Lees het rapport - Artsen Zonder Grenzen
Lees het rapport - Artsen Zonder Grenzen
Lees het rapport - Artsen Zonder Grenzen
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
12 januari<br />
2010<br />
HAÏTI, EEN JAAR LATER<br />
februari<br />
maart<br />
april<br />
mei<br />
juni<br />
juli<br />
augustus<br />
september<br />
oktober<br />
november<br />
december<br />
12 januari<br />
2011<br />
© Kadir van Lohuizen / NOOR<br />
EEN OVERZICHT VAN ARTSEN ZONDER GRENZEN'S HUMANITAIRE HULPVERLENING<br />
GEPUBLICEERD OP 10 JANUARI 2011
Voorwoord<br />
Tijdens mijn recente bezoek aan Haïti waren de vernielingen<br />
als gevolg van de aardbeving er nog zeer goed zichtbaar.<br />
Ik was geschokt door de omvang van de ramp en<br />
tegelijk sterk onder de indruk van de veerkrachtigheid waarvan<br />
de Haïtianen blijk geven.<br />
Deze noodhulpoperatie is tot op vandaag de grootste in de<br />
40-jarige geschiedenis van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> (AZG). Onze<br />
middelen werden zwaar op de proef gesteld gezien de urgentie<br />
en de gigantische omvang van de medische nood meteen na<br />
en in de nasleep van de ramp. Maar de teams van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong><br />
<strong>Grenzen</strong> hebben bijzonder goed werk geleverd. Dankzij de vrijgevigheid<br />
van private schenkers over de hele wereld, konden<br />
we snel reageren op de medische en humanitaire noden van de<br />
bevolking, en konden we de nodige middelen vrijmaken voor<br />
<strong>het</strong> bestrijden van de venijnige cholera-epidemie, die al aan<br />
meer dan 3.000 Haïtianen <strong>het</strong> leven gekost heeft.<br />
Een jaar na de ramp is <strong>het</strong> belangrijk de balans van onze acties<br />
op te maken en de gemaakte keuzes te analyseren. We moeten<br />
ook de bestaande uitdagingen onder ogen zien, de nodige strategieën<br />
formuleren en lessen trekken uit wat gebeurd is, om<br />
onze noodhulpoperaties in de toekomst te verbeteren.<br />
De internationale agentschappen moeten hun engagement<br />
tegenover zowel de Haïtianen als de schenkers nakomen. Als<br />
humanitaire hulpverleners moeten we verslag uitbrengen over<br />
onze operationele keuzes en transparante informatie geven<br />
over onze uitgaven. In dit <strong>rapport</strong> heeft <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong><br />
haar activiteiten van <strong>het</strong> jaar 2010 in Haïti gedocumenteerd. Ik<br />
nodig u graag uit dit <strong>rapport</strong> te lezen.<br />
Vandaag hebben meer dan een miljoen inwoners nog steeds<br />
geen dak boven hun hoofd. Vóór de aardbeving leefden honderdduizenden<br />
Haïtianen in erbarmelijke omstandigheden, met<br />
name in de sinds jaar en dag achtergestelde sloppenwijken van<br />
de hoofdstad, waar ze maar weinig georganiseerde hulp kregen.<br />
Hun directe behoeften moeten, samen met de heropbouw<br />
op lange termijn, centraal blijven staan in de humanitaire operaties<br />
in Haïti.<br />
Tot slot wil ik graag mijn dank betuigen aan de ruim 8000 <strong>Artsen</strong><br />
<strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> die zich onvermoeibaar hebben ingezet om de<br />
getroffen bevolking te helpen, alsook aan de Haïtianen zelf die<br />
ons hebben verwelkomd en die onze acties steunen. Onze gedachten<br />
gaan in <strong>het</strong> bijzonder naar de medewerkers van <strong>Artsen</strong><br />
<strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> en hun naasten die bij de aardbeving <strong>het</strong> leven<br />
hebben gelaten. Wij vergeten hen niet..<br />
Dr. Unni Karunakara<br />
Internationaal Voorzitter van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong>
Inhoudstafel<br />
INLEIDING<br />
1 I OVErZIcHT VAN AZG’s rEAcTIE: keuzes, uitdagingen en getrokken lessen<br />
1.1 I DE NOODFAsE 12 januari – 30 april, 2010<br />
De gewonden indelen<br />
Medische voorraden<br />
De veldhospitalen<br />
Herstel van ziekenhuiscapaciteit<br />
Behandeling van <strong>het</strong> “Crush Syndrome”<br />
Medische uitdagingen: omgaan met enorme chirurgische behoeften<br />
Versterken van postoperatieve zorg<br />
Kinesitherapie<br />
Psychosociale noodzorg<br />
Psychiatrische zorg<br />
Basisgezondheidszorg voor ontheemden<br />
Acute en chronische aandoeningen<br />
Dringende verloshulp<br />
Brandwondenverzorging<br />
Niet-medische bijstand<br />
Water en sanitaire voorzieningen<br />
Personeel<br />
1.2 I NA DE NOODFAsE 1 mei – 21 oktober, 2010<br />
Reorganisatie van de medische activiteiten<br />
Tenten en drinkwater<br />
Orkaanseizoen<br />
1.3 I rEAcTIE OP DE cHOLErA-EPIDEMIE 22 oktober – tot vandaag<br />
Huidige situatie<br />
2 I FINANcIËLE VErANTWOOrDING<br />
Belangrijkste uitgavenposten<br />
3 I VOOrUITZIcHTEN<br />
Voorziene projecten<br />
Noodverloskunde<br />
De stichting Sant Se Afe Pam<br />
Containerziekenhuis in Tabarre<br />
BEsLUIT
4<br />
12 januari<br />
2010<br />
Inleiding<br />
februari<br />
maart<br />
april<br />
mei<br />
juni<br />
juli<br />
augustus<br />
september<br />
oktober<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
november<br />
december<br />
12 januari<br />
2011<br />
© Bruno Stevens/Cosmos<br />
Lang voor de verwoestende aardbeving van 12 januari 2010<br />
voerden de Haïtianen al een dagelijkse overlevingsstrijd.<br />
V<br />
ele duizenden mensen leefden in krotten- en sloppenwijken en werden geregeld van de buitenwereld<br />
afgesloten door modderstromen, die gepaard gingen met hevige stortregens. in de economie zat weinig<br />
toekomst, overal heerste werkloosheid, en de bevolking was al lang gewend aan opstoten van georganiseerd<br />
geweld en aan politieke problemen. Het schrijnende gebrek aan toegang tot de zorgverlening en de<br />
vele uitbarstingen van geweld waardoor de geschiedenis van <strong>het</strong> land is getekend, vormden voor artsen zonder<br />
grenzen de aanleiding om bijna twintig jaar geleden in Haïti te gaan werken.<br />
Voor de meeste Haïtianen was zelf de meest elementaire basiszorg niet toegankelijk, wegens de hoge tarieven<br />
die worden aangerekend door de private en openbare instellingen voor gezondheidszorg. de openbare poliklinieken<br />
en ziekenhuizen werden vaak slecht beheerd en kregen vaak af te rekenen met stakingen en een tekort<br />
aan personeel, medicijnen en medisch materiaal. Patiënten konden niet opgenomen worden wegens plaatsgebrek,<br />
of niet behandeld worden wegens geldgebrek. een kind ter wereld brengen was in Haïti erg risicovol: 630 op<br />
100.000 moeders overleefden de bevalling niet – een cijfer dat 50 keer hoger ligt dan in buurland de Vs.<br />
in Port-au-Prince waren heel wat arme mensen in sterke mate afhankelijk van de gratis spoeddiensten van azg.<br />
onze medische organisatie is sinds 1991 in Haïti actief en is er de voorbij 2 decennia getuige geweest van <strong>het</strong><br />
lijden en de levenbedreigende verwaarlozing waar de bevolking ook in periodes van relatieve rust mee te maken<br />
kreeg. Het land kon nauwelijks weerlozer zijn tegenover de vernietigende impact van een natuurramp op de<br />
medische voorzieningen.<br />
tot zover de Haïtiaanse context voor 12 januari 2010. de situatie in <strong>het</strong> land werd toen nog schrijnender dan ze<br />
al was, veel erger dan wat de meest op de proef gestelde burgers ooit hadden meegemaakt.
12 januari<br />
2010<br />
Inleiding<br />
februari<br />
maart<br />
april<br />
mei<br />
juni<br />
juli<br />
augustus<br />
september<br />
oktober<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
november<br />
december<br />
12 januari<br />
2011<br />
de balans van de ramp is verschrikkelijk. Honderdduizenden doden en gewonden. Miljoenen mensen werden<br />
plots dakloos. de gebouwen van de weinige functionerende instellingen in <strong>het</strong> land waren vernield en zo goed<br />
als onbruikbaar. de organisaties die moesten toezien op de hulp in geval van een ramp — de Haïtiaanse regering,<br />
de Verenigde naties — waren ook zelf zwaar getroffen. geen enkele instelling in Haïti was dus nog in staat<br />
de reactie op deze catastrofe of de massale toevloed van noodhulp in <strong>het</strong> land te organiseren.<br />
op <strong>het</strong> moment van de ramp leidde artsen zonder grenzen drie ziekenhuizen in Port-au-Prince. de organisatie<br />
reageerde zo snel en zo volledig mogelijk op de medische en humanitaire noden van de getroffen inwoners.<br />
duizenden Haïtianen, van wie de meeste zelf rechtstreeks door de ramp getroffen waren, sloten zich aan bij de<br />
honderden internationale medewerkers om artsen zonder grenzen te helpen de slachtoffers bij te staan. artsen<br />
zonder grenzen heeft normaal ongeveer 800 mensen in dienst in Port-au-Prince, maar dat cijfer steeg al snel tot<br />
3400 personen, verspreid over 26 ziekenhuizen en 4 mobiele poliklinieken. op enkele dagen tijd ontving artsen<br />
zonder grenzen meer dan 104 miljoen euro voor <strong>het</strong> organiseren van de noodhulp – de grootste noodhulpoperatie<br />
ooit van azg. Het geld was afkomstig van miljoenen mensen over de hele wereld.<br />
de bijna totale vernieling van een al erg wankel gezondheidssysteem, en <strong>het</strong> niet nagekomen engagement van<br />
bepaalde hulporganen die een antwoord hoorden te bieden op de niet-medische noden van de getroffen bevolking,<br />
waren bepalend voor de reactie van artsen zonder grenzen in de dagen, weken en maanden na de<br />
aardbeving.<br />
Met dit <strong>rapport</strong> willen we aan <strong>het</strong> grote publiek, aan de Haïtianen en aan allen die artsen zonder grenzen steunen,<br />
laten zien hoe <strong>het</strong> ingezamelde geld voor de noodhulp sinds de aardbeving is besteed. de gemaakte keuzes<br />
worden toegelicht, alsook wat we hieruit als organisatie geleerd hebben, en wat onze vooruitzichten en projecten<br />
voor de toekomst zijn.<br />
dit document bestaat uit drie delen. Het eerste deel behandelt in drie fasen de chronologie van de door artsen<br />
zonder grenzen uitgevoerde operaties in Haïti sinds 12 januari: de noodfase (12 januari – 30 april), de periode<br />
na de noodfase (1 mei – 21 oktober) en de cholera-epidemie (vanaf 22 oktober). in <strong>het</strong> tweede deel volgt een<br />
overzicht van de financiële middelen die door artsen zonder grenzen besteed werden in 2010. in <strong>het</strong> laatste deel<br />
komen de huidige uitdagingen en toekomstige projecten aan bod.<br />
5
12 12 januari januari<br />
6<br />
2010 2010<br />
Inleiding<br />
februari februari<br />
maart maart<br />
Een snel overzicht<br />
april<br />
30 april<br />
mei mei<br />
juni juni<br />
juli juli<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
augustus augustus<br />
september<br />
september<br />
oktober oktober<br />
november<br />
november<br />
december december<br />
12 12 januari januari<br />
2011 2011<br />
de onderstaande cijfers geven een overzicht van de verschillende activiteiten die artsen zonder grenzen<br />
uitvoerde in de 10 maanden volgend op de aardbeving. de cijfers in de tweede kolom houden rekening<br />
met de periode van 12 januari tot 31 oktober, de laatste datum waarvoor cumulatieve gegevens beschikbaar<br />
waren (met uitzondering van <strong>het</strong> aantal cholerapatiënten: 91,000 op 2 januari 2011).<br />
Personeel<br />
12 januari - 31 oktober<br />
Haitiaanse medewerkers 2.844<br />
Internationale medewerkers 260<br />
Medische faciliteiten<br />
Operatiezalen 15<br />
Bedden 1.121<br />
Herstelde ziekenhuizen 10<br />
Nieuwe constructies 6<br />
Vaste sites (maximum voor die periode) 12<br />
Mobiele gezondheidsposten 3<br />
cholerabehandelingscentra (22 okt. – 12 cec.) 47<br />
Medische activiteiten<br />
Behandelde patiënten 358.758<br />
chirurgische operaties 16.578<br />
Behandelde patiënten: postoperatieve zorg 10.939<br />
Behandelde patiënten: trauma door geweld 7.110<br />
Behandelde patiënten: ander trauma 38.534<br />
Behandelde patiënten: cholera 91.000<br />
Behandelde patiënten: psychosociale en mentale<br />
gezondheid<br />
177.212<br />
Behandelde patiënten: bevallingen 15.105<br />
Behandelde patiënten: seksueel geweld 696<br />
Logistiek materiaal<br />
Uitgedeelde noodhulpkits (vanaf 12 mei) 85. 000<br />
Uitgedeelde tenten 45.940<br />
Uitgedeelde liters water per dag vanaf 31 oktober 516.000<br />
Gebouwde latrines 823<br />
Gebouwde douches 302
1<br />
12 januari<br />
2010<br />
Overzicht van azg’s reactie<br />
februari<br />
maart<br />
30 april<br />
mei<br />
juni<br />
juli<br />
augustus<br />
september<br />
oktober<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
november<br />
december<br />
12 januari<br />
2011<br />
Ten tijde van de aardbeving leidde <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> drie structuren voor secundaire zorg in Port-au-<br />
Prince: een centrum voor noodgezondheidszorg in de sloppenwijk van Martissant, een ziekenhuis voor traumatologie<br />
en orthopedie, voorzien van een dienst intensieve brandwondenverzorging en een centrum voor<br />
functionele revalidatie in de wijk Pacot, en tot slot een ziekenhuis voor verloskunde en prenatale zorg in <strong>het</strong> district<br />
