Wereldbeeld 2013 - Vereniging voor Verenigde Naties

42
In Memoriam
Peter Kooijmans
Op 13 februari 2013 overleed in Wassenaar
Professor Mr. Peter Hendrik Kooijmans,
emeritus hoogleraar Volkenrecht aan de
Universiteit Leiden. Van 1973 tot 1977 was
hij Nederlands Staatssecretaris, van 1993 tot
1994 Minister van Buitenlandse Zaken en van
2007 tot 2013 Minister van Staat.
Peter Kooijmans (links) als Voorzitter tijdens een sessie van
de Commissie voor de Rechten van de Mens in 1984 –
UN Photo/112867
Als hoogleraar was Peter Kooijmans geliefd bij
medewerkers en studenten; hij was ook een inspirerend
en betrokken werkleider en docent.
Als initiatiefnemer van de ‘Telders-pleitwedstrijd’,
intussen uitgegroeid tot een jaarlijks evenement
waarbij teams van rechtenstudenten uit zo’n dertig
landen in het Vredespaleis in Den Haag pleiten in een
denkbeeldige zaak van internationaal recht, was hij
jarenlang actief betrokken bij de organisatie. Hij had
er plezier in om het Leidse team, ter voorbereiding,
scherp maar met de nodige humor ‘onderuit te
halen’. Na zijn emeritaat, en als eerbetoon, stelde de
Universiteit Leiden de Kooijmans Leerstoel voor Vrede,
Recht en Veiligheid in.
Binnen de Verenigde Naties was hij jarenlang de
jurist die de theorie van de mensenrechten in
Neri Sybesma-Knol 1
praktijk omzette. Van 1982-85 was hij hoofd van
de Nederlandse delegatie bij de Commissie voor de
Rechten van de Mens, en in 1984 Voorzitter. In die
functie was hij de wegbereider voor de aanstelling van
een Speciaal Rapporteur voor Foltering, een functie die
hij zelf als eerste van 1985 tot 1992 vervulde.
Hij legde ook de grondslag voor het werk van latere
Rapporteurs. In zijn baanbrekende eerste rapport
(1986) schetst hij uitvoerig wat het juridische concept
foltering is, wat het inhoudt, hoe foltering “de pest”
was geworden van de tweede helft van de twintigste
eeuw en hoe het moest voorkomen en bestreden
worden. En na feitenonderzoek en vele bezoeken ter
plaatse: “hoe is het mogelijk dat mensen elkaar dit
aandoen?”
Later, na ‘9/11’, constateert hij “met zorg en pijn” hoe
het begrip foltering langzaam wordt uitgehold, banaal
is geworden, hoe de strijd ertegen van alle kanten
wordt ondermijnd…
Van 1997 tot 2006 was hij zelf Rechter in het
Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Ook in die
functie gaf hij, in zijn scherpzinnige individuele opinies
en argumenteringen, blijk van een grote menselijke
betrokkenheid. Hij werd alom geroemd om zijn heldere
en sluitende redeneringen.
“Bevlogen en gezaghebbend, maar ook wijs en mild.”
Het was een voorrecht met hem samen te mogen
werken.
Noten
1. Prof. Em. Internationaal Recht Neri Sybesma-Knol
is ere-voorzitter van de VVN.
Wereldbeeld