de toepassing van het internationaal verdrag ... - Kinderrechten.nl

2
DE TOEPASSING VAN HET IVRK IN DE NEDERLANDSE RECHTSPRAAK
Zijn de destijds bij de Goedkeuringswet betrokken ministers met deze stellingname
niet te terughoudend geweest? Ook vanuit de Tweede Kamer werden – onder
verwijzing naar de grote invloed die het EVRM op het Nederlandse familierecht heeft
gehad – destijds al kritische vragen gesteld naar aanleiding van deze stellingname. 6
Met het onderhavige onderzoek naar de toepassing van het IVRK in de Nederlandse
rechtspraak wordt deze vraag nader onder de loep genomen.
Ook Van Emmerik en Mijnarends benadrukken het belang van de geldigheid van
het IVRK als zodanig. Zo stelt Van Emmerik dat ongeacht de rechtstreekse werking
‘niet alleen de rechter maar ook het bestuur en de wetgever gebonden zijn aan de bepalingen
uit het IVRK’. 7 Mijnarends, die de betekenis van het IVRK voor het jeugdstrafrecht
heeft onderzocht formuleert het zo: ‘Ratifi catie impliceert juridische en morele
betrokkenheid tot acceptatie van de controlebevoegdheid van het Comité, conform
artikel 43 e.v. IVRK, waarop elke staat mag worden aangesproken’. 8
Wel wordt in de toelichting bij de Goedkeuringswet een vrij uitvoerige passage
gewijd aan de rechtstreekse werking van het IVRK. Rechtstreekse werking hebben die
bepalingen die zich daarvoor, gelet op de ‘aard, inhoud en strekking’ van die bepaling
lenen, de gebruikelijk formule, zoals die ook in de toelichting bij de Goedkeuringswet
wordt gebruikt. Artikel 93 van de Grondwet spreekt hier over bepalingen die naar haar
inhoud een ieder kunnen verbinden. Of een ieder verbindende bepaling rechtstreekse
werking heeft, staat ter beoordeling van de rechter. De wetgever kan de rechter hierbij
natuurlijk wel de ‘helpende hand’ bieden, zoals het in de toelichting bij de Goedkeuringswet
wordt uitgedrukt. 9 In dat kader wordt in de toelichting een opsomming
gegeven van de artikelen uit het Verdrag die al zijn vervat in bepalingen van andere
mensenrechtenverdragen – het IVBPR en het EVRM – waarvan op die basis al rechtstreekse
werking ‘mogelijk moet worden geacht of reeds is vastgesteld’. Dit zijn artikel
7 lid 1, eerste zinsnede, artikel 9 lid 2, 3 en 4, artikel 10 lid 1, tweede volzin, artikel
12 lid 2, artikel 13, artikel 14, artikel 15, artikel 16, artikel 30, artikel 37 en artikel 40
lid 2. Van een aantal artikelen moet, zo wordt gesteld, niet uitgesloten worden geacht
dat zij rechtstreeks werkend zijn en dat is bijvoorbeeld zeker zo bij artikel 5, artikel 8
lid 1, en artikel 12 lid 1. 10
Hoe is men hiermee in de rechtspraktijk sindsdien omgegaan? Laat deze wellicht
een ander beeld zien en is daarin wellicht te zien dat ook aan andere artikelen dan de
hier genoemde rechtstreekse werking is toegekend? Een belangrijke vraag ligt hier bijvoorbeeld
naar de rechtstreekse werking van artikel 3 IVRK, het belang van het kind
als eerste overweging, een artikel dat in de toelichting niet als rechtstreeks werkend
wordt aangemerkt. Pulles concludeert hier dat door dezelfde rechtbank de vraag of
dit artikel rechtstreeks werkt niet eenduidig wordt beantwoord en bepleit daarom de
hantering van een meer vaste lijn in de jurisprudentie. 11
6 Handelingen II 1993/94, 81, p. 5560.
7 M. van Emmerik, ‘Toepassing van het Internationale Kinderrechtenverdrag in de Nederlandse rechtspraak’,
NJCM-Bulletin 2005, jrg. 30, nr. 6, p. 700-716.
8 E.M. Mijnarends, ‘De betekenis van het Internationale Kinderrechtenverdrag in de Nederlandse rechtspraak’,
Ars Aequi 2000, nr. 2, p. 82-91.
9 Kamerstukken II, 22 855 (R1451), nr. 3, p. 8.
10 Kamerstukken II, 22 855 (R1451), nr. 3, p. 9.
11 G.J. Pulles, ‘Onduidelijkheid over de rechtstreekse werking van de kernbepalingen van het VN-kinderrechtenverdrag’,
NJB 2011, nr. 4, p. 231-234.