Delmas. Al die instellingen voor tweedelijnszorg waren bedoeld als antwoord op de noden van de inwoners van de<br />
arme stadsdelen, die vaak <strong>het</strong> slachtoffer waren van geweld.<br />
Het personeel, de patiënten en de infrastructuur van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> werden door de aardbeving zwaar<br />
getroffen. Twaalf Haïtiaanse medewerkers van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> kwamen om. Ook verschillende patiënten en<br />
mensen die bij hen waren konden niet meer levend van onder <strong>het</strong> puin gehaald worden. Andere personeelsleden<br />
raakten gewond of verloren één of meerdere vrienden of familie-<br />
leden. sommigen verloren al hun bezittingen en bleven dakloos<br />
achter.<br />
Ondanks <strong>het</strong> verlies en de zware beproevingen ging de meerderheid<br />
van <strong>het</strong> plaatselijke personeel meteen weer aan de slag.<br />
De meesten bleven gedurende heel die moeilijke periode actief.<br />
De ziekenhuizen van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> voor verloskunde<br />
en traumatologie werden door de aardbeving verwoest. Enkel<br />
de spoedafdeling van Martissant bleef operationeel. De dienst<br />
werd heel snel overrompeld. Patiënten lagen zelfs op de grond.<br />
“<br />
© Julie Rémy<br />
Ik kom werken, want dit is een<br />
echte ramp, en ik voel me betrokken.<br />
Als buitenlanders hun leven willen<br />
riskeren om de mensen hier te komen<br />
verzorgen, ben ik als Haïtiaan<br />
verplicht <strong>het</strong>zelfde te doen.<br />
charles Joseph, maatschappelijk werker die<br />
bij de aardbeving zijn huis verloor.<br />
“<br />
7
8<br />
1<br />
12 12 januari januari<br />
2010 2010<br />
Overzicht van azg’s reactie<br />
februari februari<br />
maart maart<br />
30 30 april april<br />
mei mei<br />
juni juni<br />
juli juli<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
augustus augustus<br />
september<br />
september<br />
oktober oktober<br />
november<br />
november<br />
december december<br />
12 12 januari januari<br />
2011 2011<br />
Het centrum, dat normaal een capaciteit van maximum 50 patiënten heeft, moest in de eerste uren na de aardbeving<br />
plots meer dan 400 zwaargewonde en stervende mensen opvangen.<br />
Ook bij andere medische en administratieve vestigingen van AZG meldden er zich patiënten, met meervoudige open<br />
breuken, gekneusde ledematen, schedelfracturen, ruggengraatletsels en dodelijke brandwonden. De teams legden<br />
zich in de eerste plaats toe op <strong>het</strong> reinigen van de wonden, <strong>het</strong> aanbrengen van verbanden en <strong>het</strong> stabiliseren van<br />
de breuken. In de eerste dagen werd prioriteit gegeven aan verzorging en stabilisering van de gekwetsten, aan <strong>het</strong><br />
ordenen en indelen in groepen, aan vitale operaties en stervensbegeleiding.<br />
Hoewel <strong>het</strong> grootste deel van haar infrastructuur vernield was,<br />
kon <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> toch snel reageren dankzij de<br />
aanwezigheid van ervaren personeel en voorraden medicijnen,<br />
chirurgisch, medisch en logistiek materiaal. De teams van <strong>Artsen</strong><br />
<strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> pasten zich snel aan de situatie aan terwijl <strong>het</strong><br />
logistiek personeel zich organiseerde om de omstandigheden<br />
voor de opvang van de patiënten te verbeteren.<br />
De teams van <strong>het</strong> gezondheidscentrum in Martissant concentreerden<br />
zich in eerste instantie op <strong>het</strong> aanbrengen van verbanden<br />
en pleisters bij lichte verwondingen. In <strong>het</strong> revalidatiecentrum<br />
van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> in Pacot, kon slechts één tafel<br />
gebruikt worden voor kleine chirurgische ingrepen. In en rond<br />
<strong>het</strong> Trinité-ziekenhuis, dat door de aardbeving zwaar beschadigd<br />
was, vonden de eerste chirurgische ingrepen plaats onder<br />
noodtenten of op straat, tot enkele dagen later een container<br />
werd omgevormd tot operatiezaal. De acht Haïtiaanse gespecialiseerde<br />
chirurgen en <strong>het</strong> rouwende personeel van <strong>het</strong> Trinitéziekenhuis<br />
bleven de mensen verzorgen met de weinige middelen<br />
waarover ze beschikten.<br />
De logistieke teams van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> vormden ook<br />
de apotheek van <strong>het</strong> Trinité-ziekenhuis om tot operatiezaal. 48<br />
uur later kon <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> met chirurgische ingrepen<br />
beginnen in twee operatieblokken in <strong>het</strong> openbaar ziekenhuis<br />
van choscal, nadat ze er enkele bruikbare kamers hadden gevonden,<br />
waaronder een kamer voor nazorg. Andere patiënten<br />
werden opgevangen in een kantoor van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong>.<br />
Op 15 januari werden zware chirurgische ingrepen uitgevoerd<br />
in tenten vlakbij <strong>het</strong> ziekenhuis van carrefour, waar <strong>Artsen</strong><br />
<strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> eveneens actief is.<br />
“<br />
Vijf minuten na de aardbeving<br />
kwamen de mensen al bij ons<br />
aankloppen voor hulp. Binnen<br />
enkele uren waren er al honderden<br />
mensen die een chirurgische<br />
ingreep nodig hadden.<br />
Dr. Jeanne cabeza, medisch coördinator voor<br />
AZG’s operaties in Haiti, was aanwezig in <strong>het</strong><br />
rehabilitatiecentrum in Pacot en raakte, net<br />
zoals sommige andere collega’s, lichtgewond<br />
“<br />
© Julie Rémy
1.1<br />
12 januari januari<br />
2010 2010<br />
De noodfase<br />
februari februari<br />
maart maart<br />
Gewonden indelen<br />
30 april april<br />
mei mei<br />
juni juni<br />
juli<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
Het ordenen en indelen in groepen is een stap die <strong>het</strong> verzorgend<br />
personeel in staat stelt te zien welke patiënten <strong>het</strong> zwaarst<br />
gewond zijn en welke zorgen <strong>het</strong> eerst moeten worden toegediend.<br />
Het is van essentieel belang dat dit zo optimaal mogelijk<br />
gebeurt, opdat met de beschikbare middelen zoveel mogelijk<br />
levens kunnen worden gered en <strong>het</strong> sterftecijfer zoveel mogelijk<br />
kan worden teruggedrongen. Bij de ordening moeten soms<br />
moeilijke keuzes worden gemaakt, en deze stap werd door de<br />
teams van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> niet altijd gerespecteerd wegens<br />
<strong>het</strong> overweldigende aantal gewonden al meteen na de<br />
aardbeving. De uitzonderlijke werkomstandigheden en de zware<br />
werkdruk zorgden ervoor dat er soms erg moeilijke beslissingen<br />
moesten worden genomen. Er werd voor gekozen voorrang te<br />
geven aan de patiënten met de grootste overlevingskansen.<br />
In <strong>het</strong> dertigtal buitenlandse veldhospitalen dat in de eerste drie<br />
maanden in Haïti werd opgericht, was <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong><br />
een van de belangrijkste verstrekkers van chirurgische noodhulp.<br />
De chirurgen van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> deden 5707<br />
zware chirurgische ingrepen, waaronder 150 amputaties.<br />
De chirurgische strategie, die bepaald wordt volgens de beschikbare<br />
middelen en de bestaande noden, moet voortdurend aangepast<br />
en geëvalueerd worden door de meest ervaren chirurgen<br />
in samenwerking met hun collega’s. Wegens <strong>het</strong> grote aantal<br />
gekwetsten gebeurde dit tijdens de eerste dagen na de aardbeving<br />
niet systematisch. De zorgverleners werkten dag in dag uit<br />
en gaven de voorrang aan actie; beschouwingen en planningen<br />
augustus augustus<br />
september<br />
september<br />
oktober oktober<br />
november<br />
november<br />
december december<br />
“<br />
12 januari januari<br />
Het ging om agressieve<br />
verwondingen, die na 3, 4 dagen<br />
ernstig ontstoken raakten, terwijl er<br />
voortdurend gewonden van onder<br />
<strong>het</strong> puin werden gehaald. Dit type<br />
chirurgische interventie is op zich<br />
niet moeilijk, maar <strong>het</strong> wegnemen<br />
van dood of beschadigd weefsel en<br />
<strong>het</strong> amputeren van ledematen zijn<br />
brutale, bijna primitieve ingrepen. Je<br />
moet beslissen of je een arm of been<br />
kunt redden, dan wel of <strong>het</strong> moet<br />
worden afgezet. Een amputatie is<br />
natuurlijk <strong>het</strong> allerlaatste wat je wilt<br />
doen. Maar als iemand dagenlang<br />
gekneld heeft gezeten onder een<br />
ingestort gebouw, dan zijn de<br />
weefsels heel erg beschadigd en is er<br />
groot risico op een zware infectie of<br />
een septische shock.<br />
AZG-chirurg Paul McMaster<br />
die minder dan een week na de aardbeving<br />
ter plaatse was in Haiti.<br />
“<br />
2011 2011<br />
© Julie Rémy<br />
9
10<br />
1.1<br />
12 12 januari januari<br />
2010 2010<br />
De noodfase<br />
februari februari<br />
maart maart<br />
30 30 april april<br />
mei mei<br />
juni juni<br />
juli juli<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
moesten even wachten. Een van de lessen die <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong><br />
<strong>Grenzen</strong> hieruit trok, is dat men in de toekomst over meer coördinatoren<br />
met ervaring op <strong>het</strong> vlak van chirurgie moet kunnen<br />
beschikken.<br />
Die vaststelling toont aan dat men beter moet kunnen reageren<br />
wanneer er veel slachtoffers zijn, mede door een goede ordening,<br />
<strong>het</strong> stabiliseren van de gewonden, een verwijssysteem<br />
en zorgverstrekking bij <strong>het</strong> levenseinde. Dit zou <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong><br />
<strong>Grenzen</strong> in staat moeten stellen de eigen mogelijkheden<br />
en competenties in de organisatie van de ordening, de nooddiensten<br />
en de intensieve zorgeenheden in precaire situaties te<br />
verbeteren.<br />
augustus augustus<br />
september<br />
september<br />
oktober oktober<br />
november<br />
november<br />
december december<br />
“<br />
12 12 januari januari<br />
de dokters hebben er inderdaad<br />
alles aan gedaan om me te helpen en<br />
mijn benen te redden. na meer dan<br />
10 dagen was de infectie niet meer te<br />
stoppen, en moesten ze amputeren.<br />
ze hebben me de vraag gesteld en de<br />
medische redenen uitgelegd.<br />
ik heb niets getekend, maar<br />
ging akkoord.<br />
23-jarige vrouw die na de aardbeving door<br />
AZG behandeld werd.<br />
2011 2011<br />
© Julie Rémy<br />
“
1.1<br />
12 januari<br />
2010<br />
De noodfase<br />
februari<br />
maart<br />
30 april<br />
Medische voorraden<br />
mei<br />
juni<br />
juli<br />
augustus<br />
september<br />
oktober<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
november<br />
december<br />
12 januari<br />
2011<br />
Terwijl <strong>het</strong> medische personeel de patiënten begon te verzorgen, gingen de logistieke teams in de ziekenhuizen van<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> die door de aardbeving vernield waren, op zoek naar apparatuur, materiaal en medicijnen. Er<br />
waren noodvoorraden bewaard voor in geval van overstromingen, bodemverschuivingen of epidemieën. Wat na de<br />
overstromingen van 2008 in Gonaïves was overgebleven, was nog steeds in <strong>het</strong> land, net als de verbandvoorraden<br />
voor regelmatige wondverzorging, orthopedie, behandeling van brandwonden en verloskunde.<br />
Het centrum in Martissant had voor de aardbeving nog een voorraad voor 6 maanden besteld. De teams van <strong>Artsen</strong><br />
<strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> probeerden dit materiaal zo goed mogelijk tussen de verschillende ziekenhuizen te verdelen. Ondanks<br />
de enorme druk van de eerste dagen en de transportmoeilijkheden, wist men een gecoördineerde bevoorradingsketen<br />
te organiseren voor medische benodigdheden. Dankzij giften en leveringen via PrOMEss (medische<br />
bevoorradingsstructuur, gesteund door de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) en haar regionale vertegenwoordiging,<br />
de Pan American Health Organisation, PAHO) kon men verder de eerste tekorten opvangen.<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> beschikte ook over noodvoorraden in Panama. Die bereikten Port-au-Prince voor de luchthaven<br />
overspoeld raakte met noodhulp en diplomatieke vluchten. Die noodvoorraden met niet-medisch basismateriaal<br />
volstonden evenwel niet om <strong>het</strong> tekort aan chirurgisch materiaal op te vangen.<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> zette zich in om de medische en niet-medische basisbevoorrading in Port-au-Prince te krijgen.<br />
Er werd contact opgenomen met officiële vertegenwoordigers van de Haïtiaanse overheid, de Verenigde Naties<br />
en de Verenigde staten, verantwoordelijk voor <strong>het</strong> luchtverkeer, opdat de vrachtvluchten met de bevoorrading van<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> gegarandeerd werden. Toch werden verschillende vluchten met materiaal en ervaren medewerkers<br />
