OUD BROEK.NL - Vereniging Oud Broek in Waterland
OUD BROEK.NL - Vereniging Oud Broek in Waterland
OUD BROEK.NL - Vereniging Oud Broek in Waterland
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>OUD</strong> <strong>BROEK</strong>.<strong>NL</strong><br />
SEPTEMBER 2011<br />
• Kerkje aan ’t Kikkerend<br />
• Stoepenschijters<br />
• Huis gesloopt/gered?
Op de voorpag<strong>in</strong>a:<br />
Ingang van het kerkje aan ’t Kikkerend<br />
COLOFON<br />
Het bestuur van <strong>Verenig<strong>in</strong>g</strong> <strong>Oud</strong> <strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong>:<br />
Naam Positie E-mail Telefoon<br />
Dick Broeder Voorzitter d.broeder@hetnet.nl 020-4033032<br />
Vacant Secretaris atsiedrijver@zonnet.nl 020-4031201<br />
Atsie Drijver Penn<strong>in</strong>gmeester Collectie atsiedrijver@zonnet.nl 020-4031201<br />
Jan Maars Projecten, Rondleid<strong>in</strong>gen,<br />
Collectie j.maars@planet.nl 020-4031118<br />
06-53923773<br />
Aagje Bruijn Collectie j.j.wortel@hetnet.nl 020-4031216<br />
Ron Baltussen Beschermd dorpsgezicht ronbaltussen@hetnet.nl 020-4033714<br />
Frouke Wier<strong>in</strong>ga <strong>Broek</strong>er Bijdragen brawier@xs4all.nl 020-4031858<br />
Medewerkers: Nico Merkelijn, Studio Hans Mulder, Hanneke de Wit, Adrie Beunder, Hillebrand<br />
Kuypers en Ria Houwel<strong>in</strong>g (<strong>Waterland</strong> <strong>in</strong> Beeld).<br />
Correspondentieadres: <strong>Verenig<strong>in</strong>g</strong> <strong>Oud</strong> <strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong>, Buitenweeren 17,<br />
1151 BE <strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong><br />
E-mail: <strong>in</strong>fo@oudbroek.nl • http://www.oudbroek.nl • Rabobank: 31.07.02.194<br />
ISSN: 2211-8675<br />
Gereformeerd leven <strong>in</strong> <strong>Broek</strong> <strong>in</strong><strong>Waterland</strong> <strong>in</strong> het beg<strong>in</strong> van de<br />
tw<strong>in</strong>tigste eeuw<br />
Een kerkje aan ’t Kikkerend<br />
Als k<strong>in</strong>d heb ik het altijd als vanzelfsprekend ervaren. Wij kerkten <strong>in</strong> Monnickendam, want wij<br />
waren van gereformeerden huize. <strong>Broek</strong> had een Nederlands Hervormde Kerk, dat was niet<br />
onze kerk. Iedere zondagochtend vertrok ons hele gez<strong>in</strong> <strong>in</strong> zondagse kledij naar de Opstand<strong>in</strong>gskerk<br />
te Monnickendam om op te gaan <strong>in</strong> de verkondig<strong>in</strong>g van Gods Woord.<br />
Het protestants-christelijk onderwijs dat wij eveneens <strong>in</strong> Monnickendam genoten, was bestemd<br />
voor zowel hervormden als gereformeerden. Het schoolhoofd was parttime hervormd predikant<br />
<strong>in</strong> Zuiderwoude, maar het verschil hervormd-gereformeerd speelde op de school voor<br />
ons k<strong>in</strong>deren geen enkele rol. Van de meeste k<strong>in</strong>deren wist ik eenvoudigweg niet van welke<br />
kerk ze waren. Van wie wij ons onderscheidden, dat waren de rooms-katholieken. Tijdens de<br />
geschiedenislessen werd overmatig aandacht besteed aan de reformatie en de Tachtigjarige<br />
Oorlog. De hoofdonderwijzer was een begenadigd verteller en <strong>in</strong> zijn verhalen riep hij levendige<br />
beelden op van jonge maagden, die de brandstapel verkozen boven verloochen<strong>in</strong>g van<br />
het ‘ware’ protestantse geloof en van heroïsche watergeuzen die, overgoten met een oudtestamentisch<br />
sausje, de wrede roomse onderdrukker bestreden als bijbelse richters die met God<br />
aan hun zijde de heidense horden versloegen. Maar zo bekend als deze laatmiddeleeuwse<br />
kerkscheur<strong>in</strong>g was, zo we<strong>in</strong>ig wisten we van het schisma dat zich heeft afgespeeld op een veel<br />
recenter tijdstip <strong>in</strong> de geschiedenis, een scheur<strong>in</strong>g waar<strong>in</strong> vele overgrootvaders van mijn generatie<br />
een leidende rol hebben gespeeld: de doleantie.
Dolerende kerkgangers<br />
In 1886 ontstond een beweg<strong>in</strong>g van mensen, die zich afkeerden van de Nederlands Hervormde<br />
Kerk. In plaats van de reguliere kerkdiensten te bezoeken, kwamen ze <strong>in</strong> talloze steden en dorpen<br />
samen om <strong>in</strong> huiskamers en boerenschuren eigen gebedsdiensten te houden. Dolerenden<br />
werden zij genoemd (klagenden); zij konden zich niet meer v<strong>in</strong>den <strong>in</strong> de vrijz<strong>in</strong>nige opvatt<strong>in</strong>gen<br />
van de Nederlands Hervormde Kerk. Er waren <strong>in</strong> de Hervormde Kerk strom<strong>in</strong>gen ontstaan,<br />
die de grondslag van de theologie ondermijnden. De godheid van Christus werd <strong>in</strong> twijfel getrokken<br />
en de goddelijke wonderen werden afgedaan als bijgeloof. De vrijz<strong>in</strong>nigheden drongen<br />
zelfs door tot <strong>in</strong> de lithurgie. Zo waren er hervormde predikanten die doopten <strong>in</strong> naam van<br />
geloof, hoop en liefde, niet <strong>in</strong> naam van de Vader, Zoon en Heilige Geest.<br />
Dit was velen een doorn <strong>in</strong> het oog. Mijn overgrootvader Pieter Mars verwoordde dit tijdens de<br />
vijftigjarige doleantieherdenk<strong>in</strong>g <strong>in</strong> Monnickendam, terugkijkend op hoe zijn vader en gelijkgez<strong>in</strong>den<br />
dit beleefd moeten hebben, als volgt:<br />
Want het was hun bekend dat de doop begeerd werd uit gewoonte of bijgeloovigheid en dat aan<br />
het Heilig Avondmaal aang<strong>in</strong>gen diegenen, om met de catechismus te spreken, die <strong>in</strong> hun ongeloovig<br />
leven voortg<strong>in</strong>gen. Dan beseften die ouderl<strong>in</strong>gen dat zij niet als getrouwen wachters op<br />
Sions muren handelden, en het was hun vurig verlangen dat God Zijn kerk bezoeken zou, opdat<br />
ze weer terug zou keeren naar de aloude belijdenis, en de tucht <strong>in</strong> de kerk wederom zou worden<br />
toegepast.<br />
Deze kritische kerkgangers wilden terug naar een<br />
meer bezielde geloofsbelev<strong>in</strong>g en naar herstel van<br />
de kerkorde zoals vastgelegd was bij de Dordtse<br />
Synode van 1619.<br />
