Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland

gaat de wereld ten onder aan evidence-based vlijt?
Prof. dr. giel Hutschemaekers, hoogleraar geestelijke gezond-
heidszorg aan de Radboud Universiteit in nijmegen, geeft
op het congres een keynote lecture met als titel gaat de
wereld ten onder aan evidence-based vlijt? ‘nadeel van een
overtrokken evidence-based benadering is dat zorgprofessionals
minder zelf gaan nadenken, omdat je hun professionele
autonomie en verantwoordelijkheid ontneemt.’
jorn hövels, wetenschapsjournalist
U bent tegen de evidence-based benadering?
‘Nee, maar ik geloof niet dat alles valt op te lossen met
standaarden en richtlijnen. De heersende vanzelfsprekendheid dat
de zorg automatisch beter wordt zolang we braaf de richtlijnen
volgen. Daar kun je kritische vragen over stellen en dat doe ik.’
Het is toch belangrijk te weten of een interventie werkt?
‘Naar veel goede interventies is geen effectonderzoek gedaan en
sterker: er blijft weinig van de zorg over als we die niet meer zouden
mogen inzetten. Belangrijker is dat de huidige evidence-based
benadering niet in lijn is met wat de oorspronkelijke bedenkers
ermee beoogd hebben. Zij hadden voor ogen dat professionals
bij concrete vragen in de praktijk antwoorden zouden zoeken in
de wetenschap. Het doel was kritische reflectie: de eigen zorg
bevragen en optimaliseren met wetenschappelijke kennis.
De huidige richtlijnenbenadering heeft een omgekeerd effect: die
produceert een waarheid die net zo weinig vragen toelaat als de
vroegere zorgbenadering waarbij dokters vooral op hun eigen
klinische intuïtie afgingen. We dreigen dus kwijt te raken wat
de oorspronkelijke evidence-based benadering inhield: je kritisch
leren verhouden tot je eigen praktijk.’
Kunt u een voorbeeld noemen?
‘Volgens de multidisciplinaire richtlijn depressie is er geen verschil
tussen de zorg van een huisarts en de zorg van een psychiater.
Huisartsen zouden heel precies de DSm-diagnose moeten stellen
en vervolgens een evidence-based interventie moeten aanbieden,
bijvoorbeeld een SSRI of cognitieve gedragstherapie. Daarmee
zouden zij een soort psychiater worden. Ik vind dat onwenselijk,
want huisartsen hebben een eigen deskundigheid die onvoldoende
in die richtlijn voor depressieve stoornissen is opgenomen. En
als je hen die richtlijn exact laat volgen, dan doe je hun eigen
deskundigheid teniet. ’
Waaruit bestaat die deskundigheid?
‘Huisartsen maken problemen vaak kleiner, bijvoorbeeld door
patiënten die een angst- of stemmingsstoornis hebben te vertellen
dat hun klachten het gevolg zijn van recente gebeurtenissen en
dat ze een paar dagen rust moeten nemen waardoor ze kunnen
herstellen. maar in de richtlijn voor angst- of stemmingsstoornissen
staat niets over rust en de kunst van watchfull waiting.’
En dus?
‘Wat de huisarts doet is weliswaar niet evidence-based, maar
blijkt in de praktijk heel effectief. Hij schat in of de patiënt het
vermogen heeft er zelf bovenop te komen en probeert de patiënt
in zijn kracht te zetten.
BIJEENKOmSt
De richtlijn voor angst- of stemmingsstoornissen schrijft therapie
voor en die is erop gericht de klacht zo snel als mogelijk op te
heffen en de patiënt weer aan het werk te krijgen; de tegenovergestelde
behandeling als die van de huisarts. Die behandeling
blijkt vooral effectief als de zorg van de huisarts niet tot het
gewenste resultaat heeft geleid. De twee behandelingen, die van
de huisarts en die van de psychiater, moeten niet hetzelfde, maar
complementair aan elkaar zijn.’
misschien moet de richtlijn worden aangepast.
‘Een richtlijn kan onmogelijk voorschrijven niets te doen als er
eenmaal een diagnose is gesteld, die schrijft simpelweg voor wat
wetenschappelijk gezien de beste interventie is bij de gegeven
diagnose. En voor medici is het ook ondenkbaar om – voorlopig –
geen diagnose te stellen of deze uit te stellen, want wie is er dan
verantwoordelijk als het misgaat?
En dat brengt me op een tweede punt: als een arts braaf de
richtlijnen volgt, en de patiënt desondanks niet beter wordt,
wie is er dan verantwoordelijk voor hoe het verder gaat? mocht
het mis gaan, dan zal de inspectie vooral nagaan of de arts de
richtlijn heeft gevolgd. maar is dat voldoende? Wanneer artsen
zich beperken tot de richtlijn, dan hebben ze slechts een beperkt
aantal mogelijkheden tot hun beschikking en kunnen ze niet de
verantwoordelijkheid nemen die van hen wordt verwacht.’
Giel Hutschemaekers: ‘Niet alles valt op te lossen met standaarden en richtlijnen.’
FOtOGRAFIE: ARCHIEF HUtSCHEmAEKERS
DEPSYCHIATER 3 • 2011 11