afgeleid naar de Dominicaanse republiek, omdat ze geen toegang hadden tot de kleine luchthaven van<br />
de Haïtiaanse hoofdstad. Die laatste had eveneens schade opgelopen, kon de vele vliegtuigen niet aan en bleek<br />
bovendien onderworpen aan raadselachtige voorrangsregels voor <strong>het</strong> luchtverkeer.<br />
Tussen 14 en 18 januari werden vijf vliegtuigen van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> naar de Dominicaanse republiek afgeleid.<br />
In totaal hadden ze 85 ton medische voorraden en hulpmateriaal aan boord, waaronder een opblaasbare ziekenhuistent<br />
met een capaciteit van 100 bedden, bedoeld als ver-<br />
vanging van <strong>het</strong> Trinité Ziekenhuis. <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> heeft<br />
de afwezigheid van een voorrangsregeling voor medische noodhulp<br />
in <strong>het</strong> beheer van de luchthaven publiek aangeklaagd.<br />
Uiteindelijk werd <strong>het</strong> grootste deel van de uitrusting verstuurd<br />
via santo Domingo, in de Dominicaanse republiek, waar <strong>Artsen</strong><br />
<strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> een logistieke basis installeerde. Ondanks de<br />
grotere afstand bleek dit een trefzekerder en stabielere keuze<br />
gedurende de eerste maanden.<br />
Verschillende organisaties boden aan <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong><br />
hun diensten aan. Bijvoorbeeld Greenpeace stelde ons haar<br />
boot Esperanza ter beschikking. Daardoor kon <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong><br />
<strong>Grenzen</strong> de meest dringende medische bevoorrading per vliegtuig<br />
krijgen, terwijl de minder prioritaire maar toch basisgoederen<br />
(dekens, emmers, zeep) met de boot werd aangevoerd. Het<br />
schip bracht tevens duizenden liters brandstof mee, na de aardbeving<br />
een schaars product in Haïti.<br />
“<br />
Het is als werken in oorlogstijd.<br />
We hebben geen morfine meer om<br />
de pijn te verzachten. We kunnen<br />
niet accepteren dat vliegtuigen met<br />
medische voorraden en uitrusting<br />
waarmee levens kunnen worden<br />
gered, afgeleid worden, terwijl<br />
onze patiënten doodgaan. er moet<br />
voorrang gegeven worden aan de<br />
medische bevoorrading...<br />
rosa crestani, medisch coördinator AZG.<br />
“<br />
11
12<br />
1.1<br />
12 12 januari januari<br />
2010 2010<br />
De noodfase<br />
februari februari<br />
maart maart<br />
De veldhospitalen<br />
30 30 april april<br />
mei mei<br />
juni juni<br />
juli juli<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
augustus augustus<br />
september<br />
september<br />
oktober oktober<br />
november<br />
november<br />
december december<br />
12 12 januari januari<br />
2011 2011<br />
De logistieke teams van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> kwamen heel snel in actie om tijdelijke infrastructuur in te richten,<br />
de capaciteit van de bestaande structuren te herstellen en vergroten, te zorgen voor water en elektriciteit, desinfecteringprocedures<br />
in te voeren en ten slotte medische diensten te installeren.<br />
Na de aardbeving volgden verschillende naschokken, waarvan de sterkste zich op 20 januari voordeed. Uit angst<br />
voor nieuwe instortingen weigerden <strong>het</strong> personeel en de patiënten in de stenen gebouwen te blijven, ook in de ziekenhuizen<br />
die de eerste aardebeving overleefd hadden. In bepaalde gevallen gebeurden opnames en chirurgische<br />
ingrepen in tenten, omdat dat de enige mogelijkheid was om de gewonden te verzorgen.<br />
© Nicola Vigilanti<br />
Voor de oprichting van de veldhospitalen werd gebruik gemaakt van de infrastructuur van <strong>het</strong> ministerie van<br />
Gezondheid, gebouwen van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> of andere private gebouwen (een tandkliniek in Bicentenaire,<br />
een school in carrefour), semivaste inrichtingen in Léogâne, of nog een opblaasbaar ziekenhuis, dat eens gearriveerd<br />
een plaats kreeg op een voetbalveld in <strong>het</strong> district Delmas 30.<br />
Het opblaasbare ziekenhuis moest <strong>het</strong> Trinité-ziekenhuis vervangen, dat tijdens de aardbeving verwoest werd en<br />
waar operaties plaatsvonden, naast wondverzorging en orthopedische zorg. Het bood de mogelijkheid snel kwalitatieve<br />
medische zorg te verstrekken, als aanvulling op de andere veldhospitalen die de teams van AZG al hadden<br />
opgericht. Hoewel de vliegtuigen die <strong>het</strong> moesten aanvliegen naar de Dominicaanse republiek werden omgeleid,<br />
kon dit opblaasbaar ziekenhuis (dat Hôpital saint Louis werd genoemd) al tien dagen na de aardbeving de eerste<br />
patiënten opvangen.
1.1<br />
12 januari<br />
2010<br />
De noodfase<br />
februari<br />
maart<br />
30 april<br />
mei<br />
juni<br />
juli<br />
augustus<br />
september<br />
oktober<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
Herstel van de ziekenhuiscapaciteit<br />
november<br />
december<br />
12 januari<br />
2011<br />
Om in goede omstandigheden aan noodchirurgie te kunnen doen, investeerde <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> in veilige gebouwen<br />
die niet geraakt waren door de aardbeving, en maakte de organisatie gebruik van ziekenhuizen die bestonden<br />
uit aaneengeschakelde prefab containers. Uit angst voor een nieuwe instorting weigerden heel wat patiënten<br />
een opname in stenen gebouwen. Heel veel mensen werden in tenten behandeld.<br />
Van bij <strong>het</strong> begin concentreerde <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> zich op <strong>het</strong> herstel en de versterking van de capaciteit van<br />
de ziekenhuizen voor secundaire noodzorg. Bijvoorbeeld, speciaal voor postoperatieve verzorging werd in een oude<br />
opslagplaats snel een bijkomend centrum geïnstalleerd, door <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> uitgerust met een complete<br />
chirurgische eenheid. De organisatie koos ook meer en meer voor de bouw van duurzamere gebouwen, steunend<br />
op lokale deskundigheid en materiaal dat gemakkelijk verkrijgbaar was (funderingen in beton, raamwerk en muren<br />
in hout, staalplaat voor <strong>het</strong> dak).<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> moest zo snel mogelijk beschikken over operatieve chirurgische eenheden om zo steriel mogelijk<br />
te kunnen werken en niet langer aangewezen te zijn op de geïmproviseerde structuren in open lucht. Dankzij<br />
de steun kon in de bestaande chirurgische diensten in goede, steriele omstandigheden geopereerd worden, maar<br />
heel wat gebouwen waren overrompeld, onbruikbaar, beschadigd of compleet vernield. Om die te vervangen, werden<br />
scholen, een drankenfabriek en een kinderverblijf omgevormd tot veldhospitalen met een operatie-eenheid.<br />
Dankzij de technieken die de teams gebruikten, werd tijdens de eerste drie maanden van de interventie geen abnormaal<br />
hogere infectiegraad vastgesteld.<br />
Behandeling van <strong>het</strong> “Crush Syndrome”<br />
Een team voor de behandeling van dialysepatiënten, dat <strong>het</strong> gewend is om in geval van aardbevingen samen te<br />
werken met <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong>, slaagde erin om in minder dan een week tijd de nierdialyseactiviteiten in <strong>het</strong><br />
universitaire ziekenhuis weer op te starten. Zo konden ze patiënten behandelen met een crush syndrome met acute<br />
nierletsels, naast patiënten met chronische nierziekten.<br />
Die interventie ontvouwde zich gedurende twee maanden, en er werden heel wat middelen voor ingezet. Uit verschillende<br />
landen kwamen gespecialiseerde medewerkers naar Haïti: twintig nefrologen, verpleegsters en technische<br />
dialysemedewerkers. samen realiseerden zij <strong>het</strong> equivalent van 316 dagen dialysebehandeling. Tegenover de<br />
300.000 gekwetsten blijft dit evenwel een bescheiden cijfer, wat vooral te wijten is aan <strong>het</strong> gebrek aan mogelijkheden<br />
voor <strong>het</strong> diagnosticeren van <strong>het</strong> crush syndrome.<br />
De interventie kon hoe dan ook rekenen op uitrusting die ter beschikking werd gesteld door <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong><br />
en waarmee biochemische analyses konden worden uitgevoerd voor de diagnose, opname en behandeling van<br />
mensen met <strong>het</strong> crush syndrome. Hieruit onthouden we de nood aan een snellere opsporing van <strong>het</strong> crush syndrome<br />
in de veldhospitalen, om acute nierletsels te verhinderen en tijdige nierdialyses mogelijk te maken.<br />
1. Het crush syndrome is een toestand waarin spierweefsel dat beschadigd raakte door ernstige interne verwondingen grote hoeveelheden giftige stoffen in <strong>het</strong> bloed<br />
doen vrijkomen, wat kan leiden tot nierfalen. indien niet behandeld, kan <strong>het</strong> «crush syndrome» dodelijk zijn.<br />
13
14<br />
1.1<br />
12 12 januari januari<br />
2010 2010<br />
De noodfase<br />
februari februari<br />
maart maart<br />
30 30 april april<br />
mei mei<br />
juni juni<br />
juli juli<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
augustus augustus<br />
september<br />
september<br />
oktober oktober<br />
november<br />
november<br />
december december<br />
grafiek: aantal zware chirurgische ingrepen onder verdoving, uitgevoerd door artsen zonder grenzen<br />
in Haïti in de eerste drie maanden na de aardbeving. de cijfers moeten met enig voorbehoud geïnterpreteerd<br />
worden gezien <strong>het</strong> gebrek aan medische gegevens over de eerste twee dagen. toen werd <strong>het</strong> verzamelen<br />
van dergelijke informatie niet gepriotiseerd, gezien de enorme druk waaronder <strong>het</strong> personeel van<br />
artsen zonder grenzen stond om aan de levensreddende behoeften van de bevolking te voldoen.<br />
© Bruno Stevens / Cosmos<br />
12 12 januari januari<br />
2011 2011
1.1<br />
12 januari<br />
2010<br />
De noodfase<br />
februari<br />
maart<br />
30 april<br />
mei<br />
juni<br />
juli<br />
augustus<br />
september<br />
oktober<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
november<br />
december<br />
12 januari<br />
2011<br />
Medische uitdagingen: omgaan met enorme chirurgische behoeften<br />
Wegens <strong>het</strong> grote aantal chirurgische gevallen dat werd opgevangen door <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> (afkomstig uit<br />
andere zorgcentra, van tijdelijke interventieteams van verschillende buitenlandse regeringen of van kleine humanitaire<br />
organisaties), moest <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> haar capaciteit voor postoperatieve zorg en functionele revalidatie<br />
verhogen. Meestal ging <strong>het</strong> om chirurgie, kinesitherapie en geïntegreerde geestelijke zorg.<br />
In één enkele vestiging van AZG werden in de eerste drie dagen 807 chirurgische gevallen geregistreerd, maar over<br />
<strong>het</strong> type en de ernst is er geen informatie, omdat <strong>het</strong> verzamelen van betrouwbare gegevens niet behoorde tot de<br />
aanvankelijke prioriteiten. Na één week had <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> meer dan 3000 gekwetsten verzorgd en meer<br />
dan 400 chirurgische ingrepen verricht in de Haïtiaanse hoofdstad.<br />
Er zijn minstens twee verklaringen voor de buitengewone omvang van de catastrofe: de aardbeving raakte rechtstreeks<br />
de stedelijke infrastructuur van de hoofdstad, waardoor de regering, ngo’s, de Verenigde Naties en de private sector<br />
minder goed in staat waren te reageren. Bovendien werden erg dichtbevolkte gebieden geraakt, in wijken zonder<br />
stedenbouwkundig plan of afdoende regelgeving. De combinatie van die factoren verklaart de enorme nood aan<br />
medische verzorging en de grote moeilijkheden om aan die vraag te voldoen.<br />
Alle ziekenhuizen van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> kregen te maken met de onmogelijkheid een aantal gespecialiseerde<br />
zorgen te verlenen (neurologie, bijvoorbeeld). Het overbrengen van patiënten bleek moeilijk wegens <strong>het</strong> gebrek aan<br />
beschikbare gegevens, ook wat betreft de mogelijkheden die andere vestigingen konden aanbieden, inclusief de<br />
gebouwen van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> zelf. Er was geen enkel instrument voorhanden dat een algemeen overzicht<br />
kon geven van de beschikbare diensten. Dankzij een volgehouden logistieke inspanning, werden geleidelijk verschillende<br />
oplossingen bedacht om patiënten over te brengen. sommige patiënten werden voor gespecialiseerde<br />
zorg overgebracht naar santo Domingo. Patiënten met ernstige brandwonden werden overgebracht naar <strong>het</strong> schip<br />
UsNs comfort, dat in de belangrijkste haven lag. Pas eind februari kon <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> alle brandwondenverzorging<br />
hergroeperen in een gespecialiseerde eenheid.<br />
Versterken van de postoperatieve zorg<br />
