Herpetologische Waarnemingen in Maleisië (3): Slangen ... - Lacerta

Herpetologische Waarnemingen in Maleisië (3):
Slangen in Sarawak
INLEIDING
In september 2001 bezochten mijn vrouw en ik de
Maleisische staat Sarawak op Borneo. Wij verbleven
daar vier weken. Borneo is in vele opzichten
een fascinerend gebied. Het regenwoud is prachtig
en bestaat naar schatting al honderd miljoen jaar.
Deze respectabele leeftijd is te danken aan het feit
dat dit regenwoud nauwelijks door ijstijden beïnvloed
is geweest. In Borneo huizen ongeveer 150
soorten slangen, voldoende om een leven lang naar
te zoeken. De menselijke bevolking is een mengelmoes
van Maleisiërs, Chinezen en Dayaks. De
Dayaks zijn de oorspronkelijke bewoners van
Borneo en worden weer onderverdeeld in aparte
bevolkingsgroepen zoals de Iban, de Bidayuh en de
Kenyah. De Dayaks hebben mondiaal naam
gemaakt met het koppensnellen. Alhoewel deze
activiteit niet meer in zwang is, kunnen in de traditionele
woonheden, de longhouses, nog oude
schedels worden bewonderd. Helaas is een enorme
oppervlakte van Sarawak al van haar regenwoud
ontdaan als gevolg van boskap en branden. In 1990
werd geschat dat in 1995 60% van het regenwoud
ernstig aangetast zou zijn (HURST, 1990). De
Dayaks kwamen regelmatig in opstand tegen de
kappraktijken. Helaas lijkt de Maleisische regering
noch voor de Dayaks noch voor het regenwoud
veel sympathie re hebben. De Dayaks dienen "geciviliseerd"
en het regenwoud geëxploiteerd te worden.
Het is regelmatig voorgekomen dat leden van
een Dayak-gemeenschap nier op de hoogte werden
gesteld van het feit dat hun leefgebied vernietigd
zou worden. Dat werd pas duidelijk als de eerste
bulldozer verscheen. Een aangrijpende uitspraak
van een oudere Dayak: "Het land is van de velen
die dood zijn, de weinigen die nu leven en de velen
die nog niet geboren zijn. Hoe kan de regering dan
zeggen dat het land van haar is terwijl her land
Lacerta 60(3) * 2002
Johan van Rooijen
Jasmijnsrraar 41
3551 SP Utrecht
Foto's van de auteur
door anderen werd bewoond lang voordar de regering
omstond?".
Dit was het vijfde bezoek aan Maleisië. Eerder rapporteerde
ik in Lacerta (van ROOIJEN, 2001a en
b) over de waarnemingen op Pulau Tioman, het
Maleisisch Schiereiland en Sarawak Deze vakamie
verbleven wij langer in Sarawak en richtten we ons
primair op slangen. Dit artikel behandelt daarom
voornamelijk de waargenomen slangen. Terloops
zullen enkele hagedissen de revue passeren.
DAMAI
Na aankomst in Sarawak verbleven wij enkele
dagen in een hotel in Damai, een gebied aan de
kust. Wij wilden hier acclimatiseren en "omhaasten",
maar dat bleek geen reële wens. Nabij het
hotel bevond zich namelijk een mooi stuk regenwoud
waardoor een vier kilometer lang wandelpad
liep. De eerste dag bewandelden we 's ochtends dit
pad. Alras zagen we een slang vanuit her struikgewas
wegvluchten. Helaas was de slang te snel verdwenen
om determinatie mogelijk re maken.
Gelukkig was het al snel weer raak, verderop hing
een Snuffelslang (Ahaetulla prasina) in het struikgewas.
