Boekhouding en kostprijs.

Boekhouding en kostprijs.
Boekhouding is het systematisch vastleggen van financiële feiten van een persoon, een bedrijf of
een (overheids)instelling.
De (integrale) kostprijs van een product of dienst bestaat uit de totale kosten (financieel) die
gemaakt worden voor het produceren of leveren van het product of de dienst.
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 1

Inhoudsopgave:
1 Inleiding 3
2 Algemene boekhouding 3
3 Financiering van het vermogen 4
4 Analyse van de balans 6
5 Boekhoudkundige voorschriften 8
6 Resultaatrekening 9
7 Liquiditeitsbegroting 12
8 Kostprijs versus verkoopprijs 14
9 Voorcalculatie en nacalculatie 17
10 Vaste en variabele kosten 19
11 Variabele kosten 20
12 De normale en werkelijke productie 21
13 Standaard kostprijsformule 22
14 Afschrijving duurzame productie middelen 22
15 Directe en indirecte kosten 23
16 Primitieve opslagmethode 24
17 Aanbiedingsprijs 25
18 Man en machine uurtarief 26
Bron:
Boek AOV-1 (algemene ondernemers vaardigheden) ISBN 90-415-0112-6
R. Sars , Huis van techniek
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 2

-1- Inleiding
In dit boek zullen allerlei onderwerpen aan de orde gekomen die te maken
hebben met kosten en kostprijs. In de eerste paragrafen gaan we in op de
begrippen boekhouding, balans,vermogen en resultaatrekening. In het
tweede deel bestuderen we het begrip kostprijs. We beschouwen ook de
onderwerpen vaste en variabele kosten en van directe en indirecte kosten en
we staan kort stil bij machine-uurtarieven en manuurtarieven.
-2- De Algemene Boekhouding
De Balans
Een onderneming heeft vermogen nodig doordat er een tijdsverschil bestaat
tussen het moment dat er kosten gemaakt worden voor het leveren van
goederen of diensten en het moment waarop de gelden na een
verkooptransactie ontvangen worden.
De algemene boekhouding maakt op regelmatige tijdstippen een overzicht of
balans op met:
• Aan de linkerzijde de diverse bezittingen en vorderingen;
• Aan de rechterzijde het ingebrachte eigen kapitaal, de aangegane
schulden en verplichtingen.
Balans HvT per 1 januari 2009 (bedragen x € 1.000)
Activa Passiva
Vaste activa Eigen vermogen
- gebouwen 100 - aandelen 250
- machines 200 - reserves 43
totaal 300 totaal 293
Vlottende activa Vreemd vermogen
- voorraden 76 - lange termijn 100
- debiteuren 90 - rekening courant 40
- kas, bank 47 - crediteuren 80
totaal 213 totaal 220
513 513
De balans dient dus als informatiebron voor de bedrijfsleiding, maar ook voor
verschaffers van het vermogen die geïnteresseerd zijn in de soliditeit van de
onderneming. Met de balans kan beoordeeld worden of:
• Er voldoende vermogen aanwezig is om de bedrijfsactiviteiten voort te
zetten;
• De onderneming op termijn niet in de knel raakt door de aangegane
schulden;
• De omvang van de winst voldoende is voor de verschaffers van het
eigen vermogen.
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 3

De activa worden daarom in de balans gerangschikt in de mate waarin de
bestanddelen min of meer snel in geld (liquide middelen) kunnen worden
omgezet, zonder de continuïteit van de bedrijfsactiviteiten in gedrang te
brengen.
De passiva worden gerangschikt in de mate waarin de bestanddelen kunnen
worden opgeëist. Eén van de basiskenmerken van de balans is dat het totaal
aan passiva te allen tijde in evenwicht is met het totaal aan activa.
-3- Financiering van het vermogen
Eigen vermogen
Het eigen vermogen van € 300.000,- aan de rechterkant van de balans
(passiva) is als het ware de schuld van de onderneming aan zijn eigenaren.
Het eigen vermogen neemt af wanneer een onderneming kosten maakt of
verlies lijdt en neemt toe wanneer de onderneming opbrengsten heeft. Ook
hebben het inhouden van bedrijfswinsten (reserves € 40.000,-),
privétoevoegingen en -onttrekkingen invloed op het eigen vermogen.
In het geval van een vennootschap wordt het eigen vermogen opgebouwd
door de inleg van aandeelhouders. Een aandeel is een waardepapier dat
zeggenschap geeft in de onderneming. Een aandeel geeft ook recht op
winstuitkeringen in de vorm van een dividend. Alle aandeelhouders samen
zijn economisch gezien de eigenaren van de besloten of naamloze
vennootschap (BV of NV). Alleen een aandeel van een naamloze
vennootschap (NV) is verhandelbaar op een effectenbeurs
Vreemd vermogen
Het lijkt natuurlijk handig wanneer alles met eigen vermogen gefinancierd
kan worden.
In de regel zal een onderneming altijd een beroep doen op vreemd kapitaal
(€ 220.000,-) met als nadeel de verplichte rentevergoeding. De voordelen
zijn echter de mogelijkheid tot snellere expansie en de aftrekbaarheid van de
interestlasten van de belastbare winst.
Belangrijke en veelvoorkomende vormen van langdurig vreemd kapitaal
worden in de tabel vormen van vreemd vermogen weergegeven. Een steeds
vaker voorkomende vorm van ´eigendom` is daarbij het leasen van
goederen.
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 4

Tabel: Vormen van vreemd vermogen
Vermogens
Vorm
Omschrijving Vergoeding
Obligatie Als een door een overheidsinstelling, een De koper van de obligatie
onderneming of een instelling geld nodig (schuldbewijs) ontvangt van
heeft kan het door het uitgeven van een de uitgever een vaste
obligatielening aan de financiering komen. rentevergoeding.
Hypothecaire Aan deze lening is een onderpand
De geldnemer betaald rente
lening
(hypotheek) in de vorm van grond of over het geleende bedrag.
gebouwen verbonden.
De periode waarin het
afgesproken rentepercentage
De geldnemer is de eigenaar van het vast ligt kan variëren een
onderpand (hypotheekgever).
maand tot aan de volledige
looptijd van de lening.
De geldgever, meestal een bank, verkrijgt
het eerste recht van verkoop
(hypotheeknemer).
Bankkrediet Dit is een toezegging van de bank dat tot
een bepaald bedrag (de kredietlimiet)
geld kan worden opgenomen. Vaak de
rekening courant genoemd.
Leveranciers
Krediet
Ontstaat op het moment dat de verkoper
zijn goederen of diensten heeft geleverd..
De periode dat de koper wel de goederen
bezit maar nog niet direct de rekening
betaalt of hoeft te betalen geniet deze van
een leverancierskrediet.
Factoring Dit is een vorm van debiteurenfinanciering
waarbij de debiteurenportefeuille van een
onderneming wordt uitbesteed aan een
extern bedrijf (de factor) dat zorgt voor
de afhandeling van de debiteuren..
Financiële
lease
Operationele
lease
Bij deze vorm van een huurkoopcontract
blijft de juridische eigendom van het
bedrijfsmiddel bij de geldgever/financier
terwijl het economisch eigendom en
daarmee het risico bij de geldnemer ligt.
Bij dit veel voorkomend huurcontract
wordt aan de onderneming een
bedrijfsmiddel ter beschikking gesteld.
Het geleende bedrag moet op
termijn worden terugbetaald.
meestal met een variabele
rentevergoeding.
Op de debetzijde van de
balans komt 'voorraad' te
staan en op de creditzijde
'crediteuren' of
'leverancierskrediet. Als de
factuur niet betaald wordt
binnen de gestelde termijn
wordt de crediteur een
schuldeiser.
Het factormaatschappij
ontvangt hiervoor een
percentage van de omzet. De
onderneming ontvangt direct
80% tot 90% van het gehele
verkoopbedrag
De jaarlijks te betalen
leasetermijnen worden
volgens de normale regels
afgeschreven.
De maandelijks te betalen
leasetermijnen worden als
onkosten geboekt. De voor-
en nadelen van het eigendom
komen nagenoeg geheel voor
rekening van de geldgever.
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 5

