de toepassing van het internationaal verdrag ... - Kinderrechten.nl

68
DE TOEPASSING VAN HET IVRK IN DE NEDERLANDSE RECHTSPRAAK
d. ieder kind dat van zijn of haar vrijheid is beroofd het recht heeft onverwijld te beschikken over
juridische en andere passende bijstand, alsmede het recht de wettigheid van zijn vrijheidsberoving
te betwisten ten overstaan van een rechter of andere bevoegde, onafhankelijke en onpartijdige
autoriteit, en op een onverwijlde beslissing ten aanzien van dat beroep.
In 21 zaken is naar artikel 37 IVRK verwezen. Het vraagstuk van de rechtstreekse
werking speelt in meer dan de helft van de zaken een rol. Tweemaal is artikel 37 IVRK
in het kader van verdragsconforme uitleg en toepassing gebruikt. De rechter wijst een
beroep op artikel 37 IVRK in drie uitspraken af en bespreekt in twee andere uitspraken
het beroep niet.
Rechtstreekse werking
Dertien zaken hebben betrekking op de rechtstreekse werking van artikel 37 IVRK. De
vraag naar de rechtstreekse werking komt naar voren in situaties waarin de minderjarige
naar aanleiding van een machtiging tot uithuisplaatsing is geplaatst in een instelling.
Tot nu toe is de rechtstreekse toepassing van het artikel alleen door de rechter in
eerste aanleg expliciet overwogen en één keer door de Advocaat-Generaal uitdrukkelijk
besproken. De eerste die de rechtstreekse werking van deze bepaling aan de orde
stelt, is Advocaat-Generaal Wesseling-van Gent in de conclusie voor het arrest van de
Hoge Raad van 5 november 2004. 221 Zij concludeert:
3.13 De in het – rechtstreeks werkende – art. 37 IVRK neergelegde norm van een “onverwijlde
beslissing” laat m.i. nog minder ruimte dan de norm van art. 5 lid 4 EVRM
(“speedily”)(14).
Na deze conclusie van de Advocaat-Generaal oordelen de rechtbanken van Groningen
en Utrecht dat artikel 37 IVRK rechtstreeks werkt. 222 Zo overweegt de rechtbank
Utrecht als volgt:
Artikel 37 IVRK bevat een aantal waarborgen met betrekking tot de vrijheidsbeneming
van kinderen, zoals de waarborg dat geen enkel kind wordt onderworpen aan foltering
of aan een andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffi ng. Gezien
de aard, inhoud en strekking van artikel 37 IVRK kent de rechtbank hieraan rechtstreekse
werking toe.
Uit de inhoud en de bedoeling van deze bepaling leidt de rechtbank af dat deze niet
alleen van toepassing is op jeugdgevangenissen maar ook op opvoedingsinternaten. 223
221 HR 5 november 2004, LJN AR4322 (concl. A-G E.M. Wesseling-van Gent). De Hoge Raad verklaart
verzoeker niet-ontvankelijk, omdat ‘de termijn van de door het hof verlengde machtiging tot uithuisplaatsing
in een gesloten inrichting inmiddels is verstreken’ waardoor verzoeker geen belang meer heeft
bij zijn cassatieberoep.
222 Rb. Groningen 20 december 2006, LJN AZ5794; Rb. Groningen 20 december 2006, LJN AZ5807; Rb.
Utrecht 29 oktober 2007, LJN BB8303. De uitspraken van de rechtbank Groningen zijn bij artikel 9
IVRK onder het kopje ‘Rechtstreekse werking’ reeds behandeld.
223 Rb. Utrecht 29 oktober 2007, LJN BB8303.