basis natuurgeneeskunde voor dieren - Vliegwielers

Doelen Basis
• Bekend zijn met de geschiedenis van de Natuurgeneeskunde
• Begrijpen waar de natuurgeneeskunde en de regulier geneeskunde van
elkaar verschillen en weten welke uitgangspunten elk hanteert.
• Bekend zijn met de belangrijkste stromingen binnen de alternatieve
geneeswijzen
• Heeft notitie genomen van enkele belangrijke basiswetten binnen de
natuurgeneeskunde, zoals de systeemtheorie, de elementenleer, het
basisbioregulatiesysteem en de homotoxinenleer.
Inhoud:
Inleiding
De geschiedenis van de Natuurgeneeskunde
De belangrijkste stromingen binnen de complementaire geneeswijzen
De systeemtheorie
Natuurgeneeskundige behandelstrategieën binnen de systeemtheorie
Humeraalpathologie-elementenleer
Het basisbioregulatiesysteem (BBRS) of grondsysteem
Homotoxinenleer volgens Reckeweg is nog niet klaar

Inleiding
Toen ik mijn opleiding in Meppel startte, werd ik meteen gegrepen door het vak
Natuurgeneeskunde. Eindelijk leerde ik de verbanden, die ik al zolang zocht, binnen
de gezondheidszorg, kennen en wel op een holistische manier.
Deze module is tot stand gekomen met speciale dank aan Florentine van
Vollenhoven, die al haar kennis beschikbaar heeft gesteld door middel van haar
module Natuurgeneeskunde, waaruit zij zelf lesgeeft in de humane opleiding voor
Natuurgeneeskunde
Veel is overgenomen uit deze module.
Ook ben ik dank verschuldigd aan Ingrid Kropf, ook van haar heb ik veel geleerd,
daar zij mijn docent Natuurgeneeskunde was en de aantekeningen van deze lessen
hierin heb verwerkt.
Enschede, 10-10-2010

Overzicht van de Geschiedenis van de Natuurgeneeskunde
De geschiedenis van de natuurgeneeskunde is gekoppeld aan de priester -en
volksgeneeskunst door de eeuwen heen. Sinds het bestaan van de mensheid is de
mens geconfronteerd met ziekte en ongevallen en heeft hij geprobeerd met
eenvoudige zelfhulp de verantwoordelijkheid voor eigen lichaam te dragen. Van
geneeskunde in eigenlijke zin is dan ook pas sprake sinds mensen zich gingen
toeleggen op het verlenen van medische hulp en zo ontstonden de eerste professies
daarin: priester-artsen, kruidengenezers, chirurgijnen, enzovoorts tot aan de
moderne specialisten.
In de oertijd ontstond de natuurlijke geneeskunst in het naturistische wereld -en
mensbeeld, gestoeld op alles wat in overeenstemming was met de natuur en
vertrouwend op het zelf genezend vermogen van de mens. Het werd doorgaans
toegepast door vrouwen vanuit hun ervaring, dus vanuit een empirische kennis:
kruiden uit het bos/woud, het gebruik van water, aanraking, enz. Het empirisme gaat
ervan uit dat al onze kennis op ervaring berust, via zintuiglijke waarnemingen en
hieruit geheel is af te leiden.
Het was de tijd van het mythische bewustzijn: d.w.z. men plaatste veel
gebeurtenissen buiten zichzelf. Zo werd ziekte ook beschouwd als iets van buitenaf
waar je weerloos tegenover stond. Het werd ervaren als een opgelegde straf of als
een noodlot, dat dan bezworen moest worden. Zo werd getracht invloed uit te
oefenen op ziekte.
In Egypte was met name de plantengeneeskunde al goed ontwikkeld in een vroeg
staduim en het toedienen van een geneesmiddel ging gepaard met het uitspreken
van een spreuk en rituelen, zoals ook wel in andere culturen. Bovendien hechtte men
veel waarde toe aan lucht als belangrijke levensbron en paste men dieettherapie en
vasten toe.
In India stond de natuurgeneeskunde onder invloed van Boeddha (500 voor Christus)
die 4 heilige waarheden hanteerde:
• Het leven is lijden.
• De oorzaak van lijden is woede, verlangen, vasthouden aan illusie en
onwetendheid.
• De bevrijding van het lijden kan door het loslaten van de gehechtheid en
opheffing van het verlangen.
• De weg tot bevrijding is het Achtvoudige Pad, dit is het rechte geloof, het
rechte denken, het rechte spreken, het rechte handelen, het rechte leven, het
rechte streven, de rechte aandacht en de rechte concentratie.
Belangrijk hierbij was het vermijden van uitersten. Er werden 4 vragen gesteld:
• Is de patiënt werkelijk ziek
• Van welke aard en oorsprong is de ziekte
• Is de ziekte te genezen
• Wat is de behandeling van de patiënt.
Na een slechte prognose werd er niet behandeld. Er werd vooral veel gedaan aan
preventie en een arts die erin slaagde zijn mensen vrij van ziekte te houden was een
goede geneeskundige. In China zag je dan betaling aan een arts als iemand gezond
was en het stoppen van de betaling wanneer iemand ziek was.

Er werd veel gewerkt met massage (m.n. door blinden), vasten ( 1 tot meer dagen),
laxeren, braakmiddelen, aderlaten, koude baden, hydrotherapie en knoflook.
In de culturen van de Azteken, Maya’s en Inca’s werd ziekte ook als straf gezien.
Hier vervulden de priesters tevens de rol van arts. Diagnoses werden gesteld terwijl
de patiënt in een toestand van half slaap en half waakbewustzijn verkeerde of terwijl
de genezer in trance was. Hier was de diagnostische vraag waar de locatie van de
pijn was. Toegepaste behandelingsmethoden betroffen klei- en zweethutten naast
kruiden. In Peru waren er beroemde kruidendokters die een nauwe band met de
natuur onderhielden. Nu nog zijn veel van onze chemische geneesmiddelen
verkregen door isolatie van werkzame stoffen van de kruiden die door hen en door
Noord-Amerikaanse Indianen werden ingezet.
In China hadden de natuurlijke geneeswijzen een filosofische achtergrond. Wat zich
in de kosmos afspeelt, gebeurt ook hier en nu. Men zocht naar verbanden tussen
binnen en buiten. Geografische omstandigheden en emoties werden bij het
totaalbeeld betrokken. Acupunctuur, kruiden en koppen zetten vormen een
onderdeel van de behandelmethode. Diagnostische methoden waren vooral het
voelen van de pols en kijken naar de tong. Ook in de astrologie zie je een filosofische
achter grond die gekoppeld kan worden aan het hebben van een ziekte.
En dan, 1000 jaar voor Christus, ontstaat er een omslag in vrijwel alle culturen van
het mythische naar het rationele. Er ontstaat systematiek in de geneeskunde: in het
stellen van vragen, in het observeren, in het luisteren enz. in de Westerse wereld
wordt ziekte steeds minder als noodlot of straf bezien maar meer als een
mogelijkheid. De empirische waarneming komt centraal te staan.
De vroeg Griekse geneeskunst werd uitgeoefend in tempels gewijd aan Asklepios,
de god van de geneeskunde. Asklepios was een halfgod, zoon van de zonnegod
Apollo en werd door de wijze centaur Chiron ingewijd in de geneeskunde. Als arts
zou hij de goddelijke wet overtreden hebben door overledenen weer tot leven te
brengen, waardoor hij tot een onderaards leven werd gedoemd. Asklepios had altijd
de bekende slangenstaf bij zich. De slang legt periodiek de opperhuid af en is
daarom het symbool van nieuw leven en herstel. Rondom de tempels ontstonden
allerlei gebouwen voor de ziekenverzorging , zoals badhuizen, massage-inrichtingen,
apotheken, maar ook theaters en geneeskundige scholen. Bekende Askleieia
bevonden zich o.a. in Epidaurus (waar zich het grootste bewaard gebleven theater
bevindt) en op Kos. De geneeskunde werd er uitsluitend door priesters uitgeoefend.
Sommige tempels van Asklepios bestaan tot in de Romeinse keizertijd, maar zijn dan
geëvolueerd tot mondaine kuurorden, waar men behalve genezing ook afleiding
zocht.
In het oude Griekenland, op het eiland Kos, luidt Hippocrates (460-359 voor
Christus) de omwenteling van Mythe naar logos in. Zijn lijfspreuk luidde: er zijn geen
ziektes, alleen maar zieke mensen, m.a.w. een ziekte op zich bestaat niet, een ziek
mens is een uniek wezen. Een mooi voorbeeld is de pest, niet elk mens gaat hieraan
dood. In Alexandrie zijn 60 geschriften van Hippocrates ( die ook wel de vader van
de geneeskunst wordt genoemd) bewaard gebleven, nl. het Corpus Hippocraticum.
Ze zijn niet alle van zijn hand, maar ook aangevuld door zijn leerlingen. Die

geschriften omvatten werken over anatomie, fysiologie, embryologie, chirurgie(denk
hierbij aan de Inca’s die hadden in hun tijd al hersenoperaties) gynaecologie,
dieetleer, epidemiologie, erfelijkheidsleer, ethiek en praktijkvoering. Het Corpus
Hippocaticum heeft meer dan 20 eeuwen lang zijnstempel gedrukt op het medisch
denken en op de ontwikkeling van de geneeskunde. Sommige boeken behoren dan
ook tot de meest gelezen werken uit de medische literatuur. Een belangrijke leidraad
voor het medisch handelen door de eeuwen heen is de aan Hippocrates
toegeschreven eed, die vandaag de dag nog door hen wordt afgelegd die het
artsendiploma behaald hebben. Een afgeleide wordt afgenomen aan de
afgestudeerde studenten van de Hogeschool Meppel.
Hippocrates hanteerde uitgangspunten die nu nog voor de natuurgeneeskunde
gelden:
• Primum non nocere: als eerste nooit schaden
• Vis medicatrix naturae: de natuur geneest zichzelf. Hiermee doelde hij op de
Physis, dit is het zelfgenezende vermogen.
• Ieder mens is uniek en heeft zijn eigen verantwoordelijkheid. Wij adviseren, de
mens die bij het zieke dier hoort, heeft de keuze: ga ik mee met het advies of
doe ik dit niet.
• De mens als individu staat onder invloed van de omgeving en dus ook van
meteorologische en geografische omstandigheden: het holistisch denken.
• De ethiek, waaronder het beroepsgeheim en respect voor het leven
• De humoraalpathologie, dit is de ziekteleer van de lichaamssappen (17
eeuwen gold dit als het belangrijkste model voor eht verklaren van ziekten).
De humeraalpathologie was gebaseerd op de elementenleer waarvan de
grondlegger Emedocles (5 e eeuw voor Christus) was. We komen hier later
uitgebreid op terug.
De romeinse geneeskunde werd hoofdzakelijk bepaald door uit Griekenland
afkomstige artsen die het gedachtegoed van Hippocrates uitdroegen.
Galenus (100na Christus), een Romeinse arts, nam deze ziekteleer, gestoeld op de
humoraalpathologie over en dit bleef het standaard denken tot ver na de
Renaissance. Galenus had een eigen apotheek en maakte meer dan 300
verschillende geneesmiddelen van kruiden en zo werd Galenus de vader van de
Pharmacie genoemd en kon je geneesmiddelen verkrijgen volgens de Galenische
bereiding. Hij introduceerde ook de zienswijze dat de kwaliteit van (eetbare) planten
beïnvloed werd door de bodem waarin zij groeiden.
Volgens Galenus was er ook een kracht, genoemd Pneuma(=levensadem) in ieder
levend organisme, dat functies als groei, ontwikkeling en voeding stimuleerde.
Zonder deze pneuma was het leven onbestaanbaar. In zijn leer van pneuma maakte
hij onderscheid tussen:
• De ziel of de geest, pneuma psychikon/spiritus animalis = de ziel zetelt in de
hersenen en de zenuwen.
• De levensgeest, pneuma zootikon/spiritus vitalis = de levensgeest ontstaat in
het hart en gaat door de slagaders
• De natuurlijke geest, pneuma physikon/spiritus naturalis = de natuurlijke geest
wordt in de lever gevormd en vult de aderen
Ook Galenus schreef vele werken, waarvan de Ars Medica het bekendst is. Zijn
streven om de geneeskunde op algemene theoretische, humoraalpathologische

