Op de koffie met Huis & Erf - Huis en Erf

Strijdbaar
Gemonde
Interview met Toon Pennings
Zo’n 2200 zielen telt Gemonde.
Maar de vergrijzing rukt op en voor de eigen
jongeren zijn er amper starterswoningen.
Valt het tij nog te keren? Ja, zegt Toon
Pennings [69] strijdlustig. Gesprek met een
man die zich inzet voor elke vierkante meter
van het 10,69 km 2 grote kerkdorp.
Grenzeloos lekker
Zin in een espresso in stijl? Dat kan. In Zuid-Afrika bent u
welkom in het dorp Koffiefontein, waar een enorme fontein in de
vorm van een koffiepot staat. Wie letterlijk koffie-met-een-voetbad
wenst, kan terecht op het paradijselijke strand van het Zuid-Afrikaanse
Coffee Bay. Voor een koffietocht kunt u ook van Alabama
naar Mississippi en Texas. In elk van deze zuidelijke staten van de
VS ligt een stadje dat Coffeeville heet.
Goed nieuws: in de voortuin van
Dorpsstraat 14 meldt een ooievaar
dat Naita is geboren. Maar even verderop
heet een van de laatste winkels
die het dorp nog telt veelbetekenend
‘Antiek Gemonde.’ “Vroeger had je
hier zeven levensmiddelenwinkels,
waarvan drie met bakkerij. Nu moet
je voor een boodschap op de fiets naar
Gestel”, zegt Ria Pennings. Samen
met haar man Toon woont ze aan
de weg naar het kerkhof. Afgelopen
jaar zijn er zo’n 20 à 30 mensen begraven.
Toch twijfelt Toon, die van
1996 tot 2010 voor Lijst Gemonde
in de gemeenteraad zat, geen seconde
aan de levensvatbaarheid van
zijn dorp. “Fanfare: 175 leden. Voetbalclub:
150. KBO: ook 175 leden. En
twee gildes”, somt hij op. “Bovendien
heeft de raad in december unaniem
ingestemd met het Integraal Dorpsontwikkelingsplan
[IDOP]. Gelukkig
wel. Want als de jongeren blijven
vertrekken, gaat de leefbaarheid met
sprongen achteruit.”
Kar trekken
Twee belangrijke pijlers onder dat
toekomstplan zijn de komst van een
buurtsuper en - op gepaste schaal -
nieuwbouw voor met name starters
en senioren. Ook een gemeenschappelijk
pand voor verenigingen,
kinderopvang en steunpunt voor
ouderen staat hoog op het verlanglijstje.
Een lichtpuntje: Gemonde
is eindelijk verlost van het versnipperde
huurwoningenbestand. In
2009 heeft Huis & Erf in totaal 50
6 7
woningen van St.Joseph uit Boxtel
en De Kleine Meierij uit Rosmalen
overgenomen. Om kennis te maken,
organiseerde Huis & Erf in oktober
2009 een ontmoetingsdag die zo’n
130 Gemondenaren trok. Ook werkt
Huis & Erf driftig aan de totstandkoming
van een buurtsuper. “Letterlijk
werk aan de winkel”, weet Toon.
Een andere uitdaging: nieuw leven
blazen in de gemeenschappelijke
activiteiten van De Rietstok, een seniorencomplex
met twaalf woningen.
“Ooit kon je er bloemschikken,
volksdansen, gymen en kaarten. Dat
ligt vrijwel stil. Samen met de bewoners
willen wij een plan maken
hoe we de kar gaan trekken. Moet
lukken.”
Behoud kleine
gemeenschappen
In het bekroonde boek ‘Hoe God verdween uit
Jorwerd’ beschrijft de historicus Geert Mak hoe een
klein Fries dorp langzaam achteruit kachelt. Kort na
de oorlog vind je in Jorwerd winkeltjes, een schoolplein
vol kinderstemmen, verenigingen en een café
waar de Beerenburger amper kans krijgt om te
verdampen. Maar binnen 40 jaar verandert Jorwerd
in een vergeelde ansichtkaart met kartelrand.
De winkels zijn opgedoekt, het schoolplein leeg, de
kerkdiensten vrijwel uitgestorven. In januari 2009
telde Jorwerd nog 321 zielen, onder wie nieuwkomers
met ’stadse fratsen.’
Het lot van Jorwerd is niet uniek. In 2008
publiceerde het blad Binnenlands Bestuur de
top-5 van regio’s waar de ontvolking het sterkst
is: Oost-Groningen, Delfzijl en omgeving, Zuid-
Limburg, Zeeuws-Vlaanderen en Rijnmond.
Op de Emigratiebeurs 2008 huurde de Zeeuwse
gemeente Sluis [2300 inwoners] zelfs een kraampje
om rustzoekers te verleiden tot vestiging in het
dorp. Andere initiatieven om kleine gemeenschappen
te behouden: recreatieve voorzieningen treffen,
gezamenlijk een vuist maken – zoals de Vereniging
Kleine Kernen Noord-Brabant – en integrale dorpsontwikkelingsplannen
tot stand brengen, waarbij
een analyse van economische, ecologische, ruimtelijke
en sociaal-culturele factoren tot concrete
stappen leidt.