Op tal van plaatsen <strong>in</strong> Nederland zijn de gemoederen<br />
hoog opgelopen en <strong>in</strong> eerste <strong>in</strong>stantie greep<br />
de politie <strong>in</strong> om de samenkomsten te verbieden.<br />
In Leiderdorp kwam het zelfs tot een vechtpartij<br />
tussen twee dom<strong>in</strong>ees <strong>in</strong> het voorportaal van<br />
de kerk. Dit kon echter niet voorkomen dat het<br />
schisma een feit was. De Gereformeerde Kerk was<br />
geboren: gereformeerd naar de aloude benam<strong>in</strong>g<br />
van de protestante kerk, namelijk de Nederduits<br />
Gereformeerde Kerk. Onder leid<strong>in</strong>g van predikant<br />
Abraham Kuyper werden zevenhonderd van deze<br />
nieuwe kerkjes samengevoegd <strong>in</strong> een gereformeerde<br />
zuil. De doleantie was een feit, een op de<br />
tien hervormden g<strong>in</strong>g mee.<br />
Eigen cultuur<br />
Heel snel ontwikkelde de gereformeerde gemeenschap een eigen uiterst dynamische cultuur.<br />
Uiteraard kochten de gereformeerden hun brood - dat zij aten <strong>in</strong> het zweet des aanschijns - bij<br />
een gereformeerde bakker en hun sukadelapje haalden ze bij een gereformeerde slager. Er<br />
kwam een gereformeerd dagblad: de Standaard en er werd een eigen politieke partij opgericht:<br />
de Anti Revolutionaire Partij (ARP). Abraham Kuyper, die was uitgegroeid tot een icoon<br />
<strong>in</strong> de gereformeerde wereld - vele gez<strong>in</strong>nen hadden een portret van Abraham ‘de geweldige’<br />
<strong>in</strong> de huiskamer hangen - was van 1901 tot 1905 de eerste ARP-m<strong>in</strong>ister-president. De gereformeerden<br />
speelden een leidende rol bij de opricht<strong>in</strong>g van protestants-christelijke scholen.<br />
In 1901 werd de algemene leerplicht <strong>in</strong>gevoerd en verreweg het meeste onderwijs was <strong>in</strong> die<br />
tijd openbaar.<br />
Gereformeerde ouders liepen dus het risico dat hun k<strong>in</strong>d les zou krijgen van een communist<br />
of nog erger: een rooms-katholiek. Reden genoeg om eigen scholen op te richten waarbij het<br />
schoolbestuur er nauw op kon toezien dat de lesstof niet <strong>in</strong> strijd was met de Schrift. Overigens<br />
vonden hervormden en gereformeerden elkaar hier weer <strong>in</strong> een gezamenlijke queeste. De lagere<br />
school <strong>in</strong> Monnickendam heeft van de opricht<strong>in</strong>g af christelijk onderwijs geboden aan<br />
zowel hervormde als gereformeerde k<strong>in</strong>deren. Dit betekende overigens niet dat alle verschillen<br />
weer te niet waren gedaan. In de statuten was bedongen dat het schoolhoofd altijd van<br />
hervormden huize diende te zijn. Klaarblijkelijk wilden de hervormden een stevige v<strong>in</strong>ger <strong>in</strong> de<br />
pap houden uit angst dat de gereformeerden te veel zouden doorslaan <strong>in</strong> hun geloofsijver. In<br />
<strong>Broek</strong> was slechts een openbare school en de gereformeerde k<strong>in</strong>deren uit het dorp bezochten<br />
generaties lang de christelijke school <strong>in</strong> Monnickendam. Hervormde k<strong>in</strong>deren uit <strong>Broek</strong> g<strong>in</strong>gen<br />
voor het overgrote gedeelte wel naar de openbare school. Klaarblijkelijk was het voor de<br />
<strong>Broek</strong>er hervormden geen halszaak, dat de k<strong>in</strong>deren christelijk onderwijs kregen.<br />
<strong>Verenig<strong>in</strong>g</strong>sleven<br />
De kerk stond centraal <strong>in</strong> de gereformeerde wereld. Jongens kregen hun vorm<strong>in</strong>g op de ‘knapenverenig<strong>in</strong>g’,<br />
vervolgens de ‘jongel<strong>in</strong>gsverenig<strong>in</strong>g’ en tot slot de ‘mannenverenig<strong>in</strong>g’. Men<br />
sprak elkaar aan met broeder en er werd driftig gediscussieerd over het Woord, een roep<strong>in</strong>g<br />
tot ouderl<strong>in</strong>g of diaken werd vanzelfsprekend geacht. Hervormden werden gevraagd voor het<br />
ambt, gereformeerden geroepen. Uiteraard hield het kerkbestuur streng toezicht op al deze<br />
activiteiten. De verenig<strong>in</strong>gen hadden hun eigen bibliotheek en deze stond onder strenge censuur.<br />
Een werkje dat <strong>in</strong> die eerste jaren altijd aanwezig was, was het boekje ‘Stomme Zonden’<br />
van Johanna Breevoort, met als ondertitel: ‘Een waarschuwend woord voor onze jongelieden’.<br />
De <strong>in</strong>houd laat zich raden.<br />
Al met al was de gereformeerde wereld een gesloten wereld die naar buiten toe vooral opviel<br />
door de strenge nalev<strong>in</strong>g van de zondagsrust. Zwemmen op de Dag des Heren was voor de<br />
meeste hervormden geen probleem maar voor gereformeerden een doodzonde. Werelds<br />
vertier was uit den boze, kermissen dienden vermeden te worden en het kaartspel was ‘des<br />
duivels prentenboek’. Uiteraard versoepelden <strong>in</strong> veel gereformeerde milieus deze strenge<br />
regels na verloop van tijd weer, maar wat hoe dan ook bleef bij de gereformeerden, was een<br />
zekere eigengereidheid. Een hervormd predikant verwoordde het eens als volgt: bij ons is de<br />
dom<strong>in</strong>ee de baas maar bij gereformeerden de kerkenraad. Hiermee kenschetste hij vrij helder<br />
een belangrijk verschil tussen de beide werelden. Voor een gereformeerd predikant was het<br />
zaak om zijn preken te schrijven <strong>in</strong> de lijn van de opvatt<strong>in</strong>gen van het kerkbestuur. De kle<strong>in</strong>ste<br />
vrijz<strong>in</strong>nigheid kon leiden tot een ferme verman<strong>in</strong>g.<br />
Theologie was bij de gereformeerden niet voorbehouden aan de dom<strong>in</strong>ee, <strong>in</strong> alle lagen van de<br />
gemeenschap werd ‘er aan gedaan’. Na de kerkdienst plachten gereformeerden bij elkaar op de<br />
koffie te gaan en de preek woord voor woord te analyseren, hierbij veelvuldig citerend uit de<br />
bijbel. De ‘tale kanaäns’ werd door de broeders gesproken: gedragen volz<strong>in</strong>nen, uitdrukk<strong>in</strong>gen<br />
uit de statenvertal<strong>in</strong>g, de verwijz<strong>in</strong>g naar een vers uit de bijbel volstond. De bijbelkennis van<br />
veel gereformeerden was fenomenaal.