-4-Analyse van de balans
Balans HvTper 1 januari 2009 (bedragen x € 1.000)
Activa Passiva
Vaste activa Eigen vermogen
- gebouwen 100 - aandelen 250
- machines 200 - reserves 43
totaal 300 totaal 293
Vlottende activa Vreemd vermogen
- voorraden 76 - lange termijn 100
- debiteuren 90 - bankkrediet 40
- kas, bank 47 - crediteuren 80
totaal 213 totaal 220
513 513
De solvabiliteitsratio
Het gemak of ongemak waarmee een onderneming de financiële
verplichtingen aan verschaffers van vreemd vermogen kan nakomen wordt
de solvabiliteit genoemd. Aangezien de verkoopwaarde (liquidatiewaarde)
van vooral de vaste activa niet bekend is, moet bij de bepaling van de
solvabiliteit worden uitgegaan van de boekwaarden van de activa, zoals deze
zijn opgenomen in de balans.
• De solvabiliteitsratio = eigen vermogen / vreemd vermogen
De solvabiliteitsratio = € 293.000,- / € 220.000,- = 1,33
De norm voor de solvabiliteitsratio is >1
Het bedrijfskapitaal
Een fundamentele regel van het financiële evenwicht in de balans is dat er
geen kortlopende schulden gebruikt worden voor financiering van gebouwen
en machines. Het deel van het eigen vermogen en vreemd vermogen op
lange termijn dat overblijft na financiering van de vaste activa vormt de
financiële zekerheidsmarge ofwel het bedrijfskapitaal.
• Bedrijfskapitaal = vlottende activa - schulden op korte termijn.
Bedrijfskapitaal = € 120.000,- – € 80.000,- = € 40.000,-
De liquiditeitsratio’s
Het belang van het bedrijfskapitaal wordt uitgedrukt in de liquiditeitsratio’s.
De liquiditeit geeft aan in welke mate een onderneming haar lopende
betalingsverplichtingen kan voldoen met behulp van de vlottende activa. Zie
ook de tabel vormen van vlottende activa.
• De current ratio = vlottende activa / schulden op korte termijn.
De current ratio = € 213.000,- / € 120.000,- = 1,8
De norm voor de current ratio ligt tussen 1.7 en 2.0.
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 6

Tabel: Vormen van vlottende activa
Activa Omschrijving Toepassing
liquide
middelen
De term liquide verwijst naar alle
activa die op zeer korte termijn in
geld kunnen worden omgezet.
debiteuren Een debiteur is een persoon of
bedrijf dat nog moet betalen voor
geleverde goederen of diensten.
Zodra deze klant betaald krijgt de
onderneming dus extra bezit
(activa) .
Voorraden Door het gebruik van machines en
grondstoffen ontstaan
eindproducten die op korte termijn
worden verkocht en geld
opbrengen.
Meestal wordt hieronder de
kasgelden en tegoeden op
bank- of giro- (zicht)
rekeningen verstaan.
In een groot bedrijf worden
debiteuren op een speciaal deel
van de financiële administratie
behandeld: de debiteuren- of
klantadministratie.
De ‘ijzeren’ voorraad aan
grondstoffen en halfproducten
zijn niet snel liquide te maken
en tellen vaak niet mee als
vlottende activa.
In de tabel vormen van vlottende activa is te zien dat de post voorraden het
minst snel en het minst zeker om te zetten is naar liquide middelen. Om
deze onzekerheid buiten beschouwing te laten wordt de liquiditeit van een
onderneming ook wel beoordeeld met de quick ratio.
• De quick ratio= (vlottende activa – voorraden) / schulden op korte
termijn.
De quick ratio= (€ 213.000,- - 76.000,-) / € 120.000,- = 1,14
De norm voor de quick ratio is > 1.
De vermogensstroomanalyse
Om een vergelijk te maken hoe een onderneming geld heeft besteed en hoe
de aanwendingen werd gefinancierd word een vermogensstroomanalyse
opgesteld tussen twee opeenvolgende jaarbalansen. De
vermogensstroomanalyse kan ook voor voorspellingen van de onderneming
gebruikt worden.
Vermogensstroomanalyse HvT (bedragen x € 1.000)
Activa 1-1-
1-1- Passiva 1-1- 1-1-
2008 2009
2008 2009
Vaste activa Eigen vermogen
- gebouwen 100 100 - aandelen 250 250
- machines 150 200 - reserves 0 43
Vlottende activa Vreemd vermogen
- voorraden 70 76 - lange termijn 100 100
- debiteuren 85 90 - bankkrediet 30 40
- kas, bank 45 47 - crediteuren 70 80
450 513 450 513
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 7

In de regel wordt voor de vermogensstroomanalyse een mutatiebalans
toegepast met aan weerszijden van de dubbele balans een extra kolom voor
de toelichting op de toename of afname van de geldmiddelen of bestedingen.
-5- Boekhoudkundige voorschriften
Waardering activa
Door bepaalde balansposten onder of over te waarderen kan de onderneming
de werkelijke toestand van de onderneming vervormen. Indien bijvoorbeeld
onvoldoende wordt afgeschreven of moeilijk te verkopen voorraden tegen
verkoopprijs op balans geplaatst worden ontstaat er een geflatteerde balans
(window dressing).
Om te voorkomen dat een onderneming een vals beeld geeft over haar
werkelijke soliditeit zijn er wettelijke voorschriften voor het opstellen van een
balans zoals:
• Vaste activa worden gewaardeerd tegen aanschaffingswaarde minus de
afschrijvingen;
• Vlottende activa worden gewaardeerd tegen de dan geldende
marktprijzen;
• Alleen bij vaste activa is herwaardering mogelijk indien een te hoog
afschrijvingsritme is aangehouden of bij een te hoge inflatie.
De rekeningen en het journaal
In de algemene boekhouding moeten alle verrichtingen genoteerd worden
die aanleiding geven tot een verandering van een waarde in de balans. Om
de gelijkheid niet te verbreken moet iedere verrichting gepaard gaan met
een dubbele inschrijving. Dit is het principe van de dubbele boekhouding.
Omdat het omslachtig, tijdrovend en onoverzichtelijk is om bij elke
verrichting een volledig
nieuwe balans op te stellen is het principe van de rekeningen, journaal en
grootboek in leven geroepen, waarbij:
• Gelijkaardige transacties worden gegroepeerd in de rekeningen.
• De getotaliseerde transacties periodiek worden ingeschreven in het
journaal en grootboek.
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 8