grondslagen op te bouwen tot een wetenschap, waarin anatomie, fysiologie,
ziekteleer, therapie en profylaxe ieder hun plaats hebben, is heel indrukwekkend.
Dan komt de ondergang van het Romeinse rijk en komen we in de Middeleeuwen
terecht (500-1500), waar kloosters veelal als ziekenhuizen dienden met allerlei
geneeskrachtige kruiden in de kloostertuinen. Karel de Grote verplichtte kloosters tot
het verbouwen van een aantal door hem uitgekozen geneeskrachtige kruiden.
De monniken beheersten Grieks en Latijn en zo kreeg men toegang tot de bewaard
gebleven geschriften in Alexandrië (m.n. de Benedictijnen)
Buiten de kloostermuren was er een schaarste aan artsen. Wel bestond de
volksgeneeskunde met empirische kennis van plantaardige en dierlijke
geneesmiddelen. Bijgeloof speelde daarbij een grote rol en daarbij kwam de
sympathieleer op gang. Volgens deze leer bestaat er een nauwe samenhang
tussen alle levende wezens en levenloze voorwerpen. Een van de meest
voorkomende sympathische geneesmethoden bestaat uit het overdragen van ziekten
op een ander persoon of een ander voorwerp. De sympathieleer was een uiting van
denken in analogieën.
Bij voorbeeld bij verkoudheid snuiten in een zakdoek, inpakken en degene die hem
vindt is dan verkouden. Maar ook een stokje zoveel kerven als de dagen dat de
patiënt ziek is en dan het stokje in het vuur gooien.
Het trekken van conclusies uit de onderlinge samenhang van vormen en
verschijnselen in de natuur groeide uit tot de zgn. Signatuurleer, waarvan het
principe van overeenkomst tussen kwaal en middel de basis is. Karel de Grote
stichtte de eerste wetenschappelijke school waar retoriek, dialectiek, sterrenkunde
en geneeskunde werd gedoceerd. Er werd voornamelijk oude kennis opgehaald
zonder dat er veel nieuws aan toegevoegd werd. De praktische chirurgie, veelal
uitgevoerd door ongeletterde barbieren, werd niet aan de universiteit gedoceerd. Zij
waren verenigd in gilden en leerden het vak van een reeds gevestigde meester.
Paracelsus (1494 – 1541), een Zwitserse arts, leefde in een tijd van zware
epidemieën, zoals de pest en cholera en wijdde zijn leven aan het bestrijden
daarvan. Hij was naast arts, alchemist en gaf van 1526 tot 1528 geneeskunde
colleges in Basel. Hij verwierp de sappenleer en voerde de chemische trias in
volgens welke de natuur uit 3 elementen bestaat. Kwik (Mercurius, water en ziel,
verdampt), zwavel (Sulfur, lucht en geest, brandt) en zout (Sal, aarde en lichaam,
onbrandbaar).
Door zijn kritiek op Hippocrates en Galenus moest hij echter Basel verlaten en leidde
een zwerversbestaan, voornamelijk in Duitsland. Hij reisde veel en leerde daardoor
veel van de volksgeneeskunst kennen door contact met boeren, herders en
kruidenvrouwen. De heersende visie was dat ziekte voor een gedeelte van buiten
kwam (de besmettelijkheid), maar ook gedeeltelijk van binnen (een ieder heeft de
zaad voor ziekte in zich). Dit laatste leidde ertoe dat Paracelsus de mens ook zelf
verantwoordelijk achtte voor zijn ziekte, met de factor angst als reële veroorzaker
(dr Bach erkent dit ook). Zijn stelling was dat mensen ook gezondheid moeten willen
verkrijgen en dus hierin een keuze hebben. De levenskracht zit in de levenswil en die
kracht kan door de geneeskundige ondersteund worden. Op de vraag van een
patiënt of hij als de dokter hem beter kon maken antwoordde hij: Nee want ik heb u
ook niet ziek gemaakt.” In het verlengde hiervan onderkende Paracelsus dat een
medicijn zowel een geestelijke als een lichamelijke uitwerking had, dus zowel
immaterieel als materieel. Als alchemist stimuleerde hij de invoering van

scheikundige stoffen in de geneeskunst. Hij identificeerde als eerste reumatiek, nier-
en galstenen als stofwisselingsziekten en ontdekte dat stofwisselingsproducten, die
normaliter met de urine uitgescheiden worden, zich in verschillende organen konden
ophopen. Hij beschouwde de dyscrasie, dat is een stoornis in de lichaamssappen,
als de basis van elke ziekte. Hij heeft dan ook veel bijgedragen tot de ontwikkeling
van afleidingstherapieën voor het afvoeren van afvalstoffen. Hij ontdekte vele
ziekten, w.o. mijnziekten met stoflongen, en verbanden en gebruikte de constitutie
leer (dit is de leer die de typologie en de verschillende kwaliteiten uit de
elementenleer als basis neemt voor de constitutie van de mens). Bovendien droeg hij
veel bij aan de chirurgie. Hij was een origineel denker en deed aan spirituele
genezing, waarbij men gebruik maakte van overleden deskundigen die als helpers
adviseren omtrent diagnose en therapie.
Een paradigma (=denkwijze met vaste uitgangspunten) uit die tijd was dat alles één
was.
Onder invloed van Descartes werd de aandacht niet meer gericht op het
bovennatuurlijke, maar vooral op het materiële. Zo werd het dualisme algemeen
aanvaard in de 18 e eeuw. Het lichaam kon bestudeerd worden door de
natuurwetenschappen en de geest door filosofie en psychologie. Het grote gevaar
van deze tweedeling werd in universitaire kringen niet onderkend en zo ontstond een
nieuw paradigma, het mechanisch denken in plaats van het eenheidsdenken
(holisme).
Het proces van dingen isoleren en bekijken kwam op gang. Hierdoor waren ook grote
ontdekkingen mogelijk, m.n. in de natuurkunde, zoals de ontdekking van de
zwaartekracht door Newton. Alles werd gezien als een mechanisch geheel en
beschreven in termen van causaliteit, oorzaak en gevolg. Onze huidige medische
wetenschap is hiervan een afgeleide.
Rond 1920/1930 komt er een tegenkracht op gang: Einstein sprak het ziuver
mechanische tegen, voor hem bestond er wel degelijk nog een andere realiteit dan
zuiver die mechanische wereld vol met zekerheden. Met zijn stelling Massa=Energie
Pleitte hij voor een meersamenhangend wereldbeeld. Voor hem was het causale
denken (lineair denken wordt het ook wel genoemd, het denken volgens het principe
oorzaak en gevolg) niet meer het belangrijkste verklaringsprincipe.
Ook in de psychoanalyse werd het rationele kader overstegen door o.a. Jung, die
zich buiten Freud’s deterministische kader van geestelijke verschijnselen begaf, door
aan te nemen dat psychische patronen niet alleen causaal(lokaal), maar ook
acausaal verbonden zijn. Hij voerde in het bijzonder het begrip ‘synchroniciteit’ in
voor acausale verbanden tussen symbolische beelden in de innerlijke, psychische
wereld en gebeurtenissen in de buitenwereld.
In 1665 ontdekte Hook de cel en introduceerde daarmee het begrip ‘de cel’. Het
reductionisme doet zijn intrede: de delen worden van elkaar los gemaakt en
geisoleerd bekeken. Er was geen sprake van ziekte als er op cellulair niveau niks
aan te tonen viel. Rokitansky (1804-1878), Oostenrijkse patholoog-anatoom, wilde
echter ziekte toch vanuit een geheel kunnen verklaren. Hij probeerde een synthese
te vinden tussen het lichaam als geheel en de laesie van de cel. Hij gaf daarvoor het
bloed aan als centrale factor voor de bepaling van ziekte: het bloed beïnvloedt alle

organen en dus bepaalt de kwaliteit ervan of er sprake is van ziekte of niet.
Virchow (1821-1902), Duitse patholoog-anatoom, wierp zich op als opponent van
Rokitansky. Hij maakte een einde aan de humoraalgeneeskunde en werd
grondlegger van de cellulair-pathologie met de lichaamscel als grondeenheid en
won daarmee terrein. Niet het orgaan niet de weefsels, maar de cel was de zetel van
de ziekte. Dit kwam ook door de ontdekking in 1839 dat carcinoomweefsel uit cellen
eas opgebouwd. Het zou het tijdperk van de symptomatische bestrijding van ziektes
inluiden. De organen waren immers ziek, niet de mens en daarmee verviel ook voor
een groot deel de eigen verantwoordelijkheid van de mens.
In de 19 e eeuw zijn 2 stromingen belangrijk:
• Het grain-denken = het kiem denken, daarvoor was Pasteur (1822-1895), een
Franse chemicus en bacterioloog, verantwoordelijk. Hij was de ontdekker van
de diploc-bacterie, de diplococcus (een bolvormige bacterie), die cholera
veroorzaakte bij kippen.
• het terrain-denken = de voedingsbodem, het milieu interieur, en de kwaliteit
daarvan was bepalend voor ziekte, aldus Claude Bernard (1818-1878),
Franse fysioloog en grondlegger van de moderne fysiologie. Zijn stelling ‘het
constant zijn van de innerlijke omgeving is de noodzakelijke voorwaarde van
het bestaan van een onafhankelijk leven’, berustte op zijn waarneming van het
vermogen om de inwendige omgeving constant te houden, ondanks
uitwendige schommelingen van de omgeving. Dit gedachtegoed wed later
uitgewerkt door de fysioloog Cannon ( 1871-1945) in The wisdom of the body,
1932, die zich bezig hield met het beschrijven van het feedback mechanisme
en het begrip homeostase. Het flexibel op de buitenwereld reageren is de
belangrijkste voorwaarde voor het in stand houden van het dynamische
evenwicht van de homeostase. Toch waren Pasteur’s laatste woorden bij het
sterven:’het terrein is alles, de kiem is niets…’ en daarmee gaf hij erkenning
aan de visie van Bernard. Maar de microbiologie was in opgang en wilde hier
niks van weten en ging door reduceren en analyseren met als uitgangspunt:
zonder bacterie geen infectie. Het duurde tot ongeveer 1920 voordat men zag
dat sommige bacteriën ook nodig zijn, o.a. de coli-bacterien. Zij kunnen ook
tyfus veroorzaken, maar ze komen bij zowel mens als dier in de darmen voor.
Het is de hoeveelheid bacteriën die bepaalt of ze ziekte veroorzaken, dus als
ze invasief worden. Weet je bijvoorbeeld dat een mens 1,5 kilo aan
darmbacterie bij zich draagt? Dit heet overigens darmflora.
In Duitsland kreeg in de 17 e eeuw de hydrotherapie vaste voet aan de grond, als één
van de basistherapieën. Deze waterbehandelingen, die ook ten tijde van Hippocrates
en Galenus systematisch werden toegepast, weden herontdekt door Hahn die rond
de eeuwwisseling leefde en zijn zoon zette later het levenswerk van zijn vader voort.
Hij besteedde echter ook veel aandacht aan de behandeling van de huid en een
dieet, naast ademhalingsoefeningen.

Priessnitz (1799-1851) werd bekend om zijn wikkels (een in koud water gedrenkte
doek, afgedekt met waterdicht stof) bij ontstekingen en Kneipp ( 1821-1897) om zijn
waterbegietingen, watertreden en thee- en kruiden kuren. Beiden waren leken en
volgeden hun waarneming en intuïtie die tot natuurgeneeskundige methoden hebben
geleid die nu nog worden toegepast. De inmiddels klassiek geworden hydrotherapie
is niet meer weg te denken uit de moderne natuurgeneeskunde. Zij gaat uit van de
uitscheiding van schadelijke stoffen door huid en darmen en sluit daarmee aan bij de
klassieke humoraalpathologie en de moderne homotoxinenleer.
Eveneens in Duitsland van de 18 e eeuw werd Hahnemann (1755-1843) geboren. Hij
werd arts maar kon zich niet verenigen met de uitgangspunten van de allopatische
geneeskunde en legde de grondslag voor de homeopathie. Deze heeft als beginsel
‘similis similibus curentur’= het gelijksoortige wordt met het gelijksoortige genezen’. In
1796 vond publicatie plaats van deze similia-regel en dat jaar geldt dan ook als
geboortejaar van de homeopathie. Hoewel opmerkelijk is dat Paracelsus in zijn tijd
ook al ontdekte dat ziekteverschijnselen, lijkend op die van een arsenicum
vergiftiging, konden genezen door toediening van een kleine dosis arsenicum.
In de 19 e eeuw zien we dat er grote verschillen waren ontstaan in studie en
opleidingen betreffende de geneeskunde. Er waren tientallen
soortengeneeskundigen praktisch werkzaam, zowel universitair opgeleid als wel op
klinische scholen tot aan autodidacten aan toe. Als gevolg van deze verschillen en
de grote verscheidenheid aan examens, die men bij de provinciale commissies kon
afleggen, bestond de medische stand uit zeer veel soorten beroepsbeoefenaars met
veelal beperkte bevoegdheden. Dit leidde tot tal van klachten. Thorbecke maakt in
1865 een einde aan deze chaos op het gebied van de gezondheidszorg, door het
uitoefenen van de geneeskunde alleen toe te staan aan hen, die een
voorgeschreven opleiding hadden gevolgd. Zijn wet was echter bedoeld om de
bevolking te beschermen tegen malafide genezers. Echter hierdoor trad ook een
beperking voor de burger op om zelf die vorm van genezing te kiezen, die hij zelf
goed achtte. De wet werd dan ook herhaaldelijk overtreden. Hetgeen in 1881 leidde
tot oprichting van een vereniging tegen kwakzalveri,j die zich ten doel stelde
wantoestanden in de openbaarheid te brengen. Ook in de 19 e eeuw zorgde Willem
III ervoor dat in Duitsland het beroep van Heilpraktiker wettelijk beschermd werd.
Alternatieve geneeswijzen ontstonden feitelijk pas in 1865 toen Thorbecke zijn wet
afkondigde en het hoger onderwijs in de geneeskunde daarmee standaardiseerde.
Sindsdien was het dus strafbaar om o.a. als natuurgeneeskundige je beroep uit te
oefenen, hoewel het veelal wel gedoogd werd. Er vonden vele overtredingen van de
wet plaats en beroepsbeoefenaren gingen zich hierdoor organiseren. Dat leidde in
1948 tot oprichting van d NWP ( Nederlands Werkgroep van Praktizijns in de
natuurlijke geneeskunst), de oudste beroepsvereniging in Nederland door
niet=artsen. In 1978 werd de ABNG ( Artsenvereniging tot Bevordering van de
Natuur Geneeswijzen) opgericht. Andere organisaties volgden. Dit kon allemaal
bestaan vanuit een gedoog beleid.
In tegenstelling tot Duitsland. In 1939 werd het Heilpraktikergesetz aangenomen,
waarbij Heilpraktikers vergunning kregen tot het uitoefenen van de diverse nonconventionele
therapieën.