Het was een bruin exemplaar. De acht
exemplaren die ik eerder in Maleisië zag waren
allen groen. Later zocht ik deze soort nog eens op
in een van de boeken (STUEBING & INGER,
1999) die ik bij mij had. Daarin staat een bruine
Ahaetui/a prasina afgebeeld. De determinatietabel
in het begin van het boek stelt verder dat als sprake
is van een bruine Ahaetuila-soort dit een andere
soort is dan Ahaetui/a prasina! Het determineren
van slangen is op zich al moeilijk genoeg, maar als
de boeken je ook nog eens in de steek laren wordt
je een beetje moedeloos. Gelukkig had ik drie
andere boeken bij me die melding maken van een
101

Wagler's Groefkopadder, Tropido!tmmts wngleri
Lacerta 60(3) * 2002 102

sterk variabele kleur van deze soort. De geraadpleegde
determinatietabel lijkt daarmee onjuist re
zijn. Naast een stroompje vonden we een juveniele
Rhabdophis conspicillatus. Her slangetje lag gedeeltelijk
in een nauwe rotsspleet en was slechts 15 centimeter
lang. Adulren worden niet langer dan 50
centimeter. Deze soort behoort, evenals de ons
allen bekende Ringslang (Natrix natrix), tot de
onderfamilie der Waterslangen, of NATRICINAE. In
een relatief droog gedeelte van het bos ontdekren
we een volwassen Wagler' s Groefkopadder
( Tropidolaemus waglen) die op een meter hoogte op
een rak lag. De grijpstaart van de Wagler's
Groefkopadder getuigt van een vergaande aanpassing
aan een leven in de bomen. Karakteristiek voor
de Groefkopadders zijn de warmtegevoelige organen
die achter de neusgaten gesitueerd zijn. Deze
dieren kunnen daarmee minieme temperatuurverschillen
detecteren. Vanwege deze temperatuurgevoelige
sensoren en het genuanceerde gifapparaat
worden de Groefkopadders beschouwd als de meest
geavanceerde slangen. Wagler's Groefkopadders
zijn extreem onverstoorbare slangen en we konden
de slang dan ook in alle rust en van dichtbij bestuderen.
Prachtig! Vanwege her succes van deze eerste
dag besloten we de volgende dag terug te keren. We
zagen alleen de Wagler's Groefkopadder terug, deze
lag nog op dezelfde positie. Ook bewandelden we
twee keer 's avonds een gedeelte van het pad. We
zagen veel schorpioenen, een mooie
Naaktvingergekko ( Cyrtodactylus consobrinus) en
een Rondooggekko ( Cnemaspis nigridius). De slangen
lieten het echter afWeten. Tegen her eind van
onze vakantie, drieëneenhalve week later, bewandelden
we nogmaals 's ochtends het hele pad. De
eerste waarneming betrof een juveniele
Hoekkopagame ( Gonocephalus liogaster). Her diertje
bevond zich vlak boven de grond op de stam van
een boompje. De Wagler's groefkopadder lag er
nog steeds en was slechts twee meter verwijderd van
zijn oorspronkelijk posme. Een Wagler's
Groefkopadder die ik tijdens een eerdere vakantie
zag, lag vier dagen later ook nog op dezelfde plaats.
We waren geïntrigeerd door de zeer beperkte mobiliteit
van deze slangen. Je vraagt je af hoe deze dieren
zich reproduceren. De dichtheid aan slangen is
zeker nier groot en daarom zullen deze slangen toch
behoorlijke afstanden moeren overbruggen om een
partner te vinden.
Lacerta 60(3) * 2002
Kennelijk is er sprake van een voortplantingsperiode
waarin deze slangen veel actiever zijn of is her
ene geslacht stationair terwijl her andere geslacht
acriever is. Wij namen afscheid van onze
Groefkopadder en vervolgden onze weg. Bij een
smalle, overwegend droge bedding van een
stroompje zagen we een zwarte slang tussen de bladeren
en stenen verdwijnen. Ik pakte de circa I ,2
meter lange slang bij de staart om vast te kunnen
stellen welke soort her was. De slang kwam revoorschijn,
stak zijn kop omhoog, spreidde zijn
hals uit en blies vervaarlijk. Daarmee stond direct
vast welke soort her betrof: de Spugende Cobra
(Naja sumatrana). Op zo'n moment gaat er een vrij
luide alarmbel in je hoofd af. Toch besloot ik de
slang re vangen omdat her een persoonlijke favoriet
is. Gezien de bewapening van deze soort was
het een lastige opgave. Op een gegeven moment
had ik mijn bergschoen voorzichtig op de slang
geplaatst terwijl ik zijn staart met mijn hand vast
hield. Mijn vrouw zocht in de russenrijd naarstig
naar een stok waarmee ik de kop onder controle
kon krijgen. De slang draaide zich naar mijn
schoen en spoot op ongeveer tien centimeter
afstand twee kaarsrechte stralen gif over de punt
van mijn schoen. Een fantastisch gezicht! Ik had
gelezen dat het gif als een mist wordt versroven en
een bereik heeft van een meter. Dat was zeker niet
her geval. De stralen deden mij denken aan twee
warerpistolen die tegelijkertijd werden afgeschoten.