-6- De resultatenrekening
De financiers van het eigen kapitaal verwachtten uiteraard een gepaste
vergoeding voor de inbreng van hun vermogensdeel. Daarom wordt
tegelijkertijd met de balans een resultatenrekening opgesteld. Zie ook de
tabel posten op een resultatenrekening.
Bij het opstellen van de resultatenrekening worden de kosten en
opbrengsten worden toegerekend aan de periode waarin ze worden gemaakt
of verworven. Het herwaarderen van de grondstoffen tegen
vervangingswaarde is niet toegelaten. Hierdoor wordt het mogelijk dat de
grondstoffen te goedkoop in de resultaten rekening worden opgenomen en
ontstaat een oneigenlijke vermeerdering van de winst.
Resultatenrekening HvT over het jaar 2008
Omzet € 400.000
Afschrijvingen € 45.000
Overige kosten € 281.800
Kosten van de omzet € 336.800
Exploitatiewinst € 63.200
Rentekosten € 13.200
Winst voor belastingen € 50.000
Vennootschapsbelasting
24%
€ 12.000
Winst na belastingen € 38.000
Met de resultatenrekening worden de inkomsten of verliezen bepaald als
vergoeding of risico voor de kapitaalverschaffers en de geldmiddelen
aangegeven die uitgekeerd of ontrokken worden.
De casflow
De cashflow (CF) zijn de geldmiddelen die beschikbaar komen om
kapitaalgoederen aan te schaffen, het bedrijfskapitaal te verhogen of
schulden op lange termijn af te lossen. Het kan gezien worden als de interne
financiële middelen van de onderneming.
• De casfflow = Winst na belastingen + Afschrijvingen
De casfflow = € 38.000,- + € 45.000,- = € 83.000,-
De autofinanciering
De autofinanciering (AF) is wat de onderneming overhoudt nadat ze haar
kapitaalverschaffers een deel van de winst geschonken heeft.
• De autofinanciering = Cashflow – Dividenden
Stel er wordt een dividend uitgekeerd van € 40.000,- dan geldt:
De autofinanciering = € 83.000,- – € 40.000,- = € 43.000,-
Deze financiering is op de balans van HvT per 1 januari 2009 aan de
rechterzijde (passiva) geplaatst als reserve.
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 9

Tabel: Posten op de resultatenrekening
Post Omschrijving Toepassing
Omzet
Het verkopen van afgewerkte Stel in 2008 is geproduceerd voor een
producten zorgt voor een groot omzet van
deel voor de omzet. Deze € 410.000,-.
worden vermeerderd met De eindvoorraad 2008 komt overeen
eindvoorraden en verminderd met de beginvoorraad 2009 van €
met beginvoorraad van een 80.000,-.
periode.
De eindvoorraad minus de
beginvoorraad 2008 van € 70.000,geeft
de niet gerealiseerde omzet.
Hierdoor ontstaat een voorraadstijging
van €10.000,- en een gerealiseerde
omzet van € 400.000,-
Afschrijvingen Machines, transportmiddelen, Omdat alleen het deel van de winst
apparatuur en gebouwen belastbaar is dat overblijft na
worden aangeduid als
afschrijvingen is het streven om zo
duurzame productiemiddelen veel en zo vlug mogelijk af te
(DPM). Door het verbruik van schrijven. Zo blijft er meer geld in de
presentatie-eenheden verliest onderneming waardoor deze sneller
een DPM aan waarde.
kan overgaan tot de aankoop van
Afschrijvingen zijn een
nieuwe vaste activa. Het is dus een
geleidelijke verrekening van de middel om telkens opnieuw te kunnen
investeringskosten.
investeren. De fiscus stelt echter
welke ten laste komen van het maximumgrenzen aan de
exploitatieresultaat.
afschrijvingsperiodes en percentages.
Overige De gemaakte kosten zonder De courante middelen zoals grond- en
kosten
BTW worden verdeeld in hulpstoffen worden vermeerderd met
courante middelen welke de beginvoorraad en verminderd met
afhangen van de omzet en de eindvoorraad.
werkingsmiddelen welke De werkingsmiddelen zijn
afhangen van de periode. energiekosten, personeelskosten en
diensten zoals telefoon.
Rentekosten De rentekosten zijn een
Zolang de rentekosten lager dan zijn
vergoeding voor het bezit van dan de verdiensten van een
vreemd vermogen. Deze onderneming wordt ook met het
kosten zijn aftrekbaar van de vreemd vermogen winst gemaakt.
belastbare winst.
.
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 10

Analyse van de resultatenrekening
Door de getallen uit de resultatenrekening en de balans met elkaar te
vergelijken krijgen de financiers inzicht in de financiële toestand van een
onderneming.
Rentabiliteit van het totale vermogen
De verhouding van de exploitatiewinsten en het ingezette vermogen over
een bepaalde periode bepaalt de rentabiliteit van het totale vermogen (RTV):
• RTV = (exploitatiewinst / het totale vermogen) * 100%.
RTV = (€ 63.200,- / € 520.000,-) *100% = 12 %
Eis het RTV dient hoger te zijn dan het rentepercentage over het lang
vreemd vermogen.
Omloopsnelheid en winstmarge
Het aantal keren dat de totale activa per jaar wordt terugverdiend bepaald
de omloopsnelheid van het totale vermogen.
• De omloopsnelheid = omzet / totale activa
De omloopsnelheid = € 400.00,- / € 520.000,- = 0,77
Bij een gelijke winstmarge per omloop geldt:
• RTV = de winstmarge x de omloopsnelheid van het totale
vermogen.
De winstmarge = 12% / 0,77 = 15,8 %
Een onderneming kan haar RTV dus verhogen door te werken met lage
winstmarges en hoge omloopfrequenties (= grootwinkelbedrijven) of juist
omgekeerd (=zware industrie).
Rentabiliteit van het eigen vermogen
De rentabiliteit van het eigen vermogen (REV) is de verhouding van de winst
na belastingen over het eigen ingebrachte eigen vermogen.
• REV = de winst na belastingen / het eigen vermogen.
REV = €38.000,- / € 293.000,- = 13 %
De financiële hefboomfactor
In sommige gevallen kan een deel vreemd vermogen, ondanks de
solvabiliteitsproblemen, een positieve invloed kan hebben op het
bedrijfsrendement. De financiële hefboomfactor (= REV / RTV) drukt uit of
het voor een onderneming interessant is om meer vreemd vermogen te
gebruiken. Zolang de interesten op vreemd vermogen kleiner zijn dan de
winst die de onderneming met dat vermogen verdient, zal de rentabiliteit van
het eigen vermogen stijgen bij meer gebruik van vreemd vermogen.
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 11

