetfora,
maar ook erkende internationale instituties als
de Amerikaanse Rekenkamer (GAO) maakten zich grote
zorgen over de almaar stijgende kosten en tegenvallers
en vertragingen van en bij het JSF project. Ongetwijfeld
hebben alle nationale en internationale belangengroepen
hun eigen agenda bij het ophemelen dan wel neersabelen
van de F-35, maar een ding stond voor mij vast:
de ontwikkeling van het vliegtuig ging niet voorspoedig
en de kosten bleven stijgen. Ik heb getracht voor de
lezer daar duidelijkheid in te bieden zonder vooringenomen
te zijn.
Zoals je terecht constateert kom ik na een lang verhaal
over de ontwikkelingsproblemen en stijgende kosten
terecht bij de vraag of Nederland een vliegtuig met de
eigenschappen van de F-35 wel nodig heeft en zo ja
waarvoor. Al redenerend heb ik geprobeerd daar een
antwoord op te geven: Nee, eigenlijk niet, want al die
superieure eigenschappen (met name de verminderde
waarneembaarheid, die overigens ook nadelen kent:
een hogere prijs en minder payload, om maar eens wat
te noemen) zijn bestemd voor een situatie waarin Nederland
niet snel terecht zal komen. Door de stijgende
kosten is het waarschijnlijk dat het aantal voor Nederland
te bouwen F-35A toestellen minder zal worden
dan de beoogde 85, zoals de minister van defensie zelf
ook al toegaf. Er is voor elk wapensysteem een minimum
aantal vereist, een kritische massa, om relevant te
blijven en een verschil te kunnen maken. Met onze nog
68 overblijvende F-16 toestellen zitten we daar al onder.
Vervolgens probeerde ik, zoals ooit geleerd op de
stafschool, een alternatief te schetsen waarbij de Nederlandse
luchtmacht door het verwerven van bestaande
vliegtuigen met bewezen capaciteiten en een vaste prijs
als de F-16 Block 52 in ieder geval weer geruime tijd
verder kan. En zou tegen het einde van het tweede decennium
gebleken zijn dat de F-35 zich heeft ontwikkeld
tot een goed functionerend en betaalbaar wapensysteem,
dan zou alsnog kunnen worden overgegaan tot
de verwerving ervan. Dan is er hopelijk ook meer zekerheid
omtrent nu nog onbekende factoren als valutaire
ontwikkelingen, de positie van de Euro, de economische
stand van het land en de uiteindelijke prijsstelling van de
F-35.
Tenslotte wil ik in nog een paar woorden wijden aan
de door jou genoemde politiek- en militair strategische
doelstellingen in relatie tot de F-16 vervanging en mogelijk
scheiden zich daar onze wegen. Jij gaat uit van
de taak van de krijgsmacht om haar militair vermogen
maximaal te ontwikkelen en in dienst te stellen van de
politiek. Ik ben uitgegaan van de Nederlandse grondwet:
daar staat dat de krijgsmacht als taak heeft om het
eigen en bondgenootschappelijk grondgebied te verdedigen,
de bevordering van de internationale rechtsorde
en stabiliteit en de ondersteuning van civiele autoriteiten
bij rampenbestrijding en humanitaire hulpverlening. In
mijn visie hebben we voor het uitvoeren van deze taken
een goed uitgeruste krijgsmacht nodig, en niet alleen
een krijgsmacht die met een beperkt aantal, weliswaar
hypermoderne, maar desondanks toch maar voor een
deel van de in de grondwet genoemde taken geschikte
F-35’s is uitgerust. Lang niet alle dreigingen van de 21 e
eeuw zijn met een JSF te bestrijden, denk aan piraterij,
ballistische raketten afgevuurd vanuit een of andere
‘schurkenstaat’, de ontregeling van onze ICT structuur
vanuit een land aan de andere kant van de globe, terroristische
acties van eenlingen of kleine geïsoleerd opererende
groepen, rebellie en vluchtelingenstromen vanuit
de periferie van Europa. Dat vereist een krijgsmacht die
niet alleen beschikt over jachtvliegtuigen maar ook over
een adequate verdediging tegen al die en andere, hier
niet genoemde bedreigingen. Ik zal de laatste zijn om te
verkondigen dat er op defensie bezuinigd kan worden,
integendeel, maar wel zou ik de beschikbare middelen
evenwichtiger besteed willen zien. En dan voldoen we
ook nog aan onze eigen constitutionele verplichtingen.
Zonder ook maar iemand in de politiek te willen beïnvloeden
denk ik dat Carré een goed platform biedt voor
officieren om hierover in debat te gaan.
Met collegiale groet,
Peer Dekkers