In de 20 e eeuw komt er wat meer integratie. De beroemde Duitse professor
Pisschinger schreef in 1975 ‘Das system der Grundregulation”waarin hij een
duidelijke omschrijving gaf van het basis-regulatie orgaan: het grondsysteem. Het
grondsysteem lift volgens hem verankerd in het losmazige, interstitiële bindweefsel,
het bloed, de lymfe, het reticulo-endotheliaal systeem (RES).Kortom de oorzaak van
de ziekte lag in het bindweefsel. Al onze cellen zijn afhankelijk van het interstitiële
vloeistof. Een systeem ziekte is dan ook een ziekte waar het hele lichaam bij
betrokken is, hegeen ook een uitgangspunt van de natuurgeneeskunde is. Ook
Reckeweg (1905-1985) draagt bij tot een integratieve visie op gezondheid en
wetenschap als grondlegger van de homotoxicologie. Dit is de studie van invloeden
van voor de mens toxische stoffen op het menselijk organisme. De mate van invloed
wordt hierbij bepaald dor de gifstof zelf, de inwerkingstijd de dosis en de
ontvankelijkheid.
In 1929 ontdekten de gebroeders Hüneke het zgn. Sekunden Phänomen. Per
vergissing, tijdens een zware migraine aanval van hun zuster, spoten zij procaïne in
haar ader. In die tijd spoot men dat verdovingsmiddel uitsluitend in de spier, omdat
men veronderstelde dat het een dodelijke hersenverlamming kon veroorzaken. De
Migraine verdween echter en zo ontdekten zij de werking op afstand door
plaatselijke verdoving, hetzelfde principe waar de reflexologie op berust. Zij
publiceerden hun proefnemingen na testen op zichzelf in “Die Fernwirkungen der
lokalanastäsie”, waaruit later de neuraaltherapie ontstond. Ook hier ging het om het
ontdekken van stoorzenders die het grondsysteem beïnvloedden en klachten
veroorzaakten, die dan, met bijv. Procaïne, opgeheven konden worden. Vervolgens
werd in Wenen door de bedreven neuraal therapeut Hopper een groep gevormd,
waartoe Pisschinger behoorde, die naar een wetenschappelijk fundament zochten ,
voor het grondsysteem. Zij zochten de oorzaak van ziekte niet in de cel, maar
rondom de cel, in de interstitiële vloeistof. Als daar iets niet in orde was werd de
stofwisseling verstoord: de voeding en afvoer van stoffen van en naar de cellen.
Daarom moesten eerst maatregelen betreffende het bindweefsel getroffen worden,
want verstoring van het zelf genezend vermogen ontstond in het grondsysteem.
Mede onder druk van de sterk groeiende maatschappelijke acceptatie van natuurlijke
geneeswijzen is in 1993 de Wet Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (wet
BIG) aangenomen. Daarmee is de strafbaarheid bij onbevoegde uitoefening van de
geneeskunst komen te vervallen. Zo is er ruimte gecreëerd voor geneeskundige
handelingen. Dit zijn handelingen die met het oog op risico’s die ze voor de
gezondheid van de patiënt kunnen meebrengen slechts door deskundigen verricht
mogen worden. Niet bevoegden zijn in beginsel strafbaar bij het verrichten van
voorbehouden handelingen zoals opereren, injecteren, verloskunde enz.
Bronnen:
Aantekeningen tijdens de lessen Natuurgeneeskunde door M.M.P. van Vuuren
Scriptie: De Humoraalpathologie in de Natuurgeneeskunde, H. Brink
Geneeswijzen in Nederland, P. van Dijk
Integraal overgenomen uit de reader van F. van Vollenhoven: Natuurgeneeskunde theorie
Aantekeningen tijdens de lessen Natuurgeneeskunde door I. Kropf

Opdracht: zoek de woorden gezond en ziek op in het woordenboek en wat is
jouw visie over gezondheid en ziekte bij een dier. (max 2 A4 tjes)
Toets: Vertaal de geschiedenis naar de dieren toe. Wat kun je vertellen over de
geschiedenis van de geneeskunst bij dieren. En wat was volgens jou hun
functie in contact met de mens door de eeuwen heen.

Systeemtheorie
De systeembenadering van het leven
De natuurgeneeskunde werkt vanuit het concept van de levenskracht, ook wel vitale
kracht genoemd. Dit concept stamt uit de vitalistische traditie: de natuur heeft haar
eigen wetmatigheden die niet bestudeerd kunnen worden in de dode natuur. Het
vitalisme staat in tegenstelling tot het mechanisme, waarbij men d.m.v.
wetmatigheden die voor dode materie gelden alle aspecten van de levende natuur
tracht te verklaren.
Een systeem is een uit delen bestaand, maar een eenheid vormend complex. De
systeemtheorie is ontwikkeld door Von Bartalanffy in 1949.
Wat is een systeemtheorie? Elk georganiseerd geheel in de biologie, psychologie,
sociologie, politiek enz. wordt aangeduid met de term systeem. Elk levend systeem
heeft een in aantal systemen en maakt zelf deel uit van een supra- (boven) systeem,
waarmee vele relaties bestaan. Levende wezens zijn open systemen wat wil zeggen
dat ze in voortdurende interactie met de omgeving staan voor uitwisseling van
materie en energie. Het ademt, eet en geeft weer af. Deze uitwisselingen bestaan uit
het opnemen van geordende structuren, zoals voedsel, het afbreken daarvan en het
gebruiken van sommige bestanddelen om de ordening van het organisme te
onderhouden of zelfs te vergroten. Dit proces staat bekend als het
metabolisme(=stofwisseling). Het stelt het organisme in staat om in een nietevenwichtstoestand
te blijven verkeren, waarin het altijd >aan het werk= is. De
systeemtheorie is één van de pogingen inzicht te verwerven in de samenhang van
alle onderdelen, en het procesmatige daarin, die door de analytische benadering zijn
ontleed. De achtergrond van de systeemtheorie is derhalve dat het geheel minder is
dan de som der delen.
Capra (1982) stelt de systeembenadering van het leven tegenover de
mechanistische benadering. In de systeembenadering is het juist belangrijk op
onderlinge relaties te letten en ecologisch te denken, terwijl de mechanistische
benadering leidt tot exploitatie en uitputting van de natuur.
Machines functioneren volgens lineaire opeenvolgingen van oorzaak en gevolg. Als
ze kapot gaan kan er meestal één oorzaak voor worden aangewezen. Bij
organismen wordt het functioneren geleid door cyclisch verlopende
informatiestromen ofwel terugkoppelingslussen. Een verstoring kan dan op meer
plaatsen ontstaan en door meekoppeling versterkt worden (positieve terugkoppeling)
of gereguleerd worden (negatieve terugkoppeling). Het eerste speelt een belangrijke
rol bij leer-, ontwikkelings- en evolutieprocessen en het tweede bij bijv. regulatie van
de lichaamstemperatuur en bloeddruk. Deze niet-lineaire onderlinge verwevenheid
van levende organismen wijst erop dat de conventionele pogingen van de reguliere
wetenschap ziekten aan één enkele oorzaak toe te schrijven wel op problemen
moeten stuiten.
De stabiliteit die levende wezens lijken te hebben is geen statische situatie, maar
juist dynamisch. Hun structuur wordt in stand gehouden ondanks, en dankzij,
voortdurende verandering en uitwisseling van bestanddelen.

Zelfvernieuwing is een wezenlijk aspect van alle zichzelf organiserende systemen.
Cellen breken structuren af en bouwen weer structuren op, weefsels en organen
vervangen hun cellen in voortdurende kringlopen. De alvleesklier bijvoorbeeld
vervangt elke 24 uur het merendeel van hun cellen, de maagwand elke drie dagen.
Al deze processen worden op zo=n manier uitgevoerd dat het patroon van het
organisme als geheel behouden blijft. Vele variabelen zijn onderling afhankelijk en
schommelen voortdurend tussen een handhaving van een Ainwendig evenwicht@ -
wat de mens betreft in het bijzonder betreffende de lichaamstemperatuur,
hartfrequentie, bloeddruk, water- en mineralenbalans, hormonale verhoudingen, enz.
- en wordt ook wel homeostase genoemd. (Cannon 1926). Deze ogenschijnlijke
evenwichtstoestand is een toestand van dynamische wisselwerking, waarin
een grote mate van flexibiliteit bestaat. Het systeem heeft dus een keuze vrijheid om
in wisselwerking met de omgeving te treden. Treedt er een verstoring op, dan
ontstaat de neiging om naar de oorspronkelijke toestand terug te keren en dat
gebeurt door aanpassingen aan de veranderingen. Er is dus een afhankelijkheid van
de omgeving maar ook een relatieve autonomie, een handhaving van de eigen
structuur. De relatieve autonomie van organismen neemt meestal toe met hun
ingewikkeldheid en is het grootst bij de mens.
Het systeem in reactie op stress
De essentie van de stress-theorie is de nadruk die gelegd wordt op het belang van
het geheel van de mens in samenhang met zijn omgeving. Stress-onderzoekers
hebben zich geruime tijd uitsluitend bezig gehouden met effecten van grove fysischchemische
stressprikkels voordat zij de effecten van psychosociale stressoren
onderzochten. De doorbraak in de kennis over stress komt op naam van Seyle, een
medicus. Hij ontdekte dat bij allerlei fysieke prikkels het organisme zich teweer stelt
(1936). Er was hier sprake van een in fasen verlopend proces, ook wel genoemd
“general adaptation syndrome”(GAS). De eerste fase gaat gepaard met een
schokeffect, waarbij de weerstand van het organisme tijdelijk wordt aangetast. Om
aan de stressor het hoofd te kunnen bieden treden er allerlei defensie mechanismen
op die samen de reactieve shockfase vormen. Via activering van het sympathische
zenuwstelsel en het bijniermerg en via de hypofyse en bijnierschors vindt er
vervolgens een uitermate gecompliceerd geheel van hormonale, chemische en
organische veranderingen plaats. In de tweede fase is de afweer gericht op een zo
gunstig mogelijke adaptatie die tot een herstel van het evenwicht moet leiden. Seyle
noemt dit het stadium van weerstand. Er is vermindering in de afgifte van de
bijnierschorshormonen. Bij voortdurende blootstelling aan de stressor keert het
evenwicht niet terug en volgt de derde fase, het uitputtingsstadium. De energie raakt
uitgeput en de lichamelijke weerstand wordt doorbroken, waardoor allerlei ziekten
kunnen ontstaan. Een voorbeeld hiervan is een paard wat schrikt van een naar
geluid in de wei: hij schrikt, rent weg van het geluid, staat stil, kijkt of het nog een
bedreiging vormt en is dit niet het geval, komt hij tot rust. De balans wordt hersteld.
Maar is er elke keer sprake van onrust door bijv. wisselende vervelende geluiden of
andere stress factoren voor een paard, dan komt het dier in het uitputtingsstadium.
De kracht of vitaliteit van het paard neemt af en het wordt bevattelijk voor ziekten.
De mogelijkheid om zich aan te passen aan een veranderende omgeving is een
wezenlijk kenmerk van zowel levende systemen als sociale systemen. Hogere
organismen zijn in het algemeen in staat tot drie verschillende soorten van
aanpassing. Kortom, bij een veranderende omgeving van het organisme zullen,