Het was opmerkelijk dar de cobra op die korre
afstand gif spuwde in plaats van een beet roebracht.
Ik denk dat het spuwen van gif de voorkeur
heeft omdat het roebrengen van een beet vereist
dar het meest cruciale deel van her lichaam, de
kop, aan de aanvaller blootgesteld wordt. Mijn
vrouw reikte mij inmiddels een stok aan waardoor
ik her dier kon vangen. Ik hield de slang achter de
kop vast en mijn vrouw pakte de camera om
foto's re maken. Zij bevond zich op circa twee
meter afstand van de slang. De cobra reageerde
onmiddellijk op haar beweging. Uit alle macht
probeerde hij zijn kop naar mijn vrouw te draaien
en vervolgens spoot hij twee stralen gif in haar
richting. Gelukkig stond ik gedraaid ren opzichte
van mijn vrouw zodat de cobra zijn kop niet helemaal
naar haar toe had kunnen draaien. De stralen
misren op tien centimeter haar blouse. Op basis
van deze waarneming vermoed ik dar deze slangen
103

Borneo Groefkopaddcr, Trimeremm s bomeensis
in staat zijn met hun gif twee tot d rie meter te overbruggen.
Toen ik de slang los lier richrre hij zich
mereen op, spreidde zijn hals uit en keek ons aan.
Vervolgens bewoog de slang zich naar achteren terwijl
hij ons aa n bleef kijken. Daarna verdween hij
vliegensvlug. Ik ben nog nooit zó onder de indruk
geweest van een slang. GRZIMEK (1973) vermeldt
nog een grappig feit met betrekking tor
cobragif: één gram is voldoende om I 0.000 kilogram
mensen, 8.333 kilogram muizen of 1.250
kilogram honden re doden. Die nacht kon ik moeilijk
in slaap komen ... De volgende dag verrelden
we een taxichauffeur dar we een spugende cobra
hadden gevangen. We hadden vaker van zijn diensren
gebruik gemaakt en wc waren benieuwd hoe
hij zou reageren. Zijn reactie: "And rhen you ki lled
ir?". W ij: "No, of course no r. !r's a beautiful animal".
Dar vond hij zo hilarisch dar hij al lachend
zijn hoofd op het stuur legde en wij bijna verongelukten.
KUBAH NATIONAL PARK
In Kubal1 Narional Park wandelden wij een halve
Lacerta 60(3) * 2002
dag rond. We moesren eerst enkele honderden
merers over een asfaltweg lopen voordat we konden
overschakelen op een wandelpad dar her woud
in gi ng. Langs de asfaltweg, aan de rand van het
bos, zagen we een Bronsslang (Dendrelaphis caudolineatus)
die in het struikgewas lag re zonnen.
We konden de slang tot op een meter naderen. Op
her eerste gezicht leek her alsof de slang ons simpelweg
nier interessant achrre. Nauwkeuriger
observatie leerde dar de ademhali ngsfrequenrie
snel roenam en dar een felrode rong langzaam werd
uitgestoken. De slang begon kennelijk in de garen
re krijgen dar camo uAage inmiddels ijdele hoop
was. In een Airs was her die r ve rdwenen.
Bronsslangen zijn (dag-)acrieve jagers die voornamelijk
hagedissen en kikkers op her menu hebben
staan. Ze doen mij qua geelrag en uiterlijk altijd
denken aa n de Europese toornslangen (genus
Co!ttber) . In her woud zagen we russen de bladeren
op de grond een juveniele Gestreepre Kukri-slang
( 0/igodon octolineatlls). Her slangetje was ongeveer
15 centimeter lang. Adulten bereiken een lengte
van ma.ximaal 60 centimeter. Deze soort heeft een
rode dorsale lengresrreep. Gelukkig maar, want ik
104

denk nier dat wij hem anders hadden onrdekr. De
achrersre randen van Kukri-slangen zijn srerk vergroot.