Gezien de massale toevloed van patiënten bij wie een chirurgische ingreep nodig was, en op basis van eerdere ervaringen,<br />
wist <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> dat er stevig moest worden geïnvesteerd in postoperatieve zorg, <strong>het</strong>zij ambulant<br />
<strong>het</strong>zij met ziekenhuisopname. Naast de diensten voor postoperatieve zorg verbonden aan of geïntegreerd in de ziekenhuizen,<br />
opende <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> vanaf eind januari specifieke centra als antwoord op de massale toevloed<br />
van patiënten die langdurige postoperatieve verzorging nodig hadden.<br />
Heel wat patiënten kwamen uit andere zorginstellingen die geleid of gesteund werden door AZG, maar ze kwamen<br />
ook van andere, militaire of civiele organisaties, die na de aardbeving tijdelijke interventies deden, en veel patiënten<br />
lieten gaan met een verband, plaaster of externe fixatie, zonder hen naar elders door te verwijzen. Bijna al die centra<br />
voor postoperatieve verzorging hebben activiteiten inzake chirurgische wederopname moeten integreren, om met<br />
name de opvolging van orthopedische interventies (wondtoilet, infecties, interne en externe fixaties) en herstellende<br />
chirurgie te garanderen.<br />
Tussen 12 januari en eind april werden 2604 patiënten door <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> gehospitaliseerd voor postoperatieve<br />
zorg. Over <strong>het</strong> aantal patiënten dat ambulant behandeld werd, zijn er geen cijfers.<br />
In februari opende <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> een centrum voor postoperatieve zorg in een oude drankenfabriek in de<br />
wijk sarthe. Het centrum heeft een capaciteit van maximum 300 bedden. De gewonden kunnen er verzorgd worden<br />
15
16<br />
1.1<br />
12 12 januari januari<br />
2010 2010<br />
De noodfase<br />
februari februari<br />
maart maart<br />
30 30 april april<br />
mei mei<br />
juni juni<br />
juli juli<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
augustus augustus<br />
september<br />
september<br />
oktober oktober<br />
november<br />
november<br />
december december<br />
12 12 januari januari<br />
2011 2011<br />
of gespecialiseerdere orthopedische of reconstructieve chirurgie ondergaan. Kinesitherapeuten van Handicap International<br />
werken er samen met <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> om de revalidatie van de patiënten te bespoedigen en hen te<br />
helpen bij de gewenning aan hun prothesen.<br />
In totaal zorgde <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> in de eerste vijf weken na de aardbeving voor 2000 bedden voor postoperatieve<br />
zorg in Port-au-Prince. Hoewel overcapaciteit natuurlijk beter is dan capaciteitgebrek, creëerde <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong><br />
<strong>Grenzen</strong> ook capaciteit voor postoperatieve zorg waarvan tijdens de noodfase geen gebruik gemaakt werd. spoedartsen<br />
en chirurgen van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> onderzoeken<br />
op dit moment hoe men de noden voortaan beter kan doorgronden<br />
om in dergelijke situaties met heel veel slachtoffers de<br />
nodige medewerkers en financiële middelen optimaal in voor<br />
postoperatieve zorg te kunnen inzetten.<br />
Kinesitherapie<br />
Voor de vele patiënten die hoofdzakelijk wegens orthopedische<br />
letsels geopereerd werden, stelde <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> belangrijke<br />
kinesitherapeutische mogelijkheden ter beschikking.<br />
Deze diensten werden geïntegreerd in de noodziekenhuizen<br />
van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> of in de centra voor postoperatieve<br />
“<br />
Ze moesten zoveel ondergaan…<br />
Gelukkig hadden ze de juiste<br />
ingesteldheid. Ik zag een 30-jarige<br />
man wiens rechterarm afgezet was.<br />
Toen hij uit de narcose ontwaakte,<br />
was hij helemaal verloren.<br />
De volgende dag zei hij:<br />
ik zal me redden.<br />
Nicole Dennis, een verpleegster voor AZG, die<br />
verwondingen na de aardbeving verzorgde<br />
“<br />
© Benoît Fink / AZG
1.1<br />
12 januari<br />
2010<br />
De noodfase<br />
februari<br />
maart<br />
30 april<br />
mei<br />
juni<br />
juli<br />
augustus<br />
september<br />
oktober<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
november<br />
december<br />
12 januari<br />
2011<br />
zorg. De werkdruk voor de teams was zeer groot. Tijdens de piek op <strong>het</strong> vlak van functionele revalidatie in februari en<br />
maart werden er gemiddeld 200 patiënten per week behandeld in een ziekenhuis van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> (ofwel<br />
1000 kinesitherapiesessies). <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> ging samenwerkingsverbanden aan met Handicap International<br />
in verschillende gebouwen en daklozenkampen, om er de kwaliteit en de beschikbaarheid van prothesen en functionele<br />
revalidatie te verbeteren.<br />
Psychosociale noodzorg<br />
Vanaf <strong>het</strong> begin van de noodinterventie mobiliseerde en versterkte <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> haar teams van psychologische<br />
hulpverleners, met internationaal of lokaal aangeworven medewerkers. Die teams richten zich in de eerste<br />
plaats tot de Haïtiaanse personeelsleden die door de aardbeving getroffen werden en in een aantal gevallen hun huis<br />
of zelfs hun gezin verloren hadden, en die ondanks alles zijn blijven werken. Maar ze hielden ook consultaties voor<br />
zwaargewonde patiënten en hun gezinsleden in de centra voor postoperatieve zorg. Vanaf februari werd dit soort<br />
hulp (psycho-educatieve groepsessies, individuele gesprekken en steungroepen) uitgebreid naar externe consultaties<br />
en de plaatselijke gemeenschappen: cité soleil, carrefour Feuille en Tapis rouge, in de kampen voor dakloze<br />
vluchtelingen rond Jacmel en Léogâne, <strong>het</strong> kamp in Grace, de Golf club van Pétionville en de kampen van Aviation.<br />
Psychiatrische zorg<br />
Psychiatrische behandelingen vonden plaats in <strong>het</strong> AZG-ziekenhuis van st Louis en <strong>het</strong> daarvan afhankelijke centrum<br />
voor externe consultaties, voor alle patiënten die dit nodig hadden, ongeacht of ze door <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> of<br />
een andere organisatie waren doorverwezen.<br />
Tijdens deze noodfase kregen meer dan 40.000 personen psychosociale of psychiatrische hulp vanwege <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong><br />
<strong>Grenzen</strong>.<br />
Basisgezondheidszorg voor ontheemden<br />
Om te beantwoorden aan de dwingende noden op <strong>het</strong> vlak van basisgezondheidszorg voor de daklozen en vluchtelingen<br />
in Port-au-Prince die beschutting vonden in de buurt van de chirurgische posten van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong>,<br />
organiseerden de teams eind januari externe consultatiecentra, gekoppeld aan of geïntegreerd in de noodziekenhuizen<br />
en de centra voor postoperatieve zorg. De externe consultatiecentra van de ziekenhuizen van Jacmel en choscal<br />
bleven onder <strong>het</strong> toezicht van <strong>het</strong> ministerie van Gezondheid, met steun van andere organisaties.<br />
Kort daarna zorgde <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> ook voor vaste of mobiele externe consultatiecentra in verschillende<br />
daklozenkampen, of in de consultatiebureaus die al gesteund werden in andere kampen in Port-au-Prince (Delmas<br />
24/Fort National, champs de Mars, camp de Grace, clinique shikina, Golf club de Pétionville, de Aviation kampen,<br />
carrefour Feuille en Tapis rouge) alsook buiten de hoofdstad, in Jacmel en Léogâne.<br />
rekening houdend met de plaatsen en de noden, zorgden deze diensten voor consultaties, ambulante postoperatieve<br />
zorg, <strong>het</strong> verschonen van verbanden, psychologische hulp, pre- en postnatale consultaties, behandelingen<br />
voor slachtoffers van seksueel geweld, en inentingen (aanvankelijk tegen tetanus, later kwam er een uitgebreider<br />
inentingsprogramma).<br />
17
18<br />
1.1<br />
12 12 januari januari<br />
2010 2010<br />
De noodfase<br />
februari februari<br />
maart maart<br />
30 30 april april<br />
mei mei<br />
juni juni<br />
juli juli<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
Chronische en acute aandoeningen<br />
augustus augustus<br />
september<br />
september<br />
oktober oktober<br />
november<br />
november<br />
december december<br />
12 12 januari januari<br />
2011 2011<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> ontwikkelde competenties op <strong>het</strong> vlak van de behandeling van infectieziekten zoals hiv/aids<br />
en tuberculose. Maar in Haïti deed de organisatie in sterke mate een beroep op andere organisaties die zulke behandelingen<br />
al aanboden. Met <strong>het</strong> oog op <strong>het</strong> grote aantal patiënten dat door AZG verzorgd werd, hebben de teams niet<br />
de vereiste evaluaties gehouden om na te gaan of die organisaties – Haïtiaanse en internationale – in staat waren een<br />
gepaste behandeling te bieden voor hiv/aids of tuberculose.<br />
Bovendien beschikte <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> in de noodfase niet over de nodige behandelingen om de patiënten<br />
te verzorgen die leden aan ziekten zoals diabetes, hypertensie of epilepsie (van de 850 patiënten die <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong><br />
<strong>Grenzen</strong> tussen maart en september in een bepaald centrum behandelde, leden er 72 aan hypertensie). Zich bewust<br />
van die tekorten in beschikbare zorg voor bepaalde centra, overweegt <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> de mogelijkheid om<br />
kits voor chronische aandoeningen op te nemen in haar standaardvoorraden met noodmateriaal.<br />
Dringende verloshulp<br />
Na de vernieling van haar noodziekenhuis voor verloskunde, begon<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> in de materniteit van <strong>het</strong> openbaar<br />
ziekenhuis van Isaïe Jeanty, dat door de aardbeving gespaard<br />
was, ondersteuning te bieden met personeel en medicijnen, en<br />
met competenties op <strong>het</strong> vlak van verloskunde. Naast de zorg<br />
voor zwangere vrouwen met medische verwikkelingen zoals<br />
malaria of zwangerschapstoxicose, beschikt <strong>het</strong> centrum over<br />
een bloedbank, en neo- en postnatale diensten.<br />
“<br />
We hebben zoveel kinderen<br />
op de wereld geholpen, te vroeg<br />
geboren door een traumatisme. de<br />
vrouwen komen binnen met een<br />
(pre-) zwangerschapsvergiftiging<br />
– vaak nog verergerd door<br />
stress. in Haïti waren er voor de<br />
aardbeving al veel gevallen van<br />
zwangerschapsvergiftiging, maar<br />
de ramp heeft de zaken ongetwijfeld<br />
nog erger gemaakt.<br />
Eva De Plecker, een vroedvrouw voor AZG<br />
in de kraamkliniek van Isaie Jeanty.<br />
“<br />
© Julie Rémy
1.1<br />
12 januari<br />
2010<br />
De noodfase<br />
februari<br />
maart<br />
30 april<br />
Brandwondenverzorging<br />
mei<br />
juni<br />
juli<br />
augustus<br />
september<br />
oktober<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
november<br />
december<br />
12 januari<br />
2011<br />
Met de verwoesting van <strong>het</strong> Trinité-ziekenhuis van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> verloor Haïti zijn enige behandelingseenheid<br />
die gespecialiseerd was in de verzorging van zwaar verbrande patiënten. Het was dus van groot belang dit<br />
centrum weer snel operationeel te maken, vooral wegens de gevaarlijke leefomstandigheden van de overlevenden.<br />
Eind maart werd een nieuwe eenheid van dit type in gebruik genomen, in tenten bij <strong>het</strong> oude ziekenhuis saint Louis.<br />
Er zijn drie tenten en een dertigtal bedden voor zwaar verbrande patiënten, zowel kinderen als volwassenen.<br />
“<br />
er zijn meer en ergere brandwonden want de mensen leven nu in nog<br />
gevaarlijker omstandigheden. alle activiteiten in <strong>het</strong> gezin spelen zich in<br />
één en dezelfde, vaak erg kleine ruimte af: er wordt geslapen, gespeeld en gekookt.<br />
Vrouwen en kinderen lopen vaak brandwonden op omdat een pot<br />
met kokend water of <strong>het</strong>e olie omvalt, of omdat een deken vuur vat<br />
door een brandende kaars. Bij mannen gebeuren de meeste ongelukken<br />
met ontvlambare producten, vooral benzine.<br />
Bij zware brandwonden zijn de eerste 24 uur cruciaal: een noodinterventie<br />
moet binnen de zes uur plaatsvinden en de volgende drie tot vier weken<br />
is regelmatige verzorging nodig.<br />
Dr. rémy Zilliox, plastisch chirurg voor <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> en brandwondenspecialist.<br />
“<br />
© Nicola Vigilanti<br />
19
20<br />
1.1<br />
12 12 januari januari<br />
2010 2010<br />
De noodfase<br />
februari februari<br />
maart maart<br />
30 30 april april<br />
Niet-medische bijstand<br />
mei mei<br />
juni juni<br />
juli juli<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
augustus augustus<br />
