Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland

More documents

Recommendations

Info

20 BIJEENKOmSt uit gans Italië, het land waar ECT nota bene ontdekt was. Tot op vandaag kun je er met moeite een ziekenhuis vinden waar men bereid is ECT toe te passen.’ ‘De antipsychiatrische beweging verdreef ECT steeds meer in het verdomhoekje’, vervolgde Shorter. ‘Terwijl mensen probleemloos over hun Prozac praatten, dacht niemand eraan om onder vrienden te vertellen dat men ECT had gehad. Dat was zoiets als toegeven dat je syfilis had opgelopen.’ geneesmiddelenindustrie Ook de geneesmiddelenproducenten deden volgens Shorter een flinke duit in de zak bij de verdrukking van ECT. ‘In het beste geval stelden ze ECT voor als een waardevolle aanvulling van een medicamenteuze therapie. In andere gevallen stelden ze ECT voor als een noodzakelijk kwaad, of ze gingen nog een stap verder en beschouwden ECT als overbodig.’ One Flew Over the Cuckoo’s nest ‘Natuurlijk was er ook nog de kaskraker One Flew Over the Cuckoo’s Nest in 1975’, zei Shorter. ‘Het grote publiek zag Jack Nicholson met veel brio de rol vertolken van een patiënt die tegen zijn wil ECT krijgt, als ‘gedragscorrectie’. Bovendien voerden de media in die tijd ook een heuse anticampagne tegen ECT. Zo werden bekende patiënten met geheugenverlies door ECT in de schijnwerpers gezet, zoals de Amerikaanse topeconome Marilyn Rice. Gruwelijke, onrealistische afbeeldingen van patiënten die ECT ondergingen werden de wereld ingestuurd. En protestacties tegen ECT kregen ruime persaandacht.’ Heropleving Ondanks al deze tegenkanting uit verschillende hoeken is ECT als psychiatrische behandeling toch niet gesneuveld, ze is zelfs heropgeleefd. Hoe verklaart Shorter dat? ‘De antidepressiva bleken niet zo doeltreffend als verhoopt. Een kleine groep wetenschappers en clinici, onder wie Tom Bolwig, Beni Lerer en Max Fink, wierpen eind jaren zeventig alles in de strijd om ECT te redden. Officiële medische organisaties begonnen ECT te onderschrijven. Zo leidde Richard Weiner van de Universiteit van Duke in 1988 de American Psychiatric Association Task Force die ECT goedkeurde. Bovendien bekrachtigden nieuwe wetenschappelijke studies, onder meer van de Deense professor Per Bech, de doeltreffendheid van ECT. In 1992 kwam er dan het eerste Europese symposium over ECT, in Oostenrijk. Een duidelijk bewijs van de heropleving van ECT. Zoals ook EFFECT, het Europees Forum voor ECT, dat in 2006 in het UPC-K.U.Leuven, Campus Kortenberg werd opgericht, op initiatief van Pascal Sienaert, King Kho en Björn Wahlund.’ DEPSYCHIATER 3 • 2011 ‘Wat de toekomst voor ECT in petto heeft, kan ik alvast proberen in te schatten voor Noord-Amerika’ besloot Shorter. ‘Wetenschappers en clinici hebben er hernieuwde aandacht voor reeds lang gekende ziektebeelden, zoals melancholie, catatonie en hebefrenie. Het lijkt er sterk op dat de medische wereld én patiënten ECT voor deze indicaties steeds meer aanvaarden.’ eCT in de film Shorter haalde het al aan in zijn voordracht: One Flew Over the Cuckoo’s Nest had een verwoestend effect op het imago van ECT. Dat werd ook ondersteund door een andere spreker van de studiedag, psychiater Pascal Sienaert (UPC-K.U.Leuven, campus Kortenberg; voorzitter VVP-sectie ECT). ‘In onze contreien speelde in die tijd ook nog Kind van de zon in de zalen’, zei Sienaert. ‘Een film in opdracht van de Stichting Pandora. Die had nauwe banden met de antipsychiatrische beweging. Niet verwonderlijk dus dat ook in deze film ECT onrealistisch en afschrikwekkend in beeld werd gebracht.’ Sienaert deed onderzoek naar ECT in de internationale film: ‘Van de 52 films die naar ECT verwijzen of ECT tonen, doen slechts 5 vrij recente films dat conform de realiteit. Het mooiste positieve voorbeeld is volgens mij de film Helen uit 2008, het meest afschuwelijke voorbeeld Requiem for a Dream uit 2000.’ ‘Helaas beïnvloeden negatieve filmfragmenten over ECT wel degelijk het idee van de kijker over deze therapie’, zei Sienaert. ‘Zélfs in het geval van geneeskundestudenten, zo blijkt uit onderzoek van professor Walker. Het percentage studenten dat ECT zou ontraden aan een familielid, was meer dan verdubbeld na het tonen van afschrikwekkende filmfragmenten.’ Uit Sienaerts onderzoek bleek ook dat filmproducenten heel vaak toepassingen van ECT tonen die helemaal géén indicaties zijn. Zoals ECT om druggerelateerde problemen aan te pakken, homoseksuele verlangens uit te wissen, en vooral om ongewenst gedrag te corrigeren. n Edward Shorter (1941) behaalde zijn doctoraat in modern Social History aan de Harvard Universiteit en is professor aan de Universiteit van toronto in Canada. Zijn bekendste werken zijn A History of Psychiatry: from the Era of the Asylum to the Age of Prozac (1997) en Historical Dictionary of Psychiatry (2005). met Conrad Swartz schreef hij Psychotic Depression (2007) en met David Healy publiceerde hij Shock therapy: A History of Electroconvulsive treatment in mental Illness (2007). Zijn recentste boeken zijn Before Prozac: the troubled History of mood Disorders in Psychiatry (2009) en Endocrine Psychiatry: Solving the Riddle of melancholia (2010).
Stephan Claes interviewt edward Shorter de Psychiater vroeg aan psychiater prof. dr. Stephan Claes (UZ Leuven, K.U.Leuven) om de Canadese gastspreker prof. dr. edward Shorter in een persoonlijk gesprek enkele vragen voor te leggen. an swerts, wetenschapsjournalist Claes: ‘U bent erg kritisch over het depressie-concept zoals het in de DSm-IV is opgenomen. Behoort een groot deel van het klinische beeld dat we onder majeure depressie plaatsen dan niet tot een medische categorie volgens u?’ Shorter: ‘Zo sterk wil ik het niet stellen. Al de patiënten met een depressie verkeren over het algemeen in nood en verdienen medische hulp. maar de term majeure depressie omvat zowel de melancholische als niet-melancholische depressie, terwijl volgens mij alleen de eerste een échte stemmingsstoornis is. De niet-melancholische depressie werd vroeger niet eens aangeduid met depressie. men sprak over een zenuwziekte, met symptomen zoals angst, vermoeidheid en obsessies op de voorgrond.’ ‘ECt heeft zijn verdienste als behandeling voor melancholische depressie bewezen, maar kan het ook nuttig zijn bij wat u zojuist omschreef als zenuwziekten?’ ‘Alleen als die met uitgesproken depressieve symptomen gepaard gaan, maar het effect is minder sterk dan bij een zuivere melancholische depressie. Daarom zal de patiënt de mogelijke nevenwerkingen van ECt, zoals geheugenstoornissen, er minder graag bijnemen. Sommigen raken er zelfs door geobsedeerd, wat uiteraard contratherapeutisch werkt.’ ‘In uw laatste boek Endocrine Psychiatry benadrukt u het belang van endocriene abnormaliteiten bij depressie, zoals een hyperactieve HPA-as. treden deze abnormaliteiten ook op bij ‘zenuwziekten’?’ ‘Nee. maar ze doen zich wel ook voor bij andere psychiatrische ziekten, zoals anorexia nervosa en dementie.’ ‘Zou een Dexamethason Suppressie test (DSt) of gecombineerde Dexamethason/Corticotropin Releasing Hormone test deel moeten uitmaken van het assessment van depressieve patiënten?’ ‘Niet noodzakelijk. Psychiaters hebben de DSt niet nodig om tot de diagnose van melancholische depressie te komen. De test is wél nuttig om te achterhalen of een patiënt, na een schijnbaar succesvolle behandeling, effectief geen zelfmoordneigingen meer heeft. Wat betreft de gecombineerde test: die heeft volgens mij geen toegevoegde waarde.’ ‘U staat heel kritisch tegenover psychoanalyse, maar gaat u ermee akkoord dat psychodynamische therapieën toch waardevol kunnen zijn?’ ‘Psychologische therapieën zijn altijd waardevol, of ze nu psychodynamisch zijn of niet. Waarin ik niet geloof, is de wetenschappelijke waarde van psychoanalyse.’ BIJEENKOmSt ‘De psychiatrie doorliep in de 19 e eeuw, met mensen als Griesinger en Alzheimer, een biologische fase. Nadien volgde een psychologische fase met de opkomst van de psychoanalyse. Vandaag bevinden we ons weer in een biologische fase. Denkt u dat in de toekomst de pendel weer de psychologische kant opgaat?’ ‘Dat is best mogelijk. De psychiatrie is een discipline die heel gevoelig is voor nieuwe theorieën, al dan niet met sterk wetenschappelijke fundamenten. Zo vond in de jaren zeventig de neurotransmittertheorie ingang. Vandaag weten we dat de werking van antidepressiva heel wat complexer is dan de dopamine- of serotonine-heropnameremming. toch heeft deze theorie de psychiatrie wel 20 jaar in de ban gehouden. Welke de opvolger van deze theorie is, is nog niet duidelijk, maar dát die er komt, is zeker.’ ‘Er gebeurt veel onderzoek naar de genetica van psychiatrische aandoeningen, maar verhoopte resultaten blijven grotendeels uit. Hoe verklaart u dat?’ ‘Psychiatrische aandoeningen, zoals majeure depressie of schizofrenie, zijn geen zuivere biologische ziekten. Het zijn ziekteconcepten, artefacten dus, die verschillende biologische ziekten met elk een eigen genetische achtergrond clusteren. Zoeken naar dé genetica van zo’n cluster, is dus onzin.’ ‘U bent sociaal geschiedkundige van opleiding. Vanwaar uw interesse voor de geschiedenis van de psychiatrie?’ ‘Bij het schrijven van mijn eerste werk, over de geschiedenis van de obstetrie en gynaecologie, raakte ik geïntrigeerd door de psychologische en psychiatrische problemen van de patiënten. Bovendien gooide de psychiatrie in die tijd de psychoanalyse overboord en ging ze de biologische kant op. Hierdoor werd ze voor mij een interessante discipline, waaraan ik, als geschiedkundige, daadwerkelijk een bijdrage kon leveren. Daarom maakte ik de shift naar de psychiatrie.’ ‘Jonge artsen verkiezen vandaag vaak heel technische specialismen boven de psychiatrie. Hoe zou u ze motiveren om tóch voor de psychiatrie te kiezen?’ ‘Als psychiater kun je voor patiënten écht het verschil maken en hun levenskwaliteit ingrijpend verhogen. Wellicht méér dan in gelijk welk ander specialisme, op de oncologie na.’ DEPSYCHIATER 3 • 2011 21
Page 1 and 2: Periodiek van de vlaamse vereniging
Page 3 and 4: 6 IN DIT NUMMER jaargang 4 • numm
Page 5 and 6: Een Belg op zeven wordt depressief
Page 7 and 8: In de tweede kandidatuur al ging u
Page 9 and 10: Psychiatrie? Nee dank u! Witte rave
Page 11 and 12: gaat de wereld ten onder aan eviden
Page 13 and 14: maar nog veel vragen Schutter: ‘T
Page 15 and 16: Prof. dr. em. Jan gybels 19 oktober
Page 17 and 18: U vergezelde uw patiënten niet all
Page 19: VVP-studiedag ‘eCT: 10 jaar terug
Page 23: Nu in de boekhandel Geheel vernieuw

Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?