indien de regulatie buiten de normale fluctatiekaders van de homeostase valt, in
eerste instantie reversibele veranderingen van een aantal variabelen optreden.
Indien één of meer variabelen naar hun grenswaarde worden gedreven spreken we
van stress: de rek is eruit. Het systeem als geheel wordt ten opzichte van deze
variabelen stijf en onbeweeglijk, en er is geen verdere aanpassing mogelijk, tenzij er
fysiologische veranderingen plaatsvinden om de flexibiliteit weer te herstellen. Dan
ontstaan er somatische aanpassingen die niet direct omkeerbaar zijn, bijv.
acclimatisering, verslaving. Na een dergelijke verandering in het systeem flexibeler
dan in de stresssituatie, maar minder flexibel dan in de oorspronkelijk situatie.
Bovendien zal een dergelijke aanpassing overeenkomstig langzamer verlopen en
langzamer terug te draaien zijn. Indien er nog meer aanpassing vereist is worden
genotypische veranderingen (= veranderingen in de samenstelling van het genetisch
materiaal) een noodzaak, die de populatie op zich meer ruimte geeft voor flexibiliteit.
Binnen het leven van een individueel organisme is deze genotypische verandering
onomkeerbaar. Denk bijvoorbeeld aan de IJslanders, die hier zijn komen wonen.
Daar waar ze vandaan komen, hebben deze paarden een schrale leefomgeving.
Eenmaal hier proberen ze zich aan te passen. De ouders zal het meer energie
kosten dan een daaruit in Nederland geboren veulen.
Deze drie verschillende wijzen van aanpassing worden gekenmerkt door
toenemende flexibiliteit en afneembare omkeerbaarheid!
In de natuurgeneeskunde hebben wij te maken met het systeem mens, met het
ecosysteem als suprasysteem. Dat kunnen wij voorstellen als een als een soort
systeemboom (naar Capra), die een voorstelling geeft van de verschillende lagen
van ingewikkeldheid binnen een enkel levend organisme. Levende systemen zijn zo
georganiseerd dat ze uit structuren met verschillende niveaus bestaan, waarbij elk
niveau deelsystemen omvat die een geheel zijn met betrekking tot hun delen, maar
zelf weer een deel zijn ten opzichte van het grotere geheel. Zo voegen moleculen
zich samen om organellen te vormen, die zich op hun beurt weer samenvoegen tot
cellen. Cellen vormen weefsels en organen, die zelf weer grotere systemen vormen,
zoals het spijsverteringsstelsel of het zenuwstelsel. Deze voegen zich weer aaneen
tenslotte tot de levende man, vrouw, of dier. En daarmee houdt deze >gelaagde
ordening= niet op; mensen vormen families, stammen, samenlevingen, staten. Iedere
verandering die zich in een bepaald systeem voltrekt, leidt hierdoor tot een
verandering in de ordening van het geheel. Het betreft hier dus een zichzelforganiserend
systeem met eigenschappen die het resultaat zijn van dynamische
interacties zowel binnen het systeem als tussen het systeem en de buitenwereld. In
deze zienswijze ligt de nadruk op interacties en processen van voortdurende
katabole afbraak en anabole opbouw. De processen zijn dus gericht op continue
handhaving en vernieuwing. In het algemeen worden deze processen gestuurd door
regelmechanismen die gekenmerkt worden door een referentie (norm), waaraan het
proces getoetst wordt, en een terugkoppelingsmechanisme waarmee het proces
gestuurd wordt.
Elk individu is daarbij zijn eigen referentie.

Wij noemen iemand dan gezond als de wisselwerking met de omgeving optimaal is;
de wisselwerking is basisvoorwaarde voor het in stand blijven van de mens. Dit
betreft dan de wisselwerking tussen cellen en/of organen, maar ook de wisselwerking
op de omgeving, denk aan stress, koude enz. Wij noemen derhalve iemand ziek als
er geen optimale wisselwerking is op deze fronten. Bij een acute ziekte zijn alle
subsystemen zich aan het herorganiseren totdat er een nieuwe wisselwerking
ontstaat, waardoor men beter is, letterlijk en figuurlijk. Men heeft dan bijv. immuniteit
verworven door de acute ziekte. In die zin kan men ziekte vergelijken met een
leerproces. Dit aspect van de systeemtheorie sluit goed aan bij de ervaring en de
traditie van de natuurgeneeskunde dat ziekte niet slechts een negatief gebeuren is
dat snel onderdrukt moet worden, maar een natuurlijk proces dat geholpen dient te
worden op een natuurlijke manier.
Kan een systeem zich echter niet optimaal aanpassen aan veranderde
omstandigheden dan komt het in een proces van chronische ziekte terecht om
uiteindelijk te degenereren. Doordat hierbij de interactie met de omgeving sterk
terugloopt, wordt voor een deel de weg ingeslagen naar een gesloten systeem
(ziektekiemen worden ingekapseld i.p.v. vernietigd en eruit gegooid) en hiermee
wordt een stabiele toestand bereikt i.p.v. een dynamische.

Het interne besturingssysteem
Men spreekt in die fase ook wel van ontaarding van het interne besturingssysteem.
Besturing is nodig zodra een systeem een bepaalde complexiteit heeft, d.w.z. dat er
verschillende subsystemen bestaan. Het is dan nodig de verschillende processen op
elkaar af te stemmen. De meest ingewikkelde vorm van besturing is die van de
mens, die zo complex en ongrijpbaar is dat men hier dan ook het begrip Ageest@ aan
koppelt, als verbindend patroon.
Voor de systeemtheorie is derhalve de geest, als begeleidend verschijnsel
noodzakelijk. D.w.z. dat de geest een systeem in staat stelt informatie te verwerken
en daar naar te handelen. Dat bepaalt mede het niveau van complexiteit van het
systeem. De geest staat hierbij niet los van de materie, zoals bij Descartes, maar
betreft een uitingsvorm van dezelfde levensprocessen. Bewustzijn is hierbij een
uitgangsvorm van de werkzaamheid van de geest, of zoals Henri Bergson het stelt:
bewustzijn is datgene dat vanuit ervaringen in het verleden anticipeert op de
toekomst.
Het besturingssysteem bestuurt de interacties met de buitenwereld en tevens ook die
van de “binnenwereld”, bijv. de stofwisseling. Omgekeerd is het ook zo dat de
stofwisseling het besturingssysteem in leven houdt: ze zijn beide van elkaar
afhankelijk. Ze beïnvloeden elkaar en vormen voorwaarden voor elkaars
functioneren. Bij het interne besturingssysteem geldt als uitgangspunt dat een
individu beschikt over het CZS met daarbij de psyche en het bewustzijn. Deze
zorgen voor tweeërlei functies:
• de animale functies (denk aan de zintuigen en het bewegingsapparaat)
• de vegetatieve functies, die weer hun eigen besturingssystemen hebben nl:
- het immuunsysteem
- het hormoonsysteem
- het autonoom zenuwstelsel met de Sympaticum en de
Parasympaticus
Deze systemen werken op hun beurt weer in op het basisbioregulatiesysteem dat
Bestaat uit: - bindweefselcellen
- uiteinden van de zenuwcellen
- bloedcapillairen
- lymfecapillairen
Alle dragen bij aan de communicatie en integratie van de vegetatieve functies. Dit
geheel staat weer in verbinding met de stofwisselende systemen, zoals de
spijsvertering, ademhaling en reinigende systemen (lever, nieren, huid) die weer voor
af- en aanvoer van materie zorgen.

Natuurgeneeskundige behandelstrategieën binnen de systeemtheorie
Zoals gezegd is gezond zijn voor het menselijk systeem een toestand van optimale
wisselwerking met en tussen alle subsystemen en de omgeving.
Ziekte in een systeem is een niet optimaal interactief vermogen. Processen die in de
hogere systemen plaatsvinden bepalen de processen binnen het subsysteem mens
(bijv. weersomslag) en omgekeerd kan een kleiner systeem een groter beïnvloeden
(bijv. milieuvervuiling als belasting voor het ecosysteem).
Bij verstoring van het systeem is het zaak de besturing en de stofwisseling weer met
elkaar en met de omgeving in harmonie te brengen en daartoe kunnen drie zaken
worden aangepakt, bij
voorkeur in combinatie (Wiegant 1989).
1. Het systeem ontlasten van al het overtollige - detoxicatio. Dit werkt
hoofdzakelijk in op stofwisselingssystemen.
2. Het evenwicht herstellen van uit balans geraakte besturingssystemen - alteratio.
Dit beïnvloedt hoofdzakelijk de besturingssystemen.
3. Het systeem ondersteunen waar nodig - regeneratio. Dit werkt ook
hoofdzakelijk in op stofwisselingssystemen.
Doel van de meeste natuurgeneeskundige behandelmethoden is om het organisme
weer in een zodanige toestand te brengen dat het adequaat op stressoren kan
reageren en dat er weer een optimale afstemming op de omgevingswereld ontstaat.
Door het opheffen van stoornissen in een subsysteem kan de ordening van het
organisme als geheel weer hersteld worden (correspondentie principe).
Afbeelding volgt nog.

Een schematische voorstelling van het interne besturingssysteem
afbeelding volgt nog
de buitenwereld (ecosysteem, sociosysteem)
Pijl A wijst de animale functies aan. (zintuigen, bewegingsapparaat)
Pijl B wijst de stofwisselingssystemen aan.
Pijl C wijst vegetatieve functies aan (immuunsysteem, hormonaal, sympathisch,
parasympathisch)

Ad 1. Detoxicatio, ofwel systeem-ontlastende methoden.
Detoxicatio, ofwel systeem-ontlastende methoden.
Ontlasting van het systeem is doorgaans bij chronische ziekten een
therapievoorwaarde in de natuurgeneeskunde, aangezien de ophoping van
afvalstoffen in het lichaam als één van de belangrijkste oorzaken van ziekte wordt
bezien. Er valt hierbij te denken aan vasten- en reinigingskuren en aan algemene
stimulatie van ontgifting langs de normale uitscheidingswegen op fysiologisch niveau.
Het is van groot belang bij deze methoden ervoor te waken niet meer toxinen vrij te
maken dan dat het systeem ook daadwerkelijk verwerken kan om uit te scheiden. Op
psychisch niveau kan psychotherapie ontlastend werken bij het verwerken van
storende emotionele gebeurtenissen alsmede bijv. bio-release methode of biechten.
Ook valt te denken aan het opheffen van stagnaties in het verloop van de meridianen
of het opheffen van stoorvelden als littekens of ontstekingshaarden, of het doen van
neuraaltherapie.
Ad 2.
Alteratio, ofwel systeem-prikkelende methoden.
Hierbij wordt een plotselinge stressor toegediend om het organisme juist uit een vaak
ingesleten evenwicht te halen. Het systeem wordt hierbij gedwongen zich los te
maken van een niet-adequate afstemming (ziekte). Zo wordt het zelfgenezend
vermogen geprikkeld het systeem weer terug te brengen naar een toestand die beter
is afgestemd op de omgeving. Intensiteit van de prikkel is hierbij van groot belang
naast de afstemming van het systeem. Denk hierbij aan de regel van Arndt-Schulz
(1855):
Een zwakke prikkel wekt de vitaliteit/levensfuncties op.
Een matige prikkel bevordert de vitaliteit/levensfuncties.
Een sterke prikkel blokkeert de vitaliteit/levensfuncties.
Een zeer sterke prikkel heft de vitaliteit/levensfuncties op.
Bepalend hierbij is altijd de reactie van het systeem op de gegeven prikkel. Op
fysiologisch niveau zijn dergelijke methoden bijv. reflexzone massage, het koppen
zetten en andere huidprikkelende behandelingen, alsmede sommige vormen van
hydrotherapie zoals koud-water behandelingen en sauna. Op psychisch niveau valt
hier te denken aan o.a. homeopathie (ook systeem ondersteunend), Gestalt-therapie,
Bach Bloesemtherapie, gesprekstherapie.
Prikkeltherapieën roepen doorgaans een grotere dynamiek op van het organisme.
Hoe dichter een systeem bij een evenwichtssituatie is, waarbij de
fluctuatiemogelijkheden gereduceerd zijn, hoe groter de kwetsbaarheid en zwakte.
Ad 3.
Regeneratio, ofwel systeem-ondersteunende methoden.
Hieronder valt het aandragen van die bouwstenen die het systeem nodig heeft om
optimaal te kunnen blijven functioneren. Op fysiologisch niveau kunnen dat bijv.
dieetvoorschriften zijn, voedingssupplementen of een symbiontenkuur na een
darmreinigingskuur. Op psychisch niveau werkt het creëren van een harmonieuze
omgeving en absolute rust ondersteunend voor het hele systeem. Iets dergelijks valt
te verwerkelijken bij behandelingen in een kuuroord, waarbij ook lichaamsmassage
en houding verbeterende methoden aanvullend kunnen werken.
.

In de natuurgeneeskunde wordt in dit verband vaak over >Umstimmung= gesproken.
Hiermee wordt gedoeld op een betere afstemming op de omgeving, waarbij de
patiënt een aantal fasen moet doorlopen. Deze fasen komen grotendeels overeen
met de hierboven uitgewerkte behandelstrategieën door Wiegang (1989) om het
proces van herrangschikking voor het systeem optimaal te laten verlopen zal er vaak
eerst een systeem ontlastende behandelmethode worden voorgeschreven alvorens
over te gaan op een systeem prikkelende methode. Is de Umstimmungs-proces
eenmaal op gang gebracht dan zullen een aantal systeem-ondersteunende
maatregelen ingezet kunnen worden om de bereikte gezondheidstoestand te
handhaven en te behouden.
Studievraag:
geef bij de volgende maatregelen aan of het accent ligt bij ontlasten, prikkelend of
ondersteunend zijn voor het organisme als geheel en of ze wel of niet kunnen
passen in of bij een natuurgeneeskundige behandeling:
A. Insuline toedienen bij diabetes:
B. Rotte kies trekken:
C. Massage bij vermoeidheid:
D. Acupunctuur bij buikpijn:
E. Pijnstiller bij reuma:
F. Het medicinaal dragen van edelstenen:
G. Vlier/lindebloesem thee bij griep:
H. Voedingssuplement adviseren bij een sportpaard:
I. T-team voor een wedstrijd:
J. Etherische olie bij een behandeling tegen vlooien:
.