september<br />
september<br />
oktober oktober<br />
november<br />
november<br />
december december<br />
12 12 januari januari<br />
2011 2011<br />
Al vanaf de eerste dagen voerden de teams van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> snelle evaluaties uit buiten Port-au-Prince en<br />
werden er mobiele poliklinieken opgezet in Petit Goave, Grand Goave en Léôgâne, gemeentes in de omgeving van<br />
<strong>het</strong> epicentrum van de aardbeving, en in <strong>het</strong> zuidelijk gelegen Jacmel. Eind januari begonnen de teams van <strong>Artsen</strong><br />
<strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> hun hulp aan de zwaarst getroffen bevolking te versterken, met vaste en mobiele consultatiebureaus,<br />
transport van drinkwater en de organisatie van hygiëne- en ontsmettingsdiensten.<br />
Voor de honderdduizenden mensen die in erbarmelijke hygiënische<br />
omstandigheden moesten leven, begon <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong><br />
<strong>Grenzen</strong> eind januari met <strong>het</strong> bieden van onderdak en materiële<br />
hulp. Die activiteiten werden opgedreven in februari, in<br />
afwachting dat ook andere organisaties die dit te kennen hadden<br />
gegeven, hun activiteiten zouden ontplooien.<br />
Verschillende personen en instanties hebben hun ongerustheid<br />
uitgesproken – soms terecht – over de veiligheid. De sinds de<br />
aardbeving alom aanwezige gevoelens van angst en wanhoop<br />
hebben onrust en woede gezaaid bij de noodlijdende bevolking.<br />
Tien dagen na de aardbeving werd de hulpverlening van <strong>Artsen</strong><br />
<strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> in de landelijke gebieden buiten Port-au-Prince<br />
bemoeilijkt door de massale volksverhuizing. <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong><br />
<strong>Grenzen</strong> besliste daarom de risico’s te beperken door de grootschalige<br />
verdelingen sneller en ’s morgens vroeg uit te voeren,<br />
met bussen die kleine groepjes mensen naar de verdelingspunten<br />
vervoeren, en steunend op de – met name religieuze – gemeenschappen.<br />
Eind april verdeelde <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> bijna 85.000 huishoudkits<br />
(keukengerei, dekens, …), ongeveer 2.800 rollen plastic<br />
zeil en meer dan 28.640 tenten. In Léogâne, bijvoorbeeld,<br />
kregen ongeveer 3000 gezinnen dergelijke materiële steun. In<br />
totaal besteedde <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> 11,7 miljoen euro (15<br />
miljoen Us$) aan niet-medische hulp (beschutting en materiële,<br />
niet-voedselhulp).<br />
“<br />
er is nog niet voldaan aan de<br />
enorme behoefte op <strong>het</strong> vlak<br />
van beschutting, hygiëne en<br />
leefomstandigheden. om die reden<br />
zijn we begonnen met de verdeling<br />
van 26.000 tenten, die onderdak<br />
zullen bieden aan 100.000 mensen.<br />
er zijn er al ongeveer 7.000 verdeeld<br />
en die verdeling gaat op dit eigenste<br />
moment verder. artsen zonder<br />
grenzen verdeelt ook voor evenveel<br />
mensen keukengerei, hygiënekits –<br />
zeep, teilen, handdoeken – dekens<br />
en muskietennetten. toch zal dit<br />
alles niet volstaan. de humanitaire<br />
organisaties moeten veel meer doen,<br />
en wel nu meteen.<br />
christopher stokes,<br />
Algemeen Directeur van AZG-België<br />
“
1.1<br />
12 januari<br />
2010<br />
De noodfase<br />
“<br />
februari<br />
maart<br />
30 april<br />
mei<br />
juni<br />
juli<br />
augustus<br />
september<br />
oktober<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
november<br />
december<br />
12 januari<br />
2011<br />
Helemaal in <strong>het</strong> begin kregen we inderdaad tenten en hygiënisch materiaal. dat<br />
was in januari, en <strong>het</strong> weer was zacht, <strong>het</strong> regende niet. We dachten hier maar enkele maanden<br />
te blijven. Mijn huis was totaal vernield. ik ben met mijn gezin – vier personen in totaal – naar<br />
dit kamp gekomen, want dit lag <strong>het</strong> dichtste bij mijn oude woonplaats. ze gaven ons een grote<br />
tent, dekens, hygiënisch materiaal en kookgerei, en zelfs voedsel. We hebben veel geluk gehad.<br />
de aardbeving is al zeven maanden geleden, de tenten zijn niet stevig genoeg – deze hier is al<br />
op verschillende plaatsen gescheurd en we zijn bang voor de komende stormen.<br />
als je wat tijd hebt, nodig ik je uit om hier eens te komen slapen.<br />
dan kan je zelf ervaren wat <strong>het</strong> is.<br />
34-jarige Haïtiaan in een ontheemdenkamp in Port-au-Prince<br />
“<br />
© Kadir van Lohuizen/NOOR<br />
21
22<br />
1.1<br />
12 12 januari januari<br />
2010 2010<br />
De noodfase<br />
februari februari<br />
maart maart<br />
30 30 april april<br />
mei mei<br />
juni juni<br />
Water en sanitaire voorzieningen<br />
juli juli<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
augustus augustus<br />
september<br />
september<br />
oktober oktober<br />
november<br />
november<br />
december december<br />
12 12 januari januari<br />
2011 2011<br />
Een groot deel van <strong>het</strong> werk van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> op <strong>het</strong> vlak van water en sanering had te maken met <strong>het</strong><br />
verbeteren van de hygiënische omstandigheden, om de medische en chirurgische programma’s op een goede manier<br />
te kunnen uitvoeren en <strong>het</strong> uitbreken van ziektes zoveel mogelijk te voorkomen. De teams van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong><br />
<strong>Grenzen</strong> brachten drinkwater aan, bouwden of herstelden latrines, zorgden ervoor dat gebruikt water kon afvloeien<br />
en dat ook <strong>het</strong> solide en medische afval van de 26 posten die tijdens de noodfase in gebruik waren, verwijderd werd.<br />
De activiteiten op <strong>het</strong> vlak van waterbevoorrading concentreerden zich vooral op de bevolking in de nabijheid van<br />
de AZG-posten. De water- en saneringsteams begonnen met hun hygiëneprogramma’s in de kampen waar <strong>Artsen</strong><br />
<strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> medische hulp bood en waar andere hulporganisaties niet aan de noden konden voldoen. De activiteiten<br />
waren erop gericht mensen de mogelijkheid te geven<br />
naar <strong>het</strong> toilet te gaan, te douchen, te wassen, maar ook hen te<br />
sensibiliseren over hygiëneregels.<br />
Voor de meeste noodkampen wordt <strong>het</strong> water aangevoerd met<br />
vrachtwagens en ter plaatse gezuiverd. De meeste kampen kregen<br />
niet genoeg water om aan de individuele hygiënische behoeften<br />
te voldoen, of boden te weinig plaats opdat de mensen<br />
zich met de nodige privacy konden wassen. Dat probleem<br />
zorgde voor een bijkomend onveiligheidrisico, met name voor<br />
“<br />
er zijn niet genoeg latrines<br />
in <strong>het</strong> kamp en we moeten naar buiten<br />
om water te gaan zoeken want er<br />
zijn te weinig verdeelpunten.<br />
Helemaal in <strong>het</strong> begin was <strong>het</strong> gemakkelijker.<br />
er waren toen niet zoveel<br />
mensen, maar nu is <strong>het</strong> precies een<br />
dorp midden in de stad.<br />
Een 22-jarige vrouw in <strong>het</strong> ontheemdenkamp<br />
van carrefour Feuille.<br />
© Ron Haviv / VII<br />
“
1.1<br />
12 januari<br />
2010<br />
De noodfase<br />
februari<br />
maart<br />
30 april<br />
mei<br />
juni<br />
juli<br />
augustus<br />
september<br />
oktober<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
november<br />
december<br />
12 januari<br />
2011<br />
de vrouwen. De afwezigheid van latrines vormde verder een groot probleem. Wegens plaatsgebrek, de situering<br />
van de ondergrondse waterbekkens en de aard van de bodem in de stad, voldeden sommige van de kampen waarin<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> werkte niet eens aan de minimumnorm van één latrine voor 50 personen.<br />
In vergelijking met <strong>het</strong> grote aantal mensen dat moest geholpen worden, was de totale inspanning van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong><br />
<strong>Grenzen</strong> op <strong>het</strong> vlak van water en sanering relatief beperkt. Wegens praktische beperkingen en de aanwezigheid<br />
van andere organisaties werd er prioriteit gegeven aan de medische problemen.<br />
Het gebrek aan beveiligde voorzieningen voor de verwijdering of verwerking van medisch afval in Port-au-Prince<br />
vormde voor de teams een bijkomend probleem. Dat probleem zou <strong>het</strong> hele jaar blijven aanslepen en zich vooral<br />
laten voelen tijdens de cholera-epidemie. <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> heeft vuilverbranders in de medische posten geplaatst<br />
om <strong>het</strong> afval te verwerken.<br />
Personeel<br />
Een gemeenschappelijk kenmerk van alle natuurrampen is dat de hulporganisaties een beroep moeten doen op<br />
<strong>het</strong> meest ervaren en bekwame lokale personeel, maar ook snel bijkomende medewerkers moeten rekruteren en<br />
opleiden.<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> stuurde in de noodfase een nooit eerder gezien aantal internationale medewerkers ter<br />
plekke, maar had <strong>het</strong> nadien moeilijk op de lange duur voldoende personeel met ervaring in dit soort interventie ter<br />
plaatse te houden. In de eerste maanden volgden de ervaren verantwoordelijken en de coördinatoren elkaar in hoog<br />
tempo op. Om de teams te ontzien en ervoor te zorgen dat ze op een doeltreffende manier konden blijven werken,<br />
waren regelmatige personeelswissels nodig, zeker na een dergelijke aangrijpende ervaring.<br />
Die mobilisatie van personeel in Haïti na de aardbeving maar ook in Pakistan tijdens de overstromingen in de zomer<br />
van 2010 toonden aan dat de wervingsdiensten van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> onder grote druk stonden om ook in de<br />
andere programma’s van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> wereldwijd <strong>het</strong> nodige personeel beschikbaar te houden.<br />
Er valt ook wat te leren over <strong>het</strong> cruciale belang van bepaalde functies en sectoren: internet- en telecommunicatiespecialisten,<br />
plaatsing en onderhoud van radiologisch en radioscopisch materiaal, horizontale sterilisatie-eenheid,<br />
respecteren van de koudeketen voor de bloedbank, specifieke anesthesie-uitrusting; elektriciens; ingenieurs om de<br />
veiligheid te evalueren van de medische lokalen, burelen, opslagplaatsen en personeelsonderkomens.<br />
23
24<br />
1.2<br />
12 12 januari januari<br />
2010 2010<br />
Na de noodfase<br />
februari februari<br />
maart maart<br />
april april<br />
1 1 mei mei<br />
juni juni<br />
juli juli<br />
augustus augustus<br />
september<br />
september<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
21 21 oktober oktober<br />
november<br />
november<br />
december december<br />
12 12 januari januari<br />
2011 2011<br />
In mei, toen de gezondheidsnoden als direct gevolg van de aardbeving al waren afgenomen, bleef een gebrekkige<br />
toegang tot tweedelijnsgezondheidszorg bestaan, met weinig vooruitzichten op beterschap. De Interimcommissie<br />
voor de wederopbouw van Haïti zou de wederopbouw na de aardbeving te coördineren. Toch waren<br />
5 maanden na de aardbeving nog maar weinig concrete maatregelen genomen en was er maar weinig merkbare<br />
vooruitgang. Het «actieplan» van de Haïtiaanse regering – werkbasis voor de conferentie van de institutionele geldschieters<br />
en de Haïtiaanse regering eind maart – bevatte maar weinig details over de reële prioriteiten op <strong>het</strong> vlak<br />
van gezondheid of specifieke plannen voor <strong>het</strong> wederopbouwproces.<br />
Bepaalde passages van dit actieplan stelden dat de wederopbouw «vereist dat de inspanningen geconcentreerd<br />
worden op een verbetering van de toegang tot en de kwaliteit van de basisgezondheidszorg, met nadruk op goedkope<br />
maatregelen met een grote impact, op <strong>het</strong> vlak van de gezondheid van jonge moeders en kinderen, met inbegrip<br />
van chronische en acute ondervoeding». Het plan bevatte evenwel erg weinig informatie over de maatregelen<br />
en investeringen die de regering of andere ngo’s voor ogen hadden wat betreft gezondheidszorg en wat niet meer<br />
onder de noemer basiszorg valt. Bovendien was er geen enkele bespreking ten gronde over de planning op lange<br />
termijn, met name <strong>het</strong> voorbereiden op noodsituaties, hoewel Haïti geregeld met zulke situaties te maken krijgt.<br />
Reorganisatie van de medische activiteiten<br />
© Ron Haviv / VII<br />
<strong>Zonder</strong> reële vooruitgang wat betreft de beschikbaarheid van gratis secundaire noodgezondheidszorg – traumatologie,<br />
verloskunde, pediatrie, orthopedie of brandwondenverzorging – was <strong>het</strong> duidelijk dat <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong><br />
niet enkel de medische zorg van voor de aardbeving opnieuw zou organiseren, maar dat de organisatie haar niveau<br />
van hulpverlening in de komende jaren zou verhogen.