Doleantie <strong>in</strong> <strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong><br />
Deze ontwikkel<strong>in</strong>gen zijn niet voorbijgegaan aan <strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong>, want ook hier stapte een<br />
kle<strong>in</strong> groepje mensen uit de Nederlands Hervormde Kerk.Zij kwamen bijeen <strong>in</strong> een bescheiden<br />
huisje aan ‘t Kikkerend, dat het eigendom was van Gerrit van Wijngaarden, mijn betovergrootvader.<br />
Dit huisje stond op het punt waar het Nieuwland nu op de Keerngouw uitkomt. Zondags<br />
hielden de <strong>Broek</strong>er ‘fijnen’, zoals ze al snel genoemd werden, hier een gebedsdienst. Een eigen<br />
predikant hoorde uiteraard niet tot de mogelijkheden. De gemeente moest volstaan met het<br />
voorlezen van preken die circuleerden <strong>in</strong> het netwerk van kle<strong>in</strong>e kerkjes en verder leunde de<br />
‘kerk’ sterk op de Monnickendamse zustergemeente die veel groter was.<br />
Tussen de archiefstukken van dit kerkje vond ik een document waar<strong>in</strong> de commissaris van de<br />
kon<strong>in</strong>g<strong>in</strong> <strong>in</strong> Haarlem op 24 oktober 1895 aan het prov<strong>in</strong>ciaal bestuur bekendmaakt, dat hem<br />
ter ore is gekomen via de m<strong>in</strong>ister van justitie ‘dat de kerkraad der Gereformeerde Kerk <strong>in</strong> <strong>Broek</strong><br />
<strong>in</strong> <strong>Waterland</strong> te kennen heeft gegeven dat alhier op 12 september een Gereformeerde Kerk<br />
is geïnstitutionaliseerd en dat deze <strong>in</strong> een zelfde kerkverband leeft met alle Gereformeerde<br />
kerken, die vertegenwoordigd worden door de generale synode van de Gereformeerde Kerken<br />
<strong>in</strong> Nederland’. Een zakelijke mededel<strong>in</strong>g waar we<strong>in</strong>ig enthousiasme uit spreekt en het feit dat<br />
justitie zich klaarblijkelijk met dit soort kwesties bemoeide, wijst erop dat de ontwikkel<strong>in</strong>g met<br />
enig wantrouwen werd bezien. Het kerkje functioneerde zo goed en kwaad als het g<strong>in</strong>g als<br />
een echte kerk. Het had een doopregister, de kasboeken werden gedegen bijgehouden en de<br />
notulen van de raadsvergader<strong>in</strong>gen werden <strong>in</strong> keurig schoolschrift opgetekend <strong>in</strong> een zwart<br />
schrift. Het lidmatenboek telt 35 namen waarbij de namen Prijs en Pronk veelvuldig voorkomen;<br />
zestien k<strong>in</strong>deren zijn gedoopt <strong>in</strong> het kerkje. Voor de doop werd een beroep gedaan op de<br />
predikant van Monnickendam.<br />
Hoe dat geweest moet zijn op de zondagochtenden, wie zal het zeggen? Ik neem aan dat de<br />
tijden van de dienst gelijk vielen met die van de hervormden. Op weg naar hun kerk van keuze,<br />
kwamen <strong>Broek</strong>ers elkaar tegen, liepen samen op langs het Havenrak om bij het Kerkple<strong>in</strong><br />
uiteen te gaan. Wenste men elkaar een goede dienst toe of keek men stug voor zich uit? Het<br />
gezang van de psalmen van de <strong>Broek</strong>er ‘fijnen’ zal op de Keerngouw hoorbaar zijn geweest,<br />
maar het zal nooit hard genoeg zijn geweest om het orgel <strong>in</strong> de hervormde kerk te overstemmen.<br />
Levende bronnen uit deze eerste dagen zijn er helaas niet meer. Hoe de relatie was tussen<br />
gereformeerden en hervormden blijft dus gissen.<br />
Als ik de generatie van mijn vader vraag hoe het contact was <strong>in</strong> hun jeugd en later, krijg ik<br />
steevast te horen dat de scheid<strong>in</strong>g wel enig kwaad bloed heeft gezet. In het m<strong>in</strong>ste of ger<strong>in</strong>gste<br />
men<strong>in</strong>gsverschil kwam altijd weer boven: dat heb je met gereformeerden. Ook waren<br />
er mensen, die riepen dat ze voor geen goud een voet zouden zetten <strong>in</strong> die andere kerk. Toch<br />
leefden de gereformeerden en hervormden niet geheel langs elkaar heen en zo nu en dan<br />
hadden ze elkaar zelfs nodig. In <strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong> kwam er na de Tweede Wereldoorlog een<br />
lijstcomb<strong>in</strong>atie van de ARP en de Christelijk Historische Unie (CHU), de partij waar de meeste<br />
hervormden op stemden, omdat beide partijen als blok politiek veel sterker zouden zijn. Hierbij<br />
werd wel bedongen dat de nummer 1 op lijst altijd van CHU-huize moest zijn. De angst dat<br />
de ARP het te veel voor het zeggen zou krijgen en vervolgens voor bijvoorbeeld een kermisverbod<br />
zou gaan pleiten, zat er diep <strong>in</strong>.<br />
Een bijbel met een opdracht<br />
Het kerkje aan de Keerngouw bleef bestaan tot 1910. Er was <strong>in</strong> <strong>Broek</strong> eenvoudigweg niet vol-<br />
doende animo voor een vruchtbare gereformeerde gemeente. Monnickendam lag vlakbij en<br />
daar hadden de gereformeerden <strong>in</strong>tussen een echt kerkgebouw laten verrijzen. Het lag dus<br />
voor de hand dat de <strong>Broek</strong>er<br />
‘fijnen’ voortaan <strong>in</strong> Monnickendam<br />
zouden gaan kerken.<br />
De notulen van de laatste<br />
kerkenraadsvergader<strong>in</strong>g<br />
vermelden het als volgt:<br />
De kerkenraad zal daarvan<br />
kennis geven aan de kerkenraad<br />
van Monnickendam met<br />
het verzoek dat de leden van<br />
<strong>Broek</strong> als buitenleden bij de<br />
kerk van Monnickendam komen<br />
<strong>in</strong>wonen.<br />
In kas was er nog negen gulden<br />
en zeventien cent. Op<br />
1 mei 2004 is de Protestante Kerk Nederland (PKN) opgericht en zowel de Gereformeerde Kerk<br />
<strong>in</strong> Monnickendam als de Hervormde Kerk <strong>in</strong> <strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong> is hier<strong>in</strong> opgegaan. Gevoegelijk<br />
kunnen we ervan uitgaan, dat hiermee de breuk van 1895 weer gelijmd is.<br />
Aanleid<strong>in</strong>g voor dit schrijven is de teruggave van het archief en het avondmaalservies van het<br />