Het basisbioregulatiesysteem (BBRS) of grondsysteem
Het theoretisch concept van het BBRS kan worden gezien als het
communicatienetwerk binnen de systeemtheoretische benadering van de mens.
Alle weefsels en organen van endodermale en ectodermale afkomst danken hun
differentiatie en vorming aan de mesenchymale elementen. Daardoor zijn al deze
weefsels en organen in meer of mindere mate in contact met een losmazig weefsel
van mesenchymale herkomst: het losmazig bindweefsel.
Het naar Pischinger (1975: Das System der Grundregulation) genoemde
grondsysteem van zacht bindweefsel en intercellulaire vloeistof omvat 60% van het
totale menselijk weefsel.
Het bindweefsel is grofweg in drie groepen in te delen:
• het weke en celrijke, waaronder de lymfe en bloed (ontstaat uit het embryonale
mesenchym);
• het elastische, zoals pezen en vezels;
• het collagene, zoals botten.
Het elastische en collagene bindweefsel wordt gevoed vanuit het weke en celrijke.
De verschillende functies van het losmazig bindweefsel zijn:
• geleiding van stofwisseling en vloeistofbeweging tussen bloed en cellen;
• stofwisseling en opslag van water, zouten en voedingsstoffen;
• regeling van de concentratie van zouten;
• vermogen tot afweer;
• filtering (bijvoorbeeld in de lymfeknopen);
• productie van antilichamen;
• kiemplaats van bijzondere cellen.
Pischinger beschouwde het losmazig bindweefsel als één geheel, als een soort
orgaan op zich. Hij zag dat daarin constant processen aan de gang waren van
afbraak en opbouw. In het interstitiële of extracellulaire vocht, alle vloeistof buiten de
cellen in de tussenruimtes dat in totaal zo=n 18 liter omvat, onderscheidde hij:
• cellen, fibroblasten (bindweefselcel, vrij ongedifferentieerd celtype) en verder
aanverwante cellen: histiocyten, macrofagen, lymfocyten (RES: reticuloendotheliale
systeem), plasmacyten en mestcellen.
• capillair net, waarbij de capillairen geen direct contact maken met de
orgaancellen. Alle stoffen die uit de capillairen treden, komen eerst terecht in de
extracellulaire vloeistof. Vervolgens reageren die stoffen met de
bindweefselcellen en daarna volgt pas de invloed op de specifieke orgaancellen.
• lymfesysteem
• uitlopers van het neuro-vegetatieve systeem, waarbij de uitlopers vrij eindigen
in het extracellulaire vocht, net als het capillair net. De neurotransmitters (zoals
acetylcholine en noradrenaline) beïnvloeden dus de samenstelling van die
vloeistof en de bindweefselcellen.
Prof. Heine, geldend als de opvolger van Pischinger, en een aantal Utrechtse
wetenschappers, waaronder R. van Wijk (celbioloog), deden verder onderzoek naar
het grondsysteem en breidden het concept zo mogelijk nog verder uit. Zo bevindt
zich in het grondsysteem een netwerk van water-eiwit-suiker-structuren (proteo-
.

glycaan-structuren) die als de belangrijkste informatie-overdragende verbindingen
gelden. Alle cellen kunnen via dit netwerk met elkaar communiceren. Het interstitiële
vocht kan gezien worden als een geleidesysteem, als drager van de primaire
regeling van het organisme en het schept voorwaarden voor een correct functioneren
van de specifieke orgaancellen. Via het grondsysteem kan informatie verspreid
worden door het hele lichaam door middel van neurotransmitters, metabole stoffen,
immuuncellen en endocriene substanties. Ontstaat er ergens in het organisme een
storing dan worden in het grondsysteem de eerste maatregelen getroffen. Dat
betekent dat een prikkeling in dit systeem niet alleen ter plekke maar ook op afstand
reacties kan geven.
Het grondsysteem van Pischinger ziet er schematisch als volgt uit:
Alles staat in verbinding met elkaar en heeft dus invloed op elkaar. De orgaancellen
zorgen voor voeding en afvoer van afvalstoffen. Bij goed functioneren is het
grondsysteem optimaal, m.a.w. werkt factor A naar behoren dan krijgt factor B
voldoende voeding en wordt afdoende gereinigd, enz. Zijn de lichaamsvochten goed
vloeibaar (in solutio - in oplossing) dan vindt er goede uitwisseling plaats. Bij
belasting worden de lichaamsvochten steeds minder vloeibaar en treedt er verdikking
(gelose - verharding) op volgens het condensatieprincipe (=verdichting van weefsel).
Veel giffen worden hierbij zo mogelijk in weinig cellen geconcentreerd zodat de rest
vrij blijft van beschadiging.
.

Illustratie uit Pischinger:
De heen en weergaande relaties (pijltjes) tussen de capillairen (8), grondstof ofwel
matrix (proteoglycanen en structurele glycoproteïnen 1, collageen 2, elastinge 3),
bindweefselcellen (mestcel 4, afweercel 5, fibrocyt 6), uiteinden vegetatieve
zenuwcel (7) en parenchymcellen (10). Basaalmembraan, (9). De fibrocyt (6) is het
regelcentrum van de matrix. Slechts dit soort cel is in staat tot synthese te komen van
extracellulaire en nerveuze componenten. De hoofdmediatoren en filters van de
informatie zijn de proteoglycanen, structurele glycoproteïne en het suikerfilm van de
cel (glycocalyx, gespikkelde lijn op alle cellen, het collageen en elastine).
.

Er zijn vier factoren die het systeem kunnen beïnvloeden, nl.:
• psyche: hormonale en energetische blokkade;
• statiek: houding en segmentale belasting, bijv. wervelblokkades, enz., zichtbaar
via de reflexzones op de rug. Bepaalde lichaamssegmenten staan in verband met
inwendige organen.
• stofwisseling: intestinale auto-intoxicatie (zelfvergiftiging vanuit de ingewanden -
spijsvertering). Ook haarden (ingekapselde ontstekingen) lozen hun toxische
stofwisselingsproducten in het grondsysteem via het bloed en overbelasten het
systeem.
• exogene noxen: in aanraking gekomen met giftige stoffen van buitenaf worden
het interstitiële vocht en dus ook de organen belast.
Het bindweefsel treedt als bemiddelaar op en heeft een doorgeef-, controle-,
correctie- en aanmaakfunctie. De kwaliteit van het bindweefsel laat zich aflezen aan
de buitenkant, bijv. Door de tonus (weefselspanning van de huid); die raakt verstoord
bij een ophoping van afvalstoffen in het bindweefsel en daardoor ontstaat ziekte. De
Mayr-diagnostiek berust op dit gegeven, evenals tong- en gelaatsdiagnostiek en
iriscopie. Het grondsysteem reageert als één geheel: door de lage prikkeldrempel
reageert het hele lichaam als een prikkel toegediend wordt. Dit verklaart de werking
van voetreflexologie, acupunctuur, enz. en vormt de basis van alle
natuurgeneeskundige therapieën. In het grondsysteem zit onze energie, onze
vitaliteit; het vervult de rol van onze interne arts. Een gezond grondsysteem is in
harmonie: er heerst evenwicht tussen opname en uitscheiding, tussen loslaten en
vasthouden, tussen stromen en stilstaan, tussen sol en gel, tussen opbouw en
afbraak. Is het evenwicht verstoord dan overheerst één van de factoren ten koste
van de ander en zo ontstaat een ziek grondsysteem dat humoraal, vegetatief,
hormonaal en energetisch uit balans is. Verstoring van één aspect leidt
onherroepelijk tot verstoring van alle andere. Deze holistische benadering past niet in
de reguliere denkwijze over gezondheid en ziekte. Toch heeft Pischinger, door
middel van wetenschappelijk onderzoek van het Basis-Bio-Regulatie-Systeem
(BBRS), bijgedragen aan een verklarend model voor de natuurgeneeskundige
ideeën van o.a. Reckeweg en Wendt en van de Traditionele Chinese Geneeswijzen.
Bovendien sloeg hij met zijn onderzoek een brug tussen natuurgeneeskunde en
reguliere geneeskunde.
Dermografie, het lezen van de tekening op de huid, geeft de hoeveelheid histamine
(eiwit dat als reparatiestof dient bij beschadiging van ons lichaam) in het
grondsysteem aan en geldt daardoor ook als diagnostische methode.
Histamine zorgt voor extra bloedtoevoer naar het beschadigd gebied door verwijding
van de capillairen. Als het grondsysteem vervuild is bevat het veel histamine om toch
te kunnen functioneren.
Men gaat als volgt te werk:
Op de rug, dat doorgaans bedekt is, maakt men een kras met de nagel op de huid:
een beschadiging wordt veroorzaakt. Bij een gezond systeem wordt de huid eerst wit
en vervolgens rood. Bij minder goed functionerend bindweefsel kunnen de volgende
reacties voorkomen:
• De kras blijft heel lang wit. Dit is een eerste teken van vervuiling van het
grondsysteem; er treedt een spasme/verlamming op van de bloedvaten waardoor
de reactie te traag verloopt.
.

• Er ontstaat, na eerst wit te zijn, een wijde rode streep die langdurig aanhoudt.
Hier is sprake van verslapping. Dilatatie van de vaten blijft aanhouden: er is
sprake van veel histamine
• Er is kwaddelvorming: rode, dikke plakkaten in bobbels, net als bij
huidbeschadiging en het systeem is goed vervuild. Het is mogelijk via de headse
zones de conditie van het daarmee corresponderende orgaan af te lezen van het
viscero-cutane reflexgebied. Weerstand is eigenlijk het reactievermogen op een
prikkel en dit wordt bepaald door de kwaliteit van het bindweefsel en de
lichaamssappen. Daarom is inschatting van die weerstand en vitaliteit essentieel
bij het maken van een therapiekeuze.
Is het bindweefsel dermate vervuild dat prikkels, gegeven door de therapeut, niet
meer doorkomen, dan is er sprake van therapieresistentie. Om een ziek orgaan te
kunnen bereiken (en dus het zieke systeem) zal er eerst gereinigd dienen te worden
door bijv. vasten, gemmo-therapie (drainage), enz.
Bronnen:
Matrix and matrix regulation, A. Pischinger, Haug International 1991
Neuraaltherapie en het basisbioregulatiesysteem, H. Lamers, Ankh-Hermes 1988
Integrale geneeskunde, Aakster/van Wijk/ van Dijk, Wolters-Noordhoff 1989, Hfst 5.
Geneeswijzen in Nederland, P. van Dijk, Ankh-Hermes, 1993
Het keerpunt, F. Capra, Uitgeverij Contact 1982
Lesaantekeningen Natuurgeneeskunde door M.M.P. van Vuuren
Scriptie De humoraalpathologie in de Natuurgeneeskunde, H. Brik
Stencil Bindweefselleer Pischinger, J. Zantinge
Integraal overgenomen uit de reader van F. van Vollenhoven; Natuurgeneeskunde theorie.
Lesaantekeningen Natuurgeneeskunde door I. Kropf
.

De humoraalpathologie of elementenleer
Uitgaanspunt van de elementenleer is dat alles op aarde opgebouwd is uit 4
elementen:
• Aarde, als vast element, het is materie en droog (de aarde is van zichzelf
droog)
• Water, als vloeibaar element. Het is nat en koud. Water geeft je in principe geen
warmte en het duurt lang eer het warm is.
• Lucht, als gasvormig element. Het is nat en warm. Zuurstof heeft water nodig
om getransporteerd te worden. Het is warmer dan aarde en water en neemt snel
warmte aan.
• Vuur, als warmte element. Het is heet en droog. Het verdroogt.
Hippocrates verbond hieraan de sympathieleer (vanuit het geneeskundige inzicht in
de gezondheid van de mens); het evenwichtig samenkomen van de elementen en
het evenwichtig verdelen van de elementen: dus er bestaat altijd een samenhang
met en tussen de elementen. Bij de mens is eht ene element nadrukkelijker
aanwezig dan de andere. Zo ontstaan typologie en de verschillende kwaliteiten:
• Aarde: zwarte gal (melan = zwart, chol= gal), milt, zwaarmoedig, melancholisch
• Water: slijm (=flegma), hersenen, traag, flegmatisch
• Lucht: bloed (sanguis), hart, opvliegend en enthousiast, sanguinisch.
• Vuur: gele gal (chola), warmte, lever, startenergie, cholerisch
Het is een patroon wat met tegenstellingen werkt, het dualiteitsprincipe. Het midden
is de balans. Wanneer een mens of dier zich in onderstaand kader in het midden
bevindt, is deze dus in balans. Heeft het dier klachten die koud en nat zijn, bijv.
verkoudheid, voeg dan heet en droog toe in de vorm van een kruid welke heet en
droog is (fytotherapie). Heeft het dier bijv. koorts, voeg dan geen heet toe, dan zal de
temperatuur alleen maar oplopen.
De toegevoegde inhoudstoffen verwijzen naar de fytotherapie, het zijn de
inhoudstoffen van planten. (slijmstof, looistof, bitterstof en alkaloiden).