• REV = RTV + (RTV – i) VV/EV
REV = 15,8 % + (15,8% - 8%) 220.000,- / 293.000,- = 21,7%
Het gebruik van vreemd vermogen kan dus als positief effect het REV
verhogen, maar negatief blijft de verslechterde solvabiliteit. Voorzichtigheid
is dus gewenst.
-7- De liquiditeitsbegroting
Een onderneming dient ten alle tijden over voldoende geldmiddelen te
beschikken zodat het aan zijn betalingsverplichtingen kan voldoen. Het niet
of niet tijdig kunnen betalen van leveranciers of salarissen leidt
onherroepelijk tot verstoring van relaties. Met als uiterste consequentie het
stopzetten van de levering of zelfs de aanvraag van een faillissement.
Inkomsten en uitgaven kunnen echter gedurende het jaar sterk wisselen.
Bijvoorbeeld door een seizoensinvloeden, BTW-afdracht of door klanten die
laat betalen. Bij een eventueel tekort moeten wel tijdig maatregelen
genomen worden.
Vooraf aan een nieuwe periode van een maand of kwartaal dient dus
nagegaan te worden welke betalingen gedaan moeten worden en welke
inkomsten verwacht worden. Dit overzicht wordt mogelijk gemaakt door het
opstellen van een liquiditeitsbegroting. Zie de tabel.
Tabel: Het opstellen van een liquiditeitsbegroting
Stap Aktie Omschrijving
1 Neem het beginsaldo van de rekeningcourantkrediet
als uitgangspunt voor het
te berekenen eindsaldo over een periode
2 Trek het saldo van de ontvangsten en
uitgaven over de komende periode van
elkaar af en tel het beginsaldo van het
rekening-courantkrediet hierbij op.
3 Tel ontvangsten uit extra leningen hierbij
op en trek aflossingen en investeringen
hiervan af.
4 Vergelijk het eindsaldo van het rekeningcourantkrediet
met de toegestane
kredietlimiet.
Het eindsaldo bij de bank van een
voorgaande periode is altijd het
beginsaldo van de volgende periode
van een liquiditeitsbegroting.
Met een exploitatieprognose per
periode wordt op basis van ervaring
een inschatting gemaakt van de
inkomsten en uitgaven.
Met een investeringsprognose per jaar
wordt duidelijk in welke maand:
-De uitgaven voor investeringen zijn
gepland;
-Extra leningen worden aangetrokken;
-Aflossingen van lopende leningen
moeten plaatsvinden.
Naar aanleiding van overschot of een
tekort aan liquide middelen moet
beslist worden of er maatregelen nodig
zijn.
Op de liquiditeitsbegroting verschijnen dus uitsluitend de ontvangsten en de
uitgaven. Ontvangsten ontstaan o.a. door de contante verkoop van goederen
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 12

(inclusief BTW), door de inbreng van extra eigen of vreemd vermogen en
door de nakoming van verplichtingen door debiteuren. In Nederland wordt
daarbij rekening gehouden met betaaltermijnen van gemiddeld 45 dagen.
De uitgaven zijn o.a. de loonbetalingen, betalingen aan leveranciers,
betalingen aan dienstverlenende bedrijven (bijv. voor verzekeringen,
transport, energie en juridisch advies), de afdracht van BTW, betalingen van
rente en aflossingen op leningen en winstuitkeringen. In vakantieperioden
waarin minder inkomsten zijn gaan de periodieke betalingen zoals lonen,
belastingen, aflossingen, huur, telefoon etc. echter gewoon door.
De resultatenbegroting heeft enige overeenkomst met de
liquiditeitsbegroting met het verschil dat hierop alleen de opbrengsten en de
kosten voorkomen. Zie de tabel verschillen liquiditeitsbegroting en
exploitatiebegroting.
Tabel: Verschillen liquiditeitsbegroting en exploitatiebegroting
Posten Liquiditeitsbegroting
(=ontvangsten en
uitgaven)
Exploitatiebegroting
(= opbrengsten en
kosten)
Afschrijvingen Niet Wel
Verkoop op
rekening
Niet Wel
Aflossingen Wel Niet
Privé-opnamen Wel Niet
Debiteuren Wel Niet
Crediteuren Wel Niet
BTW Wel Niet
Aanschaf
inventaris
Wel Niet
Loon en diensten Wel Wel
Verkoop contant Wel Wel
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 13

-8- Kostprijs versus verkoopprijs.
Om een gevoel van verkoopprijzen te krijgen bekijken we eerst een
voorbeeld van een winkel. Een winkeleigenaar koopt de goederen in met het
doel deze goederen met een bepaalde winst weer te verkopen. Bij het
inkopen en verkopen van goederen ontstaan van allerlei kosten. De
winkeleigenaar wil deze kosten via de verkoop van de goederen terug
verdienen. Je zult begrijpen dat de gemaakte kosten een basis vormen voor
de vaststelling van de verkoopprijs. In productiebedrijven worden
grondstoffen en materialen met behulp van machines en andere
productiemiddelen tot producten verwerkt. Ook hier wil de ondernemer de
door hem gemaakte kosten via de verkoopprijs van het product weer
terugverdienen.
In dit boek gaan wij in op het probleem van de kosten en de
kostprijsberekening eens onder de loep nemen.
Het belang van een juiste kostprijsberekening.
Het is nog niet zo heel lang geleden dat een ondernemer voor
zijn financiële administratie kon volstaan met een kasboekje.
In dat kasboek werden de uitgaven genoteerd. Betalingen via
een bank was toen nog niet aan de orde. Veel uitgave waren
contant en via de kas(sa). Het ging toen echt heel eenvoudig.
De lonen gingen in centen per uur, sociale lasten waren
onbekend, kostprijsberekeningen deden ze niet. De gebruikte
materialen, gereedschappen en machines waren beperkt en het bepalen van
de prijzen was voor de ondernemer een simpele zaak.
Het eenvoudige kasboek van die tijd is ondertussen vervangen door een
volledig kantoor met een geautomatiseerde boekhouding, loonadministratie,
een afdeling verkoop, een magazijn met bijbehorende administratie
enzovoort.
De kostprijsberekening is vaak helaas een ondergeschoven kind. In veel
bedrijven is de manier van kostprijsberekening niet met de tijd zijn
meegegaan. Vaak zie je dat de organisaties en administraties van een
ondernemingen sterk zijn verandert maar dat
men voor de kostprijsberekening geen oog
heeft. De manier van kostprijsberekening doet
dan nog sterk denken aan het kasboekje
methode. Er zijn volop ondernemers die aan
een kladje genoeg hebben om de prijs hun
product vast te stellen. Velen doen dat niet
eens en volstaan door bij de concurrentie te
kijken en dan op dezelfde prijs of iets lager
tarief te gebruiken. Een dergelijke manier van prijsbepaling, die niet berust
op een verantwoorde methode, is niet goed voor een bedrijf. Uit een oogpunt
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 14