1.2<br />
12 januari<br />
2010<br />
Na de noodfase<br />
februari<br />
maart<br />
april<br />
1 mei<br />
juni<br />
juli<br />
augustus<br />
september<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
21 oktober<br />
november<br />
december<br />
12 januari<br />
2011<br />
Begin mei verminderde <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> <strong>het</strong> aantal operationele sites van 26 zorgcentra naar 20. De medische<br />
noodoperaties werden opnieuw georganiseerd; in verschillende kampen in de hoofdstad werden de installaties<br />
voor medische verzorging gesloten en de activiteiten teruggeschroefd. In die kampen waren andere niet-gouvernementele<br />
organisaties aanwezig om aan de gezondheidsnoden te voldoen. Maar de sinds jaar en dag achtergestelde<br />
sloppenwijken van de hoofdstad, waar een probleem van onveiligheid heerste, werden over <strong>het</strong> algemeen door de<br />
institutionele geldschieters niet beschouwd als zones die geraakt waren door de aardbeving en ontvingen daarom<br />
minder steun. <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> besliste om die reden de medische posten in de sloppenwijken van cité soleil<br />
en Martissant te behouden. Bovendien besliste de organisatie een algemeen ziekenhuis te bouwen in Léogane, een<br />
noodziekenhuis voor verloskunde in Delmas 33 in Port-au-Prince, een gespecialiseerde traumatologiekliniek in Tabarre<br />
voor de noordwestelijke buitenwijken van Port-au-Prince en een algemeen ziekenhuis in Drouillard, in de rand<br />
van de hoofdstad, net buiten de sloppenwijk van cité soleil.<br />
© Ron Haviv / VII<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> kreeg tijdens deze fase van langetermijnplanning af te rekenen met een aantal moeilijkheden.<br />
De beperkte hoeveelheid beschikbare gronden bemoeilijkte de lancering van nieuwe bouwprojecten. En de<br />
voorbereidende werken voor de bouw van <strong>het</strong> ziekenhuis in Delmas 33 werden gehinderd door een gebrekkige<br />
communicatie tussen <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> en <strong>het</strong> Haïtiaanse ministerie van Gezondheid en een aantal wettelijke<br />
obstakels. Het project kwam traag en moeizaam op gang en zette een rem op de zorg die had kunnen worden verleend,<br />
in <strong>het</strong> bijzonder voor zwangere vrouwen die dringend nood hadden aan verloskundige hulp. Het gebouw<br />
kwam er uiteindelijk wel en bleek afgelopen herfst al bijzonder waardevol, toen <strong>het</strong> dienst deed als een centrum voor<br />
de bestrijding van cholera, na <strong>het</strong> uitbreken van de epidemie in de hoofdstad.<br />
Ten slotte opende <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> in oktober een ziekenhuis met 120 bedden in Léogane, speciaal voor verloskundige<br />
zorg, traumatologie en pediatrische noodhulp. De opening van deze nieuwe inrichting maakt <strong>het</strong> mogelijk<br />
<strong>het</strong> tentenziekenhuis van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong>, na de aardbeving opgericht, geleidelijk te sluiten.<br />
25
26<br />
1.2<br />
12 12 januari januari<br />
2010 2010<br />
Na de noodfase<br />
februari februari<br />
maart maart<br />
april april<br />
Tenten en drinkwater<br />
1 mei<br />
mei<br />
juni juni<br />
juli<br />
augustus augustus<br />
september<br />
september<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
21 22 oktober oktober<br />
november<br />
november<br />
december december<br />
12 januari januari<br />
2011 2011<br />
In mei stopte <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> met <strong>het</strong> uitdelen van tenten, maar de organisatie bleef wel eerstehulpgoederen<br />
uitdelen, zoals kookgerei en producten voor de hygiëne, en dit op meerdere plaatsen zowel binnen als buiten de<br />
hoofdstad. In dit stadium werden meer dan 28.000 tenten verdeeld. Er werden ook tenten en eerstehulpgoederen<br />
gegeven aan ongeveer 200 gezinnen in de geïsoleerde dorpen van de regio Léogâne.<br />
Tijdens deze tweede fase verminderde de organisatie <strong>het</strong> volume van de waterverdeling, van een maximum van<br />
870.000 liter per dag in de noodfase tot 713.000 liter per dag, goed om aan de behoeften van ongeveer 71.000 mensen<br />
te voldoen.<br />
Orkaanseizoen<br />
Ook <strong>het</strong> aankomende orkaanseizoen vormde een belangrijk aandachtspunt: heel wat mensen woonden (en wonen<br />
nog steeds) in moeilijke omstandigheden en veel patiënten van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> waren bang om in stenen<br />
gebouwen te blijven, omdat ze vreesden voor een nieuwe aardbeving. Daarom bestonden de structuren van <strong>Artsen</strong><br />
<strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> vaak uit een reeks grote tenten, waarin verschillende ziekenhuisdiensten gegroepeerd werden.<br />
De regen en wind waren evenwel minder hevig dan verwacht. Toch verschafte <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> noodtenten<br />
voor gezinnen die recent opnieuw hun intrek namen in <strong>het</strong> kamp van coraille, na de doortocht van een zware storm<br />
in juli. De organisatie startte ook een programma voor <strong>het</strong> herstel van de tijdelijke onderkomens in andere daklozenkampen,<br />
zoals dat van de Golf club in Pétionville.<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> behandelde tussen 12 januari en 31 oktober ruim 358.000 personen, voerde meer dan<br />
16.750 chirurgische ingrepen uit, en hielp bij meer dan 15.100 bevallingen. <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> installeerde<br />
ook vaste of mobiele poliklinieken om basisgezondheidszorg aan te bieden en om noodmateriaal te verschaffen<br />
aan de daklozen, ondergebracht in verschillende kampen van Port-au-Prince. <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> leverde<br />
ook drinkwater en zorgde voor sanering in de sloppenwijken van Cité Soleil en Carrefour.<br />
Midden oktober leidt <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> zeven privéziekenhuizen voor gratis secundaire zorgen en steunt<br />
de organisatie twee instellingen van <strong>het</strong> ministerie van Gezondheid in Port-au-Prince, samen goed voor zowat<br />
duizend bedden in de hoofdstad. In die verschillende vestigingen kunnen mensen terecht voor noodhulp, traumatologie,<br />
verloskunde, pediatrie, orthopedie en kraamzorg. <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> biedt ook psychologische<br />
hulpverlening en zorg voor/opvolging van slachtoffers van seksueel geweld. Buiten de hoofdstad steunt de organisatie<br />
de ziekenhuizen van <strong>het</strong> ministerie van Gezondheid in Jacmel (goed voor bijna honderd bedden) en<br />
leidt ze een privaat containerziekenhuis met 120 bedden in Léogâne, dat in oktober geopend werd.
1.3<br />
12 januari<br />
2010<br />
Reactie op de cholera-epidemie<br />
februari<br />
maart<br />
april<br />
mei<br />
juni<br />
Na de aardbeving van 12 januari waren honderdduizenden<br />
mensen gedwongen een<br />
noodonderkomen te zoeken. De hygiënische<br />
omstandigheden in de vluchtelingenkampen voldeden<br />
geenszins aan de normen, er waren nauwelijks of geen<br />
voorzieningen en was een voortdurende dreiging van<br />
epidemieën. Toch gingen er maanden voorbij voor er<br />
ook werkelijk een epidemie uitbrak.<br />
Midden oktober verschenen de eerste symptomen van<br />
cholera in de streek van Artibonite in <strong>het</strong> centrum van<br />
Haïti, ten noorden van de hoofdstad. Hoewel de ziekte<br />
al tientallen jaren niet meer was voorgekomen in Haïti,<br />
waren deze symptomen (snelle en hevige dehydratatie<br />
door diarree en heftig braken) overduidelijk.<br />
Op 21 oktober, één dag nadat <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong><br />
van de verdachte gevallen op de hoogte was gebracht,<br />
haastten een medisch coördinator en verschillende medewerkers<br />
van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> zich naar saint<br />
Marc en Petite rivière, in de streek van Artibonite, om de<br />
zieken te verzorgen, samen met plaatselijk personeel en<br />
juli<br />
augustus<br />
september<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
22 oktober<br />
november<br />
december<br />
12 januari<br />
2011<br />
© Spencer Platt / Getty Images<br />
de lokale gezondheidsoverheden. Een extra noodteam<br />
uit Panama arriveerde dezelfde dag ter versterking in<br />
saint Marc. Tussen 22 oktober en 15 december behandelden<br />
de teams van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> meer dan<br />
23.000 mensen met cholerasymptomen in de regio Artibonite.<br />
Enkele dagen nadat de eerste symptomen waren vastgesteld<br />
in saint Marc, werden er 10 bedden gereserveerd<br />
voor de behandeling van cholera in <strong>het</strong> ziekenhuis<br />
saint-Louis en 25 in Tabarre, in Port-au-Prince; er kwamen<br />
extra bedden in <strong>het</strong> ziekenhuis van Bicentenaire<br />
en in carrefour werd <strong>het</strong> orthopedisch ziekenhuis van<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> omgevormd tot een cholerabehandelingscentrum<br />
met 60 bedden. Deze maatregelen<br />
moesten vermijden dat de ziekte ook in de hoofdstad<br />
uitbrak.<br />
Verder bestelde <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> meteen bijkomende<br />
materiaal en werden er ervaren specialisten ter<br />
plaatse gestuurd, alsook epidemiologen om aan de noden<br />
in Port-au-Prince te beantwoorden.<br />
27
28<br />
1.3<br />
12 12 januari januari<br />
2010 2010<br />
Reactie op de cholera-epidemie<br />
februari februari<br />
maart maart<br />
april april<br />
mei mei<br />
juni juni<br />
Maar in saint Marc en de naburige stad Petite rivière<br />
bleven nieuwe gevallen van cholera opduiken, en kort<br />
daarna ook in Gonaïves, wat een snelle verhoging van<br />
de opnamecapaciteit in de regio vergde. Op 29 oktober<br />
bereikt de ziekte de steden cap Haïtien, Port de Paix en<br />
Gros Morne, in <strong>het</strong> noorden van <strong>het</strong> land.<br />
“<br />
de situatie is op dit moment echt<br />
verontrustend. alle ziekenhuizen in<br />
Port-au-Prince worden overspoeld met<br />
patiënten en <strong>het</strong> aantal gevallen is op<br />
drie dagen tijd verzevenvoudigd.<br />
stefano Zannini , landverantwoordelijke in Haiti,<br />
over de cholera-epidemie in de hoofdstad.<br />
Er was geen twijfel meer mogelijk over de ernst van de<br />
situatie. De teams van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> maakten<br />
zich klaar voor een uitgebreide reactie op meerdere<br />
activiteitendomeinen. Op 31 oktober begon een groot<br />
aantal patiënten met cholerasymptomen zich te melden<br />
in de door <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> gesteunde ziekenhuizen<br />
in de sloppenwijk van cité soleil in Port-au-Prince.<br />
De grote vrees was dat de cholera snel om zich heen<br />
zou grijpen, in een land waar de meeste mensen geen<br />
toegang hadden tot drinkwater of waterzuivering, noch<br />
informatie over de basispreventie, en waar <strong>het</strong> binnenlands<br />
personeel bovendien geen ervaring had met de<br />
ziekte. Maar de dynamiek van de verspreiding viel moeilijk<br />
te voorspellen, omdat er de laatste decennia geen<br />
enkel precedent was geweest.<br />
De ongerustheid bij de bevolking werd nog erger door<br />
de verwachtingen van de PAHO over de epidemie. Hun<br />
modellen en verwachtingen droegen evenwel op geen<br />
enkel moment bij tot doeltreffende hulpontplooiing.<br />
Integendeel: de hulp werd massaal geconcentreerd op<br />
Port-au-Prince, terwijl er in de landelijke gebieden waar<br />
cholera explosief toenam onvoldoende ondersteuning<br />
“<br />
juli juli<br />
augustus augustus<br />
september<br />
september<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
“<br />
22 22 oktober oktober<br />
november<br />
november<br />
december december<br />
12 12 januari januari<br />
2011 2011<br />
was voor lokale, onervaren gezondheidsambtenaren.<br />
De teams van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> troffen gezondheidscentra<br />
zonder orale rehydratatie-oplossingen, of<br />
ziekenhuizen die gewoon gesloten waren.<br />
Het aantal gevallen bleef toenemen. In de hoofdstad<br />
steeg <strong>het</strong> aantal personen dat zich in de centra van <strong>Artsen</strong><br />
<strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> of in de door ons gesteunde instellingen<br />
liet verzorgen van 350 aan <strong>het</strong> einde van de 1ste<br />
week van november tot 2250 de volgende week. In <strong>het</strong><br />
noorden tekende <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> 280 gevallen<br />
op aan <strong>het</strong> eind van de 1ste week van november en 1400<br />
patiënten in de week erna. Elke dag nam <strong>het</strong> aantal toe.<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> slaagde er ook in te blijven werken<br />
tijdens verschillende periodes van geweld. Tijdens<br />
<strong>het</strong> oproer in <strong>het</strong> noordelijke cap-Haïtien, openden onze<br />
teams nieuwe choleracentra en bleven ze zich in de stad<br />
begeven om de patiënten te verzorgen. Begin december,<br />
na de bekendmaking van de voorlopige resultaten<br />
