Wereldbeeld 2013 - Vereniging voor Verenigde Naties

16
Fragiele staten: verspilling of goed gebruik van
ontwikkelingssamenwerking?
De term fragiliteit die in opgang kwam aan het begin
van deze eeuw heeft sindsdien verschillende invullingen
gekregen. Eerst werd voornamelijk gesproken over
fragiele landen, maar geleidelijk groeide het besef dat
dit stigmatiserend werkte en investeerders afstootte.
Daarom werd de laatste jaren meer en meer omgeschakeld
naar “fragiele situaties”. Nog neutraler is
het te spreken over “factoren van fragiliteit”. In elk samenlevingsverband
zijn er wel factoren van fragiliteit
te vinden. Zowel op micro- als op macrovlak. Binnen
de internationale ontwikkelingssamenwerking wordt
fragiliteit nog dikwijls beperkt tot het niveau van de
staat. Werken in ‘fragiele staten’ is anders (en moeilijker)
dan werken in ‘normale’ ontwikkelingslanden.
Resultaten worden dikwijls teniet gedaan door een
volgende politieke, ecologische of humanitaire schok 2
en de (staats)structuren zijn veelal ondermijnd waardoor
het moeilijker is om langdurige veranderingen in
te voeren. Wat is dan de zin om te blijven investeren
in deze landen en hoe moet dat eventueel gebeuren?
Wat is een fragiele staat?
Een fragiele staat is een staat die niet bij machte is om
op een bepaald niveau:
• beleidsmaatregelen te nemen die als legitiem ervaren
worden door de bevolking;
• de veiligheid van de bevolking te garanderen;
• een behoorlijk functionerende en voor iedereen
toegankelijke justitie te organiseren;
• het economisch draagvlak te verzekeren door
werkgelegenheid te creëren en voor betere leefomstandigheden
te zorgen;
• de inkomsten correct te beheren en te streven
naar een stevig verankerde verantwoordelijke en
billijke dienstverleningscapaciteit.
Internationale meetinstrumenten
Of een land al dan niet onder de noemer ‘fragiel’ valt,
wordt bepaald door de verschillende internationale
meetinstrumenten. Binnen elke staat kunnen immers
‘factoren van fragiliteit’ gevonden worden zonder dat
Dirk Brems 1
een land daarom in zijn geheel ‘fragiel’ is. Er bestaan
verschillende organisaties die dergelijke klassementen
opstellen, en die zich baseren op verschillende invalshoeken:
- Binnen het World Bank Institute gebruiken Kaufmann,
Kraay en Mastruzzi de Governance indicators
die breder zijn dan enkel de fragiliteit en het
volledige bestuur analyseren. 3
- Belangrijker is de CPIA van de Wereldbank zelf.
Deze Country Policy and Institutional Assessment
wordt door de Wereldbank gebruikt om te bepalen
hoeveel geld een land via IDA-fondsen toegewezen
kan krijgen. Het meet in hoeverre elk land erin
slaagt om een beleid te voeren dat gericht is op
groei en armoedebestrijding via verschillende criteria.
Het is een samenvoeging van verschillende
analyses die gegroepeerd zijn rond 16 indicatoren
in 4 clusters (economic management; structural
policies; policies for social inclusion and equity; en
public sector management and institutions). 4 De
hoogste score is 6 en onder 3,2 wordt het land beschouwd
als ‘fragiel’. Als een land fragiel is krijgt
het een voorkeursbehandeling en worden leningen
bijvoorbeeld omgezet in giften.
- We vermelden hier ook de Failed states index van
het Foreign Policy en Fund for Peace (FfP-index). 5
Voor de score van the Fund for Peace worden 12
indicatoren gescoord op 10 (Demographic Pressures,
Refugees/IDPs, Group Grievance, Human Flight,
Uneven Development, Economic Decline, Delegitimization
of the State, Public Services, Human Rights,
Security Apparatus, Factionalized Elites, External
Intervention). Hoe hoger de uiteindelijke score is,
hoe fragieler. Met een score boven de 90 wordt een
land als erg fragiel beschouwd 6 .
- INCAF gebruikt de resultaten van de CPIA en de
FfP index om een eigen lijst samen te stellen.
Doordat de verschillende organisaties andere accenten
leggen, kunnen landen volgens de ene lijst fragiel zijn
en voor de andere niet. Traditioneel hecht de Wereldbank
meer belang aan de technocratische insteek van
bestuur, terwijl de NGO sector sterk inzet op politieke
en meer ‘soft’ onderwerpen. Oeganda is daarom volgens
de Wereldbank een uitstekende leerling met een
Wereldbeeld