kerkje aan de Keerngouw aan de kerk <strong>in</strong> <strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong>. Al die tijd is het archief bewaard<br />
gebleven <strong>in</strong> het archief van de Gereformeerde Kerk te Monnickendam. Hier kleeft nog iets aardigs<br />
aan. Vlak nadat de <strong>Broek</strong>er gereformeerden waren ondergebracht <strong>in</strong> de Monnickendammer<br />
Gereformeerde Kerk, schonk een van<br />
de <strong>Broek</strong>er gereformeerden, Jan Pronk,<br />
de kerk <strong>in</strong> Monnickendam een bijbel. Op<br />
het voorblad schreef hij de volgende opdracht:<br />
Ik ondergetekende schenk aan de gerefor-<br />
meerde kerk van Monnickendam ten gerieve<br />
van den voorlezer dezen bijbel maar mitsdien<br />
de kerk te <strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong> weer tot<br />
openbar<strong>in</strong>g komt dan zal dezen bijbel dies<br />
kerk aan eigendom zijn.<br />
<strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong> April 1911 Jan Pronk<br />
Alle protestantse kerken weer tezamen <strong>in</strong> <strong>Broek</strong>. En hoewel de heer Pronk natuurlijk niet<br />
heeft kunnen bevroeden hoe d<strong>in</strong>gen precies hun loop zouden nemen, is het niet meer<br />
dan billijk om aan zijn wens gehoor te geven en de bijbel terug te geven aan de kerk <strong>in</strong><br />
<strong>Broek</strong>.<br />
Hans Mars, Edam
Uit: Jeugdher<strong>in</strong>ner<strong>in</strong>gen<br />
Geschreven door Johanna Egbert<strong>in</strong>a Schoemaker<br />
met aanvull<strong>in</strong>gen en commentaren van Nel Rümke-Bakker<br />
De kermis<br />
En vergeet de kermis niet. Een gezellige ouderwetse<br />
kermis heeft we<strong>in</strong>ig gemeen met<br />
het lawaaigedoe dat jullie aan dat woord<br />
verb<strong>in</strong>dt. Er waren een draaimolen met paard<br />
en een tent met schommelschuitjes met een<br />
draaiorgel, maar ze stonden zo ver mogelijk<br />
van elkaar.<br />
Pas later een paard.<br />
Toen wij kle<strong>in</strong> waren draaide een stel dorpsjongens<br />
<strong>in</strong> de b<strong>in</strong>nenste r<strong>in</strong>g de molen. G<strong>in</strong>g de bel,<br />
dan sprongen ze ‘er op’. Bij de beg<strong>in</strong>bel g<strong>in</strong>gen<br />
ze weer draven en hardlopen en duwen.<br />
(Nel Bakker).<br />
Verder een stuk of tien kramen en kraampjes,<br />
de grote nogakraam van Stuvé, over heel Ne-<br />
derland bekend, behalve noga allerlei soor-<br />
ten snoep, een speelgoedkraam, oliebollen,<br />
een wafelkraam, de schiettent en dan meest<br />
kle<strong>in</strong>ere: met dobbelstenen gooien (onder<br />
de 6 of boven de 9), met draaiborden, met<br />
lootjes, allemaal later verdreven door de loterijwet,<br />
laat me niet lachen asjeblieft.<br />
En natuurlijk het ’kop van Jut’, een schiettent,<br />
koekhaktentjes, een Turkse schop. Rond het<br />
bestrate deel van het ple<strong>in</strong>, tot de Kerkebrug<br />
en een e<strong>in</strong>d het Havenrak langs. Op het onbestrate<br />
ple<strong>in</strong> stond de schouwburg met de<br />
achterkant naar ons huis, later ook de k<strong>in</strong>ematograaf.<br />
Ik ben er nooit <strong>in</strong> geweest, maar<br />
genoot natuurlijk van de aanplakbiljetten<br />
De twee wezen, De koerier van Lion of De<br />
noodlottige gelijkenis, enz.<br />
Woensdagmiddag om vier uur opende de<br />
kermis, de donderdag en zondag om één<br />
uur, dat waren de drukke dagen. Donderdag<br />
was een echte zondag. Wij kregen van Moe<br />
elke dag 5 cent kermisgeld en donderdag en<br />
zondag van Pa nog een dubbeltje en hadden<br />
het de hele week heerlijk druk met een<br />
zo voordelig mogelijke bested<strong>in</strong>g van dat<br />
kapitaal.<br />
Alleen de zondagavond was rumoerig. Dan<br />
kwamen de boerenjongens hun geld opmaken,<br />
meest <strong>in</strong> de herberg naast ons. Daar werd<br />
gedanst, maar meer nog gedronken, en later<br />
<strong>in</strong> de avond gevochten. Wee de Monniken-<br />
dammer ’stoepenschijters’ die met <strong>Broek</strong>er<br />
meisjes wilden dansen. Neem me niet kwalijk,<br />
maar zo werden ze heus genoemd. Wij<br />
waren de ’<strong>Broek</strong>er v<strong>in</strong>ken’. Elk dorp had zo<br />
z’n bijnaam.<br />
Die Monnikendammers kwamen er natuurlijk<br />
expres om. De veldwachters kwamen er vaak<br />
aan te pas. Op de Apeldoornse kweekschool<br />
<strong>in</strong> mijn klas was een meisje, dochter van de<br />
veldwachter van Rockanje, ze woont er trouwens<br />
nog. Die was altijd zenuwachtig als het<br />
kermis was <strong>in</strong> Rockanje.<br />
Op die zondagavond mochten wij natuurlijk<br />
de kermis niet op. Met opbouwen en afbreken<br />
mee was de dorpsjeugd er de hele<br />
zomervakantie zoet mee. Die duurde trouwens<br />
maar twee weken.<br />
Wat dat kermisgeld betreft, wij kregen meen<br />
ik ook nog wat van Oom Dokter, de meeste<br />
k<strong>in</strong>deren hadden veel meer dan wij. Al was<br />
er bijna geen eten <strong>in</strong> huis, kermisgeld was er<br />
wel. Er werd trouwens altijd behoorlijk gesnoept<br />
<strong>in</strong> het ’arme’ dorp.<br />
Johanna Schoemaker, geboren <strong>in</strong> 1894, was<br />
de jongste dochter van de schoolmeester.<br />
Nel Bakker, geboren <strong>in</strong> 1889, was de dochter<br />
van de dorpsdokter.<br />
Historisch besef<br />
Een mooi dorp met een rijke geschiedenis: al s<strong>in</strong>ds de jaren zeventig van de vorige eeuw wordt<br />
aan groep acht van de Havenrakkers ‘historisch besef’ over hun eigen woonplaats, <strong>Broek</strong> <strong>in</strong><br />
<strong>Waterland</strong>, bijgebracht. “Kees Swart, destijds directeur, is ermee begonnen,” zegt Emil Stöve,<br />
onderwijzer van groep acht.<br />
Swart schreef een korte geschiedenis van <strong>Waterland</strong> en plakte daar een reeks vragen aan vast.<br />
‘Wat voor vogels v<strong>in</strong>d je <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong>?’ bijvoorbeeld of ‘Waarom v<strong>in</strong>den mensen <strong>Waterland</strong> zo’n<br />