Volgens één bron (COX er al, 1998) worden
deze gebruikt om reptielen- en vogeleieren re openen,
volgens een andere bron (STUEBING &
INGER, 1999) om skinks vasr re kunnen houden.
Men is her er in elk geval over eens dat ze er goede
wonden mee kunnen maken in je hand. O p her
wandelpad waren op steile gedeeltes houten trapconstructies
gebouwd. O p de terugweg wees mijn
vrouw op een object dat op een traptrede lag en
stelde ze de vraag "wat is dar?". Ze was er duidelij k
nier van onder de indruk aangezien ze her object
bijna met haar vinger aanraakte. Het geval leek
inderdaad op een plakje korstmos maar bleek een
juveniele Borneo G roefkopadder ( Ti·imeremm s
bomeensis) te zijn! Naderhand heb ik mijn vrouw
vriendelijk doch dringend gevraagd voortaan iets
voorzichtiger re zijn. Her diertje had zich afgeplat
en leek daarom nog minder op een slang. Dit
afplatten is een bekend gedrag bij juvenielen van
deze soort. Het slangetje had een geel staartuiteinde.
Deze gele staartpunt wordr gebruikt om een
Mangrovesb ng, Boigr1 dendrophi/n
Lacerta 60(3) "' 2002
bewegende rups of worm mee re imiteren. Een
passerende kikker of hagedis die achteloos toehapt
eindigt in de maag van de groefkopadder. Deze
boombewonende soort bereikt een lengte van circa
85 centimeter.
MULU NAT IONAL PARK
In Mulu National Park brachten wij vier dagen
door. De moesson was daar vroegtijdig van start
gegaan. We werden dagelijks geconfronteerd mer
wolkbreuken d ie hun weerga nier kenden. Tijdens
de inrervallen russen deze plensbuien wandelden
we door het woud, zowel overdag als 's avonds.
Ondanks de veelbelovende pracht van het regenwoud
1..agen wij weinig koudbloedige bewoners. In
een spieer in een boom t roffen we een
Naaktvingergekko ( Cyrtodnctylus consobrinus) aan
en langs een beekje zagen we een Hoekkopagame
(Gonocephnlus gmndis). H et insectenrijk leverde bij
wijze van troostprijs enkele boeiende vertegenwoordigers.
We zagen wandelende rakken die dusdanig
omvangrijk waren dar we ze omdoopten tot
105

wandelende boomstammen.
Vlinders van ongekende grootte en pracht fladderden
rond. Eén daarvan bracht een bezoekje aan
mijn vrouw, onder haar blouse welteverstaan. Haar
respons bestond uit een aantal primitieve kreten,
ritmisch gecombineerd met trommelslagen op haar
eigen lichaam. Het ritueel eindigde met een val in
de struiken. De onfortuinlijke vlinder overleefde
de aanslag niet. Ons onderkomen werd bewoond
door een leuke melange van gekko's: Gekko smithi,
Gekko monarchus en de beroemde Tjitjak,
Hemidactylus frenatus. In de bomen rond ons chalet
leefden Gestreepte Boomskinken (Apterygodon
vittatus). Op de laatste middag van ons verblijf
besloten we een boot, inclusief stuurman, te huren
en een smalle rivier te bevaren. We voeren met lage
snelheid zodat we goed de rivierbanken en de vegetatie
af konden speuren. Na een half uur intensief
zoeken bespraken we hoe moeilijk het is om slangen
te vinden die zich in bomen bevinden. Juist op
dat moment zagen we een zwart-geel knoedeltje in
een boom hangen: een Mangroveslang (Boiga dendrophila).
Het dier was ruim een meter lang en lag
op circa drie meter hoogte opgerold in de boom.
Deze prachtige nachtactieve slang komt veelvuldig
voor in dit type habitat. De naam suggereert dat de
soort voornamelijk in mangrovegebieden voorkomt
maar dat is niet het geval. Volwassen exemplaren
kunnen een lengte van tweeëneenhalve
meter bereiken. Om de slang te kunnen fotograferen
moesten we door de modderige rivierbank
ploeteren. Dit resulteerde enkele dagen later in een
bezoek aan het ziekenhuis. Een haakworm, afkomstig
uit de modder, had zich namelijk ter hoogte
van mijn enkel onder de huid gevestigd en creëerde
de dagen daarna al etend een indrukwekkend
labyrint. De ongenode gast had als entree in mijn
lichaam gebruik gemaakt van een wond die eerder
door een bloedzuiger was vervaardigd. T óch kan ik
iedereen aanraden een bezoek aan Maleisië te brengen
...
