Opfris ASO3 - Provinciaal Onderwijs Vlaanderen

4.4.8 Selectiecriteria en structurering van de eindtermen 'taalvaardigheid'
Voor luisteren, spreken, lezen en schrijven zijn telkens afzonderlijke eindtermen geformuleerd. Daarbij is uitgegaan
van de taaltaken die in situaties uit het werkelijke leven moeten kunnen uitvoeren.
Tekstsoorten
Taalvaardigheid kan niet los van communicatiesituaties worden omschreven. Taalvaardigheid op zich bestaat niet; je
bent vaardig om in welbepaalde situaties als ontvanger of zender van boodschappen op te treden en het doel dat je je
daarbij gesteld had, te bereiken. Deze twee gegevens - de situatie waarin de taalgebruiker zich kan bevinden en het
soort boodschappen dat hij daarin moet kunnen vervullen - worden in de eindtermen gevat onder de noemer
'tekstsoorten'.
De tekstsoorten die geselecteerd zijn, vallen ofwel onder de categorie 'zakelijke teksten' (onderwijsleergesprekken,
informatieve teksten, studieteksten, reclameboodschappen en advertenties, zakelijke telefoongesprekken,
instructies...) ofwel onder de categorie 'fictionele teksten' (gedichten, toneelstukken, verhalen, dagboeken,
jeugdromans, jeugdfeuilletons, stripverhalen...). Met betrekking tot die tekstsoorten wordt in de leerplandoelen
vermeld of de cursisten er receptief dan wel productief moeten kunnen mee omgaan.
Publiek
Om te beschrijven wat cursisten met taal precies moeten kunnen doen, wordt verder ook het criterium 'publiek'
gebruikt. Elke tekst is voor een bepaald publiek bedoeld. Tekstschrijvers of sprekers kiezen hun onderwerp met het
oog op de groep die ze willen bereiken en houden met die groep ook rekening voor wat formulering, structurering,
omvang en visuele ondersteuning van de tekst betreft.
De aanduiding 'publiek' verwijst naar de bedoelde gebruiker van een tekst en niet noodzakelijk naar de werkelijke
gebruiker. Zo heeft een krantenartikel een onbekend publiek als bestemmeling, ongeacht wie de teksten uiteindelijk
leest. Het antwoord van een cursist op een vraag van de leraar heeft diezelfde leraar als publiek.
Teksten van eenzelfde soort zijn voor cursisten in de regel moeilijker naarmate het publiek waarvoor zij bedoeld zijn,
verder van hen af staat. De mate van bekendheid (en van gemeenschappelijkheid van referentiekaders dat ermee
samenhangt) bepaalt de afstand. Dat geeft met een stijgende moeilijkheidsgraad de volgende ordening:
• teksten voor henzelf;
• teksten voor bekenden, van wie het referentiekader van ervaring en kennis grotendeels overeenstemt;
• teksten voor onbekenden, die nog heel wat gemeenschappelijke ‘kenmerken’ hebben;
• teksten voor een willekeurig onbekend publiek.
4.4.9 Verwerkingsniveau
Een derde criterium om de te verwerven taalvaardigheid te beschrijven, is het niveau waarop talige inhouden verwerkt
moeten worden. Met het verwerkingsniveau wordt bedoeld: wat je als taalgebruiker in je rol van zender en ontvanger
precies moet doen met informatie die je aangeleverd hebt gekregen of die je zelf moet aanleveren. In het leerplan
Nederlands voor de tweede en de derde graad worden de volgende twee verwerkingsniveaus onderscheiden:
Structurerend niveau
Op dit niveau heb je een actieve inbreng in de wijze waarop je de aangeboden informatie in je opneemt of zelf
informatie presenteert:
• op het receptieve vlak: naargelang van het luister- of leesdoel dat je jezelf stelt of dat je werd opgelegd,
selecteer je bepaalde elementen uit het geheel (door ze bij wijze van spreken te onderstrepen), vul je de
denkstappen of verbanden aan die de zender van de tekst niet expliciet heeft uitgedrukt, breng je in het
geheel een ordening aan die geschikter is in functie van jouw doel;
• op het productieve vlak: naargelang van je spreek- of schrijfdoel en het publiek waarvoor je je boodschap
bestemt (en vaak ook van bestaande vormelijke conventies) geef je aan je tekst een bepaalde ordening
mee (bijvoorbeeld je presenteert de informatie in een bepaalde volgorde of volgens een bepaalde
invalshoek (chronologisch, causaal...).
Beoordelend niveau
Dit niveau impliceert steeds het inbrengen van een tweede 'perspectief':
• op het receptieve vlak: je confronteert aangeboden informatie met wat in een andere bron over hetzelfde
onderwerp meegedeeld wordt of met de voorkennis die je rond het onderwerp al had opgedaan: in welk
Leerplan Algemene Vorming – Opfris Derde Graad ASO 2007-03-01
34