mooi fiets-, wandel- en vaargebied?’ en ‘Hoe komen de straten Atjehgouw, Belmermeer, de<br />
Draai, Moerland en Parallelweg aan hun naam?’<br />
De leerl<strong>in</strong>gen moeten kaartjes<br />
<strong>in</strong>kleuren, zoals de kaart van <strong>Waterland</strong><br />
uit 1288 en die van de<br />
gemeente <strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong> uit<br />
1866. Ze moeten weten waarvan<br />
de <strong>Broek</strong>ers <strong>in</strong> de vijftiende eeuw<br />
leefden, van welke oorlog ons<br />
dorp <strong>in</strong> de zestiende eeuw veel te<br />
lijden had - en nog veel meer.<br />
Dorpsgenote Marieke Maars heeft<br />
het werkstuk van Kees Swart onlangs<br />
geactualiseerd en gedigitaliseerd.<br />
“Ze heeft het bestemm<strong>in</strong>gsplan<br />
<strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong>-noord<br />
toegevoegd, moderne ontwikkel<strong>in</strong>gen<br />
op een rijtje gezet en beschreven hoe dankzij nieuwkomers en -bouw het karakter van<br />
het dorp verandert,“ zegt Emil Stöve.<br />
Enthousiast vertelt hij, dat de illustraties en kaarten nu groot op een digitaal schoolbord kunnen<br />
worden getoond. “De leerl<strong>in</strong>gen kunnen het materiaal dat ze belangrijk v<strong>in</strong>den, kopiëren.<br />
Het resultaat is veel mooier, dan toen we het met dia’s en foto’s moesten doen.”<br />
Het geschiedverhaal met de beantwoorde vragen vormt deel één van het werkstuk, dat de Havenrakkers<br />
uite<strong>in</strong>delijk aan hun onderwijzer overhandigen. Deel twee ervan is eigen werk, dat<br />
wil zeggen dat de k<strong>in</strong>deren een onderwerp moeten uitdiepen. Dat kl<strong>in</strong>kt leuk. “Ja,” antwoordt<br />
Emil, “maar het ligt niet iedereen. Het ene k<strong>in</strong>d levert een m<strong>in</strong>imaal werkstuk af, het andere<br />
doet het uitgebreider.”
Sommige leerl<strong>in</strong>gen werken alleen, maar ze mogen best samen of <strong>in</strong> groepjes aan de slag.<br />
“Leren samenwerken is juist heel nuttig,” zegt Stöve. “Op het <strong>in</strong>ternet is veel <strong>in</strong>formatie te v<strong>in</strong>den,<br />
maar het is lastig deze te ordenen. De één is daar beter <strong>in</strong> dan de ander. Dat geldt ook voor<br />
het schrijven van het werkstuk.” Waar nodig biedt de onderwijzer een helpende hand.<br />
“Vaak komen ze met leuke onderwerpen,” zegt Emil. “Soms moeten ze op mensen afstappen.<br />
Een leerl<strong>in</strong>g die de geschiedenis van de woonboten wilde beschrijven, is bij Jan Mars aan de<br />
Woudweeren op bezoek geweest. De kermis vroeger is ook een geliefd onderwerp.”<br />
We hebben toch veel beroemde dorpsgenoten<br />
gehad, zoals Boudewijn de<br />
Groot en Aart Staartjes? “Ja, maar dat<br />
zegt de k<strong>in</strong>deren niets,” antwoordt Emil.<br />
“De enige historische figuur die nog<br />
weleens kans maakt tot een werkstuk<br />
door te dr<strong>in</strong>gen, is Neeltje Pater.”<br />
Ten slotte maken ook gastoptredens<br />
deel uit van de entourage, die groep acht<br />
moet verleiden tot het maken van een<br />
mooi werkstuk. <strong>Oud</strong>-onderwijzer Jan de<br />
Waal komt ieder jaar vertellen over de<br />
bouwstijlen, de betekenis van de straatnamen en hij geeft een diavoorstell<strong>in</strong>g. Op het ene<br />
scherm zie je <strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong> vroeger, op het andere de tegenwoordige tijd.<br />
Goof Buijs, dè man achter de strijd voor het gifvrij maken van de Volgermeerpolder, vertelt over<br />
zijn levenswerk en de huidige stand van zaken. Bij dom<strong>in</strong>ee Henk Ekker is het verhaal over de<br />
geschiedenis van de kerk en over zijn eigen werk <strong>in</strong> goede handen.<br />
Een bezoek aan de begraafplaats met uitleg over de symbolen die je er tegenkomt, hoort daar<br />
bij. Stöve: “De leerl<strong>in</strong>gen zijn altijd bijzonder onder de <strong>in</strong>druk als ze over de begraafplaats lopen.<br />
Het raakt hen, vooral als ze namen tegenkomen van verwanten of bekenden.”<br />
Hanneke de Wit<br />
Aanw<strong>in</strong>sten<br />
<strong>Verenig<strong>in</strong>g</strong> <strong>Oud</strong> <strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong> heeft oud timmermansgereedschap<br />
gekregen, dat toebehoorde aan Cornelis<br />
Pels (1889-1970) de grootvader van Cees en Nies Pels.<br />
Voordat grootvader Pels een melkzaak begon aan Roome<strong>in</strong>de<br />
1 was hij een begaafd timmerman. Wij kregen ook<br />
de rondrijdschaatsen met bijpassende schaatsschoenen<br />
van de grootmoeder van Cees en Nies. Heel ouderwets: de<br />
zolen zijn nog met houten p<strong>in</strong>netjes aan de schoenen vastgezet.<br />
Zij waren daarvoor eigendom van zuster Buis<strong>in</strong>g, de<br />
wijkverpleegster, die toen aan het Havenrak woonde naast<br />
Wiggert Kronenberg.<br />
‘Kijk, dit gaat over jouw dorp’<br />
Het stond op 9 mei 1888 <strong>in</strong> de krant. De richt<strong>in</strong>g van ‘den ontworpen<br />
Stoomtramweg van Amsterdam naar Edam’ zou<br />
worden gewijzigd. Inwoners van de gemeenten Buiksloot,<br />
<strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong> en Monnikendam (toen nog<br />
zonder c) kregen veertien dagen de tijd om bezwaar<br />
te maken.<br />
Het krantenbericht heeft 123 jaar lang een veilig<br />
plekje gehad <strong>in</strong> de lijst op de voorgevel, zes hoog,<br />
van het pand op nummer 119 aan de <strong>Oud</strong>ezijds<br />
Achterburgwal <strong>in</strong> Amsterdam. Timmerman Lex Ebbelaar<br />
(21) werkte er met zijn collega Torsten Stehler<br />
aan een verbouw<strong>in</strong>g.<br />
“Op een gegeven moment duwde Torsten me een stukje<br />
krant onder de neus. Kijk, zei hij: dit gaat over jouw dorp,<br />
<strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong>,” vertelt Lex. “Ik heb het mee naar<br />
huis genomen. Mijn vader en moeder en vooral mijn<br />
oma vonden het heel bijzonder.” De oma van Lex Ebbelaar<br />