PELAGUS
Aan de rivier de Rajang ligt het Pelagus-resort. Wij
verbleven hier drie dagen. Zowel 's ochtends als 's
avonds wandelden we door het regenwoud. De
enige slang die we zagen was een forse Bronsslang
Lacerta 60(3) * 2002
(Dendrelaphis caudolineatus). De slang bevond zich
op het open terrein van de resort. Mogelijkerwijs
was hij op zoek naar één van de ontelbare gekko's
{van de merken Hemidactylus frenatus, CosymbohtS
platyurus, Gekko monarchus en Gekko smitht) die
het resort bewoonden. Tijdens onze zoektochten
in het donker zagen we enkele slapende hoekkopagames
( Gonocephalus grandis). De dieren sliepen
aan het uiterste einde van lange, dunne bladeren.
Ze lagen met de kop naar de plant toe, zodanig dat
de staart uitstak. Van onderaf gezien leek de staart
daardoor het uiteinde van de stengel te zijn. De
slaapplaatsen bevonden zich allen boven stromend
water. Ik moest toch even speculeren over de functie
van deze slaapplaats. Ik denk dat deze gekozen
wordt om in het duister makkelijk predators te
kunnen detecteren en om makkelijk te kunnen
vluchten. Wanneer een slang de dunne stengel
opglijdt zal de agame al snel de beweging van de
stengel voelen. De agame hoeft zich dan alleen
maar te laten vallen om door het stromende water
in veiligheid gebracht te worden. Daarbij wordt
bovendien geen geurspoor achtergelaten. Het deed
mij denken aan de drie Netpythons (Python reticulatus)
die we tijdens eerdere vakanties op Pulau
Tioman zagen. Deze lagen overdag te slapen boven
stroompjes. Eén van deze slangen vluchtte door
zich in het water te laten vallen om vervolgens
onder water te verdwijnen. Ik denk dat jonge
Netpythons veel te duchten hebben van de
Koningscobra (Ophiophagus hannah).
Mogelijkerwijs is de enige ontsnappingsmogelijkheid
via het water, aangezien een Koningscobra
niet alleen snel is maar ook een zeer goed reukvermogen
heeft. We troffen ook een slapende Borneawaterskink
( Tropidophoros brooket) aan. Het dier
lag te slapen in een inkeping in het uiteinde van
een omgevallen boomstam. Ook deze slaapplaats
bevond zich boven stromend water en de skink was
hierin dan ook snel verdwenen.
OMGEVING VAN KAPIT
Het dorpje Kapit ligt aan de rivier de Rajang. Uit
onze reisgids hadden wij begrepen dat een zekere
mister Chuang vanuit dit dorpje avontuurlijke
trips organiseerde. We besloten een gokje te wagen
en bij hem aan te kloppen. We vertelden hem
106

Bronsslang. Dendrelnphis cnudolinentm
direct dat wc primair geïnteresseerd waren in slangen.
Daarop vcrrelde hij hoe hij laarst nog een
slang probeerde dood te rijden, hoe hij eergisteren
nog een groefko padder had onthoofd, enzovoorrs.
Wij concludeerden dat hij zelf nier zo'n liefhebber
was. Toch leek h ij wel iets re bieden re hebben.
Aldus gingen wij de volgende dag met twee !bangidsen
o p pad. We liepen enkele kilometers door
een riviertje stroomopwaarts het regenwoud in. Op
een gegeven momenr zagen we een zeer grote slang
(circa drie meter) die vanaf de oever met hoge snelheid
her woud in vluchrre. Ik rende zo snel mogelijk
doo r de rivier en de oever op. Daar aangekomen
was van de slang helaas niets meer re zien of re
horen. Het dier leek in rook te zijn opgegaan.