NOORD
KOUD
WATER AARDE
SLIJM ZWARTE GAL
SLIJMSTOF LOOISTOF
FLEGMATISCH MELANCHOLISCH
WEST OOST
NAT DROOG
De vier elementen.
ALKALOIDEN BITTER-
STOF
BLOED GELE GAL
SANGUINISCH CHOLERISCH
LUCHT VUUR
WARM
ZUID
Afbeelding: de 4 elementen.
Temperamenten, of hoe mensen en dieren verschillen.
Het temperament is de combinatie van aangeboren trekken, die onbewust gedrag
beïnvloeden. Het karakter is het product van ons temperament beïnvloedt door
opvoeding, aangeleerd gedrag en keuzen. Het karakter is dus wat we/zij zijn. De
persoonlijkheid is datgene wat we aan anderen laten zien, hoe we overkomen. Als
het goed is, is dit hetzelfde als ons karakter. Maar vaak dragen mensen maskers, dat
is de reden waarom we zoveel van dieren houden, zij hebben geen masker en is het
temperament makkelijker te herkennen.
Hippocrates was de eerste, die de vier gebruikelijke omschrijvingen voor de
temperamenten noemde. Hij deed dit aan de hand van vier lichaamsvloeistoffen:
sanguine (bloed), cholerisch (gele gal), melancholisch (zwarte gal) en flegmatisch
(slijm). Alhoewel zijn theorieën niet zo helder waren, worden zijn benamingen nog
steeds het meest gebruikt om aangeboren karaktertrekken te omschrijven:
De sanguinicus.
Is vernoemd naar het bloed (frans sang). Het is de warm, levendige, uitbundige
genieter. Hij is ontvankelijk en neemt vaak impulsieve beslissingen. Hij leeft
grotendeels op zijn gevoel. Hij heeft dan ook altijd veel vrienden, hoewel hij ze ook

snel weer kan vergeten. Hij kan zich goed inleven in een ander, zolang de ander er
is. Hij huilt bij de treurende en viert een kwartiertje later uitbundig feest bij anderen.
Door zijn vermogen tot inleven kan hij uitstekend verhalen vertellen (als het een
mens betreft). Hij heeft de neiging om te praten voor hij denkt. Hij zit nooit om
woorden verlegen, en daarom lijkt het, of hij blaakt van zelfvertrouwen, maar vaak is
dat schijn.
De sterke kanten van de sanguinicus zijn:
vriendelijkheid, medeleven, optimisme en een groot vermogen om te genieten.
Zijn zwakkere kanten zijn:
rusteloosheid, zwakke wil, neiging tot ego-centrisme en emotionele instabiliteit.
In de mensen beroepswereld komen we hem veel tegen bij verkopers, verzorgend
ziekenhuispersoneel, het onderwijs, conferenciers, acteurs, sprekers en soms
leiders.
De cholericus
Is genoemd naar de gele gal. Hij is heetgebakerd, snel, actief, praktisch en heeft een
sterke wil. Hij is onafhankelijk en in staat snel te beslissen. Hij leeft om doelen te
bereiken. Voor tegenspoed is hij niet bang, dit zet hem aan tot juist meer inspanning.
Hij is degene met 'push'. Hierdoor is hij een geboren leider. Zijn gevoelsleven is
weinig ontwikkeld, en hij kan moeilijk anders denken dan in termen van getallen en
productie als het een mens is. Hij is een uitstekende organisator, die details haat. Hij
kan zich moeilijk neerleggen bij tegenwerpingen, hij ziet van tevoren geen beren op
de weg. Soms heeft hij de neiging iemand te gebruiken om zijn eigen doelen te
bereiken.
De sterke kanten van de cholericus zijn:
zijn sterke wilskracht, praktische aard, leiderschap en optimisme.
Zijn zwakkere kanten zijn: opvliegendheid, wreedheid, verwaandheid en heftigheid.
Veel zakenlieden, generaals, politieke leiders, directieleden, producers, dictators en
misdadigers zijn in de eerste plaats cholerisch.
De melancholicus
ontleent zijn naam aan de zwarte gal. "zwartgallig" is in onze taal ook een bekende
term. Ondanks deze negatieve benaming, heeft de melancholicus het rijkste
temperament. Hij is analytisch, kan zichzelf opofferen, is begaafd, werkt
perfectionistisch en is uiterst fijngevoelig. Vandaar, dat hij als geen ander kan
genieten van de mooie dingen in het leven. Zijn stemmingen zijn wisselvallig.
Daarom lijkt hij soms extravert, hoewel hij eigenlijk introvert is. Hij is een trouwe
vriend, voor een kleine kring van vrienden. Hij is uiterst betrouwbaar en streeft naar
het perfecte. Hij heeft een zeer grote behoefte om geliefd te worden. Als hij enkele
teleurstellende ervaringen op dit gebied heeft gehad (wat bijna altijd gebeurd), wordt
hij wantrouwig. Bij mensen zie je dat de meeste bewuste vrijgezellen melancholiek
zijn. Hij heeft een analytisch denkvermogen, en voorziet daarom van tevoren welke
problemen er zullen komen. Wat dat betreft is hij de tegenpool van de cholericus. Hij
is gewoon niet makkelijk enthousiast te krijgen, behalve als hij een emotioneel
hoogte-punt ervaart, dan is hij tot grootste prestaties in staat. Deze worden echter
vaak gevolgd door depressies.
De sterke kanten van de melancholicus zijn:
gevoeligheid, perfectionisme, trouwe vriendschap en zelfopoffering.

Zijn zwakke kanten zijn:
zelfgerichtheid, pessimisme, zwaarmoedigheid en wraakzucht (hij vergee(f)t niets).
Melancholieken komen wij tegen onder genieën, artiesten, musici, uitvinders,
filosofen, professoren en mensen die theoretische vakken beoefenen.
De flegmaticus
ontleent zijn naam aan het slijm van het lichaam. Hij is kalm, koel, langzaam, losjes,
evenwichtig en gemakkelijk. Hij voelt zichzelf zelden ergens bij betrokken. Hij is nooit
in de war, en ontploft haast niet, aangezien hij zijn emoties volledig beheerst. Hij
heeft altijd hetzelfde humeur. Maar hij voelt meer dan hij doet blijken en kan daarom
van kunst genieten. In principe houdt hij van mensen. Zijn humor is droog. Door zijn
afstandelijkheid kan hij leuke dingen zien en anderen imiteren. Hij mag ook graag
plagen. In principe vervult hij de rol van de toeschouwer in het leven. Hij neemt
zelden initiatieven. Hij is in staat om zeer efficiënt te werken, en kan, als hij daartoe
eindelijk is overgehaald, uitstekend leiding geven. Van nature is hij een vredestichter.
De sterke kanten van de flegmaticus zijn:
gevoel voor humor, betrouwbaarheid en efficiëntie.
Zijn zwakkere kanten zijn:
luiheid, plagerigheid, koppigheid en besluiteloosheid.
Veel diplomaten, accountants, leraren, leiders, wetenschappers en precisiewerkers,
psychologen, hulpverleners zijn flegmatiek.
Wil je kijken in welk temperament jij past: vul dan de vragenlijst op de volgende
bladzijde in.

Vragenboekje voor de vier polen der temperamenten.
1- Ik slaag waar anderen falen. Dat komt hoofdzakelijk doordat ik blijf doorgaan waar
anderen ontmoedigt raken en stoppen.
2- Door mijn kalme en rustige natuur raak ik bij grote drukte en spanning niet van
streek.
3- Ik schijn in staat te zijn om vrij nauwkeurig de hindernissen en gevaren te voorzien
van de plannen die ik maak.
4- Het enthousiasme van sommige mensen ergert mij. Ik geloof, dat ik hen daarom
soms op de kast jaag.
5- Gewoonlijk heb ik liever dat anderen naar mij toe komen om kennis te maken, dan
dat ik mezelf aan hen ga voorstellen.
6- Mijn bekwaamheid als leider is meer het gevolg van geestdrift en volharding dan
een kwestie van talent.
7- Ik vind het niet gemakkelijk met anderen te praten, maar het lukt me wel aardig om
hen te doorzien en te taxeren.
8- Ik kom vaak te laat op afspraken en ik vergeet nogal eens een goed voornemen.
9- Ik ben meer de soort persoon die erg trouw is aan een paar vrienden, dan de
mens die veel vrienden heeft.
10- Ik neig te worden gemotiveerd door de mensen (of de situatie) om mij heen. Als
zij werken, werk ik ook. Als zij niks doen, heb ik ook geen zin.
11- Ik motiveer mijzelf. Als er iets moet gebeuren, kan ik niet tevreden zijn tot ik het
heb gedaan.
12- Gewoonlijk vind ik het doen van dingen in mijn eentje, zoals lezen, prettiger dan
aktiviteiten, waar anderen bij betrokken zijn.
13- Nadat ik een besluit heb genomen, denk ik er vaak nog lang over na. Ik vraag
mij dan af, of ik het juiste heb besloten.
14- Soms help ik anderen op een halfslachtige wijze, omdat ik voor mezelf denk, dat
ik een betere aanpak en eenvoudiger methode weet.
15- Als iemand mij beledigd heeft, heb ik de neiging dat te onthouden en er zo nu en
dan aan terug te denken.
16- Ik ben een genieter, mijn houding schijnt aanstekelijk te werken op de mensen
om mij heen.

17- Bij mijn zelfonderzoek heb ik de neiging om gebeurtenissen uit het verleden
telkens opnieuw te herleven.
18- Ik heb een vrij scherpe geest en ben meestal in staat langlopende projecten van
tevoren goed te plannen.
19- Ik zou waarschijnlijk meer met mensen omgaan, als ik niet bang was door hen
te worden afgewezen.
20- Ik ben graag op plaatsen waar leven in de brouwerij is.
21- Het stemt mij somber wanneer anderen mij vermijden, of doen alsof ik er niet
ben.
22- Sommige mensen zeggen dat ik een geboren leider ben, omdat ik de neiging
heb de touwtjes in handen te nemen.
23- Ik weet wat ik wil bereiken. Gewoonlijk leg ik mijzelf de discipline op om het ook
te bereiken.
24- Ik heb de neiging om een wrok te koesteren tegen mensen die mij hebben
gekrenkt of pijn gedaan.
25- Ik ben nogal emotioneel en raak makkelijk van streek.
26- Er moet wel iets heel ingrijpends gebeuren voordat ik van streek raak of mij
opwind.
27- Ik heb een gelijkmatige emotionele reactie.
28- Als ik twee mensen zie lachen, vraag ik me soms af, of ze mij uitlachen.
29- Ik heb een rustige natuur: niet teveel ups en downs.
30- geen goede vraag beschikbaar.
31- Ik zou meer zelfvertrouwen moeten hebben. Ik heb de neiging om mijn eigen
capaciteiten te onderschatten.
32- Als er een karweitje moet gebeuren, doe ik het, hoe onplezierig het ook is.
33- Ik denk nogal eens na over mijn toekomstdromen, aspiraties en verlangens.
34- Ik kan met frustraties leven zonder depressief of boos te worden.
35- Ik maak zo eenvoudig nieuwe vrienden, dat ik oude vrienden dreig te vergeten.
36- Ik zou het niet erg vinden om tegelijkertijd bij verschillende clubs te horen.

37- Ik heb de neiging tot sombere, pessimistische gedachten.
38- Ik heb vaak een probleem met het afmaken van zaken waar ik aan begonnen
ben.
39- Bij gezellige aangelegenheden ben ik spontaan en praat veel.
40- Binnen een groep mensen voel ik me meestal niet prettig.
41- Ik geniet van mensen en heb ze graag om mij heen.
42- Ik moet minder zwaarmoedig en gevoelig zijn.
43- Ik heb een vrij lichtgeraakte natuur.
44- Soms denk ik aan wraakneming voor onrecht vroeger geschied.
45- Tegenslag stimuleert mij alleen maar tot een grotere inzet.
46- Ik ben serieus en diep emotioneel
47- Ik vind het prettig om zaken lang van tevoren te plannen.
48- Ik ben een warm persoon. Ik ben opgewekt en geniet van het leven.
49- Van nature schijn ik een goede vredestichter te zijn.
50- Mijn vrienden beschouwen mij als een tactvolle persoon.
51- Ik ben tolerant tegenover andere mensen.
52- Gewoonlijk heb ik mijn werk goed geregeld.
53- Als de zaken fout gaan, erken ik dat en probeer het nog eens met meer inzet.
54- Het lukt mij goed om dingen gedaan te krijgen.
55- Ik ben rustig en ontspannen, niet erg emotioneel.
56- Mijn gevoelens zijn makkelijk te kwetsen.
57- Ik zie mijzelf als een opgewekt en gezellig figuur.
58- Ik heb de neiging om medelijden met mijzelf te hebben.
59- In de omgang met anderen ben ik vrij open.
60- Een sterke wil is een van mijn beste eigenschappen.

