logopedie oesofagale dysfagie - Imelda

1
orofaryngale dysfagie
vanuit logopedisch standpunt
Kristin Van Vlasselaer
logopediste AZ Imelda
12 juni 2010

Doelstellingen
bijdragen in preventie van:
malnutritie
dehydratatie
aspiratiepneumonie
acute verstikking

Normale anatomie & fysiologie
van de slikact
verschillende fasen:
oraal voorbereidende fase (“pre-orale fase” - zelfvoeding)
orale fase (mondholte)
faryngale fase (keelholte)
oesofagale fase (slokdarm)
alle fasen zijn functioneel verbonden
stoornis in één fase heeft een impact op alle overige fasen

Ademhaling
Voeding
Kruispunt !

Terminologie
dysfagie = verstoorde transfer van nutritie en of hydratatie van de
lippen naar de maag
orofaryngale dysfagie logopedie
oesofagale dysfagie gastro-enteroloog
penetratie = bolus in strottenhoofd boven ware stembanden
aspiratie = bolus in de luchtpijp
stille aspiratie (“silent”) = aspiratie zonder hoestreflex
spilling = vroegtijdig verlies van bolusdelen uit de mondholte
residu = resterende bolus na het einde van de slikact
aspiratiepneumonie = longontsteking op basis van aspiratie
speeksel/voedsel/maaginhoud
apraxie & agnosie

Spilling & faryngaal residu

Onderzoek
9
Anamnesegesprek
Logopedisch slikonderzoek
- ≠ fasen van de slikact
- watersliktest + maaltijdobservatie
Instrumenteel onderzoek
- RX-slikact
- FEES

OROFARYNGALE SLIKSTOORNISSEN LOGOPEDISCH VERSLAG
Patiënt: L. J. Datum logopedisch onderzoek: 08/10/2009
Vraagstelling:
Follow-up. Terug slik 4 (slikdieet van vóór opname) mogelijk?
Zit ook qua kine en ADL terug op het niveau van voordien.
Huidige voedingssituatie:
Volledig orale voeding: Slik 3. Vloeibare dranken (chin-tuck).
Observatie slikken tijdens middagmaal (slik 4 met zacht stuk vlees):
Preorale fase:
- kan slikken en hoesten op verzoek
- alert & coöperatief
- geen stasegeluid t.h.v. de hypofarynx bij auscultatie
- wel duidelijk stridoreuze ademhaling (tracheamalcie - "tweede glottis")
- eet zelfstandig met mes en vork - voorbereiding (zoals vlees snijden - boterhammen smeren) lukt ook zelfstandig maar neemt erg veel tijd in beslag
Orale fase
- voldoende lipsluiting
- kauwt zeker voldoende - kent het belang hiervan teneinde risico op verstikking tot een absoluut minimum te herleiden
- goed oraal transport
- verminderde orale controle op vloeibaar, maar compenseert dit door chin-tuck
Faryngale fase
- geen nasale terugvloei
- licht vertraagde initiatie van de slikact
- geen fragmentatie van de bolus
- geen hoesten na het slikken
- expiratie na de slikact
- ongewijzigde stemkwaliteit na het slikken
Voorstel interventie:
Slik 4 met zacht stuk vlees.
Vloeibare dranken. Houdingsaanpassing: chin-tuck.
Besluit:
Slik 4 terug verantwoord. Dit is het slikdieet dat patiënte had in de thuissituatie voor opname.
Het zal vooral een uitdaging zijn zich aan dit dieet te houden. Patiënte zondigt van tijd tot stond eens met af en toe de gevolgen vandien
(ernstige verslikking).

Fiberoptic Endoscopic Evaluation of Swallowing

Algemene richtlijnen bij het voeden
12
houding
geen gesprek, wel aanwijzingen
bolusgrootte (koffielepeltje)
geen tuitbeker
tempo
oppassen met bepaald voedsel
neusweg vrij
controle op oraal residu
aangepaste eetomgeving
pas volgende hap of slok als vorige is ingeslikt

Compensatietechnieken
passief
viscositeit aanpassen
ontkorsten van boterhammen, vlees malen,
groenten prakken, mixen,..
extra “natte” voeding (saus, rijkelijker besmeren)
pletmedicatie – www.pletmedicatie.be
zuurtegraad - temperatuur
actief
slokje na enkele happen
hoofd draaien naar aangedane zijde
hoofd kantelen naar niet-aangedane zijde
chin-tuck (hoofd in hyperflexie)
(hoofd in extentie) oppassen!

Slikoefeningen
Masako
Tong fixeren tussen tanden en droog slikken
Shaker
Hoofd tillen vanuit lig
Slikken leer je het beste door te slikken !

Slikmanoeuvers
dubbele slikact
effortfull swallow
supraglottic swallow
super-supraglottic swallow
Mendelsohn

Nomenclatuur
Art. 36, §1
Worden geacht tot de bevoegdheid van
de logopedisten (R ) te behoren:
…/…
Onderzoek en behandeling van dysfagie
…/…
e) aan de rechthebbende met dysfagie die
zijn nutritie of hydratatie per os bedreigt
of met een risico op aspiratie:
Voor de logopedische behandelingen van
dysfagie moet het voorschrift worden
opgemaakt door een
geneesheerspecialist
Bij het voorschrift wordt altijd het
resultaat gevoegd van een objectief
onderzoek: een VFES (Video Fluoroscopic
Evaluation of Swallowing) of een FEES