is Sientje Kaars; haar levensverhaal, verteld<br />
aan kle<strong>in</strong>dochter Stephanie, stond onlangs <strong>in</strong> <strong>Oud</strong><br />
<strong>Broek</strong>.nl<br />
We spreken Lex ‘even tussendoor’ terwijl hij aan het helpen<br />
is het podium op het Kerkple<strong>in</strong> op te bouwen voor<br />
de <strong>Broek</strong>er feestweek. Ebbelaar is zelfstandig timmerman,<br />
zzp’er dus. “Ik verhuur me aan de firma Heerd<strong>in</strong>g <strong>in</strong> Zunderdorp, waarbij<br />
ik voorheen <strong>in</strong> vaste dienst was. Verder doe ik klussen <strong>in</strong> <strong>Broek</strong> <strong>in</strong><br />
<strong>Waterland</strong>.” Het bestaan als kle<strong>in</strong>e zelfstandige bevalt hem goed, al<br />
komt er veel bij kijken. “Je moet bijvoorbeeld je eigen gereedschap hebben.”<br />
De kranten <strong>in</strong> de daklijst dienden als vulmateriaal, denkt Lex. De lijst zit onder een dakgoot,<br />
vandaar dat het papier uit 1888 niet te lijden heeft gehad. Lex: “Blijkbaar is het pand <strong>in</strong> dat jaar<br />
gerenoveerd, en nu waren wij aan de beurt voor de volgende verbouw<strong>in</strong>g.”<br />
Op 13 december 1888 werd de stoomtramlijn geopend,<br />
die van Amsterdam Noord via <strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong> naar<br />
Monnickendam en Edam liep, een traject van 21,5 kilometer.<br />
In 1932 werd de lijn doorgetrokken tot Volendam;<br />
<strong>in</strong> dat jaar werd de stoomtram vervangen door een electrische<br />
tram.<br />
Het beg<strong>in</strong>- of e<strong>in</strong>dpunt was de Meeuwenlaan <strong>in</strong> Noord.<br />
Een bootje bracht de reiziger van het Open Havenfront<br />
voor het Centraal Station naar het tramstation aan de<br />
overkant.<br />
In 1956 werd de tramlijn opgeheven. Het stationsgebouw<br />
<strong>in</strong> <strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong> is nu een woonhuis (Eilandweg 3).<br />
In één van de ramen zit nog altijd het oude loket.
Wordt historisch huis<br />
uit 1671 <strong>in</strong> <strong>Broek</strong> gesloopt?<br />
<strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong>. Als de burgers de<br />
straten naar oud gebruik voor de schouw<br />
gere<strong>in</strong>igd hebben van onkruid en het witte<br />
zand tussen de stenen de properheid <strong>in</strong> dit<br />
dorp tot uitdrukk<strong>in</strong>g brengt, kan het niet<br />
anders of de fraaiste gevels zullen meer dan<br />
anders opvallen. Een karakteristiek plekje<br />
achter de enige tijd geleden gerestaureerde<br />
Ned. Herv. kerk zal dan de bijzondere aandacht<br />
trekken, omdat een fraai 17de eeuws<br />
houten won<strong>in</strong>g op de zwarte lijst is geplaatst,<br />
waardoor de slop<strong>in</strong>g van dit pand nadert.<br />
Daarom zal <strong>in</strong> onze krant de kreet moeten<br />
kl<strong>in</strong>ken: laat oude gebruiken, zoals stratenschouw,<br />
enz, <strong>in</strong> ere, maar spaar ook alles dat<br />
nog bijdraagt aan de historie. Laat slechts<br />
<strong>in</strong> uiterste noodzaak een schenk<strong>in</strong>g van de<br />
voorvaderen met de grond gelijk maken.<br />
Helaas, het perceel staat niet op de lijst van<br />
Monumentenzorg.<br />
De won<strong>in</strong>g die onze aandacht trok, staat aan<br />
het Leete<strong>in</strong>de. In de gesneden deurkalf van de<br />
voordeur staat het jaartal 1671, aan de zijkant<br />
bij de deur valt een gesneden rozet <strong>in</strong> het oog.<br />
Dit pand dat thans door drie personen wordt<br />
bewoond, schept door de bouw een sfeer <strong>in</strong> de<br />
nabijheid van de oude, statige kerk. Het mag<br />
<strong>in</strong>wendig eigenaardig van <strong>in</strong>del<strong>in</strong>g zijn, mede<br />
door de opkamer, die aan een vroegere hooiberg<br />
doet denken, met enige goede wil zou<br />
waarschijnlijk het gebouw beter bewoonbaar<br />
zijn te maken. Helaas deelt de hoofd<strong>in</strong>genieurdirecteur<br />
van Wederopbouw onze lekenmen<strong>in</strong>g<br />
niet. In een schrijven van de Wederopbouw en<br />
de Volkshuisvest<strong>in</strong>g <strong>in</strong> Noord-Holland wordt<br />
aan het college van B. en W. medegedeeld, dat<br />
de betreffende won<strong>in</strong>g <strong>in</strong> een vervallen toestand<br />
verkeert. Van de won<strong>in</strong>gen Leete<strong>in</strong>de 81<br />
en 82 zijn de houten buitenwanden gedeeltelijk<br />
Krantenbericht november 1952<br />
vergaan. Bovendien is de dakbedekk<strong>in</strong>g ondeugdelijk<br />
met als gevolg lekkage en onvoldoende<br />
bescherm<strong>in</strong>g tegen klimaats<strong>in</strong>vloeden.<br />
Er ontbreekt een privaat voor elke bewonder,<br />
terwijl een won<strong>in</strong>g no. 80 een te ger<strong>in</strong>ge oppervlakte<br />
heeft en brandgevaar kan ontstaan.<br />
Gelet op dit advies werd door de raad besloten<br />
het pand onbewoonbaar te verklaren, omdat<br />
het door het aanbrengen van verbeter<strong>in</strong>gen<br />
niet <strong>in</strong> bewoonbare staat kan worden gebracht.<br />
Daarbij werd gelast, dat de won<strong>in</strong>g b<strong>in</strong>nen zes<br />
maanden moet worden ontruimd, te rekenen<br />
van de dag, waarop de tijd tot voorzien<strong>in</strong>g tegen<br />
het besluit zal zijn verstreken.<br />
Bewoners zijn zeer tevreden.<br />
De heer K.Tuijn, die het voorgedeelte van deze<br />
oude houten won<strong>in</strong>g <strong>in</strong> huur heeft, bewaart<br />
de officiële stukken van het gemeentebestuur<br />
zu<strong>in</strong>ig <strong>in</strong> de eikenhouten kast. Hij zou dit heus<br />
niet gaarne verlaten, een oordeel, dat door de<br />
andere bewoner, de heer J.Meppen, volkomen<br />
werd gesteund. Deze mensen verlangen geen<br />
ander verblijf en merken niets van onvoldoende<br />
bescherm<strong>in</strong>g tegen weers<strong>in</strong>vloeden.<br />
Zij zijn rijk tevreden en deelden opgewekt aan<br />