van zelfbehoud is een juiste prijsbepaling voor geleverde goederen en
diensten noodzakelijk.
Het gebruiken van foutieve verkoop prijzen is funest omdat:
- bij een te hoge verkoopprijs prijst men zich “uit de markt prijst”
waardoor het voortbestaan van het bedrijf gevaar gaat lopen;
- bij een te lage verkoopprijs wordt geen of onvoldoende winst
gemaakt en komt eveneens het voortbestaan op het spel te staan;
- bij foutieve prijzen worden de concurrentieverhoudingen binnen een
bedrijfstak vertroebeld;
- de klant ook niet is gebaat bij verkeerde prijsstelling, zeker als de te
betalen prijs te hoog is.
Verkoopprijs en kostprijs versus winst.
Het doel van dit boek is om je inzicht te geven in de verschillende factoren
die de kostprijs bepalen, en de mogelijkheden om daarop invloed uit te
oefenen. We beschouwen instrument om een juiste kostprijs op te bouwen.
Een juiste kostprijs dient als basis voor een juiste Verkoopprijs. Iedere
onderneming heeft te maken met twee soorten prijzen van elk product, dit
zijn:
- de verkoopprijs;
- de kostprijs.
Dat geldt niet alleen voor de te verkopen
goederen, maar ook voor de diensten.
De verkoopprijs is de prijs die men voor
de producten en diensten aan de klanten
berekent.
De kostprijs is de som van alle
noodzakelijke kosten die aan het uitvoeren van een opdracht voor een bedrijf
zijn verbonden
Zo op het oog lijkt het dat de verkoopprijs van deze twee de belangrijkste is.
Immers, de verkoopprijs is het bedrag die de klant aan je betaald. Maar pas
op, de kostprijs is even belangrijk. Immers, het verschil tussen beide is de
winst.
We verduidelijken dat met een voorbeeld.
Stel, dat een ondernemer de kostprijs van een product schat op € 100.
De ondernemer wil 20% winst hebben.
Dit product wordt dus verkocht voor € 100 + € 20 = € 120.
In werkelijkheid blijkt de kostprijs echter € 110 te zijn.
Op de € 120 verkoopprijs is dus in plaats van de beoogde € 20 maar € 10
winst gemaakt.
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 15

Als echt 20% winst behaald zou zijn, was de verkoopprijs niet € 120
geweest, maar € 132.
Als de kostprijs van het product in plaats van € 100 slechts € 90 was
geweest, zou er een winst gemaakt zijn van € 120 - € 90 = € 30. Een
meevaller dus, als tenminste de concurrentie óók een verkeerde kostprijs
hanteert.
Stel echter, dat een van de nabije concurrenten op de juiste wijze de
kostprijs berekend en zo op een kostprijs van € 90 was uitgekomen. Met
20% winst wordt dat een verkoopprijs van € 108 per product.
In dit voorbeeld blijkt dat het maken van een juiste kostprijsberekening
noodzakelijk is om te komen tot een verantwoorde aanbiedingsprijs.
Het maken van winst is voor een bedrijf van groot belang. Waarom zou
iemand geld in een bedrijf willen investeren als je meer geld op een ander
wijze kunt verdienen? Bovendien is winst belangrijk voor de continuïteit van
een bedrijf en daarmee voor de bestaanszekerheid van de medewerkers.
Winst heb je nodig om:
- verbetering of uitbreiding van de werkruimten te kunnen realiseren;
- in machines en gereedschappen te kunnen investeren;
- compensatie van geldontwaarding (inflatie) op te vangen;
- reserves te hebben voor calamiteiten;
- nieuwe producten te kunnen ontwikkelen;
- eigenaren en aandeelhouders te kunnen betalen.
In veel bedrijven wordt het rendement van het bedrijf beoordeeld aan de
hand van de jaarlijkse balans (verlies- en winstrekening). Dat is in eigentlijk
onvoldoende om een goed inzicht in het rendement van het bedrijf te
krijgen. Op de eerste plaats komt de
balans met toelichting vaak veel te laat.
Soms een half jaar of langer na het
verstrijken van het boekjaar.
In de tweede plaats zegt een dergelijke
balans niet zo veel, omdat hij louter is
opgesteld volgens richtlijnen van de
fiscus.
De kostprijsberekening berust op
economische en niet op fiscale principes.
Een kostprijsberekening geeft een veel
beter inzicht dan de balans alleen.
Bovendien ontstaat dat inzicht op veel kortere termijn, zodat tijdig
maatregelen genomen kunnen worden. De kostprijsberekening is een
onmisbaar hulpmiddel om een juist inzicht te verkrijgen in de doelmatigheid
van de productie. Zo kan de kostprijs berekening de benodigde gegevens
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 16

leveren ten behoeve van uitbreiding, investering en vernieuwing. Zo helpt de
kostprijsberekening ook mee om de gevolgen van wijzigingen in de
organisatie (aanschaffing machines, automatisering, aanstelling van
medewerkers en dergelijke) door te rekenen.
Conclusie.
Kosten- en kostprijsberekeningen worden gedaan ten behoeve van de
beleidsvorming binnen een onderneming.
De kostprijsberekening dient als:
- de basis bij de vaststelling van de verkoopprijs. De ondernemer zal
voor het door hem aangeboden product een prijs verlangen die ten
minste de kostprijs dekt;
- de basis bij de vaststelling van het verkoopresultaat. Het verschil
tussen de verkoopprijs en de kostprijs is het verkoopresultaat;
- middel voor de beoordeling van de efficiency van het
productieproces: door vergelijkingen van voor- en nacalculaties
kunnen verspillingen in het productieproces worden opgespoord.
-9- Voorcalculatie en nacalculatie.
De begrippen voorcalculatie en nacalculatie komen binnen het bedrijfsleven
veel voor. Bijvoorbeeld bij projectmatige opdrachten bij de installatie
techniek zul je ze veel zien. We gaan niet diep op dit onderwerp in maar
volstaan met een korte toelichting.
Op enig moment wordt er tijdens het projectmatig werken beslissingen
genomen wat de beste (goedkoopste) manier is om
een probleem op te lossen. Om de beslissing
gemotiveerd te kunnen nemen wordt er vaak een
voor, - en nacalculatie gemaakt.
Men gaat dan als volgt aan het werk.
Van alle mogelijke oplossingen van het probleem
wordt een voorcalculatie gemaakt. Een
voorcalculatie is een inschatting van de verwachte
kosten die de oplossing van het probleem met zich
meebrengt.
Men kiest nu een oplossing, vaak de goedkoopste.
Nadat de werkzaamheden zijn uitgevoerd worden alle informatie verzameld
en men berekend dan de werkelijke kosten. Men noemt dit de nacalculatie.
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 17