van de presidentsverkiezingen, kon <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong><br />
<strong>Grenzen</strong> doorgaan met de behandelingen in haar centra<br />
tijdens de gewelddadige protesten in Port-au-Prince.<br />
Ondanks de massale aanwezigheid van internationale<br />
organisaties in Haïti, was de cholerabestrijding onvoldoende.<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> heeft herhaaldelijk publiek<br />
aangeklaagd dat de inspanningen om de epidemie<br />
in te tomen ondermijnd werden door ernstige tekorten<br />
in de uitvoering van ge-schikte maatregelen. Op 18 november<br />
verspreidde <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> een persbericht<br />
waarin de andere hulpinstanties werden opgeroepen<br />
hun inspanningen snel op te drijven.<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> stelde een reeks maatregelen<br />
voor die onmiddellijk moesten worden genomen om<br />
de epidemie te bedwingen. Die noden werden kenbaar<br />
gemaakt aan de regeringsverantwoordelijken, de VNcoördinator<br />
voor humanitaire hulpverlening, en andere<br />
ngo’s.<br />
Cholera is een ziekte die men gemakkelijk kan vermijden. ze is misschien nieuw voor<br />
dit eiland, maar de manieren om ze te voorkomen en te behandelen zijn al lang gekend.<br />
zonder een onmiddellijke versterking van de nodige maatregelen door de internationale agentschappen<br />
en de Haïtiaanse regering, kunnen we deze epidemie niet bedwingen.<br />
caroline seguin, medisch noodhulpcoördinatrice van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong><br />
“
1.3<br />
12 12 januari januari<br />
2010 2010<br />
Reactie op de cholera-epidemie<br />
februari februari<br />
maart maart<br />
april april<br />
mei mei<br />
juni juni<br />
Tot de prioritaire acties behoorden:<br />
• de bevolking, die verontrust was door deze in <strong>het</strong> land<br />
niet bekende ziekte, geruststellen en hen informeren<br />
over de voordelen van behandelingscentra in de buurt;<br />
• verdelen van drinkbaar en gechloreerd water aan de<br />
getroffen bevolking in <strong>het</strong> hele land, alsook verdelen<br />
van zeep;<br />
• plaatsen van latrines, toezien op regelmatig onderhoud<br />
en ruiming ervan;<br />
Huidige situatie<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> blijft haar activiteiten opdrijven.<br />
We voorzien meer bedden en concentreren ons op de<br />
opname van besmette patiënten. Tegelijk zien we erop<br />
toe dat onze andere activiteiten op een normale manier<br />
verder gezet worden.<br />
Tegen eind december verminderde <strong>het</strong> aantal choleragevallen<br />
in de noordelijke en noordwestelijke regio’s,<br />
rond Artibonite, in Port-au-Prince, ten westen van de<br />
hoofdstad, en in <strong>het</strong> zuiden. Over <strong>het</strong> hele land kwamen<br />
8450 nieuwe gevallen toe in onze cholerabehandelingscentra<br />
in de week tot 26 december. Men lijkt <strong>het</strong> erover<br />
eens dat de epidemie nog enkele maanden zal duren in<br />
de hoofdstad, in <strong>het</strong> beste geval tot begin 2011.<br />
Bij een minder grote epidemie zou <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> Gren-<br />
juli juli<br />
augustus augustus<br />
september<br />
september<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
22 22 oktober oktober<br />
november<br />
november<br />
december december<br />
12 12 januari januari<br />
2011 2011<br />
• zorgen voor afvalbeheer en afvalverwijdering van de<br />
hulpposten, om besmetting te vermijden;<br />
• vestigen van afvalverwijderingssites nabij stedelijke<br />
gebieden, in een geschikte en gecontroleerde omgeving;<br />
• organiseren van punten voor orale rehydratatie op<br />
plaatsen waar cholera voorkomt;<br />
• zorgen voor <strong>het</strong> verwijderen en begraven van de lichamen<br />
van overleden patiënten.<br />
© François Servranck /AZG<br />
zen zich net zo geconcentreerd hebben op maatregelen<br />
om de verspreiding van de ziekte te doorbreken als op<br />
de behandeling, door voorlichtingscampagnes, waterbedeling,<br />
enz. Maar bij deze epidemie moest men zo<br />
doeltreffend mogelijk tewerk gaan, rekening houdend<br />
met de beschikbare middelen. Er werden bepaalde preventieve<br />
acties ondernomen, maar de nadruk lag op <strong>het</strong><br />
behandelen van de zieken, om levens te redden. Ondertussen<br />
werden andere hulpinstanties aangespoord zich<br />
om de andere noden te bekommeren.<br />
Behalve <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong>, zijn cubaanse medische<br />
teams <strong>het</strong> meest actief geweest bij de behandeling<br />
van choleragevallen. Op 26 december waren er<br />
3300 mensen overleden aan deze ziekte, die nochtans te<br />
voorkomen en eenvoudig te behandelen is.<br />
29
30<br />
1.3<br />
12 12 januari januari<br />
2010 2010<br />
Reactie op de cholera-epidemie<br />
februari februari<br />
maart maart<br />
april april<br />
mei mei<br />
juni juni<br />
juli juli<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
augustus augustus<br />
september<br />
september<br />
oktober<br />
november<br />
november<br />
december december<br />
22 oktober<br />
12 12 januari januari<br />
2011 2011<br />
© Gregory Vandendaelen / AZG<br />
artsen zonder grenzen is vandaag in alle departementen van <strong>het</strong> land actief voor de cholera-epidemie. op 26<br />
december telde <strong>het</strong> ministerie 150.000 gevallen en meer dan 3300 dodelijke slachtoffers in <strong>het</strong> hele land sinds<br />
<strong>het</strong> uitbreken van de ziekte. op diezelfde datum waren er 84.500 gevallen van cholera behandeld door de medische<br />
teams van artsen zonder grenzen in 47 cholerabehandelingscentra verspreid over <strong>het</strong> land (of ongeveer<br />
60% van de behandelde gevallen in <strong>het</strong> land). artsen zonder grenzen creëerde voor deze epidemie een hospitalisatiecapaciteit<br />
van meer dan 4000 bedden. in onze vestigingen bleef <strong>het</strong> sterftecijfer beperkt tot minder dan<br />
2%.<br />
Meer dan 1000 ton materiaal en logistieke uitrusting werden ingevoerd en meer dan 5500 Haïtianen en expats<br />
zetten zich voor deze noodsituatie in.<br />
artsen zonder grenzen schat dat ongeveer 10,8 miljoen euro in 2010 naar de cholera-noodhulpoperaties is<br />
gegaan. Voor <strong>het</strong> voortzetten van die activiteiten in 2011 wordt 7,5 miljoen euro voorzien.
2<br />
12 12 januari januari<br />
2010 2010<br />
Financiële Verantwoording<br />
februari februari<br />
maart maart<br />
april april<br />
mei mei<br />
juni juni<br />
juli juli<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
augustus augustus<br />
september<br />
september<br />
oktober<br />
november<br />
november<br />
december december<br />
22 oktober<br />
12 12 januari januari<br />
2011 2011<br />
Voor haar interventies in Haïti ontving <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> grote financiële steun vanwege honderdduizenden<br />
schenkers over de hele wereld. Naar schatting zal de organisatie eind 2010 de volledige 104 miljoen<br />
euro (138 miljoen Us dollar) aan private giften voor Haïti gespendeerd hebben, ofwel 94 miljoen euro (124<br />
miljoen Us dollar) voor de activiteiten als gevolg van de aardbeving en bijna 10 miljoen euro voor de noodhulp naar<br />
aanleiding van de cholera-epidemie.<br />
Op 31 oktober had <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> op tien maanden tijd 76% (79 miljoen euro) besteed van de fondsen bestemd<br />
voor de noodhulp in Haïti.<br />
Belangrijkste uitgavenposten<br />
12 januari tot 31 oktober 2010<br />
Posten Euro (miljoen) Percentage<br />
Binnenlands personeel 18.571.604 23%<br />
Internationaal personeel 12.622.519 16%<br />
Medisch 12.271.641 15%<br />
Logistiek 18.395.034 23%<br />
Transport & Vracht 14.964.735 19%<br />
Werkingskosten 2.114.144 3%<br />
Opleiding 102.269 0,13%<br />
Consultants 305.999 0,38%<br />
Andere 180.674 0,23%<br />
TOTAAL 79.528.620<br />
2. de door artsen zonder grenzen ingezamelde bedragen (alle afdelingen) werden omgezet in euro op basis van de maandelijkse wisselkoersen van de valuta waarin<br />
ze ontvangen werden..<br />
31
32<br />
2<br />
12 12 januari januari<br />
2010 2010<br />
Financiële verantwoording<br />
februari februari<br />
maart maart<br />
april april<br />
mei mei<br />
juni juni<br />
juli juli<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
Uitgavenposten op 31 oktober 2010<br />
23%<br />
23%<br />
19%<br />
TOTAAL: € 79,5 MILJOEN<br />
augustus augustus<br />
september<br />
september<br />
oktober oktober<br />
november<br />
november<br />
december december<br />
Binnenlands personeel<br />
Logistiek<br />
Transport & Vracht<br />
Internationaal personeel<br />
Medisch<br />
Werkingskosten<br />
Consultants<br />
Andere<br />
Opleiding<br />
12 12 januari januari<br />
2011 2011<br />
Om programma’s voor noodgezondheidshulp op zo een grote schaal goed te laten verlopen, zijn verschillende soorten<br />
investeringen nodig. Gezien de schade in Port-au-Prince en omgeving en de quasi complete verwoesting van<br />
heel wat gezondheidsvoorzieningen en ziekenhuizen, was op 31 oktober ongeveer 20% van de uitgaven van <strong>Artsen</strong><br />
<strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> naar logistiek gegaan. Dat laatste omvat <strong>het</strong> herstel of de bouw van zorgcentra, de verdeling van<br />
tenten en materiaal voor onderkomens, en <strong>het</strong> bouwen van latrines. <strong>Zonder</strong> die investering had <strong>het</strong> medisch personeel<br />
zijn werk niet kunnen doen en hadden de patiënten geen toegang gehad tot de verschillende vormen van<br />
kwalitatieve behandeling van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong>.<br />
15% van de uitgaven van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> is medisch, namelijk: medische uitrusting en benodigdheden, zoals<br />
medicijnen, vaccins, chirurgiekits, ziekenhuisuitrusting en medisch materiaal voor de kraamkliniek.<br />
rekening houdend met <strong>het</strong> medische karakter van de interventie en de ongeziene ontplooiing van binnen- en<br />
buitenlands personeel, vormen die twee categorieën een belangrijk deel van de uitgaven (ongeveer 40%, bijna 32<br />
miljoen euro). Ze omvatten alle uitgaven met betrekking tot de 8000 personen (hoofdzakelijk medisch en logistiek<br />
personeel) die aan de interventie hebben deelgenomen.<br />
Transport- en vrachtkosten zijn eind oktober goed voor 19% van de totale uitgaven. Er moest veel logistiek en medisch<br />
materiaal ter plaatse gestuurd worden. De werkingskosten omvatten de kosten in verband met alle bureaus<br />
van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> in Haïti.<br />
De verschillende uitgavenlijnen getuigen van een groot aantal noodactiviteiten. Bijvoorbeeld, tot 31 oktober werd<br />
17,2 miljoen euro (22,7 miljoen Us dollar) gewijd aan chirurgische en postoperatieve zorg, terwijl 10,1 miljoen euro<br />
(13,3 miljoen Us dollar) naar kraamzorg ging en 11,7 miljoen euro (15,4 miljoen Us dollar) naar de verdeling van onderkomen<br />
en materiaal.<br />
3%<br />
15%<br />
16%
3<br />
12 januari<br />
2010<br />
Vooruitzichten<br />
februari<br />
maart<br />
april<br />
mei<br />
juni<br />
juli<br />
augustus<br />
september<br />
oktober<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
november<br />
december<br />
12 januari<br />
2011<br />
Vóór de ramp had 70 tot 80% van de Haïtianen geen middelen om gezondheidszorg te betalen. naar<br />
schatting leeft meer dan 70% van hen van minder dan 2 dollar per dag. Het gezondheidssysteem in<br />
<strong>het</strong> Haïti van voor de aardbeving kon niet aan de medische basisbehoeften van de bevolking in Portau-Prince<br />
voldoen. de gezondheidsdiensten zijn georganiseerd op drie niveaus: <strong>het</strong> eerste bestaat uit<br />
600 zorgcentra (met en zonder bedden) en 45 gemeenschapsziekenhuizen; <strong>het</strong> tweede bestaat uit 10<br />
departementsziekenhuizen; <strong>het</strong> derde omvat 6 universitaire ziekenhuizen, waarvan 5 in Port-au-Prince.<br />
Die gezondheidsinstellingen worden gefinancierd<br />
of gesteund door verschillende actoren<br />
uit de overheidssector, de particuliere sector<br />
met winstoogmerk en een combinatie van private actoren<br />
met of zonder winstoogmerk. De regering wijdt jaarlijks<br />
gemiddeld 60 Us dollar per inwoner aan gezondheidsuitgaven.<br />
Zelfs al zijn heel wat internationale en<br />
bilaterale organisaties of ngo’s rechtstreeks betrokken<br />
bij <strong>het</strong> verlenen van gezondheidszorg en bij de preventie<br />
van ziektes, toch heeft zowat drie vierde van de bevolking<br />
nog steeds geen of onvoldoende toegang tot de<br />
zorg, omdat ze de gangbare erelonen in de publieke of<br />
private sector niet kunnen betalen.<br />
De gevolgen van de aardbeving voor dit al erg zwakke<br />
gezondheidssysteem waren ronduit rampzalig. In de getroffen<br />
regio’s werd meer dan 60% van de ziekenhuizen<br />
© Nicola Vigilanti<br />
ernstig beschadigd of zelfs helemaal vernield. Bovendien<br />
bleef ook van de meeste kantoren en voorzieningen<br />
van <strong>het</strong> ministerie van Gezondheid weinig over.<br />
Twaalf maanden na de aardbeving zijn er nog steeds<br />
grote lacunes in <strong>het</strong> zorgaanbod in de hoofdstad. De<br />