61- Gewoonlijk vermaak ik mijzelf uitstekend op feesten en partijen.
62- Gewoonlijk maak ik gemakkelijk nieuwe vrienden.
63- Ik heb een actief leven, dat in hoog tempo verloopt.
64- Ik moet leren om me minder zorgen te maken.
65- Mijn handelen en spreken zijn langzaam en rustig.
66- Ik heb de neiging om over problemen te piekeren.
67- Ik heb de neiging om een vrij gemakkelijk persoon te zijn.
68- Gewoonlijk maak ik af waaraan ik begonnen ben.
69- Ik raak niet vaak van streek.
70- Ik sta slechts zelden met een mond vol tanden.
71- Gewoonlijk haal ik veel plezier uit het leven.
72- Mijn vrienden zouden mij omschrijven als een naar buiten tredende figuur.
73- Ik heb de neiging mezelf veelvuldig 'door te lichten'
74- Onafgemaakt kwelt mij.
75- Ik word niet snel in de war gebracht.
76- Ik heb de neiging om hard te werken en door te werken.
77- Als mensen zich tegen mijn plannen verzetten, heb ik de neiging om hen dit
kwalijk te nemen.
78- Ik ben zelden kwaad of emotioneel.
79- Ik maak niet makkelijk vrienden.
80- Ik zou waarschijnlijk minder lui moeten zijn.

In de volgende tabel kunt je zelf nagaan, in hoeverre je antwoorden overeenkomen
met de kenmerkende antwoorden van de verschillende temperamenten.
flegmatiek
2j
25n
26j
27j
29j
30j
34j
42n
43n
49j
50j
51j
55n
56n
65j
67j
69j
75j
78j
cholerisch
1j
3j
6j
8n
10n
11j
18j
23j
32j
38n
45j
47j
52j
53j
54j
60j
68j
74j
76j
80n
sanguinisch
7n
9n
12n
16j
19n
20j
22j
35j
36j
39j
40n
41j
48j
57j
59j
61j
62j
63j
70j
71j
72j
79n
melancholiek
4j
13j
14j
15j
17j
19j
21j
24j
25j
28j
31j
33j
34n
37j
42j
43j
44j
46j
56j
58j
64j
73j
66j
77j

In de volgende tabel kunt je nagaan hoe je score van gelijke antwoorden bij ieder
temperament overeenkomt met het percentage. Wanneer je bv. onder het
flegmatieke temperament 5 gelijke antwoorden scoorde, dan hoort daar een
percentage van 18 bij. Dat betekent, dat je hoger scoorde dan slechts 18% van de
bevolking, wb flegmatieke instellingen. Vrij vertaalt; je hebt niet veel flegmatieke
kenmerken in je persoonlijkheid. Hoe hoger het percentage, hoe duidelijker de
kenmerken van het betreffende temperament bij je naar voren komen.
aantal gelijke
antwoorden
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
flegmatiek
%
1
3
6
9
14
18
23
28
33
38
43
49
55
61
68
74
81
88
94
98
cholerisch
%
0,3
0,5
1
2
4
5
8
11
14
19
24
29
35
41
48
56
65
74
83
91
97
Sanguinisch
%
1
3
5
7
9
12
16
19
23
27
32
37
42
47
52
58
63
70
76
82
89
94
Melancholisch
%
1
2
5
8
12
17
22
28
33
38
44
49
54
59
64
69
74
78
82
86
90
93

22 97 96
23
24
99
98
99

Antwoordvel temperamenten Naam:________________________________
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
ja
nee
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
ja
nee
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
ja
nee
gelijke antwoorden percentage
flegmatiek ____ _____
cholerisch ____ _____
sanguinisch ____ _____
melancholisch ____ _____
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
ja
nee

Als 100 willekeurig gekozen mensen op een rij werden gezet op volgorde van de
sterkte waarmee zich een temperament in hen openbaart, dan geeft jouw percentage
voor dat temperament aan, op welke plaats je zou komen te staan. Als je
bijvoorbeeld voor flegmatiek 18% scoorde, dan zouden van die 100 mensen er 17
minder flematiek zijn en 82 zouden meer flegmatiek zijn.
proces
aard
temperament
humor
orgaan
zintuigen
secreties
orgaansystee
m
richting
windrichting
planeten
sterrenbeelde
n
seizoenen
leeftijd
dag-ritme
smaak
Inhoudsstoffe
n
plantenfamilie
urine
pols
AARDE
droog/koud
melancholisch
zwarte gal
milt
oog
faeces
skelet
centrerend
N.O.
Saturnus
Mercurius
stier
maagd
steenbok
herfst
volwassen
avond
zuur
looistoffen
rosaceae
Ericaceae
Fagaceae
donker
spaarzaam
traag, hard
WATER
koud/nat
flegmatisch
slijm
hersenen
mond
urine
spieren
dalend
N.W.
Venus
Maan
kreeft
vissen
schorpioen
winter
ouderdom
nacht
zoet
slijmstoffen
Malvaceae
Ruwbladigen
licht, wit
troebel
traag, zacht
LUCHT
nat/warm
sanguinisch
bloed
hart
neus
speeksel
circulatie
uitdijend
Z.W.
Jupiter
Mercurius
tweeling
weegschaal
waterman
voorjaar
kindheid
ochtend
bitter
bitterstoffen
of alkaloïden?
Gentianaceae
Asteraceae
vet, dik, rood,
troebel
snel, zacht
VUUR
warm/droog
cholerisch
gele gal
lever
oor
zweet
spijsvertering
stijgend
Z.O.
Mars
zon
ram
leeuw
boogschutter
zomer
jeugd
middag
zout
etherische olie
of
bitterstoffen?
Apiaceae
Rutaceae
Alliaceae
geel, dun,
rood, helder
snel, hard

gelaat
lichaamsbouw
bloed
dromen
kleur
psychisch
lichamelijke
functies
psychische
functies
bloeddruk
ontlasting
veel
voorkomende
ziektes
askleur
mager
dik, zwart
angstig, zwart
zwart
solide
nuchter
praktisch
pessimistisch
voorzichtig
realistisch
onderhandele
n
strak,
organiseren
goed
geheugen
zorgen
nauwkeurig
angst om het
bij het
verkeerde
eind te
hebben
vasthouden
(opslag en
hergebruik)
gedachten
laag
constipatie
gal/nierstenen
,
kanker,
depressies,
CZS ziektes,
botziektes
bleek
rond, vet,
oedeem
wittig
rivieren, water,
sneeuw,
onweer
wit
krachtig en
diep
gevoel
emoties
vloeiende
aanpassingen
familieziek
meelevend
goed luisteren
angstig,
verlegen
geleefd
worden
eerst de ander
manipulerend
verzorgend
uitscheiden
gevoel
laag
met slijm
reuma,
bronchitis,
oedeem,
catarres
rood
volrond
roze-rood
hete zon, heet
bad, vuur,
gele dingen
rood
ideeën.
communicatie
theorievormin
g
abstracties
initiatiefrijk in
woorden
verbanden
leggen
veel vrienden,
veel energie
afstandelijk
ongevoelig
logisch
eerlijk
open
optimistisch
verteren
beoordeling
hoog
diarree
neusbloeding,
menstruele-,
hersenbloedin
gen, enz.
geel
mager
helderrood
bloed, rode
dingen
geel
enthousiast
energiek
initiatiefrijk in
daden
vrijheidsdrang
fantasie,
vluchtig
energie vanuit
eigen centrum
ego-centrisch
intuïtief,
gepassioneer
d, dramatisch,
doelbewust
twijfelloos
ongeduldig,
uitdagend,
risicovol
aantrekken
(innemend)
verbeelding
hoog
geel
maagzweer,
ontstekingen

symptomen van gehoor en
ademhaling,
verhardingen
ziekte-aard
chronisch,
koud,
verstarrend,
hard
menstruatie,
slijmafscheidingen
chronisch,
koud, slepend,
kwakkelend
spijsvertering
en groei,
heupgewrichte
n, obesitas
acuut, warm,
drijvend
koorts,
jeukende
uitslag,
brandende en
stekende
pijnen
acuut, warm,
gebundeld.
Opdracht:
pas de vragenlijst aan en bepaal van je lievelingsdier welk temperament het
heeft.
.
Behandelprincipes voor de vier elementen volgens M.Uyldert.
De vier temperamenten en de twaalf typen zijn begrippen, geen concrete
werkelijkheden. Men komt nooit iemand van een zuiver type of temperament tegen.
Dit zou een eenzijdigheid zijn, dus een ziekelijk geval, een abnormaliteit.
De constituties geven aan welk lichaamssap overheerst, wat niet helemaal gezond
is; men spreekt daarom ook van een verkeerde sapmenging of dyscrasie. Een echt
gezond, evenwichtig dier of mens behoort niet tot een van de temperamenten en zal
niet een direct herkenbaar type vertegenwoordigen, terwijl in zo iemand de
verschillende elementen alle in onderling evenwicht tot hun recht komen.
Over de onevenwichtige, zieke en ongelukkige mens wordt dus geschreven.
Jung schrijft over de vier temperamenten:
vuur: het intuïtieve type
aarde: gewaarwordingstype
lucht: denktype
water: gevoelstype
De positieve tekens als extravert
De negatieve tekens als introvert
Zon: sanguinisch
Maan: lymfatisch
Mercurius: nerveus
Venus: filterend
Mars: gallig
Jupiter: plethorisch (volbloedig)
Saturnus: psorisch
Het Cholerische (bilieuse) temperament, overeenkomend met het element vuur en
met de drie vuur-tekens: Ram, Leeuw, Boogschutter, droog en heet, gebaseerd op

de gele gal, geregeerd door de actieve en oplaaiende mars en door Jupiter die de
lever beheerst, in verwijderd verband ook door de Zon. De door de zonnevlecht
beheerste onderlijfsorganen en in het bijzonder de darm-processen spelen de grote
rol. Het bittere en bij onvolledige vertering van bittere ervaringen de verbittering (gal
is bitter) geeft het karakter aan. De tegenpool is het zoete. Typisch mannelijk.
Flegmatisch (lymfatisch, pituitaire) temperament overeenkomend met het element
water en met twee der drie water tekens: Kreeft en vissen, koud en vochtig, alsmede
met het aarde teken Stier, gebaseerd op slijm (flegma) en lymfe, waarbij de huid en
de slijmvliezen, alsmede de klieren de grote rol spelen, onder de beheersing van de
Maan, Venus, Neptunus, die over alle afscheidingen, vloeiingen en stromingen gaan
en over de voortplanting (celdeling). Het zoete is hier hoofdzaak, en verzoeting gaat
samen met overmaat van gevoelens en aandoeningen. De tegenpool is het bittere.
Typisch vrouwelijk.
Sanguinisch, overeenkomend met het element lucht met de drie luchttekens:
Tweelingen, Weegschaal, Waterman, warm en vochtig, gebaseerd op bloed,
geregeerd door Mercurius, waarbij de ademhaling en in verband daarmee de
bloedsomloop en het denken, de bewustzijnsprocessen (dus de circulatie van lucht,
bloed en zenuw-elektriciteit) de grote rol spelen. Hierbij worden de processen
versneld. Het ik, het zoute, geeft het karakter aan. Verzouting kan bestreden worden
door de tegenpool, het zure. Typisch jeugdig.
Het melancholische (neurasthenische) temperament, overeenkomend met het
element aarde en met twee der drie aardetekens: Maagd, Steenbok, koud en droog,
gebaseerd op zwarte gal, geregeerd door Saturnus, vooral depressies,
zwartgalligheid, zwaartillendheid, ontevredenheid. De vertraging van de processen
leidt tot verzuring, psychisch en fysisch.
Hahnemann:
Psorische of melancholische temperament.
syfilitisch of sanguinisch-cholerische temperament
sycotisch of flegmatisch.
Grauvogl:
carbonitrogene: teveel koolzuur/ psorisch/melancholisch
Oxygenoïde: te snelle verbranding, teveel zuurstof: syphilitisch of sanguinischcholerische
temperament.
hydrogenenoïde: te veel water/flegmatisch.
Ieder type krachten die teveel worden verbruikt en anderzijds de krachten die te
weinig functioneren en dus juist opgewekt moeten worden.
Cholerische gestel:
heet en droog: vurige initiatief, impuls en intuïtie.
De emoties zijn heftig, laaiend geestdriftig of laaiend verontwaardigd, taal is grof of
dikdoenerig.

