de toepassing van het internationaal verdrag ... - Kinderrechten.nl

170
DE TOEPASSING VAN HET IVRK IN DE NEDERLANDSE RECHTSPRAAK
27 en 37 IVRK rechtstreekse werking ontzegd en aan de artikelen 2, 3, 9, 12 lid 2 en
31 IVRK rechtstreekse werking verleend. De lagere rechtspraak volgt in de regel het
standpunt van de Afdeling over de rechtstreekse werking van de bepalingen, maar laat
zich weinig gelegen liggen aan het standpunt van de Afdeling met betrekking tot de
rechtstreekse werking van artikel 2 IVRK. Uit lagere rechtspraak volgt namelijk dat
artikel 2 lid 1 IVRK rechtstreeks werking heeft. Over de vraag of artikel 2 lid 1 IVRK
rechtstreekse werking heeft bestaat dus onduidelijkheid. Dit brengt een ongewenste
rechtsonzekerheid met zich mee.
Behalve de Afdeling en de lagere vreemdelingenrechter heeft ook het hof Arnhem
zich gebogen over het vraagstuk van de rechtstreekse werking. In de visie van
het hof hebben de artikelen 9 lid 1 en 27 lid 3 IVRK geen rechtstreekse werking. Bij
beide bepalingen gaat het volgens het hof om een instructienorm aan de Staat. Het
standpunt van het hof dat artikel 9 lid 1 IVRK geen rechtstreekse werking heeft wordt
niet gevolgd door de voorzieningenrechter van de rechtbank Den Haag (zittingsplaats
Dordrecht). 240 De voorzieningenrechter is van mening dat artikel 9 IVRK dusdanig
concreet is dat de hierin vervatte norm vatbaar is voor rechtstreekse toepassing door
de rechter. Over de rechtstreekse werking van artikel 9 IVRK bestaat dus ook onduidelijkheid.
Soms laat de rechter de rechtstreekse werking uitdrukkelijk in het midden, meestal
wanneer de rechter al heeft geconstateerd dat een beroep op de bepaling niet kan slagen.
Bijvoorbeeld wanneer de rechter van oordeel is dat het beroep op de bepaling niet
voldoende is gemotiveerd. Ook al zou de bepaling rechtstreekse werking hebben, dan
nog zou een beroep op de bepaling niet slagen. Juist in de uitspraken waarin de Afdeling
de rechtstreekse werking in het midden laat, ontwikkelt de Afdeling verschillende
standpunten over de strekking van de bepalingen van het IVRK.
Opmerkelijk is de wijze waarop het standpunt van de Afdeling zich in de loop der
tijd heeft ontwikkeld. De Afdeling heeft in de jaren 2002, 2003 en 2004 lange tijd
overwogen dat het IVRK, voor zover al rechtstreeks toepasselijk, geen aanspraken in
het leven roept voor kinderen van wie de ouders onrechtmatig in Nederland verblijven.
Deze opvatting leidde ertoe dat kinderen van ‘illegale’ ouders geen aanspraak konden
maken op de rechten van kinderen en de bijzondere bescherming van het Verdrag.
Deze opvatting lijkt in strijd met het bepaalde in artikel 2 lid 1 IVRK, dat de rechten
van ‘ieder kind’ binnen de rechtsmacht van Nederland beoogt te beschermen. De
bovengenoemde standaardoverweging komt in de Afdelingsjurisprudentie sinds 2005
gelukkig niet meer voor. De lagere rechtspraak heeft deze overweging langere tijd gehanteerd,
maar sinds 2007 komt deze overweging ook in lagere rechtspraak nauwelijks
meer voor.
In de loop der tijd heeft de Afdeling (en de navolgende lagere rechtspraak) in toenemende
mate overwogen dat de bepalingen van het IVRK geen verdere strekking
hebben dan dat rekening moet worden gehouden met de belangen van de betrokken
kinderen. Ook komt duidelijk naar voren dat diverse bepalingen naar het oordeel van
de Afdeling (en de lagere rechter) geen verdere strekking hebben dan artikel 8 EVRM.
De Afdeling is gereserveerd in het uitleggen en toepassen van nationaal recht in
het licht van het IVRK. Slechts in enkele bewaringszaken was de Afdeling bereid tot
240 Hof Arnhem 17 juni 2003, LJN AH8832. Vgl. Rb. ’s-Gravenhage (zittingsplaats Dordrecht) (vzr.) 15
maart 2007, LJN BA1321.