ons mede, dat honderden vreemdel<strong>in</strong>gen deze<br />
won<strong>in</strong>g komen bezichtigen, fotograferen en<br />
zelfs filmen.<br />
Ook het oog van de directeur van het<br />
Zuiderzeemuseum, de heer Bouma, is op dit<br />
pand gevallen. In een lez<strong>in</strong>g voor het Nut gaf<br />
hij onomwonden te kennen, dat dit huis een<br />
kostbaar bezit is. Zelfs had hij hiervan lantaarnplaatjes<br />
gemaakt, die hij tijdens zijn<br />
rede vertoonde.<br />
De grote vraag is of <strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong> deze<br />
won<strong>in</strong>g zal kunnen behouden. Het gemeentebestuur,<br />
strevend naar bouwvolume voor<br />
nieuwe huizen, die dr<strong>in</strong>gend nodig zijn, heeft<br />
voor de onbewoonbaarverklar<strong>in</strong>g van dit perceel<br />
extra volume ontvangen. De heer Swart,<br />
Een duik<br />
<strong>in</strong> onze geschiedenis<br />
Ons bestuurslid Aagje Bruijn graaft graag <strong>in</strong><br />
de historische krantenberichten van de Kon<strong>in</strong>klijke<br />
Bibliotheek en v<strong>in</strong>dt de meest leuke<br />
en <strong>in</strong>teressante artikelen en advertenties over<br />
en aangaande <strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong>. De berichten<br />
stammen uit de periode 1618 - 1945.<br />
U heeft er ongetwijfeld al enkele gelezen <strong>in</strong><br />
onze vorige uitgaven.<br />
Omdat Aagje er steeds weer leuke stukjes<br />
bij v<strong>in</strong>dt en het te veel wordt om ze allemaal<br />
over te nemen, heeft onze ICT man Sytze<br />
Boschma een gemakkelijke methode voor U<br />
bedacht om ze via onze website op te zoeken.<br />
Wij raden U echt aan hier eens <strong>in</strong> te duiken.<br />
Wanneer u op onze site www.oudbroek.nl<br />
de vroegere eigenaar, heeft het huis verkocht<br />
aan een sloper <strong>in</strong> Amsterdam. De bijl is bij<br />
wijze van spreke reeds klaar gelegd om de algehele<br />
ondergang te bewerkstelligen. Zolang die<br />
bijl nog niet is gebruikt, bestaat er nog hoop.<br />
Wanneer oudheidkundigen zich voldoende<br />
realiseren wat hier te gebeuren staat en hogere<br />
<strong>in</strong>stanties worden <strong>in</strong>geschakeld om het oude<br />
<strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong> geen nieuwe wonden toe te<br />
brengen, het gemeentebestuur zijn medewer-<br />
k<strong>in</strong>g wil verlenen en gelden worden afgezonderd<br />
om deze ramp te voorkomen, zal een<br />
bijzonder plekje, geschonken door de voorvaderen,<br />
voor het nageslacht worden bewaard.<br />
Wij bevelen daarom een algehele actie voor het<br />
behoud van dit houten huis <strong>in</strong> ieders aandacht<br />
aan, opdat men later geen verwijten zal vernemen<br />
over besluiten die <strong>in</strong> deze tijd waarschijn-<br />
lijk gemakkelijk worden genomen, maar een<br />
aantast<strong>in</strong>g blijken te zijn van waarden uit vroeger<br />
eeuwen. Een argument, dat door opruim<strong>in</strong>g<br />
tot wegverbred<strong>in</strong>g kan worden overgegaan,<br />
is naar het oordeel van velen zwak,<br />
omdat het verkeer langs deze won<strong>in</strong>g geen<br />
vormen aanneemt.<br />
klikt daarna op collectie en <strong>in</strong> de witte balk<br />
het nummer 4999 aanklikt, komt U vanzelf<br />
bij de <strong>in</strong>structies en de genoemde krantenberichten.<br />
Dit geldt ook voor de nummers<br />
5000 t/m 5006. Gewoon doen, echt heel leuk.<br />
Aagje graaft verder en zorgt dat er steeds<br />
meer bij komt.<br />
20 OKTOBER a.s.<br />
Aanvang 20.00 uur <strong>in</strong> Het <strong>Broek</strong>erhuis.<br />
De gezamenlijke avond welke wij jaarlijks<br />
met het NUT organiseren zal deze keer<br />
gaan over de watersnood van 1825 en<br />
zal worden verzorgd door<br />
Frouke Wier<strong>in</strong>ga van ’t Leete<strong>in</strong>de.
Grote<br />
brand<br />
aan de Erven<br />
‘Hedennacht heeft te <strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong> een hevige brand gewoed’, zo meldde het Nieuws<br />
van den Dag op 28 april 1902. Het g<strong>in</strong>g om een verwoestende vuurzee aan de Erven. ‘Een<br />
huis van de heer S. Groot, bewoond door de heer Delzalle, brandde geheel uit, benevens de<br />
belendende gebouwen, van de heeren W. Hekk<strong>in</strong>g, en H. van Duim. Met veel kracht<strong>in</strong>spann<strong>in</strong>gen<br />
van de spuitgasten bleef het perceel van de heer L. de <strong>Oud</strong>e gespaard.’<br />
‘De brandspuit uit Monnikendam behoefde, toen zij kwam, geen dienst te doen. De brand welke<br />
ongeveer te 2 uur was ontstaan, was om 6 uur bedwongen. Al het verbrande was verzekerd. De oor-<br />
zaak van de brand is onbekend. In het perceel van de heer Hekk<strong>in</strong>g zijn voor duizenden guldens<br />
waarde aan oude schilderijen en andere kostbaarheden door het vuur vernield. Eene kast ter waarde<br />
van f 30.000,00 werd nog <strong>in</strong>tijds gered. Het geheel was verzekerd voor f 80.000,00.’<br />
Een week later kwam het Nieuws van den Dag terug op de brand door te citeren wat de<br />
Nieuwe Rotterdamsche Courant (NRC) erover had geschreven:<br />
‘De brand heeft een gedeelte van dit typische dorp van gedaante doen veranderen,’ aldus NRC.<br />
‘Vroeger prijkte daar een reeks trotsche gebouwen, getuigende van den rijkdom der bezitters, die<br />
meermalen vorstelijke bezoekers <strong>in</strong> hun won<strong>in</strong>gen ontv<strong>in</strong>gen. ’t Was op het gedeelte van <strong>Broek</strong> <strong>in</strong><br />
<strong>Waterland</strong>, waar nu de huizen <strong>in</strong> den asch werden gelegd, dat burgemeester Harmen Bakker (maire)<br />
Keizer Napoleon ontv<strong>in</strong>g, kort voor diens tocht naar Rusland. In de zomer van 1814 hadden de<br />
heeren Harmen Bakker en notaris Gerrit de Ruyter (welke laatste ook op die plek woonde) de eer,<br />
Kon<strong>in</strong>g Willem I met den Czaar van Rusland op bezoek te ontvangen, en H.M. de Kon<strong>in</strong>g<strong>in</strong> met den<br />
