de toepassing van het internationaal verdrag ... - Kinderrechten.nl

EINDBESCHOUWING 277
algemeen belang en dan meer specifi ek het tegengaan van ‘disorder or crime’, zoals
het tweede lid het specifi ek formuleert, een hoog rechtvaardigingsgehalte lijkt te hebben
als het gaat om een inbreuk op de hier in het bijzonder in het geding zijnde rechten
van onder meer artikel 3 en artikel 40 IVRK. Maar hoe zit dat op de andere rechtsterreinen?
Hoe valt daar die afweging uit bij een vermeende schending van het Verdrag?
Op het gebied van het familierecht blijkt de toepassing van het Verdrag relatief
in meer gevallen tot een positieve score te hebben geleid dan op de andere rechtsterreinen,
naast het strafrecht ook het vreemdelingenrecht en de socialezekerheidszaken.
Ook op deze rechtsterreinen valt te constateren dat in het kader van de te maken afweging
het algemeen belang in zijn verschillende uitingsvormen vaker prevaleert dan bij
de toepassing van het Verdrag in het familierecht. Wegen de in artikel 8 lid 2 EVRM
geformuleerde categorieën op deze rechtsterreinen zoveel zwaarder dat deze hier een
inbreuk eerder rechtvaardigen dan in het familierecht?
Het is in dit kader verhelderend om de wijze waarop het EHRM deze belangenafweging
onder woorden heeft gebracht in de zaak ‘Pretty’ tegen het V.K aan te halen. 4
Het ging in deze zaak om een ernstig zieke vrouw die zich onder meer met een beroep
op artikel 8 EVRM op de door haar gekozen wijze haar leven wilde beëindigen, daarbij
geholpen door haar echtgenoot. Het hof overwoog in deze zaak dat hoe invoelbaar
deze wens ook was, bij een belangenafweging in dit kader – mede gezien de kwetsbaarheid
van mensen in hun laatste levensfase – het algemeen belang van bescherming
van de gezondheid en veiligheid toch de overhand had op het recht van de vrouw op
de bescherming van haar ‘private and family life’, in casu het recht om haar leven te
beëindigen. Het hof overwoog: ‘The more serious the harm involved the more heavily
will weigh in the balance considerations of public health and safety against the countervailing
principle of personal autonomy’. Het gaat hier dus om een afweging tussen
persoonlijke autonomie en overwegingen in het kader van ‘public health and safety’,
waarbij het hof deze laatste laat prevaleren. Eenzelfde patroon is te herkennen in de
afwegingen die door de rechter worden gemaakt in de uitspraken die in het kader van
dit onderzoek zijn onderzocht.
Maar dit patroon vormt slechts een deel van de sleutel, die het verschil in toepassing
van het IVRK op de verschillende rechtsgebieden kan verklaren. In dit onderzoek
naar de toepassing van het IVRK speelt ook de complicerende factor van de ouderlijke
verantwoordelijkheid een belangrijke rol. Ter verwezenlijking van de rechten van het
kind vervullen de ouders een spilfunctie. In het bijzonder artikel 5 en artikel 18 IVRK
getuigen daarvan. 5 Maar in het vreemdelingenrecht en in socialezekerheidszaken
vormt nu juist de ouderlijke verantwoordelijkheid veelal het probleem. Hoe kunnen
ouders die als gevolg van hun vluchtelingenstatus de regie over hun leven zijn kwijt
geraakt, hun ouderlijke verantwoordelijkheid uitoefenen? De ouderlijke verantwoordelijkheid
verkeert hier zelfs vaak in het tegendeel. Kinderen worden hier gemakkelijk
meegezogen in de bejegening van de ouders in het kader van het vreemdelingenbeleid.
Op dit punt is er echter in de loop van bijna tien jaar, waarover dit onderzoek zich
uitstrekt, wel een belangrijke positieve ontwikkeling te zien.
4 EHRM 29 april 2002, nr. 2346/02 (Pretty/Verenigd Koninkrijk), par. 74.
5 J.H. de Graaf, ‘Rechten van het kind en ouderlijke verantwoordelijkheid, een inleiding’, in: J.H. de
Graaf, C. Mak, F.K. van Wijk, Rechten van het Kind en ouderlijke verantwoordelijkheid, Nijmegen: Ars
Aequi Libri 2008, p. 17-27