Door de voorcalculatie nu te vergelijken met de nacalculatie kan men zien of
dat de genomen beslissing goed is uitgevoerd en of de beslissing een
terechte (goede) was.
Met de opgedane ervaring zijn toekomstige afwegingen eenvoudiger en
sneller.
Daarom moet regelmatig een nacalculatie worden verricht. Door voor- en
nacalculatie te vergelijken krijgt men inzicht in de juistheid van de
kostprijscalculatie en de doelmatigheid bij het uitvoeren van het werk.
Op den duur komt men zo aan een verzameling voor- en nacalculaties die
voor de bedrijfsvoering van grote betekenis kunnen zijn. Niet alleen voor
calculatie van de aanbiedingen in de toekomst, maar ook als aanwijzing ten
behoeve van het treffen van maatregelen die de organisatie en de efficiency
van het bedrijf kunnen verbeteren.
In de praktijk worden vijf kostensoorten onderscheiden:
- de grond- en hulpstoffen;
- de duurzame productiemiddelen;
- arbeid;
- diensten van derden;
- belastingen.
Om de kostprijs te weten te komen moeten wij gaan rekenen (calculeren).
Op deze wijze is het begrip kostprijscalculatie ontstaan. Bij deze calculatie
worden uren, hoeveelheden van materialen en dergelijke vermenigvuldigd
met prijzen. De som van deze bedragen geeft dan de kostprijs. Hierbij zal de
berekening van de waarde van de materialen de minste moeilijkheden
veroorzaken. Immers, de inkoopbedragen zijn immers bekend.
Het bepalen van het aantal bewerkingsuren of -minuten en de berekening
van de kosten per uur (uurtarief) is moeilijker. Zo moeilijk, dat een groot
aantal bedrijven er maar nooit aan begint en zich houdt aan wat andere
bedrijven calculeren.
Uiteraard blijft de nauwkeurigheid van de kostprijsberekening afhankelijk van
schattingen (bijvoorbeeld van het aantal bewerkingsminuten) en van
prijsschommelingen die zich kunnen voordoen.
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 18

-10- Vaste kosten.
Om te kunnen produceren is ruimte nodig, maar er zijn ook duurzame
productiemiddelen nodig, zoals machines, gebouwen, inventaris,
transportmiddelen.
Elke onderneming beschikt over een bepaalde capaciteit. Het hebben van
deze capaciteit, of die nu gebruikt wordt of niet, veroorzaakt kosten. Deze
kosten zijn gekoppeld aan die capaciteit. De vaste kosten blijven gelijk
zolang de productiecapaciteit niet verandert. Of er nu veel of weinig omzet
is, de vaste kosten veranderen niet. Pas wanneer er een wijziging optreedt in
de productiecapaciteit veranderen de vaste kosten. Ze nemen toe bij
uitbreiding, maar nemen af wanneer deze capaciteit verkleind wordt.
Tot de vaste kosten rekenen we de rentekosten, de afschrijvingen,
onderhoudskosten, schoonmaakkosten, loonkosten van het vaste personeel
en dergelijke.
We zouden kunnen zeggen:
Vaste kosten zijn kosten, die zelfs doorlopen wanneer het bedrijf gesloten is.
Wanneer het bedrijf gesloten
is, moeten er immers toch
rentekosten betaald worden,
de loonkosten van het vaste
personeel moeten toch
doorbetaald worden, de
waardedaling van de
machines gaat gewoon door
enzovoort. Wanneer we de
vaste kosten in een grafiek
weergeven, ziet je het nog
duidelijker. Zelfs bij een omzet van nul zijn er toch al vaste kosten.
Vaste kosten zijn kosten die niet gekoppeld zijn aan een bepaalde
omzet/productieomvang. Ze blijven constant tot en met een bepaalde
productiecapaciteit. Alleen wanneer deze capaciteit verandert, wijzigen de
vaste kosten. Er zijn zelfs vaste kosten als de deur op slot is!
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 19

-11- Variabele kosten.
Behalve de vaste kosten zijn er ook nog variabele kosten. Deze kosten
veranderen wel, wanneer de omzet of de productieomvang zich wijzigt.
Tot de variabele kosten rekenen we onder andere de materiaalkosten en de
kosten van grond- en hulpstoffen. Het meest opvallende verschil met de
vaste kosten is dat er geen
variabele kosten zijn als er niet
geproduceerd wordt. Hoe meer
we produceren, hoe hoger de
variabele kosten; hoe kleiner de
productie is, hoe minder
variabele kosten er zijn. Er
bestaat blijkbaar een lineair
verband tussen de variabele
kosten en de omzet of
productieomvang.
Wanneer de variabele kosten in
dezelfde mate stijgen/dalen met
de omzet of de productieomvang, spreken we van proportioneel variabele
kosten.
In de grafiek hierna valt op dat de kostenlijn pas begint, wanneer er omzet
is, dus in het nulpunt.
Zoals je ziet, zijn de variabele kosten € 40.000 bij een omzet van € 200.000
en € 80.000 (twee keer zo groot!) bij een omzet van € 400.000 (ook twee
keer zo groot!).
Variabele kosten zijn die kosten, waarvan de hoogte gekoppeld is aan de
omzet/productieomvang. Indien er geen productie/omzet is, zijn er ook géén
variabele kosten.
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 20

-12- De normale en de werkelijke productie.
De normale productie:
Het is de bedoeling dat de vaste kosten verdeeld worden over het aantal
geproduceerde producten. Dit is al meteen een probleem, want elke
productie schommelt in de loop der jaren. We kiezen daarom een productie
die ongeveer een gemiddelde weergeeft over de afgelopen periode. We
noemen deze productie normale productie, afgekort met de letter N.
De koppeling tussen de vaste kosten en de normale productie geven we weer
als: C/N
Stel, dat een bedrijf een productiecapaciteit heeft van 30.000 producten,
terwijl de normale productie 24.000 stuks bedraagt. De vaste kosten
bedragen € 480.000. De vaste kosten per eenheid product bedragen dan:
Zoals je ziet, speelt de aanwezige productiecapaciteit geen enkele rol bij het
berekenen van de vaste kosten per eenheid product. Wat we nu hebben
gedaan noemen we het verbijzonderen van de vaste kosten.
De werkelijke productie
Uit de definitie van de variabele kosten weet je, dat er een vast verband
bestaat tussen de variabele kosten en de productie of omzet. We moeten
daarom, willen we de variabele kosten verbijzonderen per eenheid product,
de variabele kosten koppelen aan de werkelijke productie.
We geven de variabele kosten weer met de letter V.
De werkelijke productie geven we de letter W.
In formulevorm vinden we dan: V/W
Wanneer de variabele kosten € 30.000 bedragen en de werkelijke productie
20.000 stuks is. Zijn de kosten per product:
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 21