Kroonpr<strong>in</strong>s van Pruisen, beneevens haar zoons, en eenige andere Duitsche vorsten,’ memoreert de<br />
krant. ‘Bij den jongsten brand zijn nogal schilderijen <strong>in</strong> de vlammen opgegaan, en daaronder twee<br />
van Rembrandt. Ongeveer 20 doeken zijn gered.’<br />
Uitje naar Ede<br />
Rond half mei zijn Jan Maars en ik naar Ede<br />
afgereisd. Bij de familie Kruyshaar zouden we<br />
een schilderij afhalen, waarop de kerktoren van<br />
<strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong> staat afgebeeld. De heer<br />
en mevrouw Kruyshaar-Mooy hadden de Gemeente<br />
<strong>Waterland</strong> laten weten afstand te moeten<br />
doen van het grote (114 x 117 cm) doek,<br />
een familiebezit. Zij wilden het graag schenken<br />
aan de oudheidkundige verenig<strong>in</strong>g van de gemeente.<br />
Met een aantal verhuisdekens <strong>in</strong> de laadruimte<br />
- en toch wel enige spann<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de cockpit -<br />
g<strong>in</strong>gen wij op weg. Je weet het tenslotte maar<br />
nooit…<br />
In Ede aangekomen, werd ons duidelijk dat het<br />
g<strong>in</strong>g om een werk van Cor Mooy, geschilderd<br />
rond 1930. Te zien zijn de kerktoren en omgev<strong>in</strong>g<br />
vanaf het Leete<strong>in</strong>de. Dat laaste is bijzonder:<br />
meestal wordt de kerk afgebeeld gezien vanaf<br />
het Havenrak.<br />
<strong>Broek</strong>ers<br />
bezoeken <strong>Broek</strong><br />
Onlangs werd onze afdel<strong>in</strong>g rondleid<strong>in</strong>gen<br />
verrast met de vraag of ze een rondleid<strong>in</strong>g<br />
kon verzorgen voor een groep van 20/25<br />
<strong>Broek</strong>ers.<br />
Al snel kwam er meer duidelijkheid: het bleek<br />
te gaan om <strong>Broek</strong> op Langedijkers, leden van<br />
de Sticht<strong>in</strong>g Langedijk Waterrijk (SLW), die<br />
Jan Maars (l<strong>in</strong>ks) en Dick Broeder torsen het<br />
schilderij van Cor Mooy<br />
Het geluk was met ons, want op de millimeter<br />
nauwkeurig paste het kunstwerk <strong>in</strong> ons voertuig.<br />
We zijn erg blij met deze uitbreid<strong>in</strong>g van<br />
onze collectie en danken de familie Kruyshaar<br />
hartelijk.<br />
Dick Broeder<br />
met vijf Langedijker koolschuiten naar de Jan<br />
Har<strong>in</strong>grace <strong>in</strong> Monnickendam g<strong>in</strong>gen. Aan dit<br />
meerdaagse tochtje wilden ze een bezoek<br />
aan <strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong> koppelen.De ‘andere<br />
<strong>Broek</strong>ers’ sliepen tijdens de vijfdaagse tocht<br />
<strong>in</strong> de koolvletten.<br />
Dat <strong>Broek</strong> op Langedijk net zo veel met water<br />
te doen heeft als ons eigen dorp, was ondergetekende<br />
als geboren Langedijker niet<br />
vreemd. Ik had de groep dan ook graag zelf<br />
rondgeleid, maar was helaas afwezig.<br />
Een betere vervanger dan collega-gids Jan de<br />
Waal had ik mij echter niet kunnen wensen.<br />
Hij maakte bijgaande foto. De mensen waren<br />
- zoals bijna altijd tijdens de rondleid<strong>in</strong>gen -<br />
enorm enthousiast.<br />
Indien u meer wilt weten over de bijzondere<br />
sticht<strong>in</strong>g van onze dorpsnaamgenoten, kijk<br />
dan op www.langedijkwaterrijk.nl<br />
Jan Maars
’MASSAAL VERLIEFD OP<br />
<strong>BROEK</strong> IN WATERLAND’<br />
Zo kopte het Noordhollands dagblad 6 augustus<br />
na een spectaculaire <strong>in</strong>tocht <strong>in</strong> ons dorp. Tweehonderdnegenennegentig<br />
vrolijke en geïnteresseerde<br />
zomerwandelaars genoten zichtbaar van een twee<br />
uur durende wandel<strong>in</strong>g door de historische kern,<br />
onder leid<strong>in</strong>g van zes gidsen van <strong>Verenig<strong>in</strong>g</strong> <strong>Oud</strong><br />
<strong>Broek</strong> <strong>in</strong> <strong>Waterland</strong>. De uitgelaten stemm<strong>in</strong>g en<br />
de stralende gezichten spraken boekdelen. Velen<br />
zegden toe eens terug te komen voor een familiedagje<br />
of feestje van hun verenig<strong>in</strong>g of club.<br />
Zaterdag 13 augustus, tijdens de Feestweek<br />
op het Kerkple<strong>in</strong>, was het de hele<br />
dag bij onze marktkraam nog drukker.<br />
Het was een komen en gaan van leden,<br />
nieuwe leden en wellicht aspirantleden.<br />
Velen deden mee aan de m<strong>in</strong>iquiz over<br />
de kennis van het dorp. Deze leek niet zo<br />
moeilijk, maar was toch veel lastiger dan<br />
het op het eerste gezicht leek. Zeventig<br />
procent van de deelnemers kwam helaas<br />
niet met de goede oploss<strong>in</strong>g. Uit de dertig procent goede oploss<strong>in</strong>gen werd Nies ten Bosch -<br />
Pels als w<strong>in</strong>nares uitgeloot. Zij g<strong>in</strong>g blij verrast naar huis met de hoofdprijs, een cadeaubon voor<br />
een middag fluisterbootvaren met Recreatie <strong>Waterland</strong>.<br />
Ook werd op de markt gestart met de <strong>in</strong>schrijv<strong>in</strong>g voor de excursie naar <strong>Oud</strong> Hoorn op woensdag<br />
28 september. Dat dit <strong>in</strong>itiatief goed aanslaat bleek aan het e<strong>in</strong>d van de dag, toen de bus al<br />
bijna was volgeboekt. Er zijn nog enkele plaatsen<br />
beschikbaar. Haast u, als u nog mee wilt, zich aan<br />
te melden.<br />
Dat het een geweldig leuke middag wordt staat<br />
vast. Om 13 uur vertrek per tour<strong>in</strong>gcar vanaf het<br />
Nieuwland. Dankzij de beste gidsen van <strong>Oud</strong><br />
Hoorn ontdekt u plekjes, die u zelf nooit zou hebben<br />
gevonden en ziet u Hoorn vanuit een andere<br />
<strong>in</strong>valshoek.<br />
Na afloop napraten met een drankje en hapjes <strong>in</strong><br />
het smaakvolle, historische pand van restaurant de Ridderickhof op de Rode Steen. Om 18 uur<br />
zijn we weer terug op het Nieuwland.<br />
Er zijn nog enkele plaatsen vrij; kosten € 17,50 p.p. Wilt u mee, bel dan naar Dick Broeder<br />
06 - 22032 772 of Jan Maars 06 - 53 923 773.