Gezien de grootte en de uniforme kleur van de
slang was her waarschijnlijk een Koningscobra. De
Koningscobra heeft bovendien een voorkeur voor
dit type habitat. Enkele favoriete prooisoorren,
zoals Pytho ns en Mangroveslangen, ko men hier
veel voo r. H er kan echter ook een Ratrenslang
(Znocys Juscw) geweest zijn. Znocys fitscm bereikt
een lengte van drie meter en wordt vaak voor de
Koningscobra aange-lien. We liepen nog een half
Lacerta 60(3) • 2002
uur door en maakren roen kamp op de oever va n
de rivier. Ik lier onze gidsen enkele foro's van slangen
zien. Frappant was dat ze de Snuffelslang, de
G roefkopadder en de Mangroveslang herkenden
terwijl de grote, ve rvaarlijke Koningscobra ze nier
bekend voorkwam. Ik denk dar de Koningscobra
altijd zo snel vlucht dar confrontaties zeer zelden
voorkomen. Mijn vrouw en ik besloten nog een
stukje stroomopwaarts te lopen. Daar zagen we een
klein slangetje door her warer zwemmen om zich
vervolgens russen boomworreis schuil re houden.
Va nuit zijn veiliger positie stak de slang zij n kop en
hals de lucht in om vast te stellen of de kust alweer
veilig was. Gelukkig, wanr dar maakte determinatie
mogelijk. Ik vind her altijd eno rm frustrerend
als een slang verdwijnt zonder dar ik vast kan stellen
welke soort her betreft. Langs de hals liep een
rode band d ie bedekt was met een patroon van
zwarte driehoeken: een Xenochrop/;is trianguligems.
Ook deze soort behoort ror de NAT RICINAE.
Teruglo pend naar het kamp zagen we naast de
rivier in laag struikgewas enkele heftige bewegingen.
Een Bronsslang (Dendrelaphis picws) was druk
bezig een boomkikker re verorberen. De slang
107

sloeg nauwelijks acht op ons zodat we naderbij
konden komen en her gehele consumptieproces
van d ichtbij mee konden maken. De kikker, wiens
kop al in de slang was verdwenen, bleef zich met
zijn achterste "plakpoorjes" aan een blad vasthouden.
De slang was nier al re snugger wam deze probeerde
in eerste instantie, naasr de kikker, ook her
blad naar binnen re werken. Gezien de grootte van
her blad was dit echter nier mogelijk. Al met al
duurde her ruim tien minuten voordar de ki kker
verorberd was. Omdat ik nier zeker wist om welke
Dendrefaphis-soorr her ging ving ik de slang en
nam ik hem mee naar her kamp. De slang nam her
allemaal redelijk rustig op want de kikker werd nier
uitgebraakt. Onze !ban-gidsen keken wantrouwend
naar her slangenzakje. Toen we verrelden dar
er een ongevaarlij ke slang in zat werden ze enigszins
onrustig. Op de vraag of ze de slang wilden
zien werd onmiddellijk volmondig "nee" geantwoord.
Vervolgens pakte ik de boeken erbij en
opende her slangenzakje om her dier re determineren.
Eén van de gidsen nam een gepaste afstand en
de ander rende onmiddell ij k weg. O p twintig
meter afstan d bleef hij, met zijn rug naar ons roe,
Lacerra 60(3) * 2002
in zichzelf staan prevelen. Wij vroegen ons af of
zijn gemompel een religieuze betekenis had. De
taalbarrière stond ech ter nier roe dar na re gaan.
Pas roen we de slang weg hadden gebracht draaide
hij zich om en keerde hij terug. Later verrelde
mister C huang ons dar onze gids had geklaagd dar
wc de slang veel re dicht bij her kamp hadden losgelaren
en dar de slang 's nachts op bezoek had
kunnen komen. Na her nuttigen van de avondmaaltijd,
rijst met ter plekke verzamelde slakken en
varens, gingen we in her duister slangen zoeken.
O nze bange !ban-gids wilde per se mee. Dar vonden
wij, gezien zijn angst voor slangen, enigszins
raadselachtig. O p een gegeven moment wees hij
ons enthousiast op een prachtige boomkikker. Ik
wilde juisr een foto maken toen hij zijn parang
(hakmes) re voorschijn trok en de kikker van zij n
kop omdeed. De romp verdween in zijn broekzak.
