Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland

maar nog veel vragen
Schutter: ‘TMS wordt van oudsher toegepast op de frontale
hersenschors. De Duitsers kozen dit gebied destijds op grond
van resultaten uit eerdere studies die een verband aantoonden
tussen depressie en een verminderde activiteit van de linker
frontale hersenschors. Een hoogfrequente TMS-behandeling
van de linker frontale hersenschors leidt tot een verhoogde
prikkelbaarheid van dit gebied en in de praktijk tot een
afname van de depressieve klachten. Enkele jaren geleden
ontdekten Canadese onderzoekers echter dat een direct
hierna uitgevoerde laagfrequente TMS-behandeling van de
rechter frontale hersenschors het effect van de hoogfrequente
behandeling vergroot. Dat heeft geleid tot de hypothese dat er bij
depressie mogelijk sprake is van een verstoorde balans tussen de
activiteit van de linker en rechter frontale hersenschors. Waarbij
activiteit van de linkerschors
in verband wordt gebracht met
toenaderingsgedrag en gevoelig
zijn voor beloning, en activiteit in
de rechterschors met vermijdingsgedrag
en strafgevoeligheid. Door
de linkerschors hoogfrequent
te stimuleren zou je de activiteit
van dit deel verhogen, terwijl
de laagfrequente stimulatie van
de rechterschors de activiteit in dit deel zou verlagen. Dat zou
de balans tussen beide delen herstellen. Een andere hypothese
verklaart het effect van TMS uit een toegenomen afgifte van
dopamine in dieper gelegen hersengebieden en verbindt de
behandeling zo met de hypothese die stelt dat depressie ontstaat
uit een verstoorde chemische huishouding in de hersenen.’
Veel hypothesen
Er zijn inmiddels ook aanwijzingen dat een TMS-behandeling
van andere hersengebieden antidepressieve effecten kan hebben.
‘Ook de kleine hersenen en de pariëtale hersenschors komen
mogelijk in aanmerking als doelwit. De kleine hersenen zijn
nauw verbonden met subcorticale motivationele circuits en met
de cerebrale hersenschors. Wij hebben in Utrecht inmiddels
bij gezonde personen kunnen aantonen dat een eenmalige
TMS-sessie uitgevoerd op de kleine hersenen inderdaad leidt
tot positieve veranderingen in de gemoedstoestand. En in een
studie uitgevoerd in samenwerking met prof. Koerselman van
het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis in Amsterdam, hebben
we gevonden dat een laagfrequente TMS-behandeling van de
pariëtale hersenschors bij mensen met een depressie leidt tot
een afname van de klachten. Kortom, aan varianten van TMS
en aan hypothesen geen gebrek. Het is nu vooral zaak om uit
te zoeken welke hypothese het beste is en welke behandeling
B A E k E n : ‘ v o l g E n S M I j k A n d E
T M S - B E H A n d E l I n g S n E l l E R I n d E
k l I n I S C H E P R A k T I j k g E ï n T E g R E E R d
w o R d E n B I j T H E R A P I E R E S I S T E n T I E . ’
WEtENSCHAP
bij welke patiënten tot het beste resultaat leidt.’ Vanwege
alle openstaande vragen rondom TMS zal deze vorm van
behandeling van depressie de komende jaren waarschijnlijk
nog vooral een experimenteel karakter houden, schat Schutter
in. ‘In de Verenigde Staten heeft de FDA het gebruik van TMS
bij depressie enkele jaren geleden goedgekeurd als behandeling
bij therapieresistente patiënten. Ook in Canada en Israël is
de behandeling geregistreerd. In Nederland adviseerde de
Gezondheidsraad in 2008 eerst meer fundamenteel onderzoek
uit te voeren.’
‘Ook in Vlaanderen is de TMS-behandeling nog niet erkend’,
vult psychiater prof. Chris Baeken (UZ Brussel) aan. ‘Onze
kliniek is de enige die therapieresistente depressieve patiënten
met TMS behandelt. Veelal melden de patiënten zich op
eigen houtje aan, aangezien
TMS onder zowel huisartsen als
psychiaters nog weinig bekend is.
Omdat er voor TMS momenteel
geen terugbetalingsmodaliteiten
bestaan, vindt de behandeling
meestal plaats in studieverband.
Volgens mij kan de
TMS-behandeling sneller in de
klinische praktijk geïntegreerd
worden bij therapieresistentie, bijvoorbeeld als één of twee
antidepressiva niet het gewenste effect geven, bij zwangerschap,
of bij mensen die overgevoelig zijn voor medicatie. In ieder
geval voor unipolaire depressie zou aan rTMS automatisch
gedacht moeten worden voor men elektroconvulsietherapie
overweegt.’
TMS nuttig bij onderzoek
Behalve voor het langzaam ontluikende therapeutisch gebruik,
is TMS ook een zeer handige techniek bij het wetenschappelijk
onderzoek naar de werking van de hersenen. Immers, met deze
techniek is het zeer eenvoudig tijdelijk zeer lokaal hersengebieden
te activeren of in activiteit te inhiberen. Aan de Universiteit
Gent maakt prof. Rudi de Raedt al jaren dankbaar gebruik van
deze techniek bij zijn onderzoek naar de kwetsbaarheid voor
depressie. Onderzoek waarbij hij overigens nauw samenwerkt
met Chris Baeken. ‘Deze kwetsbaarheid proberen wij te
verklaren in een model gebaseerd op neurobiologische kennis
en kennis over cognitieve processen. Centraal in dit model staat
een verminderde aandachtscontrole bij mensen die gevoelig
zijn voor depressie. Neurobiologisch onderzoek heeft inmiddels
uitgewezen dat depressie gepaard gaat met langdurige hyperactiviteit
van de HPA-as. Een verhoogde reactiviteit is waarschijnlijk
het gevolg van erg stressvolle ervaringen in het leven, alsook
DEPSYCHIATER 3 • 2011 13