budgettaire voorzieningen van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong><br />
voor Haïti in 2011 bedragen 46 miljoen euro (60,7<br />
miljoen Us dollar) voor <strong>het</strong> onderhouden van een<br />
lichtjes versterkt netwerk van zes private ziekenhuizen<br />
met een capaciteit van een duizendtal bedden in Portau-Prince<br />
en de voortgezette ondersteuning van twee<br />
ziekenhuizen van <strong>het</strong> ministerie van Gezondheid.<br />
Buiten de hoofdstad blijft <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> <strong>het</strong><br />
private containerziekenhuis met 120 bedden in Léogâne<br />
beheren. Die vestiging is gericht op tweedelijnszorg en<br />
33
34<br />
3<br />
12 12 januari januari<br />
2010 2010<br />
Vooruitzichten<br />
februari februari<br />
maart maart<br />
april april<br />
mei mei<br />
juni juni<br />
heeft diensten voor traumatologie, pediatrie, verloskunde,<br />
kraamzorg, orthopedie en brandwondenverzorging.<br />
Bovendien werkt <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> aan een<br />
stichting die, in de komende jaren, de oprichting van<br />
een semioverheidsziekenhuis in de hoofdstad mogelijk<br />
zou moeten maken. Bijkomend wordt 7,5 miljoen euro<br />
(9,9 miljoen Us dollar) gebudgetteerd om de activiteiten<br />
op <strong>het</strong> vlak van de cholerabestrijding in 2011 verder<br />
te zetten. Behalve die activiteiten blijft <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong><br />
<strong>Grenzen</strong> paraat om op elke nieuwe noodsituatie in <strong>het</strong><br />
land te reageren, net als in de 70 andere landen waar de<br />
organisatie vandaag actief is.<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> is al 19 jaar aanwezig en actief in<br />
<strong>het</strong> land en heeft mede daardoor een antwoord kunnen<br />
bieden op de gevolgen van de aardbeving. De organisatie<br />
zal ook in de komende dagen, maanden en jaren<br />
betrokken blijven.<br />
Voorziene projecten<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> zal haar middelen in de eerste<br />
plaats aanwenden om de noodactiviteiten op <strong>het</strong> vlak<br />
van traumatologie, orthopedische en viscerale chirurgie,<br />
en pediatrie voort te zetten. Momenteel wordt grond<br />
aangekocht voor de bouw van een nieuw ziekenhuis<br />
in de industriezone van Tabarre. Het zal een capaciteit<br />
hebben van 110 bedden en dienst doen als doorverwijsinstelling<br />
voor de noodgevallen in de sloppenwijken<br />
van cité soleil en Martissant, met pediatrische en orthopedische<br />
diensten, functionele revalidatie en psychologische<br />
hulpverlening.<br />
De bestaande zorginstellingen in Martissant, choscal en<br />
Bicentenaire zullen verder gaan met <strong>het</strong> behandelen,<br />
stabiliseren en overbrengen van noodgevallen.<br />
Het containerziekenhuis van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong><br />
in Léogâne, op 35 km van Port-au-Prince, zal zich blijven<br />
toeleggen op noodverloskunde, -traumatologie en<br />
-pediatrie. De dienst voor externe consultaties van <strong>het</strong><br />
ziekenhuis zal sluiten of zich concentreren op gespecialiseerde<br />
consultaties, terwijl andere ngo’s basisgezondheidszorg<br />
gaan aanbieden. Het is de bedoeling een solide<br />
partner te vinden die te zijner tijd <strong>het</strong> ziekenhuis kan<br />
overnemen.<br />
juli juli<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
augustus augustus<br />
september<br />
september<br />
oktober oktober<br />
november<br />
november<br />
december december<br />
12 12 januari januari<br />
2011 2011<br />
In januari 2011 zal <strong>het</strong> opblaasbare ziekenhuis van saint<br />
Louis gedemonteerd worden en zal <strong>het</strong> medische programma<br />
(dat zal worden overgenomen in een containerstructuur)<br />
worden overgebracht naar zijn definitieve<br />
plaats, een structuur met 120 bedden in Drouillard.<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> zal in januari 2011 de volledige<br />
verantwoordelijkheid over <strong>het</strong> ziekenhuis van Jacmel<br />
overdragen aan <strong>het</strong> ministerie van Gezondheid.<br />
Het ziekenhuis van Bicentenaire, een stenen gebouw<br />
met 80 bedden, zal zijn activiteiten verder zetten, met<br />
een specialisatie in noodpediatrie en neonatologie,<br />
minstens tot eind 2011.<br />
Noodverloskunde<br />
Noodverloskunde en neonatale zorg worden hernomen<br />
in <strong>het</strong> nieuwe containerziekenhuis van <strong>het</strong> vernielde<br />
ziekenhuis van la solidarité. Dit ziekenhuis met kraamkliniek<br />
telt 135 bedden en voldoet aan de bouwnormen<br />
op <strong>het</strong> vlak van storm- en aardschokbestendigheid. De<br />
nieuwe instelling zal 24 uur op 24 en 7 dagen op 7 open<br />
zijn en gratis kwalitatieve verloskundige zorg verlenen<br />
bij gecompliceerde zwangerschappen en bij moeilijke<br />
bevallingen.<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> zal instaan voor de prenatale<br />
consultaties en de opvolging van patiëntes met arteriële<br />
hypertensieproblemen als gevolg van de bevalling,<br />
zoals eclampsie en pre-eclampsie (‘zwangerschapsvergiftiging’)<br />
of hypertensie tijdens de zwangerschap zelf.<br />
Postnatale consultaties en de opvolging van patiëntes<br />
die in de kraamkliniek bevallen zijn, worden verzekerd.<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> zal ook zorgen voor een adviesdienst<br />
en vrijwillige hiv-tests voor alle vrouwen die opgenomen<br />
worden in <strong>het</strong> ziekenhuis van Delmas 33 op<br />
basis van hun serologische status en immuniteitsituatie.<br />
De organisatie zal ook een verwijssysteem invoeren voor<br />
vrouwen die positief testen. Alle pasgeborenen (premature<br />
en/of zieke) zullen ter plaatse verzorgd worden in<br />
<strong>het</strong> ziekenhuis van Delmas 33. <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong><br />
zal ruim 155 Haïtiaanse medewerkers in dienst nemen<br />
voor de werking van <strong>het</strong> ziekenhuis en zal de interne<br />
opleidingsmogelijkheden voor medewerkers in Port-au<br />
Prince uitbreiden.
3<br />
12 12 januari januari<br />
2010 2010<br />
Vooruitzichten<br />
februari februari<br />
maart maart<br />
april april<br />
mei mei<br />
De stichting Sant Se Afe Pam<br />
juni juni<br />
<strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> werkt ook aan een nieuw project<br />
voor een chirurgisch ziekenhuis met een capaciteit van<br />
212 bedden, een opleidingsprogramma voor geneeskundestudenten<br />
en gespecialiseerde artsen, en een<br />
overgangsplan op lange termijn. In die zin heeft <strong>Artsen</strong><br />
<strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> de basis gelegd voor een stichting die<br />
partners uit de Haïtiaanse civiele samenleving, universiteiten<br />
en andere steunverleners zal samenbrengen.<br />
De voorgestelde specialisten zullen actief zijn in de orthopedie,<br />
algemene chirurgie, brandwondenverzorging,<br />
de aanpak van chronische aandoeningen in een<br />
acute fase (astma, diabetes, en vooral hypertensie), en<br />
functionele revalidatie. Het grootste deel van <strong>het</strong> personeel<br />
dat in <strong>het</strong> ziekenhuis zal werken, zal in Haïti gerekruteerd<br />
worden, volgens de nodige competenties<br />
voor een goede werking van de medische activiteiten.<br />
De stuur- en beheerscommissie zal van bij de lancering<br />
van <strong>het</strong> project geleidelijk worden samengesteld uit<br />
aangeworven personeelsleden. Dit personeel zal de nodige<br />
opleiding krijgen van <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> in samenwerking<br />
met andere partners. <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong><br />
zal instaan voor de start van dit project en voor de<br />
financiële ondersteuning ervan opdat deze autonome<br />
Haïtiaanse stichting op termijn kan worden overgenomen<br />
door lokale beheerders.<br />
Containerziekenhuis in Tabarre<br />
De reactie van diverse actoren op de gevolgen van de<br />
aardbeving had veel vaker betrekking op basisgezondheidszorg<br />
– wat begrijpelijk is – dan op tweedelijnsgezondheidszorg.<br />
Letsels behoren evenwel tot de ergste<br />
ziekte- en doodsoorzaken in Haïti.<br />
juli juli<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
augustus augustus<br />
september<br />
september<br />
oktober oktober<br />
november<br />
november<br />
december december<br />
12 12 januari januari<br />
2011 2011<br />
Er is nood aan een chirurgische capaciteit zoals dat in<br />
permanente instellingen de gewoonte is. <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong><br />
<strong>Grenzen</strong> besliste daarom een containerziekenhuis<br />
te bouwen om de kloof tussen noodhulp en langdurige<br />
nazorg te overbruggen, met de nodige waaier aan<br />
chirurgische mogelijkheden op een plaats die door de<br />
stad kan worden gebruikt.<br />
In de tweede helft van 2011 zal <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong><br />
dus een containerziekenhuis met 110 bedden openen<br />
in Tabarre, in Port-au-Prince, met als doel er een centrum<br />
voor chirurgische traumatologie van te maken<br />
voor de stad, in staat om 150 operaties per maand uit te<br />
voeren. Het centrum zal beschikken over diensten voor<br />
traumatologie, orthopedie, viscerale chirurgie, pediatrische<br />
noodchirurgie en revalidatie van de patiënten.<br />
Hiermee zal de overgangsfase tussen noodhulp en<br />
zorg op lange termijn kunnen worden ingevuld. In<br />
afwachting van de opening, doet <strong>het</strong> ziekenhuis van<br />
sarthe dienst als een doorverwijscentrum voor traumatologie.<br />
35
36<br />
12 januari<br />
2010<br />
Besluit<br />
februari<br />
maart<br />
april<br />
mei<br />
juni<br />
juli<br />
augustus<br />
september<br />
oktober<br />
Haiti, EEN JaaR LatER<br />
november<br />
december<br />
12 januari<br />
2011<br />
© Nicola Vigilanti<br />
A<br />
rtsen <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> wil haar solidariteit tonen met de bevolking van Haïti, die sinds de aardbeving sterk op<br />
de proef is gesteld. Een groot deel van de Haïtianen leeft vandaag nog steeds in erg moeilijke omstandigheden.<br />
Dankzij de blijvende steun van schenkers en personeel, blijft <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> vastberaden de<br />
eigen mogelijkheden zo goed mogelijk aan te wenden om die mensen ook in de komende jaren te helpen. De aardbeving<br />
was voor de Haïtianen een ramp zonder weerga en heeft enorme medische en niet-medische noden veroorzaakt.<br />
De massale hulp bleek nog onvoldoende om helemaal aan die noden te beantwoorden. Het hele jaar lang was de<br />
steun op <strong>het</strong> vlak van onderdak, drinkwaterbedeling en de behandeling van cholera ontoereikend.<br />
Er kan nog heel wat verbeterd worden aan <strong>het</strong> hulpsysteem. <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> erkent ook dat er nog een groeimarge<br />
bestaat wat betreft de ontplooiing van eigen middelen, vooral op <strong>het</strong> vlak van onderdak en <strong>het</strong> voorbereiden<br />
op een massale toestroom van gewonden, maar ook wat betreft de communicatie van haar bezorgdheden naar buiten<br />
toe, of coördinatie met andere actoren om de hulpreactie te verbeteren. Dankzij de blijvende steun van haar gulle<br />
schenkers en <strong>het</strong> engagement van haar personeel zal <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> lessen trekken uit de ervaringen in Haïti<br />
om nog beter voorbeid te zijn op toekomstige noodinterventies.<br />
In de loop van 2010 heeft <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> geprobeerd aan de meest kritieke medische noden tegemoet te komen.<br />
Zoals in elke context heeft de organisatie ook hier keuzes moeten maken wat betreft de best mogelijk inzet van<br />
kennis en middelen, zonder andere dwingende en dringende situaties in de wereld te vergeten. In de eerste fase na de<br />
aardbeving was onze actie gericht op wondchirurgie en andere medische noodgevallen, als-ook op de verdeling van<br />
materiaal en voorzieningen voor onderdak, water en saneringsacties. In de tweede fase werden die acties aangevuld<br />
met postoperatieve zorg, psychologische zorg en zowel eerste- als tweedelijnsgezondheidszorg. Toen in oktober de<br />
cholera-epidemie uitbrak, hebben we onze activiteiten zo georganiseerd om zo doeltreffend mogelijk te zijn en de<br />
besmette personen te behandelen, en tegelijk onze andere programma’s verder te zetten.<br />
In 2011 zullen we vooral focussen op de werking van zes ziekenhuizen en op steun aan twee ziekenhuizen van <strong>het</strong><br />
ministerie van Gezondheid. Vandaag zijn nog steeds meer dan een miljoen mensen in Haïti dakloos. Het aanbieden<br />
van onderkomens, water en sanitair voldoet nog steeds niet aan de behoeften van de bevolking, waardoor er nog te<br />
vaak omstandigheden heersen die gunstig zijn voor de uitbraak van nieuwe epidemieën. Cholera zou nog jaren in <strong>het</strong><br />
land kunnen blijven. <strong>Artsen</strong> <strong>Zonder</strong> <strong>Grenzen</strong> zal de ziekte blijven bestrijden en blijft tegelijk waakzaam voor andere<br />
mogelijke noodsituaties.
Change language