Vaste kosten worden per eenheid product bezien variabel.
Stel, dat de vaste kosten €500.000 bedragen; ze bedragen dan per eenheid
product:
Bij 100.000 stuks € 5 per stuk;
Bij 200.000 stuks € 2,50 per stuk;
Bij 400.000 stuks € 1,25 per stuk, enzovoort.
Variabele kosten worden per eenheid product bezien vast.
Stel, dat de totale variabele kosten bij 200.000 producten € 400.000
bedragen, terwijl ze bij 400.000 producten €800.000 bedragen.
Wanneer we de variabele kosten per eenheid product berekenen, komen we
steeds weer uit op € 2.
-13- De standaardkostprijsformule.
We weten nu hoe we de vaste en de variabele kosten per eenheid product
(mag ook eenheid uur zijn) kunnen berekenen. Aangezien de vaste en de
variabele kosten nu per eenheid bekend zijn, kunnen we berekenen wat de
zogenaamde standaardkostprijs moet worden.
Hierin moeten namelijk alle kosten worden opgenomen die het exploiteren
van een onderneming teweegbrengt. Deze kosten wil elke ondernemer
doorberekenen aan de consumenten. Wanneer we de tot nu toe behandelde
bouwstenen optellen, krijgen we een formule.
Deze formule voor de standaardkostprijs ziet er als volgt uit:
Standaardkostprijs = C/N + V/W
Uitgaande van ons voorbeeld uit dit hoofdstuk, bedraagt de
standaardkostprijs € 20 + € 1,50 = € 21,50.
De standaardkostprijs is de basis voor de kostprijsberekening.
-14- afschrijvingskosten en duurzame productie middelen.
Duurzame productie middelen moeten uiteindelijk ook worden verrekend in
de verkoopprijs. De methode die daarbij wordt gebruikt wordt de afschrijving
methode genoemd. Dat betekend dat de aanschafkosten van bijvoorbeeld
een draaibank verdeeld over een aantal jaren terug verdiend moet worden.
Als men bijvoorbeeld een machine koopt van € 100.000,-- en je die in 5 jaar
wilt terugverdienen moet je dus per jaar € 20.000,-- terugverdienen. Dit
bedrag moet je ook nog verhogen met de het renteverlies van de Euro en
onderhoudskosten. Doelstelling hierbij is dat je naar 5 jaar weer een bedrag
hebt “gespaard”zodat je een nieuwe machine kunt kopen. Het renteverlies
moet je meerekenen omdat dezelfde machine na 5 jaar geen € 100.000.—
meer kost maar bijvoorbeeld 120.000,--.
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 22

De afschrijvingskosten zij afhankelijk van de levensduur van het
productiemiddel. Daarbij maken we onderscheid tussen de technische en de
economische levensduur. De technische levensduur is de tijd die een
machine heeft voordat het helemaal op is. De economische levensduur is de
tijd die een machine heeft voordat zij verouderd is. Het is verstandig om
altijd uit te gaan van de economische levensduur.
De afschrijvingskosten worden als volgt berekend:
Aanschafwaarde - restwaarde
Afschrijvingskosten = -----------------------------------------------
Aantal jaren
De restwaarde is het bedrag wat je zou krijgen wanneer je de machine weer
zou verkopen.
De rente kosten worden berekend over het gemiddeld geïnvesteerde bedrag,
dus:
Aanschafwaarde - restwaarde
Rente kosten = --------------------------------------------------
2
We delen door het verschil door 2 omdat dat het bedrag is van de
gemiddelde waarde van de machine. Het rente percentage is helemaal
afhankelijk van enerzijds de geldontwaarding en anderzijds de rente die je
aan de bank moet betalen wanneer je het bedrag geleend hebt.
-15- Directe en indirecte kosten.
In voorgaande paragrafen is gesproken over vaste en variabele kosten. We
zagen toen dat de standaardkostprijs bestaat uit alle vaste en alle variabele
kosten.
Directe kosten zijn kosten waarbij een rechtstreeks verband bestaat tussen
die kosten en een bepaald product waarvoor die kosten zijn gemaakt. Zo
rekenen we de materialen, de grondstoffen, de machinekosten, de
arbeidsuren en de loonkosten verband houdend met de productie tot de
directe kosten. Er bestaat dus een direct aanwijsbaar verband tussen deze
kosten en de productie.
Indirecte kosten zijn kosten waarbij geen rechtstreeks verband bestaat
tussen de kosten en een bepaald product. Zo is het heel moeilijk om de
kosten van de administratie toe te rekenen aan een bepaald product;
hetzelfde probleem geldt voor de reclameafdeling, de directie, de
verkoopmedewerkers, maar ook de afschrijving op het gebouw, de
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 23

entekosten, het onderhoud en dergelijke. Er bestaat dus geen direct
aanwijsbaar verband tussen deze kosten en de productie.
Toch moeten ook deze kosten worden doorberekend in de verkoopprijs. Vaak
wordt gewerkt met opslag methoden. Een heel eenvoudige manier omdat te
doen noemen we de primitieve of eenvoudige opslagmethode.
We moeten een dergelijk opslagsysteem bedenken, omdat we niet precies
weten hoe we de indirecte kosten over de productie moeten verbijzonderen.
-16- De primitieve opslagmethode.
Dit is een eenvoudige methode, waar met slechts één opslagpercentage
wordt gewerkt, vandaar de benaming
primitieve methode.
Het probleem bij directe en indirecte
kosten is altijd weer opnieuw: hoe
kunnen we de indirecte kosten koppelen
aan de directe kosten? Met andere
woorden: hoe stoppen we de kosten van
de directeur, van de administratie, van de
afschrijvingen en van de rente en
dergelijke in de kostprijs van het product?
De primitieve opslagmethode kent
daarvoor een systeem; we verhogen de
directe kosten met een opslagpercentage
voor de indirecte kosten. We drukken
daartoe de indirecte kosten uit in een percentage van de directe kosten.
We geven je eerst de formule van het opslagpercentage:
Indirecte kosten
Opslagpercentage = ------------------------------x 100%
Directe kosten
Laten we eens een voorbeeld bekijken met deze primitieve opslagmethode:
- Directe kosten, deze bestaan uit;
- materiaalkosten;
- directe loonkosten, €4.400.000.
- Indirecte kosten;
- rentekosten (€40.000);
- afschrijvingskosten (€ 110.000);
- administratie- en huisvestingskosten (€ 85.000);
- indirecte loonkosten (€365.000) ;
- diverse kosten (€ 60.000).
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 24

De totale indirecte kosten bedragen € 660.000.
Met behulp van deze gegevens kan het opslagpercentage voor de indirecte
kosten worden berekend.
Indirecte kosten
Opslagpercentage = ----------------------------x 100% =
Directe kosten
€ 660.000
----------------- x 100% = 15%
€ 4.400.000
Om een bepaald product te maken, heeft men € 1.200 aan materiaalkosten
en € 3.000 aan directe loonkosten. Hoeveel bedragen de totale kosten van
dit product?
We maken even een schema:
Directe kosten
- materiaal € 1.200
- loonkosten € 3.000
+-----------
Totale directe kosten € 4.200
Opslagpercentage indirecte kosten € 630
(= 15% van €4.200) +---------
Totale kosten € 4.830
In de nu berekende totale kostprijs zitten dus alle kosten, zowel de directe
als de indirecte kosten, verwerkt. Zou de klant dit product kopen voor
€4.830, dan is er noch winst, noch verlies gemaakt.
-17- De aanbiedingsprijs.
De klant zal dus ten minste € 4.830 voor dit product moeten betalen. Het
bedrijf moet echter ook nog winst maken om te kunnen blijven voortbestaan.
Stel dat
De winstmarge 20% bedraagt van de totale kostprijs, dan wordt de
aanbiedingsprijs:
Kostprijs € 4.830
Winst € 966
+----------
Aanbiedingsprijs € 5.796 (exclusief BTW!)
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 25

