de toepassing van het internationaal verdrag ... - Kinderrechten.nl

DE TOEPASSING VAN HET IVRK IN PERSONEN-, FAMILIE- EN CIVIELE JEUGDZAKEN 79
gelaten of een bepaling zich leent voor rechtstreekse werking. Dit betreft de artikelen
3, 7, 8, 9, 18, 20 en 21 sub a IVRK. Wat meteen aan deze opsomming opvalt is dat er
met betrekking tot een aantal bepalingen, zoals de artikelen 3, 7 en 20 IVRK, het nog
steeds onduidelijk is of zij rechtstreeks toepasbaar zijn. Wat betreft artikel 7 IVRK
had de Hoge Raad deze onduidelijkheid kunnen wegnemen door zich uit te laten over
de rechtstreekse werking. Zoals hiervoor is besproken, koos de Hoge Raad voor een
terughoudende benadering door de vraag of artikel 7 IVRK in aanmerking komt voor
rechtstreekse toepassing open te laten.
Deze opsomming van artikelen die in de onderzochte zaken rechtstreeks zijn toegepast,
laat ook zien dat de rechter de rechtstreekse werking van bepalingen heeft aangenomen
die niet door de wetgever zijn genoemd bij de bespreking van de rechtstreekse
werking. Dit is bijvoorbeeld het geval met artikel 10 lid 2 IVRK. De wetgever heeft
in de Memorie van Toelichting bij de Goedkeuringswet van het IVRK alleen van lid
1 bepaald dat mogelijk moet worden geacht dat deze bepaling rechtstreeks werkt. De
rechter heeft juist het tweede lid rechtstreeks toegepast. 257
Over het geheel genomen is de toepassing van het IVRK via het instrument van
de rechtstreekse werking als overwegend positief aan te merken, omdat veel artikelen
rechtstreeks zijn toegepast. Uit dit onderzoek volgt echter ook dat het belang van rechtstreekse
werking van minder grote betekenis is dan men in eerste instantie zou denken.
In de eerste plaats is dit soms terug te zien in de beslissingen van rechters die de rechtstreekse
werking bespreken. Een tweetal uitspraken van de rechtbank Groningen is
een voorbeeld van de nuance die aan het belang van het vraagstuk van de rechtstreekse
werking moet worden gehecht. 258 In beide zaken stond de rechtbank voor de vraag of
de Nederlandse Staat onrechtmatig heeft gehandeld jegens de minderjarigen door hen
voor 7,5 maanden te plaatsen in een opvangkliniek alvorens hen te plaatsen op een
behandelplek. De rechtbank nam in beide zaken de rechtstreekse werking aan van de
artikelen 9, 37 en 40 IVRK en liet tegelijkertijd de rechtstreekse werking van artikel 20
IVRK in het midden. Gezien de feiten en omstandigheden van het geval, werd in één
zaak geconcludeerd dat er sprake was van onrechtmatigheid, terwijl in de tweede zaak
geen onrechtmatig handelen werd aangenomen. Het beroep op het IVRK leidde in één
zaak dus niet tot het gewenste resultaat, namelijk de vaststelling dat er onrechtmatig
werd gehandeld door de Nederlandse Staat, ondanks het gegeven dat de rechtstreekse
werking van de verdragsbepalingen werd aangenomen.
In de tweede plaats bewijst de toepassing van het IVRK via de verdragsconforme
uitleg en toepassing dat het IVRK ook een andere rol kan spelen dan alleen via de weg
van rechtstreekse werking. Een groot deel van de onderzochte uitspraken kan geplaatst
worden in de categorie van verdragsconforme uitleg en toepassing. Vaak wordt het
IVRK door de rechter bij de beoordeling betrokken zonder dat gezegd kan worden dat
er een beroep is gedaan op het IVRK door een procespartij. De rechter maakt in dit
kader op verschillende wijzen gebruik van het Verdrag. Dit is bijvoorbeeld bij artikel
7 IVRK duidelijk te zien. Zo overwoog het hof Leeuwarden uitdrukkelijk dat hij het
hoger beroep zou beoordelen aan de hand van onder meer de artikelen 3 en 7 IVRK. 259
257 Hof ’s-Hertogenbosch 3 mei 2006, LJN AX1364.
258 Rb. Groningen 20 december 2006, LJN AZ5794; Rb. Groningen 20 december 2006, LJN AZ5807.
259 Hof Leeuwarden 6 oktober 2004, LJN AR3391.