Vaak de voeding te rijkelijk, onregelmatig, werken op de darm en ook op de nieren.
De gal is nogal eens van de wijs.
Kan niet thuis zitten, hij moet erop uit, veel lichaamsbeweging, paardrijden is geliefd,
dan blijft hij gezond, om de grove prikkels in eten en drinken te kunnen verdragen.
Geen bewegingen; dan zie je:
Ontstekingen, steenpuisten, lever en galbezwaren, auto-ongelukken en driftbuien.
Hartkloppingen, verhoogde bloeddruk, rood hoofd, benauwdheden, als zijn
elektrische overschot niet kan overvloeien naar de aarde, beroerte, hartaanval,
managersziektes.
Lekker eten is belangrijk, wil vermaakt worden.
Therapieën:
Kneipp-waterkuur, paardrijden, zwemmen.
Hoge bloedtemperatuur, geneigd tot koorts en ontstekingen. De verbranding
(oxidatie) is bijzonder sterk. Het vuur is het eerste middel waar dit gestel het eerste
naar grijpt om ongewenste stoffen of levende wezentjes, die binnen zijn gekomen, te
vernietigen.
Dit wijst dus meteen de therapie aan bij kwalen: men moet de koorts niet
onderdrukken, maar de koorts overbodig maken door met baden en kruiden, de
zweetafscheiding te versterken, dus met de koorts meewerken met hetzelfde doel.
De soms gevaarlijke grote hitte, die bij de vuilverbranding ontstaan moeten soms
getemperd worden door verkoelende middelen/temperantia. Bij opgewondenheid
door sedativa/kalmerende middelen. Bij ontstekingen door anti-phlogistica, die dan
meteen als koortswerende middelen/febrifuga.
vegetarisch leven voorkomt vuil.
Koude douches wekt elektriciteit op, dus niet doen. Koel zwemmen wel.
Warme baden voor het slapen gaan,
geen specerijen of afrodisiaca vermijden.
Gisting voorkomen: geen suiker bij vruchten of groenten.
vasten en laxeren als er darmklachten zijn.
Lijnzaad thee, Heemst, saleb van orchideeën ter bescherming van de darmwand.
Chelidonium, gal en leverkwalen.
stuwing poortader: Griekse alant, Cichorei, (Maria Distel)
Galproblemen: Paardebloem
of andere cholagoga: Zeepkruidwortel, Duizendguldenkruid, Malrove, Gezegende
Distel, Kattedoornwortel, Duizendblad, Driekleurigviooltje, Klit, Rabarber.
Bulgaarse yoghurt, zure melkproducten bij een snel verhitte en opgewonden darm.
anti-afrodisiacum: kliertjes van de hopbloemen, glandula lupuli bij mannen. Gele
Plomp, Witte Waterlelie, Marjolein, Gele Gentiaan voor vrouwen.
Vuilboom om te laxeren.
Kweekwortel: dorstlessend
Meekrapwortel
Bij ondervoeding: bitter, in volle fleur, en zoet.
verkoelende, waterachtige en zoetachtige smaak.

Citrusvruchten (maan), verkoelende Meloen, Komkommer en Pompoen, Perzik,
Aardbei, Peer, Framboos, Malva, Heemst, Dovenetel, Lindebloesem, zachte Viooltje.
Lymfatische gestel:
Het lymfatische of flegmatische gestel wordt geregeerd door water, de lymfe, het
slijm of flegma en de klieren. Onder de beheersing van de maan, venus en
Neptunus. Overmagnetisch, waarin het overeenkomt met het melancholische gestel.
Analoog aan sycotisch-psorische gestel van Hahnemann. Het is negatief, opnemend,
en het vloeiende speelt de hoofdrol. Zowel de stoffen als de psychische inhouden
lopen in vloeibare vorm door dit type heen, zowel door de ziel als door het lichaam.
Lymfatische types zijn vaak blond en rossig, volumineus en pappig, met blauwe,
lichte ogen. Het lymfatische type is kinderlijk, soms infantiel.
Het lymfatische type is koud en nat, altijd overlopend van de uitscheidingen, zoals
slijm, tranen en andere klierproducten. De huid is koel en vochtig en bleek, de
spieren slap, deze mensen zijn aangewezen op bh's, korsetten en steunzolen. De
aderen diepliggend, gezicht bleek en plat, profiel hobbelig. In lichaam en ziel treft
men weinig stevigs, weinig rechts, in het algemeen weinig houvast aan. Passief en
afwachtend laat zich door de omgeving met emotionele indrukken vullen, neemt er
uit over en laat ze deels weer weglopen, in emotionele gebaren en daden. Hun
passiviteit maakt de indruk van luiheid en onverschilligheid, zij zijn echter niet in staat
tot zware of inspannende arbeid.
Zij verwerken hun psychische en lichamelijke voedsel echter weinig, heel slecht. Met
het water dat zij lozen raken zij een groot deel van hun voedingsstoffen weer kwijt;
daardoor zijn zij onverzadigbaar en niet sterk. Raken zij in spanning of kramp, dan
houden zij het water bij zich, worden waterzuchtig, de weefsels worden opgezwollen
sponzen. Dan moet natuurlijk op de uitscheiding gewerkt worden. Huid en
slijmvliezen zijn zeer gevoelig. Bij de waterhuishouding spelen de nieren natuurlijk
een grote rol; wanneer hun filters niet goed werken, worden of waardevolle stoffen
met de urine uitgescheiden (eiwit, suiker), of vergiften niet afgevoerd.
Nodig zijn bloedzuiverende kruiden: vooral saponinehoudende kruiden. Verder
voedsel voor de klieren, die zich gauw overwerken en dan opzwellen. Versterkende
of toniserende middelen.
- verse rauwe eidooier geklopt met sinasappelsap, 's morgens op de nuchtere maag.
Met evt. een eetlepel olijfolie en theelepel levertraan, geraspte sinaasappelschillen.
Zeer opwekkend voor klieren, hersenen en zenuwen.
Bittere samentrekkende kruiden voor de slappe weefsels en spieren zoals
Walnootblad, Eikenschors, Tormentilwortel, Roosachtigen, looizuurhoudende
kruiden.
Opwekkend: het aromatisch harsige: sinaasappelschilletje, Alsem en Duizendblad.
Specerijen zijn aan te bevelen. Ze zijn dol op zetmeel, maar dat maakt ze alleen
maar trager, ze verteren het niet ten volle.
Beter is een sober toniserend dieet. Zeebaden. Waterbehandelingen (het zijn
watertekens). Pas op met koudwater als de vitaliteit niet genoeg is, ze reageren dan
niet met rood worden, maar worden wit. Ze verbeteren van zout.
Scofuleuze, chlorose (bleekzucht), diabetes en waterzucht.

Psychisch zorgen niet afhankelijk te zijn, maar daadkrachtig iets ondernemen.
Afreageren liever dan inslikken van gevoelens. Toneel, muziek, als ontspanning en
uiting (dressuur voor paarden).
Zij reinigen hun omgeving, doordat zij alles aantrekken, dit is een plaatsvervangend
lijden, een dienst aan de gemeenschap. Soms wordt het hun teveel en gaan ze
dingen ontlopen/vermijden.
Ze lijken op duiven, geen gal, maar wel een krop waar alles in opgeslagen wordt.
Daardoor ontstaan allergieën.
Bittere kruiden: Duizendguldenkruid, Paardebloemwortel, Wilgebast, Alantwortel etc.
Een gevecht aangaan tegen de droge oostenwind is extra heilzaam voor dit type, die
daar vlug door thuis blijft.
Kalium, nodig voor het bewustzijn, flauwvallen, herstel van wonden etc. Aardappels
in de schil (afgeboend en in olie gebakken).
Looistoffen, om het lymfatische type samen te trekken.
Sanguinisch gestel
Is gebaseerd op de circulatie, verkeer en wisselende contacten. Lichamelijk op de
ademhaling, bloesomloop en elektrische stroom door zenuwen en hersencellen.
Deze persoon heeft een gezellige natuur, gelukkig in gezelschap, waarmee hij praat
en gedachten wisselt.
Het type wordt beheerst door Mercurius, vlug levendig en geestig, het zoute behoort
bij hem.
Ze kunnen veel in zich opnemen aan kennis, maar wel een beetje oppervlakkig zijn.
Kiest nooit partij, ziet alle kanten van een verhaal. Let op de mooie dingen in het
leven. Ze hebben goede spieren, afgeronde vormen. Is niet zo pezig als de
cholericus, is elegant. heeft een snelle pols en een vlotte circulatie, blauwe aderen,
de huid is warm, vochtig en zacht. Verbrandt snel, leeft veel in het mentale.
Kwalen komen vaak door haast, waardoor hij oppervlakkig gaat ademen, er is zoveel
interessants, hij heeft nooit tijd genoeg!
Heeft niet de kracht van de cholericus, wordt zenuwachtig omdat hij teveel wil. Moet
regelmatig rust houden, creatief bezig zijn.
Liefst lichtverteerbaar en droog voedsel nemen; zoals knäckebröd, vruchten en
rauwe salades. Geen zoet, wel dadels, rozijnen etc.. Kleine maaltijden, zonder
volumineuze waterachtige of stijve massa=s veel druiven en rozijnen, dit voedt het
denken. Veel afwisselend eten.
Hij wordt sterk beïnvloed door zijn omgeving (als de lymfaticus) en heeft weinig
weerstand tegen grove harde en nare invloeden. Is weinig praktisch, heeft
bescherming nodig. Heeft een ontwijkende houding voor dingen die hij niet aan kan.
Schoonheid en vrijheid van beweging zijn belangrijk voor dit type. Dit is een type
mens dat aanvoelt wat goed voor hem is en zal weinig dokters bezoeken voor
advies. Sterke prikkels dienen te worden vermeden. Een melancholicus neemt niks
op, de lymfaticus geneest door dieet en kruiden, de cholericus heeft
paardenmiddelen nodig. De sanguinicus heeft een aardige omgeving nodig, aardige
mensen en uitgangsmogelijkheden en vooral verandering van lucht.
Ze hebben kwalen die vooral door zenuwen en elektromagnetisch veld komen.
Passende kleuren; geel met groen, lila, zacht roze, oranje naast geel. Geuren. Geen
waterbehandeling (te sterk), massage is goed, overvoeding is een probleem, vooral

eiwitten, zetmelen en melk zijn te zwaar. Magnetiseren kan zeer bedreigend zijn,
teveel vermenging met een ander.
Ademhalingsoefeningen zijn heel goed (bewegen in de buitenlucht). Ze hebben vaak
problemen met aarding, leven alleen in hun hoofd.
Melancholisch gestel.
Dit gestel wordt beheerst door zwaarte, die alles neerdrukt en aan de aarde bindt.
Net als de kou die alles doet verstijven of verkrampen.
Saturnus is degene die dit gestel beheerst en de ziel neerdrukt met een groot
verantwoordelijkheidsgevoel, plichtsgetrouw, angst en somberheid. Dit is een
zwaartillend en zwaar-op-de-hand type. Geld, moraal en dogma spelen vaak een
grote rol.
Ziel en lichaam zijn langzaam, precies, taai en zuinig. De gestalte is vaak mager en
droog, de bloedtemperatuur laag, zuinige verbranding. Alle opwellingen worden
beheerst of onderdrukt. Worden angsten, zoals faalangst, te groot, dan kun je dit zien
in de vorm van krampen, hart, darm en stofwisselingsslakken. De vervuiling zorgt
ervoor dat mensen zich nog somberder gaan voelen, zich blind starend op de aardse
beperkingen.
Dit type is ernstig en degelijk, maar vaak bekrompen en hard. Neigt naar vastzetten,
zowel lichamelijk als psychisch, verkalkingen, verstarringen en verstijving. Vast
staande principes. Bij dit type mens zie je stenen, verhoorningen, urinezuur depots.
Aderverkalking.
De geest is geneigd tot sleur. Staat lijnrecht tegenover het sanguinische type, die
juist enorm initiatiefrijk kan zijn en bijna de grond niet raakt.
Jicht, reuma, zijn ziekte die kunnen ontstaan bij teveel binnen zitten, slechte
ademhaling en teveel kleding. De bloedstroom wordt daardoor nog trager en de
afvalstoffen blijven zitten.
Een afkeer van baden en wassen en frisse lucht maken het uitscheiden nog
moeilijker.
Het lichaam neemt moeilijk op, ze sluiten zich als het ware af voor het leven en al de
indrukken, ze geven niet, ontvangen niet. Ze zijn vaak volledig verkrampt, psychisch
onbeweegbaar, het lichaam volgt dat later.
Klachten die bij dit beeld kunnen ontstaan zijn eczeem, hardnekkig schilferend.
Chronische hoofdroos als blijk voor een gebrek aan zuurstof, vooral bij binnen
zittende intellectuelen, die wat bloedarmoedig zijn. Vitamine gebrek geeft scheurtjes
aan de mondhoeken. Kalkgebrek geeft kloven in de vingers, en fluorgebrek geeft
scheuren in de handpalmen. Al het psorische, schurftige hoort hier thuis.
Als het pantser wordt verbrijzelt door een grove belediging, dan kan zich dat uiten in
een nare huidaandoening, vaak met enorme jeuk. Vaak verergering van water en
onderdrukt zichzelf om te krabben, waardoor de gifstoffen er niet uit kunnen.
Flink bewegen, liefst naakt, flink zweten, koud water behandelingen, hard
droogwrijven. Weinig kleren dragen, zingen, goed lang uitademen (koolzuur gaat dan
uit het lichaam).
Bronnen:
Module natuurgeneeskunde: F. van Vollenhoven
Aantekeningen lessen Natuurgeneeskunde door I. Kropf
De vier temperamenten, Randy Rolfe (integraal overgenomen uit de reader van F. van Vollenhoven: Natuurgeneeskunde
theorie)