Op praktisch alle goederen en diensten die geleverd worden, dient
omzetbelasting of BTW betaald te worden. De meeste noodzakelijke
levensbehoeften vallen onder het lage BTW-tarief. Alle overige goederen en
diensten vallen onder het zogenaamde Algemene Tarief van 19%. Zo ook het
artikel uit ons voorbeeld. De omzetbelasting of BTW moet berekend worden
over de totale kostprijs, inclusief de winst. In ons voorbeeld moet de BTW
dus over €5.796 berekend worden. De aanbiedingsprijs, inclusief 19% BTW
bedraagt dan: €5.796 + 19% = € 6.897.24.
-18- Inleiding manuurtarief en machine-uurtarief.
Voorgaande berekenmethode is niet voor elk type bedrijf te gebruiken. Als
we bijvoorbeeld een metaalbewerking bedrijf bekijken zien we daar allerlei
soorten vakmensen aan het werk. We zien ook een grote verscheidenheid
aan machines.
Binnen zo’n soort bedrijf rekent men met manuurtarieven en machineuurtarieven.
Dit heeft alles te maken met het feit dat een eenvoudige lasser
niet zo duur is als een volleerde CNC draaier. Ook het lasapparaat is in de
een veel goedkoper dan een computergestuurd bewerkingscentra. Bij dit
soort bedrijven wordt er gecalculeerd met zogenaamde manuurtarieven en
machine-uurtarieven. Je hebt in de voorgaande hoofdstukken gezien hoe
moeilijk het is om een verkoop prijs te bepalen. Je zult begrijpen dat het
bepalen van het manuurtarief en machine-uurtarief nog complexer zal zijn.
Echter als je die twee bedragen uitgerekend hebt is de verder verkoop
calculatie stukken eenvoudiger.
Het manuurtarief
Een eenvoudige manier om snel tot de kostprijs van een product te komen
bestaat uit het schatten van de tijd die nodig is om een bepaald product te
vervaardigen, respectievelijk een bepaalde dienst te verrichten. Bij dit
systeem werkt men met de manuurtarieven.
De opbouw van een manuurtarief kan er volgt uitzien.
Een ondernemer schat de volgende bedrijfskosten voor het komende jaar:
Energiekosten € 54.000
Onderhoudskosten € 6.300
Afschrijvingskosten € 140.000
Rentekosten € 50.000
Huisvestingskosten € 11.200
€ 261.500
De directe loonkosten bedragen naar verwachting € 248.700
Het aantal arbeidsuren wordt geschat op 10.204.
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 26

Hoe groot is het manuurtarief?
Note: In het bovenstaande lijstje kun je nu de kosten variëren en rekening
houden met de kostprijs van de machines.
Opgeteld geeft dit:
de totale indirecte kosten bedragen € 261.500
de directe loonkosten bedragen € 248.700.
Totale bedragen de kosten € 510.200.
Deze kosten moeten worden terugverdiend in 10.204 uur. Het manuurtarief
bedraagt dan: € 510.200: 10.204 uur = € 50 per uur.
We kunnen hier onze formule uit afleiden:
Directe loonkosten + Indirecte kosten
Manuurtarief = -----------------------------------------------------
Door te berekenen arbeidsuren
Hoe komen we nu tot het aantal uren dat we in de formule kunnen plaatsen?
Stel, dat een bedrijf een achturige werkdag heeft, uitgaande van een
vijfdaagse werkweek. Er wordt in theorie gewerkt gedurende 52 weken. Dit
levert 52 x
8 x 5 = 2.080 uren op.
De praktijk is echter anders, want de werknemer kan ziek worden,
snipperdagen opnemen, op vakantie gaan, recht hebben op A TV –uren
enzovoort. Deze uren, waarop de werknemer afwezig is, moeten we van het
aantal berekende uren van 2.080 afhalen. Indien we dit aantal uren even op
280 uren stellen, blijven er nog 1.800 uren over. Zijn we er dan? Nee, want
niet alle 1.800 uren kunnen aan de klanten worden doorberekend. Er zijn
zogenaamde niet-productieve uren. Tijdens deze uren worden machines
gereinigd, wordt taak- en werkoverleg gevoerd, dienen onderhoud en
schoonmaakactiviteiten plaats te vinden enzovoort. Tenslotte bestaat er nog
de zogenaamde leeg loop: dit zijn uren waarop geen werk verricht kan
worden, omdat er geen opdrachten zijn.
Stel nu dat de niet-productieve uren en de leegloop samen 100 uren vergen,
dan resteert 1.700 uren per werknemer. We noemen deze uren de normale
bezetting. Worden er minder uren gemaakt dan de normale bezetting, is er
sprake van onderbezetting. Wanneer het aantal gewerkte uren echter hoger
dan de normale bezetting, dan is er sprake van overbezettingwinst gemaakt.
Indien de normale bezetting wordt gehaald, zijn alle kosten terugverdiend.
De normale bezetting moet dus feitelijk altijd gerealiseerd worden.
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 27

Het machine-uurtarief
We onderscheiden in de praktijk arbeidsintensieve bedrijven, maar ook
kapitaalintensieve bedrijven. Arbeidsintensieve bedrijven zijn onder andere
schildersbedrijven en de horeca. Met
mankracht komt een product of dienst
tot stand. In kapitaalintensieve
bedrijven komen producten tot stand
met behulp van een vaak groot aantal
duurzame productiemiddelen. Deze
duurzame productiemiddelen voeren
de productie uit, terwijl het aandeel
van de arbeid slechts in geringe mate
aanwezig is. In dit geval moeten we
de machine-uren gaan berekenen om tot een aanbiedingsprijs te kunnen
komen.
Een voorbeeld:
Een CNC draaibank kost nieuw € 250.000,--
De economische afschrijving periode van deze draaibank is 10 jaar.
Er is met de leverancier van deze machine een onderhoudscontract
afgesloten van €1500,-- per jaar.
De restwaarde van de machine na 10 jaar is geschat op € 25.000,--
Rente gedurende de 10 jaar is geschat op 4,5 %.
De machine zal bij normale bezetting 1.700 productie per jaar leveren.
Wat koste de machine nu per uur?
Kosten die moeten worden terugverdiend is € 250.000 - € 25.000 = €
225.000
Dit is dus per jaar € 225.000 / 10 = € 22.500
De rente wordt bereken over de gemiddelde waarde van de machine. Dus
€ 225.000 / 2 = € 125.000
4.5% van € 125.000 is € 6.625
Totaal koste per jaar: afschrijving €22.500
rente € 6.625
onderhoud € 1.500
Totaal kosten per jaar € 30.625
1700 productie uren per jaar, dus de machine kost per uur 30625/1700=
€18.01 per uur.
R.Spierings Bedrijfskunde kostprijs en boekhouding 28