Her begon ons duidelijk re worden waarom hij
meewilde. Even later onderging een grore pad herzelfde
lor. W ij hoopren inmiddels vurig dar we
geen dieren meer regen zouden komen. We zagen
nog een mooie boomkikker maar hielden dar maar
voor ons ... Her enige reptiel dar we ontdekren was
108

een prachtige Naaktvingergekko ( Cyrtodactylus
malayanus). Deze bevond zich, mer de kop naar
beneden, op de stam van een boompje. De gekko
werd door onze gids gelukkig nier als culinair
ingrediënt beschouwd. De volgende dag liepen we
door de rivier terug. We zagen in her water nog
rwee maal een Xenochrophis triangu/igerus. Eén
exemplaar vingen we. Onze gids herhaalde
onmiddellijk her ritueel van wegrennen, rug roekeren
en prevelen.
BAKO NATIONAL PARK
In Bako National Park brachten wij een dag en een
nacht door. We wandelden door her prachtige
regenwoud maar zagen daar geen slangen. Daarom
besloten we dicht bij de chalets, aan de rand van
het woud, te zoeken. Dar leverde meer op. 's
Avonds vonden we een slapende dagactieve slang
en overdag een slapende nachtactieve slang. De slapende
dagactieve slang was een Bronsslang
(Dendrelaphis pictus). De slang lag op rwee meter
hoogte op een dunne tak. Een Nederlands stel dat
wij in Pelagus onrmoerren had daar tijdens een
nachttocht ook een slapende Bronsslang in her
struikgewas aangetroffen. Ik had alrijd aangenomen
dar Bronsslangen onder de grond een slaappiaars
zoeken. De reden hiervoor is dat ik
Bronsslangen altijd naar de grond heb zien vluchten.
De slapende nachtactieve slang was een juveniele
Wagler's Groefkopadder. Deze was prachtig
fluorescerend groen en hing op circa vijf meter
hoogte in een boom.
ENKELE STATISTIEKEN
Inmiddels zitten er vijf vakamies in Maleisië op
met een torale duur van drieëneenhalve maand. In
totaal werden 51 slangen waargenomen. Hiervan
kon ik 9 exemplaren nier met zekerheid determineren
doordat deze te snel vluchtten. De 42 gedetermineerde
slangen behoren ror 21 soorten. In
onderstaande tabel zijn deze soorten weergegeven
naar familie en onderfamilie (indeling conform
EMBL-darabase). Maar liefst 27 van de 51 waargenomen
slangen bevonden zich in bomen of in
struikgewas. Drieënrwinrig van de 51 waargenomen
slangen vonden we aan de rand van primair
regenwoud, vaak dichtbij menselijke bewoning.
Lacerta 60(3) * 2002
FAMILIE Aanral
SUBFAMILIE
Soort
ELAPIDAE
BUNGARINAE
Bungarus jlaviceps
Naja sumatrana
Ophiophagus hannah
VIPERIDAE
CROTALINAE
Tropido/aemm wag/eri 3
Trimeremms bomeensis
BOIDAE
PYTHONINAE
Python reticulatus 3
COLUBRIDAE
CALAMARIINAE
Ca/amaria /umbricoidea
COLUBRINAE
Ahaetui/a prasina 9
Ahaetui/a mycterizam
Boiga dendrophila
Chrysopelea pelias
Dendrelaphis caudolineatus 2
Dendrelaphis cyanochloris* 1
Dendrelaphis pictus 3
E/aphe taeniura 3
Lepturophis bomeensis
Oligodon octolineatus
NATRICINAE
Psammodynastes pulverulentus 3
Rhabdophis conspicillatus 1
Xenochrophis maculatus** 1
Xenochrophis trianguligerus 3
*Deze slang heb ik eerder (van ROOIJEN, 200la) op
basis van twee boeken (COX et al., 1998 en STUE­
BING & INGER, 1999) fourief gedetermineerd als
Dendrelaphis formosus. Beide boeken ronen namelijk een
Dendrelaphis ryanochloris onder de naam Dendrelaphi
formosus. Correcte naamgeving en foto's van de
Dendrelaphis-soorten die in dit gebied voorkomen kunnen
gevonden worden in MANTHEY & GROSSMAN
(1997) en VOGEL (1990).
**De betreffende slang heb ik in een eerder artikel (van
ROOIJEN, 2001b) Rhabdophis chrysarga genoemd.
Toen ik de dia's van de slang nog eens minutieus bestudeerde
kwam ik tot de conclusie dat het ging om
Xenochrophis maculatus
109